Turbo Pascal программалау тіліне шолу

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Turbo Pascal программалау тіліне
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Turbo Pascal тілінің
операторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .4

Цикл
операторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .10

Массив
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 11

Есептің
берілгені ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 18

Қорытындылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .23

Trubo Pascal программа тіліне шолу.
Программа-берілген есептің шешілу жолын анықтайтын
алгоритмның арнайы машиналық тілде жазылуы.
Программаның негізгі сипаттамасы:
- алынган нәтиженіѕ дұрыстығы;
- орындалу уақыты;
- жадыдағы алатын орны немесе көлемі.
Кез келген программаның басты қызметі - берілгендерді іздеу болып
табылады. Программаның басында ізделуге берілген мәліметтер - алғашқы
берілгендер деп аталады. Алғашқы берілгендерді пернетақта көмегімен
енгізуге болады. Кейбір жағдайда алғашқы берілгендерді программа дискідегі
файлдардан да оқи алады.
Программаның орындалу барысында алғашқы берілгендер ізделініп, нәтижеге
айналады. Алынған нәтижені нақты дұрыс болуы - программаның басты
сипаттамасы болып табылады.
Бағдарламалау тілі дегеніміз - адам мен компьютердің өзара байланыс жасау
құралы. Бағдарламалау тілдері 2- топқа бөлінеді: таза машиналық кодпен, не
белгілі бір машина кодына арналып ассемблерде жазылған тіл –төмендегі
дәрежедегі және жоғарғы дәрежедегі - адам тіліне жақындатылған Turbo Pascal
көптеген бағдарламалау тілдері. Турбо Паскаль бағдарламалау тілі француз
математигі Блез Паскаль құрметіне аталған. Ол 1968-1971 жылдарында Никлаус
Вирттың
Цинорихтағы жоғарғы техникалық мектебінде оқыту тілдерінің бірі ретінде
жазылған. Кең қолдануға ыңғаилы Тurbo Рascal компиляторы пайда болды. Ол
Borlan International компаниясын да жасады.Компилятор дегеніміз -
транслятордың бір түрі. Тurbo Pasсal тілінің негізгі Turbo .eхе және
Turbo.тp файлдары арқылы берілген.Turbo eхe файлында компилятор,
экран редакторы жүйелегіш орналасса,Turbo. tp файлында арнайы қойылған
функциялар мен процедуралар кітапханасы жазылған.

Турбо паскаль тілінің операторлары

Оператор-программадағы нұсқаулардың (бұйрықтар мен
алгоритмдер)машиналық тілде жазылуы. Яғни, берілген есепті шешу
мақсатында орындалатын орындалатын іс-әрекеттердің машинаға түсінікті
түрде жазылуы. Сонда, программа денесі бірінен кейін бірі жазылған
операторлар тізбегінен тұрады. Операторлар арасында нүктелі
үтір(;)белгісі қойылады. Операторлар қарапайым және күрделі (құрама)
операторлар болып екіге бөлінеді. Егер оператор құрамында басқа
операторлар болмаса, онда ол қарапайым оператор деп аталады. Бұл топқa:
меншіктеу, процедураны шақыру, шартсыз көшу- Goto, бос орын операторлары
жатады.
Күрделі (құрама) операторлар бірнеше қарапайым операторлардан тұрады.

Меншіктеу операторлары.
Turbo Pascal- дың негізгі операторының бірі – меншіктеу операторлары. Ол
қарапайым операторлар тобына жатады. Меншіктеу операторының жалпы жазылуы:
Айнымалы атауы := өрнек:
Мысалы: X:= 2* Y+Z:
Z: = A – B:
Мұндағы := меншіктеу белгісінің оң жағындағы өрнек есептелініп, сандық
мәні оң жақтағы айнымалыға меншіктелінеді.
Меншіктеу (;=) белгісінің әдеттегі теңдіктен (=) айырмашылығын
түсіндірейік.
Мысалы; sum:=2 болганда sum:=sum + 5, өрнегінің нәтижесі 7, яғни,
зерденің sum таулы ұяшығындағы қайта орналастыру. Ал, өрнекті sum= sum
+5түрінде жазсақ оның мағынасы болмайды.
Символдық мәндерді меншіктеуде апостроф (‘) таңбасын қолданамыз.
Мысалы; K;=’Информатика’
J;=’*’
Turbo Pascal –да бірнеше айныиалы мәні бірдей болса, мән меншіктеуді
I;=j;= k;=5 түрінде жазуға болмайды. Ол үшін меншілтеу операторын жеке-жеке
жазған дұрыс; i= 5: j=5 k=5
Меншіктеу оператры көмегімен логикалық өрнектің нәтижесінде айнымалыға
меншіктеуге болады. Мсалы: RL : ( k0 ) and ( k10 )
Мұндай өрнектің нәтижесі ақиқат немесе жалған сөздері , ал Rl айнымалысы
типі логикалық (Boolean) болады.
Есептелінген өрнек нәтижесі мен оны меншіктейтін айнымалы типтері
сәйкес болуы қажет. Мысалы: а айнымалысының типі бүтін (Integer), ал,
оған меншіктелінетін өрнек нәтижесі нақты (Real) болатын программа бөлігі
берілген:
Var a :Integer: b, с: Real:
Begin
...
А:= B+c;
Бұл жағдайда экранға қатені хабарлайтын мәлімет шығады: Type mismatch
(Тип сәйкессіздігі).

Берілгендерді енгізу операторы.

Программадағы орындалатын алғашқы іс-әрекет берілгендерді енгізу.
Берілгендерді енгізу – программадағы алғашқы берілгендерді кмпьютердің
жедел жадысына өңдеуге жіберу болып табылады. Енгізудің негізгі құрылғысы-
пернетақта және дискілік файл. Turbo Pascal-да берілгендерді енгізуге –read
–“ оқу “, операторлары қолданылады. Енгізу операторының жалры жазылуы:
Read ( x1,х2,..,хп )
Readln( х1,х2, ... ,хп)
Мұндағы х1,х2...,хп-мәні пернетақтадан енгізілуге тиісті айнымалылар
тізімі.
Егізу операторы орындалғанда програманың орындалу уақытша тоқтатылады.
Тізімде көрсетілген айнымалылардың сандық мәні пернетақтадан теріліп,
Enter пернесі басылғанда орындалу әрі қарай жалғасады. Тізімдегі
айнымалылар санынан енгізілген мәндер саны кем болмауы керек
Айнымалылар мәнін енгізгенде арасына бос орын қоямыз немесе Таb
Enter пернелерін қолданамыз.
Енгізілген айнымалылар мәні типіне сәйкес болуы қажет. Мысалы:
Y=2i+g функциясын есептеу программасы берілсін.
Program esep :
Var y, і: integer:
g: real :
begin
reading (I ,g):
у:=2*i+g
writein (‘y=’y)
end
Программаның басында сипатталғандай тек бүтін сандарды қабылдай
алады. Ал, g айнымалысына нақты сандармен қатар бүтін сандарды да
енгізуімізге болады. Себебі, нақты сан құрамына бүтін сан енетін
болғандықтан, бүтін санды компьютер нақты санға айналдырып алады. Бұл
программадағы қатені у-ті есептеу өрнегінде g айнымалысының мәні нақты
болса, нәтижеде нақты. Сондықтан у айнымалысының мәні типіне сәйкес
емес.
Егербмәндерді енгізуде тип сәйкессіздігі болса экранға төьендегдей
кателер хабарланады:Error 106:Inbalid numeric format.

Мәліметтерді экранга шығару операторы
Мәіметтерді шыгару-компьютердің жедел жадысындағы өңделінген сыртқы
құрылғыларға(экран,принтер)беру.Tur bo Pascal-да мәліметтерді экранға шығару
үшін write жазу writeln жолды қосу операторлары қолданылады.Бұл
операторлардың жалпы жазылуы мына түрде;
Write(y1,y2,...,yn);
Writeln(y1,y2,...,yn);
Мұндагы: (y1,y2,...,yn);-сандық мәні экранға шығарылатын айнымалылар
тізімі.Шығарылған мәліметтер туралы түсініктеме апостроп ішіне жазса да
болады
Сонда мәліметерді экранға шығару операторы орындалғанда апостроф
ішіндегі түсініктеме текст өзгеріссіз шығарады.Ал,тізімдегі айнымалылардын
орнына олардын сандық мәні экранга беріледі.
Шығару операторын қолдануда бүтін типті айнымалылардынң мәніне қанша
орын қажет болса сонша орын бөлінеді.Сондықтан,бүтін сандарды экранға
шығаруда қиыншылықтар тумайды.Ал,экранға шыққан нақты сандар эксоненциал
түрде берілетіндіктен,мұндай нәтеже кез келген адамға түсінікті бола
бермейді.Сол себепті,нақты типті мәндерді экранға бергендеболарға шығару
форматын тағайындаган дұрыс.Шығар форматынын жазылуыю
Write(y1:M:N,y2:M:N,...yn:M:N);
Writeln(y1:M:N,y2:M:N, ... yn:M:N);
Мұндағы М-жалпы санға берілген орын;N-саннын бөлшек бөлігіне берілген
орын.М және N көрсеткіштері бүтін оң сандармен жазылады.Экранға шығаратын
санның алатын орнынан М кем берілсе бұл көрсеткіш үлкейеді.Ал, Nаз болса
сан дөңгеленеді.

Бос оператор
Turbo Pascal тілінде бос оператор (;) таңбасымен беріледі.Бос оператор
программада ешқандай амал орындамайды.Ол тек программада және құрама
оператордан шығуда қолданылады.:
Мысалы:
Begin
..
Goto белгі;{блоктын соңына көшу}
...
Белгі:End;{бос оператор белгі арқылы белгіленеді}
Кей жағдайда программамада артық қойылған(;)-бос оператор белгісі
ешқандай қатені туғызбады. кө шу операторы
Шартсыз.көшу операторы.
Turbo Pascal тіліндегі программада операторлар жазылған ретімен
орындалады.Осы реттілікті өзгертіп отыратын,яғни программаның кейбір
бөліктерін оындамай өтіп кету және кері қайтару үшін,шартсыз көшу операторы
қолданыладыю
Шартсыз көшу операторының жалпы жазылуы:
GOTO белгі
GOTO операторы орындлғанда программанын орындалу реті бұзылып
белгіленген операторға көшу жүзеге асады.Бұл белгімен бір оператор
белгіленеді.Белг0-9999 бүтін сандармен және идентификатормен қойылады.Бұл
белгі программанын label бөлімінде хабарлануы керек.

Құрама оператор
Бірнеше операторлардын бірігуінен шыққн операторыды құрама оператор деп
атаймыз.Бұл оператор begin(басы)және end (соңы) қызметші сөздер арасында
жазылады.Әр оператордан кейін(;)нүктелі үтір таңбасы қойылады.
Құрама оператордың жалпы жазылуы:
Begin
1-оператор;
2-оператор;
3-оператор;
N-оператор;
End;
Begin (басы) және end(соңы) сөздерінің операторлар жақшасы деп
қарастырсақ,жогарыдагы мысалды мына түрде жазуга болады;
(1-оператор;2-оператор; ... N-оператор);
Құрама оператордың ішінде тагы бір құрама оператор болуы мүмкін.Бұл
жагдайда программа денесін құрама оператор деп қарастырса болады.Құрама
операторға шартты көшу,таңдау және қайталау операторлары жатады.

Шартты көшу операторы

Алгоритмдік тілде қойылган шартқа байланысты екі немесе екіден
де көп тармактары бар алгоритм-тармақталган алгоритм деп аталады.Осындай
тармақталган алгоритмді программалауға шартты көшу операторы
қолданылады.Шартты көшу операторының жалпы жазылуы;
Ifшарт Then 1-операторElse2-оператор;
Мұндағы If (егер)қызметші сөзінен кейінгі жазылган шарт ақиқат болса
Then(онда) сөзінен кейінгі жазылган 1-оператор орындалады,шарт сақталмаса
Else(әйтпесе) сөзінен кейінгі 2-оператор орындалады.Шартты көшу операторы
алгоритмдік тілдегі тармакталу командасы сәйкес келеді.
Егер шарт IF шарт
Онда 1-оператор Then1-оператор
Әйтпесе 2-оператор Else2-оператор
Егер,шартқа байланысты орындалған бір ғана оператор болса,шартты көшу
операторы қысқаша түрде жазылады;
IFшартTHEN1-оператор;
Егер, then және else қызметші сөзінен кейін орындалатын операторлар саны

екі немесе екіден де көп болса, онда бұл операторларды begin және end

операторлар жақшасына аламыз. Яғни, шартты көшу операторын құрама
оператордың көмегімен жазамыз.

Цикл операторы
Бұған дейін біз тек жазылуы ретімен немесе белгілі бір шартқа сәйкес
командалардың бір ретпен гана орындалуына тоқталдық,бірақ тұрмыста белгілі
бір немесе бірнеше нұсқаулар тобынын қайталанып орындалатынын жиі байқауға
болады.Мысалы:сабақ кестесінін әр аптада қайталанып өтуі т.б бір немесе
бірнеше командаларды белгілі бір деңгейде қайталанып орындалуын циклдык
командлар деп аталады.Оны жазудың Паскалда өзіндік тартібі бар.Ол үш түрлі.
1)қайталаушы шартты жалғастыру циклі.
2)қайталаушы шарты аяқтау циклі.
3)параметрлі цикл.

Келесі шарт бойынша цикілді ұйымдастыру

Циклдік процесстерде ұйымдастыруда Repeat операторы цикілді қайталау
саны белгілі боллған да қолданылады. Repeаt операторынын жазылуы:
Repeat
цикілдің денесі;
Untilшарт
Мұндағы қызметші сөздер Repeat қайтала, Until-соған дейін деген
мағынада қолданылады.Циклдің денесі-қайталанып орындалатын болса бір немесе
бірнеше операторлардан тұрады.Цикл денесін құрайтын операторлар санына
шектеу қойылмайды.Шартты тексеру логикалық өрнек арқылы жүргізіледі.
Repeat операторы алгаритімдік тілдегі дейін цикл командасына
ұқсас.Әзір цикл командасынан дейін цикілдің айырмашылығы:қойылған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.