ХVIII ғасырдағы политэкономияның негізін қалаушыларының бірі - Адам Смит

Мазмұны

І. Кіріспе

ХVIII ғасырдағы политэкономияның негізін қалаушыларының бірі . Адам Смит ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2

ІІ. Негізгі бөлім
2.1 «Адамгершілік сезімінің теориясы» ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2 «Көрінбейтін қол» концепциясы және «Халықтар байлығы» еңбегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2.3 «Экономика адамы» концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІІ Қорытынды

Адам Смит . политэкономияның зерттеу пәнін анықтаушы ... ..12

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

Кіріспе

І. ХVIIІ ғасырдағы политэкономияның негізін қалаушыларының бірі – Адам Смит.

Адам Смит ХХІ ғасырдың үшінші жылы политэкономияның негізін қалаушыларының бірі. Оның политэкономияның жеке дара ғылым ретінде дамытудағы орны ерекше. Капиталистік шаруашылықтың дамуымен байланысты ағылшын политэкономиясы алға тартты. Смит ғалым адам болғандықтан, мұндай міндеттерді атқару қолынан келетін іс оъболатын. Ол өзінің бойындағы абстрактылы ойлау қабілеті арқасында, нақтылы заттар туралы асқан сергектілікпен айта алатын. Оған энциклпедиялық білімпаздық , ерекше адалдық пен ғылыми әділдік тән болатын. Ол басқа ғалымдардың ойын шебер пайдалана білетін, ой пікірлерге өздігінен сын көзбен қарайтын. Танымал ғылыми және азаматтық батылдықты, профессорлық байсалдылық, жүйелікпен ұштастыра білетін.
Шаруашылық құбылысының романтикасын Смит ерекше сезіне білді. Оның қаламның шынан сатып алу, сату актілері, жерді жалға беру, жұмысшыларды жалдау, салық төлеу, вексель есебі – барлығы да ерекше мән-мағынаға ие болады. Оларсыз мемлекетті басқару, саясаттың жоғарғы сатысында «ізгілік» дегенді түсіну қиын. Политэкономияның Байрон мен пушкин кезінде де қызығушылық туғызуына Смитке қарыздар деп айтуға болады. Смит өскелең өнеркәсіп буржуазиясының мүддесін білдіргенмен ешуақытта оның көзсіз жақтаушысы болған емес. Ол өзінің субъективті тәуелсіз көзқарасын алаламай білдірумен шектелмей, оны жүзеге асыруға тырысып бақты. Осындай құнды көзқарасы ғылыми политэкология жүйесін қалыптастыруға негіз салды. Маркс сөзімен айтқанда бұл «буржуазиялық қоғамның ішкі физиологиясына үңылу әрекеті болатын». Смиттің кітабы адамзат мәдениетінің тамаша ескерткіші, ХУІІІ ғ. Экономика ілімінің шыңы. Смиттің есею кезінде экономика Шотландия тағдырын тікелей Англиямен тағдырлас жасап, біртұтас буржуазия ұлтын қалыптастырды. Арлығына да өндіргіш күштер мен халықтар байлығының өсуі тұрғысынан қарайтын Смит үшін бұл өзінен-өзі анық болды. Шотландиялық патриатизм туралы айтар болсақ, ол оны басқа да көптеген «көзі ашық шотландықтар сияты мәдени, сезімдік көрініс алды, алайда саяси сипатта емес еді».
Смит Шотландия мәдениетінің өнімі ғана емес, оның экономикалық көзқарас-байқаулары Шотландия тысары жерлерді қамтиды. Ағылшын ғалымы мен мәдениетә, ең алдымен ағылшындық философия мен экономикалық ілімнің ықпалының күштілігі соншалықты, шотландиялық көзқкркспен шектелмеді. Практикалық мағынада оның кітабі біріккен королевство Лондон үкіметіне белгілі дәрежеде ықпал етуді көздеді.
Адам Смит 1723 жылы Эдинбург түбіндегі кішкене Керколди қаласында дүниеге келген. Оның әкесі кеден шенеулігі, баласы дүниеге келерден бірнеше ай бұрын өмірден өткен.
Смит белгілі бір себептермен аристократ Тюрго сияқты тамаша білім ала алмаған. Оның ешуақытта жақсы француз тілінен оқытушысы да болмаған, соның кесірінен еркін оқу білмеген. ХУІІІ ғ. Білімдер адам үшін көне тілдерді білмегені қиынға соғатын. Оны тек кейіннен университет қабырғасынан үйренген.
Англияда бұдан әрі қалудың нәтижесіздігі және саяси оқиғалар Смиттің 1746 ж. Екі жыл тұрақтаған Керкольдиден кетуге мәжбүр етті, одан әрі өз білімін көтерумен шғылданды. Оның Эдинбургкке кезекті сапарының бірінде оған бай помещик, әрі мецанат Генри Хьюм үлкен әсер қалдырды, соңғысы болса жас ғалым үшін арнайы ағылшын әдебиетінің лекциялар циклін ұйымдастырды. Одан әрі лекциялар тақырыбы өзгеріп үлкен табысқа ие болды. ХУІІғ. бұл ұғым тек юриспруденцияны ғана емес, саяси ілімді, социологияны, экономиканы да қамтыды. Смиттің политэкономикаға арнайы көңіл аударуы да осы кезеңде орын алды.
1750-1751 жж., ол экономикалық либерализмге негізгі идеяларын білдіре бастады. 1755 ж. Эдинбургтегі лекцияларында осы ойларын ерекше бөліп

Пайдаланған әдебиеттер

1. Есқалиев. «Экономикалық ілімдер тарихы» 141-154 б.
2. К. Маркс пен Ф. Энгельс шығ. 26 том, ІІ бөлім, 178б.
3. W. R. Scoot Adam Smith as Student and Professor lasjow 1937, p 54-53.
4. А. Смит. «Халықтар байлығы». М., 1962, 1990 ж. 480-491 б.
5. А. Смит. «Халықтар байлығы» 393 б.
6. А. Смит .«Халықтар байлығы» 323, 442 б.
7. К. Маркс пен Ф. Энгельс шығ. 26 том, ІІб., 177б.
8. А. Смит «Халықтар байлығы», 113б.
9. А. Смит. «Халықтар байлығы», 556-557б.
10. I.A. Schumpeter Historu of Economic Analysis, p 307.
11. J. F. Bell. A. Historu of Economic Thout6 p 188
12. К. Маркс пен Ф. Энгельс шығ. 20том, 242 б.
13. А. Смит. «Халықтар байлығы», 50-51б., 245б.
14. Я.Ә. Әубәкіров. «Экономикалық ілімдір тарихы», 1997ж., 50-54б.
15. Әкімбеков. «Экономикалық теория», 2002ж. 87-91б.
16. Шеденов. «Экономикалық ілімдер тарихы»
17. Дж. С. Милль. «Основы политической экономии».