Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, ұлт тілі

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, ұлт тілі.
Біздің ұлттық тіліміз- қазақ тілі түркі тектес елдердің ішіндегі ең
бай, ауқымды, келешегі келбетті тіл. Бір кезде профессор Қ. Аханов
Дүние жүзіндегі мыңдаған тілдердің ішінде біздің тіліміз он бірінші
орында тұр деп, ғылыми тұжырым жасаған болатын. Педагог – ақын
Мағжан Жұмабаев: Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе болмауы тиіс. Бір ұлттың
тілінде сол ұлттың сыры, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай көрініп тұрады.
Түркі тілдерінің ішінде қазақ тілінен бай, орамды терең тіл жоқ деген еді
Мағжан Жұмабаев.
Ана тілі ... Бұл туралы қаншама айтылып келеді. Ана тілінің құдіретін
айтып тауысу мүмкін емес. Өмір бойы адамға эстетикалық ләззат беретін де
құдіретті туған тілің. Айналадағы адамдарға, өзің өскен ортаның табиғаты
мен халқыңның мәдениетіне, дәстүріне деген көзқараста туған тіліңді білуден
басталады. Адамгершіліктің дәні алдымен ана тілі топырағында көктейді.
Халықтың өмірден түйген өнегелері, түпсіз даналығы, моральдық – этикалық
қағидалары, эстетикалық талғамы, тәлім тәрбиесі тіл арқылы сақталап, тіл
арқылы ұрпақтан – ұрпаққа жалғанып жатады. Халықтың рухани азығы мен
көркем дүниелерін ана тілі аманат ретінде ғасырдан – ғасырға жеткізіп
отырады.
1. Білім. Образование, № 6 (30), Алматы, 2006ж.
2. Ө.Айтбаев., Н.Уәлиев Ана тілім - ардағым. Алматы, 1990ж.

Халық пен халық, ұлт пен ұлыс бірлесе өмір сүріп отырған көп ұлтты
мемлекет жағдайында өз халқыңды, өз тіліңді сүюмен бірге өзге халықты да
құрмет тұту, тілін қастерлеу қазіргі қоғамдағы басты мәселе болып отыр.
Тілдің, ұлттың аса ұлы игілігі әрі оның өзіне тән ажырағысыз белгісі.
Ұлттық мәдениеттің гүлденуі мен адамдардың тарихи қалыптасқан тұрақты
қауымдастығы ретінде ұлттың өзінің болашағы тілдің дамуына, оның қоғамдық
қызметінің кеңеюіне тығыз байланысты.
Ана тілінде білім беру, ана тілінде рухани – мәдени мұралардың
жасалуы, ғылыми еңбектердің жарық көруі тілдің дами түсуіне, қызмет
өрісінің кеңейе беруіне ықпалын тигізеді.
Қазақ тілі ежелден мемлекеттік тіл болып қалыптасты: кең байтақ жерді
сыртқы жаулардан қорғау жолында тіліміз сан шайқастар мен жорықтарда
шыңдалып, екі халықты табыстырып, екі елді бітістіре алатын жағдайға жетті.
Қазақ хандығының іргесін қалаған Жәнібек пен Керей хандардан бастап
жарлықтар мен үкімдер, келісімшарттар қазақ тілінде жазылды. Қазақ хандығын
қуатты мемлекетке айналдырған Қасым хан мемлекеттің конституциялық тұңғыш
құжатын ( Қасым ханның қасқа жолы)
қазақ тілінде жасады, осыдан кейін іргесі сөгіле бастаған елді қайта
1. Ө. Айтбаев., Н. Уәлиев Ана тілім - ардағым, Алматы, 1990ж.

қалпына келтірген Хақназар хан тұсында да, Есім билік еткен кезеңде де
қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде дамыды. Өзі ел басқаруға келген кезде,
барлық билікті үш би: Төле би, қаз дауысты Қазыбек би мен Әйтеке биге
беріп, парасаттылық танытқан әйгілі әз Тәуке хан. Хандықтың бар мазмұны
мен болмысын құқықтық мемлекеттің басты сипаты – заңға бағындырып Жеті
жарғы атты қазақ тіліндегі тұңғыш заңды енгізді. Осы тілде қазақтың ұлы
ханы Абылай хан Ресей мен Қытай арасында дипломатиялық жолмен мәмілеге
шақырған хаттар жазды. Ұлт – азаттық күрестің айбынды батыры Кенесары
Қасымұлы орыс патшасына туған халқының дербестігін ойлаған хаттар,
сарбаздарына жарлықтар жазған.
Қай кезде болмасын, ана тілі – халықтың бұрынғысы мен бүгінгісін,
болашағын танытатын мәңгілік мәселе.
Осыдан бірнеше ғасыр бұрын өмір сүрген Жүсіп Баласағұни: Адамға
екі – ақ нәрсе тірек тегі бірі – тіл, бірі – діл жүректегі, деп бекер
айтпаса керек. Ұлтты ұлт ететін – оның тілі. Адам бойындағы асқақ арманға,
берік сезімге, отаншылдыққа, кісілік қызметтерді тазалықтың дәнін ұрпақ
бойына тіл арқылы жеткізе аламыз. Халқымыздың болашағы - ана тіліміздің
ертеңі.
Халқымыздың ғасырлар бойы аңсаған тәуелсіздігін нығайтудың,
1. Ана тілі газеті, № 25, 2007ж
2. Егемен Қазақстан №30,29 желтоқсан 2007ж.

ұлтымыздың тұтастығын сақтап қалудың негізгі шарттарының бірі – ана
тіліміздің мерейін көтеру, пайдалану аясын кеңейту, қазақ тілінің еліміздің
Конституциясында бекітілген мемлекеттік тіл мәртебесін шын мәнінде сол
дәрежесіне жеткізу.
Қазақ тілі Кеңес заманында қағажу көріп, қаншама зұлматты бастан
кешіп, қуғын – сүргінге ұшыраса да, өзінің беделін сақтап, Қазақстан
Республикасының тәуелсіз мемлекет болып қалыптасуы тарихында маңызды орын
алды.
Қазақ тілі ресми құжаттарда мақұлданса да, нақты өмірде оны
насихаттау ісі ұлтшылдық, сатқындық деген желеумен айыпталды.
Ұлы Абай, ағартушы Ыбырай, қазақ тілінің іргетасын қалаушы Ахмет
Байтұрсынов, жыр алыбы Жамбыл, сөз маржанын төккен Сәкен Сейфуллин, әдеби
тілдің алыбы Мұхтар Әуезов сияқты ұлт мақтаныштары сөйлеген тілдің
құдіретін ұққан халықтың, ұлт өкілдерінің тілімізге деген махаббатының
оянбауы мүмкін емес.
Тіліміздің айнымас, сенімді сақтаушысы бар. Ол – оның рухы,
данышпандығы.
Игі істің басы – тіл, тәрбие басы - тіл,- дейді Махмұт Қашқари.
1. Білім әлемі, № 9 (19), 2007ж.
2. Р.Сыздық Тіл және ұлттың мәдениеті,Түркістан, 2005ж.
3. Білім. Образование, № 1 (31), Алматы, 2007ж.

Ғасырлар бойы қалыптасып, барынша байып келе жатқан тіліміз – ұлттық
тәрбиенің қуатты құралы. Қандай тәрбие болса да тәрбие жұмысы белгілі бір
ұлттың тілінде жүргізілетіндіктен, біз тәрбиені ұлттық этностық іс -
әрекет деп түсінеміз. Тіл қажеттілігі ұлттық тәрбиеде айқын көрінеді.
Әрбір адам талбесіктен бастап жербесікке дейін тәрбиеленеді.
Ұлттық тіл арқылы жеке адамның ұлттық психологиясы қалыптасады, ана тілі
ана сүтімен бірге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.