Қазақ халқының діні және тілі

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақ халқының діні және тілі

Көшпелі қазақ халқы ислам дініне терең бойламаған. Ол ортодокс
мұсылмандар қатарына жаттаған. Мәселен, қазақтар мұсылман дінінің
қадистерін бұлысыттай ұстап, орындап отырмаған. Олар өзбектер, татарлар
сияқты жаппай мешіт тұрғызбаған. Мұсылмандық парыз – бес рет оқылатын.
Намазды да бұлтытпай орындамаған. Бір жерге тұрақталған мектептері де
болмаған. Қазақтардың көбісі жылына бір рет келетіп оразаны да жаппай,
біркелкі, ұстай алмаған. Қоранды тек жаттап алғаны болмаса, оның сөзін
молдалардың көбісі түсінбеген.
Бірақ бұдан келіп қазақтар мұсылман емес деуге және болмайды. Қазақтар
өздерін мұсылманбіз есептейді: “Құдайдың құлы, Мұхаметтің үмбетіміз” деп
санаған. Жанға қауып-қатер төтенде тілін “кәлемаға” келтіреді. Намаз
оқығанда, құран сөздерін білмесең білме, тек көңілің адал, Алла жолына
берілгендігінді білдірсең болғаны деп те үйрететін болған. Сондықтан да,
кейде көршілес отырған өзбектер әзіл-күлкі ретінде “Қазақтар: ақ қойдың
кәлләсі, қара қойдың кәлләсі, мен Құдайдың пәндесі” деп намаз оқиды дейтін.
Бірақ, бұл әзіл шындыққа жақын болатын. Байлығы мол қазақтар зекет төлеп,
пітір берген. Одан да байлығы асқандар меккеге барып қасиетті жерлерге
тағзым етіп, құрбан шылдырып, қоран оқытып қайтатып болған. Ондай қасиетті
орынға барып қайтқан адамдар қажы аталған. Бірақ ол заманда жолдың қашық
ауырлығы сонша, кейде оған барып қайтуға бір жыл кететін. Ал түрлі
себептермен дүние салып, еліне қайтпай қалатындар да болған. Оларды бірден
пейішке барады деп түсінген.
Қазақ тілі қазан төңкерісіне дейін тек халықтың ауыз әдебиетінде,
тұрмыс және отбасында ауызекі тіл дәрежесінде кең қолданылғаны болмаса,
оның мемлекеттік тұрғыдан алғандағы қызметі жоқтың қасы болды, баспасөз
бетіндегі өрісі тар болғаны белгілі. ХІХ ғ. 2-ші жартысымен ХХ ғ. басындағы
көркем әдебиет өкілдерінің аздаған шығармалары болмаса, патшалық Ресейдің
отаршылдық заманындағы мемлекеттік заң, құжаттар қазақ тілінде жазылмайтын.
Ол кезде мемлекеттік мәні бар мәселелер Орта Азиялық түркі жазба
дәстүріндегі қазақтың ескі жазба әдеби тілінде жазылатын. Бірақ, оның
қолданылу аясы кең болмады, тек жеңіл-желпі іс қағаздарында, ел
билеушілердің өзара немесе патша әкімдерімен жазысқан хаттарында, оларға
жазған арыз-хабарламаларында, өткен ғасырдың 2-ші жартысымен үстіміздегі
ғасырдың басындағы баспасөзде, кейбір көркем әдебиет өкілдерінің (кітаби
ақындар) шығармаларында қолданылды.
Қазақ тіліне мемлекеттік дәреже беру туралы мәселе Кеңес Өкіметі
жылдарында бірнеше рет көтерілгені белгілі. Бірақ бұл мәселе жайында әр
кезеңде әртүрлі көзқарас болды. 1920 жылы Қазақ АССР-і кеңестерінің бірінші
құрылтай съезінде республикадағы әр ұлт барлық мекемелер мен мектептерде
ана тілін қолдануда тең құқылы деген шешім қабылданды. Оның қазақ тіліне де
қатысы бар еді. 1924 жылы Қазақстанның бірінші Конститутциясында қазақ және
орыс тілдері республикада мемлекеттік тіл болып танылды. 1938 және 1978
жылдарда қабылданған Қазақстан Коститутцияларында мемлекеттік тіл жайында
ашып еш нәрсе айтылмаған. Тек, 1989 жылы қабылданған Қазақ ССР-інің Тіл
туралы заңында, одан кейін Қазақстан Республикасының 1993 және 1995
жылдарда қабылданған жаңа Конститутциясын қазақ тілі – Қазақстан
Республикасының мемлекеттік тілі болып бекітілді. Сонымен бірге, Тіл
заңында қазақ тілі мемлекеттік қамқорлыққа алынатыны атап көрсетілді.
Қазақ тілінің мемлекеттік статусқа ие болуының және оның іс жүзіне
асыуының ең басты кепілі Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет
ретінде өзіндік тіл саясатын жүргізуіне мүмкіндік алуы болып табылады.
Тіліміздің мемлекеттік дәрежеге ие болуы – тәуелсіздігіміздің басты
нәтижесі, оны қоғамның рухани жаруына, әлеуметтік әділеттілікті қалпына
келтіру талабына сай өмірдің өзі туғызды. Бұл туралы 1990 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.