Қазақ гобелен өнерінің қалыптасуы

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қазақ Мемлекеттік қыздар Педагогика Институты

Тарих- экономика факультеті
Кәсіптік оқыту және еңбек кафедрасы

Реферат
Тақырыбы: Қазақ гобелен өнерінің қалыптасуы

Орындаған: Тустикбаева Дамира
Бейнелеу өнері және сызу 3 курс
Тексерген: Оқытушы: Бакжанова А

АЛМАТЫ 2008ж

Ж О С П А Р :
І. КІРІСПЕ
Халықтық қолөнер
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қазақ гобелен өнерінің қалыптасуы.
2.Атақты гобеленшілер
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

І. КІРІСПЕ
Халықтық қолөнер
Қолөнер - халқымыздың ұлттық мұрасы. Қазақтың ұлттық қолданбалы
өнер тарихы көшпелі өмірдің салт – дәстүрімен тығыз байланысты. Халық
шеберлері ұлттық қолөнер мұраларын өмірге әкелді. Яғни, ұста, ағаш шебері,
зергер, ісмерлердің тынымсыз еңбегі арқылы қазақ қолөнерінің көркем
туындылары пайда болды.
Атап айтатын болсақ, ұсталар: найза, қылыш , айбалта, семсер
сияқты қару – жарақ түрлерін әзірлеген. Қолөнер қашанда заман, өмір
ағымымен бірге т уындап, дамып отырады. Қазақ қолөнерінің өсу жолы, өзіне
тән даму тарихы бар. Ол тарих сонау көне замандардан басталады. Қазақ халқы
кең байтақ республика жеріндегі ертеден қалыптасқан көне мәдениеттің
тікелей мұрагері ғана емес, сол дәстүрлерді дамытушы, жаңғыртып байытушы.
Бұл процеске әр кезеңде қазақстан аумағына жан – жақтан келген көшпелі
тайпалап мен халықтардың, сондай – ақ Ресей, Орта Азия халықтарының да
мәдениеті әсер етті. ХІХ ғаысрдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында
қазақ халқының дәстүрлі қолөнері айтарлықтай жоғары деңгейге көтерілді.
Революцияға дейінгі қолөнердің дамуына қазақ қауымының әлеуметтік –
экономикалық жағдайы, көшпелі өмірден біртіндеп отырықшылыққа көшу процесі,
көрші елдермен, әсіресе Ресеймен сауда қатынасының, шаруашылық және мәдени
байланыстарының арта түсуі, тағы да басқа көптеген ішкі – сыртқы
факторлардың әсері айтарлықтай ықпал етті. Ол кездегі қазақ ауылының
көпшілігі қаламен тығыз байланыста болмады. Сондықтан олардың өзіне қажетті
үй бұйымдарының басым көпшілігін қаладан сатып аларлықтай мүмкіндігі
болмағандықтан, халық шеберлерінің жасағандарын пайдаланды. Тоқыма өнері
көнеден келе жатқан қолөнердің бір түрі болып табылады. Кілем тоқушы
шеберлер қазақтың ұлттық өнеріне өз үлестерін қоса білді. Тоқыма өнерінің
түрлері – кілем, алаша, ши тоқу, гобелен өнері жылдан – жылға дамып келеді.
Әсіресе қолөнер кәсібімен айналысқан шеберлер шығармашылығы қазақ халқының
мәдениетін жаңа қырынан байытып отырды. Қолөнерге әр дәуір өзінше өшпес із
қалдырып, көркемдік жағынан өз әсерін тигізді.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қазақ гобелен өнерінің қалыптасуы.
Гобелен өнерінің шығу тарихы ХХ ғасырдың басынан басталады. Атап
айтқанда, Франция, Италия, Испания, Германия елдерінде жақсы дамыды.
Кейінірек, Прибалтика, Кавказ және Ресейде де кең өріс алды. Гобелен тоқуда
кендір жіп, теңіз шөптері және жүннен иірілген жіп пайдаланылды. Прибалтика
елдері гобелен тоқуда композициялық суретті толқын тәрізді бедерлесе,
Кавказ гобелен тоқымашылары өз шығармаларында тарихи оқиғаларды, эпостарды
бейнелеуге тырысты. Ресей суретшілері гобеленді тықыр кілем үлгісімен
тоқып, оны сюжеттік суреттермен бедерледі.
Гобелен көркем шығармашылық туындыға жатады. Сондықтан
гобелен өнерінің сәндік қолданбалы өнерде алатын орны ерекше. Гобелен
өнерінің қазақ қолөнеріне қадам басуы, қарқындап дамуы 1970 жылдардан
басталды. Осы жылдары біздің елде тақырыптық, терең философиялық мазмұнды
көркем туындылардың алғашқы бастамасы қалыптасты. Ұлттық дәстүрлі тоқыма
өнері аз уақыт ішінде жаңа сипатқа ие болып, гобелен өнерімен тоғысты.Бұл
өнерді дамытуға ерекше үлес қосқан Қазақстан суретшілері ретінде
Қ.Тыныбеков, Б.Зәуірбекова, И.Ярема, Ә.Бапанов, С.Бапанова, Л.А.Анисимова,
К.Жұбаниязова, С.Г.Иляева, А.Иханова, Е.П.Николаева, Н.И.Павленко,
Б.Өтепов, Ш.Қожаханов, т. Б. Атауға болады.
2. Атақты гобеленшілер
Құрасбек Тыныбеков 1947 – 1980 шығармашылығының дамуы тікелей гобелен
тоқу өнерімен байланысты. Оның шығармашылық ізденісіндегі басты жетістігі
– классикалық гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрімен сабақтастыру
болып табылады. Ең алғаш орындалған гобелендері: Шопан 1970, Отбасы
1973, Көктем 1974, Тау мен дала 1975. Осы туындылар қазақ гобелен
өнеріндегі композициялық құрылымы күрделі, бояу үндестігі басым туындылар
болып табылады. Сондай – ақ Өмір ағашы 1976, Байқоңыр ырғақтары
1977, Аққу әні 1980, Композиция секілді гобелендері де өздерінің
терең философиялық мазмұнымен ерекшеленді. Олардың композициялық
құрылымында фольклорлық сарын басым. Құрасбек Тыныбековтың шығармашылығының
бас кезі өнердің жаңа түрі – гобеленнің жаңғыру, қалыптасу, өзіндік
бейнелеу құралдарын зерделі іздестіру кезеңіне сәйкес келді. 1970 жыл
студент кезінде – ақ Құрасбек Тыныбеков Қазақ КСР – інің 50 жылдығына
арналған Республикалық халықтық сән және қолөнер көрмесінде өзінің тұңғыш
жұмысын көпшілік назарына ұсынды. Бұл оның өнерге бағыштаған жарқын
ғұмырының бастамасы еді. Құрасбек Тыныбековтің шығармашылық жолы ғажайып
тиянақтылығымен, тұтастығымен ерекшеленеді. Суретшінің алғашқы
жұмыстарының өзі – ақ өн бойында жеке нақыштарды, кейінгі шығармаларда
байытылып жататын айрықша композициялық сапаларды жинақтады. Құрасбек
Тыныбеков гобелендер, текеметтер, батиктер алуан өрнектермен безендірілген
маталар жасау барысында әр түрлі техникады жұмыс істеді. Халық өнерінің
дәстүрлерін шығармашылықпен тең өрістетудегі екі бағытты Құрасбек
Тыныбековтың киізден басқан бұйымдарының да үлгісінен байқауға болады.
Дала әуені 1972 текеметі шебердің киіз басу тәсілінің
тосын эффектілерін: көмескілікті, басыңқылықты, суреттердің құбылмалылығы
мен бояулар аусуының толқымалылығын тап басып көрсетеді. Ал Аспан 1973
текеметінің стилистикасы ХХ ғасыр өнеріне жатады. Суретші түзген
абстрактілі композицияда көне материал жаңа дәуірдің көркем идеяларымен
үйлесім табатын тамаша құралға айналған.
Сонымен Құрасбек Тыныбековтің шығармашылығында дәстүрлерді
игерудің екі деңгейі көрінеді. Егер оның біріншісі үшін халық өнері
үлгілеріне етенелік тән болса, екіншісіне – дәстүрлі тәсілдерді
шығармашылықпен қолдана алатын қазіргі заман суретшісінің дербес ой түюі
маңызды. Ол өз алдына нақ бір көне белгілер құрылымына қазіргі кезде ұмыт
болған әу бастағы мән – мағынасын қайтару міндетін қойғандай боп та көрінер
еді.
Оның алғашқы Шопан, Отбасы гобелендерінен біз бұл ұмтылысты
біршама сезінгендей боламыз. Шопанның қолындағы қошақан – жартылай жануар,
жартылай ою түрінде бейнеленеді, ол қошқар мүйіз оюына жақын. Аспандағы
бұлт ою түрінде ұшып барады. Жеке оюлық мотивтер бірде аспандағы
жұлдыздарды, бірде желдің ұйтқуын, бірде киім бүрмелерін бейнелей отырып,
Құрасбек Тыныбеков гобелендерінің кеңістігін тұтастай қанықтырып жатады.
Бәтима Зәуірбекова 1946 жылы туған ең алғашқы туындыларында
сәндік ұлттық ою - өрнектерді сюжеттік көрініске ұластырып көзге түссе,
кейіннен тақырыптық дүниелер жасауға бел байлады. Бәтима Зәуірбекованың
гобелендері нәзік бояуларымен дараланады. Оның Керуен 1973, Дала аруы
1979, Жер – Ана 1984 атты шығармалары сиқырлы әуенге толы. Ал
Қазақстан атты көркем туындысы көп тұлғалы композициялық шығарма болып
табылады. Мұндағы Қазақстанның кең байтақ даласының көріністері ою - өрнек,
бояу үндестігінің табиғи шешімдері арқылы табылған. Шығарманың
композициялық құрылымы тек бір бағытта өрістеген күрделі үш бөліктен
тұрады. Белгілі шебер Бәтима Зәуірбекова көлемі шағын туындылармен коса,
кең тынысты лирикалық – эпостық мазмұндағы күрделі, іргелі туындылар жасау
долында да жемісті еңбек етіп келеді.
Тоқыма өнерінің жаңалықтары өркен жайып отырған қазіргі
заманда туындыны тоқу ісінде сан алуан техникалық тәсілдер бедерлі әрлеу,
көлемдік – кеңістік конструкциялар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.