СЫНИ ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖӘНЕ КӨПТІЛДІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қоғам өміріндегі қазіргі өзгерістер экономиканың,саясаттың, әлеуметтік саяси саланың дамуы қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы дамуына байланысты болмақ. Қазіргі кезде оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан дамуына жол ашуды көздеп отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру жүйесіндегі күрделі мәселелерді шешуші- кәсіби шеберлігі жоғары ұстаздар. Жоғары кәсіби педагогикалық құзыретті мұғалімдерге қойылатын талаптар қоғам қажеттілігінен туындайды. Оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде оқу қарқынын жақсарту мақсатында жаңа технологияларды қолдану- заман талабы. Педагогикалық технологияларды сипаттағанда, олардың негізгі ерекшеліктері- қасиеттері, идеялары, оқу жүйесінде қолданылуы, тиімділігі мен нәтижелілігі негізгі алынады. Іс жүзінде қолданылып жүрген көптеген педагогикалық технологиялар бар[1,21-23 б].
Зерттеудің көкейкестілігі. Физика оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі болып табылады.
Базалық білімнің негізгі компоненті ретіндегі физиканың мәні практикалық іс-әрекетте қолдану үшін қажетті, басқа оқу пәндерін зерделеу үшін, үздіксіз білім беру жүйесінде оқуды жалғастыру үшін қажетті, нақты физикалық білімді игерту арқылы оның адамзат өркениетін, ғылыми-техникалық прогресті дамытудағы, қазіргі ғылымдағы және өндірістегі рөлімен, сондай-ақ өскелең ұрпақтың рухани ортасын қалыптастырудағы, олардың интеллектуалдық және басқа да сапаларын дамытудағы физикалық білімнің маңыздылығымен анықталады.
Мектепте оқу процессін іске асыру үшін оқытушының жұмыс сапасын арттыру керек, яғни өтілетін сабақтың, жүргізілетін практика жұмыстарының сапасын арттыру, оқушылардың белсенді оқу-танымдық іс-әркеттерін ынталандыру, оқу процессін рационалды түрде негіздеу.
Тәжірибелік жұмыстарда басқа білім түрлеріне қарағанда мұғалімнің барынша белсенді болу қажет етеді. Мұндай жұмыстарда мұғалім әрбір оқушымен қарым-қатынаста болады және олардың өзіндік жұмыстарын тиімді басқаруға көмектеседі.
Әр түрлі деңгейдегі сабақтар немесе тәжірибелер сабақ үстіңде көрсетіледі, сондықтан, ол сабақтың бір бөлігі болып есептелінеді және оқытудың басқа тәсілдерімен (әңгімелеу, дәріс, проблемалық баяндау, т.т.) бірігіп қолданылады. Демек, жаңа технологияларды,соның ішінде сын тұрғысынан ойлау технологиясын көрсетпейінше физика сабақтарын сапалы өткізуге болмайды.
СТО технологиясын қолданып сабақты түсіндіру мейлінше күрделі тақырыптар мен физикадан өтіліп жатқан құбылыстарды сезіну үшін, теориялық білімнің маңызын түсіндіруге тиімді.
Жоғарыда аталған ұйымдастыру кезіндегі кететін кемшіліктер бойынша физика курсы бойынша жүргізілген СТО технологиясының стратегияларын пайдаланбай өтілуі, сонымен бірге оқушылардың қабілетсіздігі мен білімінің жоқтығы, осының барлығы мектептерде физика пәні бойынша жүргізілетін стратегияны қолданып жүргізу мен теориясы және әдістемесін жаңарту керектігін айқын көрсетіп тұр.
Жұмыстың өзектілігі: қазіргі таңда Қазақстан Республикасында маңызды сұрақтардың бірі, ғылыми-техникалық прогресстің әлеміне интеграциялау әдісі ретінде физиканы ағылшын тілінде оқыту және оқушылардың ойлау қабілеттерін ағылшын тілінде сын тұрғысынан ойлауға үйрету.
Жұмыстың тәжірибелік мәні: жұмыста кетірілген сабақ жоспарларын мұғалімдер өздерінің сабақтарында сын тұрғысынан ойлау технологиясымен бірге қолдана алады.
Жұмыстың мақсаты: сын тұрғысынан технологиясының әдістерін қолдану арқылы оқушылардың физика сабақтарында ағылшын тілінде ойлауға үйретудің мысалдарын келтіру мен әдістемелік нұсқауларды дайындау.
Зерттеудің міндеттері:
oo зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық ғылыми еңбектерді талдау;
oo мектептерде физика курсында сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегияларын қолданып сабақты ұйымдастырудың мақсатын анықтау;
oo бастапқы физика курсы бойынша сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегияларын қолданып сабақты ұйымдастыру барысында қолданған әдістердің эффективтілігін тексеру;
oo сабақты сын тұрғысынан ойлау технологиясының стратегияларын қолдана отырып өткізудегі оқушылардың қабылдау нәтижелерін бақылау;
Дипломдық жұмыcтың зepттey oбьeктici. Жaлпы білім бepeтін мeктeп oқyшылapын oқытy.
Диплoмдық жұмыcтың пәнi: физикa пәнiн тepeңдeтe оқытy.
Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 СЫНИ ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ЖӘНЕ КӨПТІЛДІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ПСИХОЛОГИЯ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Қазақстанда көптілді білім берудің дамуы

Қазақстан бүкіл дүние жүзіне жоғары даярланған мемлекет, халқы үш тілді: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық байланыс және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға интеграциясының нәтижесі ретінде, пайдалана алатын белгілі болу керек
Н. Ә. Назарбаев Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан

Көпшілікке белгілі, өзінің халқына сапалы және заманауи білім алуды қамтамасыз ете алатын мемлекет өзара дамып және алдында келе жатқан мемлекеттердің қатарына қосылуы мүмкін. Мемлекетіміздің президенті Назарбаев Н.Ә. педагогтардың алдында жаһандық мақсат қойды. Мектеп бітіргеннен кейін өзінің оқуын мемлекет ішіндегі және шет елдердегі беделді жоғары оқу орындарында жалғастыруы үшін жоғары даярланған, бәсекеге қабілетті түлектерді даярлау. Білім берудің басты мақсаты, бір жағынан қазақстандық білім берудің ең үздік дәстүрлерін сақтау, ал екінші жағынан мектеп түлектерін халықаралық мамандырылған сапалармен, негізі мемлекеттік, туған және шет тілі болып табылатын лингвистикалық сана-сезіммен қамтамасыздандыру. Қазақстан полиэтникалық мемлекеттік бола тура қазіргі кезде өзінің мәдени-тілдік дамуының қиын және қайшы периодын өтіп жатыр. Оның дәлелі ретінде Қазақстан Республикасының тілдер Концепциясымен берілген сипаттамасы болып отыр. Атап өткеніміз жөн, тіл политикасының барлық құжаттарында бірнеше тілдерді білу маңызды идеялардың бірі болып отыр [2].
Қазіргі заманда тілдердің маңыздылығын түсіну біздің алдымызда келеі жағдайды туғызады: тілдерге үйрету нәтижелілігі және білім алушылардың тілдік дайындалу деңгейінің жоғарылауы. Білім беру концепциясының Қазақстан Республикасында дамуы дүниежүзілік стандарттарға сәйкес келетін профессионалды мамандарды даярлаудың әдістерін мен формаларының сапалы жаңартуына бағытталған. Өзара байланысқан және әрекет ететін әлемнің жағдайларында өмір сүре алатын өсіп келе жатқан ұрпақты даярлаудың маңызды құралы болып табылатын көп тілді оқытуға көп назар бөлінеді.
Мектептің бір мақсаты ретінде жасөспірімдердің әмбебап, жаһандық құндылықтарға үйрету, жастардың әр түрлі мәдениет адамдарымен және әлемнің кеңістікте қарым қатынас жасауға жақындату. Мемлекеттік тілі - қазақ тілі, және орыс тілі - халықаралық қарым - қатынас тілімен қоса, коммуникацияның маңызды құралы ретінде шет тілі болып табылады [3, 5-12 б].
Бүгінгі таңда қазақ, орыс және шет тілдерін білу адамның жеке және профессионалды әрекетінің құрамдас компоненті болып отыр. Осының барлығы тілдерді практикалық және профессионалды тұрғыдан қолдана алатын көп санды адамдарға әлеуметтік және профессионалды тарапынан қоғамда беделді орын табуға итермелейді [4].
Ағылшын тілі білім берудегі ең танымал тіл болып отыр және басқа тілдерді ауыстырмай, тек оларды толықтырып отырады.
- 300 миллион Қытай халқы - бұл Америка Құрама Штаттарының халқынан көп, - ағылшын тілін оқиды.
- Әлемнің 90 мемлекетінде ағылшын тілі екінші тіл болып табылады немесе кең оқытылады.
- Гонконгта жалпы орта білім беретін мектептердің онының ішінде тоғызы ағылшын тілін оқытады.
- Францияның орта мектептерінің оқушыларына ағылшын тілін үш жыл бойы оқу міндет болып табылады, көбі - кем дегенде 85 пайызы, ағылшын тілін таңдайды.
- Жапониядағы оқушылар мектеп бітіргенше дейін алты жыл бойы ағылшын тілін оқуы тиіс.
Қазіргі таңда бүкіл дүние жүзінде ағылшын тілінде сөйлей алатын адам саны 1,5 млрд.
Құрама Штаттардарың ақпараттық агенттіктің директоры Чарль Уиктің байқауы бойынша: Мемлекеттердің көбінде студенттердің, жас мамандардан, педагогтардан, іскер адамдар мен мемлекеттік қызметкерлердің тарапынан ағылшын тіліндегі материалдар мен технологиялық құралдарға жалпы аштық байқалады [5].
Ағылшын тілін білу - заманауи ақпараттық технологияларды қолдану жолына бірінші қадам. Компьютерлер бір бірімен дәл осы тілмен сөйлеседі. Бүкіл әлем бойынша 150 млн аса компьютердегі 80 пайыз ақпараты ағылшын тілінде сақталып отыр. Халықаралық телефон әңгімелерінің 85 пайызы ағылшын тілінде өтеді, онымен қоса, әлемдік хат, факс және телеграммаларының үштен төрт бөлігі ағылшын тілінде жазылады. Компьютерлік бағдарламаларға нұсқаулық және компьютерлік бағдарламалардың өздері жиі тек ағылшын тілінде болады. Бұрын ғылым тілі ретінде неміс тілі болатын, ал қазіргі кезде ғылыми жұмыстардың 85 пайызы ағылшын тілінде жарияланады, ал қалған 15 пайызы соңара аударылады. Әлемдік уақыт ара шығып отыратын техникалық және ғылыми әдебиеттердің жартысы ағылшын тілінде шығарылып отырады. Бұл тіл онымен қоса медицина, электроника мен ғарыштық технологиялардың тілі болып табылады. Ғаламтордың ағылшын тілсіз болуы миға сыймайды.
Мектеп бағдарламасының ішінде ағылшын тілін оқыту - жеңіл мақсаттардың бірі емес. Алайда, заманауи өмірге қажетті білімді алу үшін қоса, жеке алынған оқушының жалпы дамуы, тұлғаның қалыптасуына және көзқарастың кеңеюіне өзінің септігін тигізеді. Ал егер де тек ағылшын тілін оқи бермей, ағылшын тілінде сабақ берілсе, онда тек көзқарасты кеңейте қоймай, арнайы терминдер мен анықтамаларды қарастыруға болады.
Жаратылыстану-математика бағытындағы пәндерді ағылшын тілінде оқыту білім алушыларға тілді тек сөйлеу жағынан жақсы меңгертуге емес, онымен қоса арнайы сөзжасамдарды қолдануға мүмкіндік береді . Физиканы ағылшын тілінде оқу білім алушыларға шет жерде өндірілетін техниканы түсінуге, нұсқауларды, қарапайым ағылшын сабақтарында қарастырылмайтын техникалық сөздіктерде келтірілетін сөздерді, сөзжасам мен сөйлемдерді оқуға көмектеседі. Бұл өзара жоғары қаржыландыратын жұмысқа шығуға мүмкіндік береді [6, 76-79 б].
Біз жаңа ақпараттық және технологиялардың ашулардың алдында тұрмыз, яғни, тілді білу бізге заманға сай қадам басуға және ғалымдардың не туралы сөйлеп жатқанын түсінуге көмектеседі. Еңбек әрекетіне байланыссыз адамның жетістіктері көбінесе оның жүйелік ойлауының дамуымен анықталады. Сол себепті физиканы оқу өте маңызды болып тұр.

1.2 Сын тұрғысынан ойлау технологиясының ерекшеліктері

Қазақстан Республикасы жалпы білім беру стандартының, базистік оқу жоспарының қабылдануы пәнді оқыту мазмұнына құрылысына, әдістемесіне елеулі өзгерістердің енгізілуін талап етеді. Оқушыларды қазіргі заманғы ақпараттар ағымының жеделдеп артуы мен техника дамуы жағдайындағы өмірге дайындауда және олардың дүниетанымын қалыптастыруда мектепте физиканы жалпы білім беретін пән ретінде зерделеудің үлкен мәні бар. Қоғам өмірінің барлықсаласына дерлік компьютерлер, электрондық оқыту енуде, денсаулық сақтау, тамақ өнеркәсібі, құрастыру, күрделі ғылыми, әскери құрал-жабдықтарды жасау мен өңдеу сияқты адам қызметінің көптеген салаларына үнемі өзгеру үстіндегі жаңа технологиялар қарқында енгізілуде, көптеген мамандықтар лазерлермен, роботтармен байланысты. Сондықтан физика сияқты іргелі ғылымның негіздерімен қаруланудың оқушылар үшін шешуші мәні бар. Қазіргі кезде білім беруді жаңарту енгіздерінің бірі- жаңа оқыту технологияларын енгізу. Енді сын тұрғысынан ойлау технологиясына тоқталайық.
Психология тұрғысынан, сын тұрғысынан ойлау бұл неге сену және не істеу керектігінің шешімдеріне негізделеген, дұрыс рефлексифті ойлау. Бұл мақсаттылықпен, логикалылықпен ерекшеленетінін, қалаған нәтижені алуды арттыратын когнитивті дағдыларды және стратегияларды қолдану. Педагогикада осы ойлау өмірлік тәжірибесіне жаңа ақпаратты енгізу жолымен дамитын, бағалаушы, рефлексивті болып табылады. Осыдан сын тұрғысынан ойлау оқушының келесі қасиеттерін дамыттыра алады:
1) Жоспар құруға дайын болу (ойдың тәртіптілігі білімнің сенімділігінің белгісі).
2) Икемділік (басқалардың идеясын қабылдау).
3) Табандылық (мақсаттың орындалуы).
4) Өз қателерін түзетуге дайын болу (оқытудың жалғасы үшін қатені қолдану).
5) Жете түсінушілік (ой жүгіртулерді қадағалау).
6)Компромисті шешімдерді іздеу (шешімнің қабылдануы басқа адамдардың қабылдануы керектігі маңызды).
Мектепте білімалу кезеңінде адам алатын білім көлемі абсолютті түрде және сонымен бірге көбірек дәрежеде шектеулі болып келеді. Яғни өзгерісте болатын қоғамда қажетті толық қызмет үшін, ақпаратқа қатысты мектепте білім алу кезеңінде адам алатын, ғылымның және қоғамның заманауи қалпы, динамикалық әлеуметтік прогресс, жаңа ақпарат көлемінің ұлғаюы білім үлесін кенет қысқартады. Жоспар бойынша біріншіден интеллектуалды даму, алғашында оның интеллектуалды қабылдануы сияқты компоненті, яғни жаңа ақпаратты меңгеру қабілеті және өзгерісте болатын өмір жағдайына адамның ауыртпалықсыз бейімделуіне қатысты заманауи қоғамда елеулі шартымен болатын, интеллектуалды сергектілігі, ойлаудың икемділік міндеттері қарастырылады. Адамның нақты мақсаты қоғамда орын алу үшін жасампаздық мүмкіндіктерін максималды түрде ашуға мүмкіндік беретін және бір уақытта дәлме-дәл бағанын қоғамның дамуына үлесін қамтамасыз ететін, өзіндік бағалылығы сияқты оның тұлғасына қоғам жағынан қадірлеуге тұратын құрметтен құрылады. Білім жүйесі оқушыларды осындай динамикалық өзгерістерге осыдан бұрын ешқашан дайындамаған. Қоғамның нарықтық эконоиакаға ауысу жолына және демократиялық қоғамға айналуынан, педагогтарда оқушыларды демократиялық және продуктивті экономикалық жолына қалай дұрыс дайындау сияқты сұрақ туындады. Оқушылар үшін орталық міндет сын тұрғысынан ойлауды және білімді табуды эффекті түрде үйрену болып табылады. Оқушылар жаңа ақпаратты қабылдай білу және оны жете зерттей мен сын тұрғысынан зерттей білу керек. Сонымен қатар өзінің санасын түрлі пікірлерді салмақтай білу және идеяға сын көзімен қарап, жеке идеяларды олардың қолдану мүмкіндігіне қарай тексере білу.
Мұғалімнің міндеті - баланың өзіне деген сенімін арттыру, өзін тұлға ретінде сезінетіндей мүмкіндік ашу, өзін тұлға ретінде сезінген бала әрқашан өмірде өз жолын таба алады.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясының тиімділігі баланың өзі ізденіп дәлелдеуі. Ол бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, ойланушы, өз ойын дәлелдеуші, ал мұғалім осы әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы оқушының еркін сөйлеуіне, пікір таластыруына, достарының ойын тыңдауға, проблеманы шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты шешуге бағытталған бағдарлама.
Сын тұрғысынан ойлау дегеніміз - сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, өз ойыңды еркін және зерттей талпындырып, тұжырым жасау.
Сын тұрғысынан ойлау дегеніміз - ой қозғай отырып, оқушының өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттау өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасау.
Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын apттыpa түсу үшін шығармашылық қабілеттерін дамытуда әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады. Шығармашылық жұмыстар оқушыларды ойлауға жетелеп, қызығушылығын оятып, шығармашылық қабілетін арттыруға, белсенділікке ынталандырады.
Сын тұрғысынан ойлауды дамытудың мақсаты барлық жастағы оқушыларға кез келген мазмұны сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім қабылдауға үйрету.
Бұл бағдарлама жаңа буын оқулықтарының талаптарын жүзеге асыруда оқушылардың білім деңгейін көтеруде, балаларды шығармашылыққа баулуда, ойларын еркін айтуда тез арада дұрыс шешімдер табуға атсалысатын бірден-бір тиімді бағдарлама деп есептеймін.
Сын тұрғысынан ойлау- сынау емес, шындалған ойлау. Оқушылардың да бұл жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда өз даму деңгейіне сәйкес ойы шыңдалып, белгілі бір жетістіктерге жетері сөзсіз. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылығын ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі [7, 218-221 б].
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясымен жұмыс жасау кезінде бұл сабақтар баланың танымдық белсенділігін арттыруға, өз бетінше білім aлyғa, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал ететіндігін атап өтсем, оқушылар - оқудың (сабақтардың) қызықты, ұжымды бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды. Бұл жобамен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңін (аралығын) салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласының артқандығының, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапаларымен қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталады..
Сабақта сын тұрғысынан оқыту технологиясының стратегияларын пайдалану, балалардың ұсыныс-пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызады. Әрбір әдіс оқушылардың ойлауына және қиялына негізделіп келеді. Баланың тереңде жатқан ойын дамытып, оларды сөйлеуге, дәлелдеуге үйретеді.
Сын тұрғысынан ойлау дегеніміз- мұғалімнің бағыттауымен оқушылардың өз бетінше білімді игеруі, кейбір практикалық іскерліктерінің қалыптасуы. Сын тұрғысынан ойлау сабақтарында оқушы өзін-өзі еркін ұстап, өзгеге сенімін, жылуын күшейтеді.Сын тұрғысынан ойлау технологиясы жан жақты мағлұмат алуына бағыт беруді, практикалық іс әрекетте болуды, өз бетімен жұмыс жасауға тәрбиелеуді, шығармашылық қабілетін дамытуды, білім, іскерлік, дағдыны қалыптастыруды, логикалық - сараптамалық ойлау қабілетін дамытуды, ақпаратты саралауға, жүйелі жүргізуге дағдылануды, өз бетінше іздеуге үйренуді қалыптастырады [8, 15-18 б].
Бұл технологияның артықшылығын және технологияның тиімсіз жағын төмендегі Кесте 1, Кесте 2 -ден көре аласыздар.

Кесте 1 - Технологияның артықшылығы
Мәні
Дәстүрлі педагогика
Дамытушы технологияларда
Мақсаты
Білім, ептілік, дағдыны меңгерту
Оқушы өзін-өзі субьект ретінде өзгерту, дамуға жағдай жасау
Мұғалім рөлі
Басқарушы
Жетекші, бақылаушы, кеңесші, ұйымдастырушы
Негізгі рөлі
Мен сияқты істе
Ойлап істе
Қарым-қатынасы
Монологты
Диалогты
Стилі
Авторитарлы
Демократиялы
Басым әдісі
Мәліметті
Ізденісті зерттеушілік
Негізгі шешу
Дайын әдістер арқылы шешу
Ғылыми түсініктер арқылы шешу
Әдіс тәсілдері
Көрсету, түсіндіру, бақылау, жаттықтыру
Ізденушілік- зерттеушілік әрекет шешімді дәлелдеу, тексеру
Өздік жұмыс уақыты
Өте аз
Салыстырмалы
Оқушы позициясы
Пассивті
Қызығу бар, белсенді ынталы, шабатты

Кесте 2 - Технологияның тиімсіз жағы
№
Дәстүрлі педагогикада
Дамытушы технологияларда
1.
Оқушы үлкенді, мұғалімді шексіз сыйлайды
Оқушылар сыйламау мүмкін, яғни ол үлкендерді салыстыруға көшеді бұл біздің діліне кіре бермейді
22.
Оқушы өзін субьек деп санамайды
Оқушы өзара сыйластығы төмендейді
33.
Мұғалімнің айтқанынан шықпайды
Оқушы мұғалімге дау айта алады

1.3 Сын тұрғысынан ойлау технологиясының мазмұны мен тиімділігі

Сын тұрғысынан ойлау технологиясының негізгі мақсаттары:
- Тек қана оқуда емес, өмірде де оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту;
- Өздігінен дұрыс шешім қабылдай білетін тұлғаны дамыту;
- Ақпараттармен жұмыс істей білетін шығармашыл тұлға қалыптастыру;
- Құбылыстарды жан-жақты талдап саралай білетін сыншыл тұлға тәрбиелеу болып табылады.
Сын тұрғысынан ойлау үш бөліктен тұрады:
Біріншіден, сын тұрғысынан ойлау өзіндік және жеке ойлау болып табылады.
Екіншіден , сын тұрғысынан оқыту жаттанды қағидаларды дәлелдеп айта беру емес, оқушы оқып, оны еске сақтап айту қабылеті жоқ, керісінше терең ойлау арқылы ескіге жаңаша көзқарас қалыптастыру мүмкін, тың идеялар ойлап табуы мүмкін.
Үшіншіден, сын тұрғысынан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тумысынан білуге құмар болып келеді. Өзінің жеке қызығушылықтарымен қажеттіліктеріне жауап беруге талпынады.
Сабақта белгілі қағидалар сақталынуы қажет. Ол үшін тақырып бойынша оқытушы - оқушыларға тапсырманы орындауға уақыт белгілеуі, сенім көрсетуі, қолдауы және бағыт беріп көмектесуі қажет. Оқытушы оқушылардың алдына шешімін табуға қажет мәселені қояды. Оны: қарапайым, анықтаушы, практикалық, түсіндірмелі, шығармашылық, бағалаушы сұрақтар қою арқылы жүзеге асырады. Бұл оқушылардың жекелеген мүмкіндіктері мен қабілеттерін ашуға бағытталады. Білім алушылардың іс-әрекеті: шешімін табуға қажет мәселені жүзеге асыру үшін Кесте 3-те көрсетілген сұрақтарға жауап жазады.

Кесте 3 - Инсерт кестесі
V
+
-
?
Білдім
Бұл маған жаңалық
Менің ойыма қарама-қайшы
Бұл туралы көбірек білгім келеді

СТО технологиясын қолдану барысында:
1)сапалы білім беріледі
2)шығармащылыққа баулиды
3)ұтымды
4)психологиялық ізгілік туындайды
5)жеке тұлға қалыптасады
6)дамыта оқытылады
Ерекше артықшылық бір жағдай: көп сөйлемейтін, белсенділігі төмен оқушылардың қызығушылығы артып, олардың өз мүмкіндіктеріне қарай топтар бойынша сабаққа қатысуға тырысады. СТО технологиясы-білім берудің сапасын арттырудағы тиімді жоба. Ол үшін оқытушы сабақтың мақсатын нақтылап, оған шығармашылық тұрғыдан келіп, оқушының білімділік, тәрбиелік жағынан қызығуын арттырып, оның ой-өрісін дамытуда аянбай еңбектенуі қажет. Неміс педагогі А.Дистервергтің Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, жақсы мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойға үйретеді дегені мәлім.
1. Топ тақырып бойынша тапсырма алады
2. Топтың әрбір мүшесі ізденеді
3. Тапсырма бойынша ақпарат жинайды
4. Топта тақырыпты талқылайды
5. Түйінді мәселені айқындайды
6. Кесте толтырады
7. Ой тұжырымдайды
8. Берілген тапсырманы қорғайды. Осы тәжірибені СТО технологиясы да ұстанады. СТО мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйтқысы болғандықтан, оқушылардың шығармашылығы мен танымдық белсенділігін арттырады. Сын тұрғысынан ойлау негізінде құрылған сабақта тек жақсы оқитын оқушылар ғана белсенді жұмыс істеп қана қоймай, барлық баланың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызып, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуі ойластырылса, әр оқушының оқуға деген қызығушылығы артатыны даусыз. Сондай ақ Сын тұрғысынан ойлау технологиясына негізделген сабақ оқушының ой-өрісін дамытып, жан-жақты, терең білім алуына жағдай жасап қана қоймай, оқушы бірде басқаға көмектессе,бірде басқаның көмегін өзі алады. Оқушы білімді өз ізденісімен, өз біліктілігімен алады, іскерлік дағдылары қалыптасып, артады.
СТО бағдарламасы негізінде өткізілген сабақтар оқушының тақырыпты толық меңгеруіне, өз бетінше жұмыс жасауына және уақыт үнемдеге өте ыңғайлы. Бұл технологияны пайдалану жеке тұлғаның ойлау қабілетін дамытуға, эстетикалық тәрбие, коммуникативтік қабылеттерін шыңдауға, қолайлы шешім қабылдай алуға, ең бастысы, білім сапасын арттыруға негіз болады. Нәтижесінде:
- оқушы еркін сөйлеп, өз ойын жасқанбай айтуға үйренеді;
- жұппен, топпен жұмыс істей отырып, бірін-бірі сыйлауға, шешімі табылмай жатқан мәселені ақылдасып шешуге ұмтылады;
- бірін-бірі оқытуға және дамытуға үйренеді;
- жағымды қарым-қатынасқа бейімделеді;
- ойы сараланған, дарынды, шығармашыл тұлға қалыптасады. Сын тұрғысынан ойлау технологиясының мүмкіндіктерін қолдану арқылы оқушыны субъект ретінде қалыптастыру және дамыту маңызды рөл атқарады [9, 328 бет].
Қазіргі кезеңде білім берудің сапасын жақсарту, әдістемелік негізін өзгерту заман талабына сәйкес туындап отырған қажеттілік. Өйткені, мектептің әр күні көптеген ғылыми жаңалықтарға, терең әлеуметтік өзгерістерге толы. Бұрын оқу үрдісінде мұғалім басты роль атқарған болса, қазір оқушының белсенділік көрсететін кезі туды. Сабақ мұғалімнің емес, оқушының іс-әрекетімен бағаланады. Қазіргі заманда нені оқыту емес, қалай оқыту маңыздырақ болып отыр. Сабақ барысында оқушының ізденуі мен зерттеу дағдыларын қалыптастыра отырып, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында қолданылатын технологиялар баршылық. Солардың бірі сын тұрғысынан ойлау технологиясы. Бұл технология Совет үкіметі кезінде 1973жылдан, Қазақстанда 1997 жылдан бері таныла бастады. Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау, яғни, RWCT жобасы 29 мемлекетте қолданылады.Технологияның негізін қалаушылар американдық ғалымдар Чарльз Темпл, Джон Дьюи, Мередит. Кезінде жоба ретінде ұсынылып, көпшіліктің қолдауын тапқан бұл технологияда Выготский, Пиаже, Эльконин-Давыдовтардың, басқа да ғалымдардың еңбектерінің ең құнды жерлері көрініс тауып, идеялар тоғысып, біріктірілген іспетті.
Сыни ойлау деген не?
Сыни ойлау- өзіндік ойлау. Сыни ойлау - сұрақ қоюдан және шешімін талап ететін проблемаларды айқындаудан басталады. Оқушы өзі сұрақ қойып, шешімін өзі айқындайды. Сыни ойлау- әлеуметтік ойлау, бірлесе оқыту идеясы.
Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауының негізгі ерекшеліктері:
Ұтымдылық: ең жақсы түсініктемені табуға ұмтылу; үзілді-кесілді жауаптарды іздеудің орнына сұрақ қою: дәлелдерді талап етіп, кез келген дәлелді есепке алып отыру.
Сынаржақтылықтың болмауы: барлық қорытындыларды бағалау, болжамды көзқарастар мен мүмкіндіктердің барлығын қарастыру.
Пайым: дәлелдердің деңгейі мен маңызын мойындау; балама жорамалдар мен мүмкіндіктердің орынды екендігін немесе артықшылығын мойындау.
Тәртіп: тиянақты, нақты және жан-жақты болу.
Өзіндік сана-сезім: өзіміздің эмоциямыз бен көзқарасымыздың, сеніміміз бен болжамдарымыздың субъективті екенін сезіну.
Жалпы сын тұрғысынан ойлайтын оқушылар белсенді болады, олар сұрақ қойып, дәлелдерді талдайды,мағынаны анықтау үшін саналы түрде стратегиялар қолданады; олар ауызша, жазбаша, көзбен шолу дәлелдеріне сенімсіздікпен қарай отырып, ештеңеге сенбейді. Мұндай адамдар жаңашыл идеялар мен келешекке ашық болады.
Білім берудің маңызды шарты оқу үрдісінде оқушылардың қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлықтарын дамыту болып табылады. Ендеше, дәстүрлі сабақта оқушы мұғалімнің көмегімен білім алса;
оқушы мұғалім білім
Ал, сыни тұрғыдан ойлау сабағында оқушы білімге өзі жетеді, мұғалім тек бағыт беруші болып табылады.Яғни,
мұғалім оқушы білім
Кесте 4-те СТО мен дәстүрлі сабақтарды салыстырып көрсетілген.

Кесте 4 - СТО мен дәстүрлі сабақтарды салыстыру
СТО сабақтарда
Дәстүрлі сабақтарда
Оқушылар жекелей, жұппен, топпен жұмысты жақсы ұйымдастырады.
Оқушы бірден жұмысқа кірісіп кетпейді.
Өз беттерімен жұмыс істеу қабілеттері, белсенділіктері басым.
Белсенділік орташа, мұғалімнің көмегін керек етеді.
Шығармашылық қабілеттері артады, топтағы әр оқушының жауапкершілігі басым.
Шығармашылығы бірқалыпты, ынта-ықыластарын білдіре қоймайды.

Сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдануымен жүргізілген сабақтың жоғары деңгейде өтуінің алғы шарты оның қағидаларында,яғни, стратегияларында. Стратегия дегеніміз - философия, әдістемелік ұстаным. Мұғалім мен оқушы кез келген стратегияның әдіс-тәсілін, қыр-сырын жетік түсіне білуі қажет. Сонда ғана жұмыс нәтижелі болмақ. Стратегиялар оқушыларды шығармашылықпен әрекет етуге, ізденімпаздыққа баулиды, еркін, терең, жан-жақты ойлауына, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады, стратегияның 80-нен аса түрі бар. Жұмыстың ыңғайына қарай стратегияларды өзгертіп те жіберуге болады.

1.4 Сын тұрғысынан ойлауды қалыптастыру жолдары және кезеңдері

Сын тұрғысынан ойлау- қаланған соңғы нәтиже алуының ықтималдығын арттыратын когнитивті техникаларды немесе стратегияларды қолдану. Бұл аңықтама ойлауды бақылаумен, дәлелденумен, мақсаттылықпен ерекшеленетін, ықтимал бағаны және шешімді алу, нәтижені ережелеу, есеп шығару кезінде қолданылатын ойлаудың түрі екенін сипаттайды.
"Сын тұрғысынан"сөзі баға компонентін жорамалдайды. Бірақ баға қатынастың жақсы да, жаман да конструктивті түсінігі болуы мүмкін және болу керек. Біз сын тұрғысынан ойланған кезде, өзіміздің ойлау үрдістерінің нәтижелерін бағалап, біздің шешіміміз қаншалықты дұрыс қабылданған немесе қойылған талапты біз қаншалықты дұрыс орындағанын қарастырамыз. Шешімді қабылдаған кезде саналған сол факторлар немесе біздің шешімімізге алып келген талдау барысы- ең ойланылған үрдістің бағасын қосады. Сонымен қоса кейбір кезде сын тұрғысынан ойлауды бағытталған ойлау деп те атайды, өйткені осы ойлау қалаған нәтижені алуды мақсат етеді. Бұл шешімді қабылдау, қабылдамау немесе кейінге қалтыру, осыны ойлаған кездегі сенім дәрежесі және қандай да бір ойдың жақсылап ойланылған, салмақталған шешімі. Сын тұрғысынан ойлау алғаш қараған кездегідей, ойдың терістілігін және сынды білдірмейді, бұл талқыланылған ойларды және шешімдерді шығару үшін, сай келетін және философиялардың түрлілігін дұрыс қарастыру. "Сын тұрғысынан" бұл констекте "аналитикалық" деген сөзді білдіреді. Бұл ақпаратты жеке- психологиялық, логикалық тұрғыдан талдау қабілеті және алынған нәтижелерді стандартты және стандартты емес жағдайлар, сұрақтар және мәселелер үшін қолдану.
Сын тұрғысынан ойлау - бұлдұр ыс ойланылған тәуелсіз шешімдерді қабылдау, түрлі дәлелдерді нығайту, оймен толтырылған жаңа сұрақтарды қою қабілеті болып табылады [10, 103-106 бет].
Сын тұрғысынан ойлаудың қалыптастыру кезеңдері.
Педагогтар мен психологтар оқушылардың ойлауын дамыттыру мақсатын қойып, әр түрлі оқыту стратегияларын ұсынады. Балаларға сын тұрғысынан ойлауды үйрену үшін мынадай білімділік қызметін арттыру керек:
- Еске түсіру: түсініктерді мен көріністерді, фактілерді қайта қалпына келтіру.
- Іске асыру: үлгі немесе алгоритм бойынша жүру.
- Негіздеу: жеке жағдайды жалпы принцип немесе түсінік бойынша жүргізу.
- Қайта ұйымдастыру: соны түрдегі шешімді табу үшін, жаңа мәселеге бастапқы шарттарды жетілдіріп қайта жасау.
- Арақатынастылық: жеке тәжірибемен немесе алдында алынған біліммен жаңа алынған білімді байланыстыру.
- Рефлексия: ойдың өзін зерттеу және ойдың туу себептерін зерттеу.
Берілген технологияның құрылымы үйлесімді және логикалы, өйткені оның кезеңдері тұлғаның когнитивтінің заңды кезеңдеріне сәйкес келеді. Осы технологияда 3 негізгі кезең қарастырылады. Олар:
Бірінші кeзeң - қызығушылықты ояту. Үйрeну процeсі - бұрынғы білeтін мeн жaңa білімді ұштaстырудaн тұрaды. Үйрeнуші жaңa ұғымдaрды, түсініктeрді өзінің бұрынғы білімін жaңa aқпaрaтпeн толықтырaды, кeңeйтe түсeді. Сондықтaн дa сaбaқ қaрaстырғaлы тұрғaн мәсeлe жaйлы оқушы нe білeді, нe aйтa aлaтындығын aнықтaудaн бaстaлaды. Осы aрқылы ойды қозғaу, ояту, ми қыртысынa тітіркeнгіш aрқылы әсeр eту жүзeгe aсaды. Осы кeзeңгe қызмeт eтeтін Топтaу, Түртіп aлу, Ойлaну, Жұптa тaлқылaу, Болжaу, Әлeмді шaрлaу тaғы бaсқa дeгeн aттaры бaр әдістeр (стрaтeгиялaр) жинaқтaлғaн. Қызығушылықты ояту кeзeңінің eкінші мaқсaты - үйрeнушінің бeлсeнділігін aрттыру. өйткeні үйрeну - eнжaрлықтaн гөрі бeлсeнділікті тaлaп eтeтін іс-әрeкeт eкeні дaусыз. Оқушы өз білeтінін eскe түсірeді, қaғaзғa жaзaды, көршісімeн бөлісeді, тобындa тaлқылaйды. Яғни aйту, бөлісу, ортaғa сaлу aрқылы оның ойы aршылaды, тaзaрaды. Осылaйшa шыңдaлғaн ойлaуғa біртe-біртe қaдaм жaсaлa бaстaйды. Оқушы бұл кeзeңдe жaңa білім жaйлы aқпaрaт жинaп, оны бaйырғы білімімeн ұштaстырaды.
Ойлaу мeн үйрeнугe бaғыттaлғaн бұл бaғдaрлaмaның eкінші кeзeңі мaғынaны тaну(түсінe білу). Бұл кeзeңдe үйрeнуші жaңa aқпaрaтпeн тaнысaды, тaқырып бойыншa жұмыс істeйді, тaпсырмaлaр орындaйды. Оның өз бeтімeн жұмыс жaсaп, бeлсeнділік көрсeтуінe жaғдaй жaсaлaды. Оқушылaрдың тaқырып бойыншa жұмыс жaсaуғa көмeктeсeтін оқыту стрaтeгиялaры бaр. Соның бірі INSERT. Ол бойыншa оқушығa оқу, тaқырыппeн тaнысу бaрысындa V - білeмін, - - білмeймін, + - мeн үшін жaңa aқпaрaт, ? - мeні тaңқaлдырaды бeлгілeрін қойып отырып оқу тaпсырылaды. INSERT - оқығaнын түсінугe, өз ойынa бaсшылaқ eтугe, ойын білдіругe үйрeтeтін ұтымды құрaл. Бір әңгімeнің соңынa тeз жeту, оқығaнды eскe сaқтaу, мәнін жeтe түсіну күрдeлі жұмыс. Сондықтaн дa оқушылaр aрaсындa оқуғa жeңіл-жeлпі қaрaу сaлдaрынaн түсінe aлмaу жиі кeздeсeді. Мaғынaны түсінуді жоғaрыдaғыдaй ұйымдaстыру aтaлғaн кeмшіліктeрді болдырмaудың бірдeн-бір кe-пілі. Үйрeнушілeр білeтіндeрін aнықтaп, білмeйтіндeрін бeлгілeп сұрaуғa әзірлeнeді. Бұл әрeкeт aрқылы жaңaны түсіну үшін бұрынғы білім aрaсындa көпірлeр құрaстыруғa, яғни бaйлaныстaр құрaуғa дaғдылaндырaды.
Тaқырып турaлы ой толғaныс - бaғдaрлaмaның үшінші кeзeңі. Күндeлікті оқыту процeсіндe оқушының толғaнысын ұйымдaстыру, өзінe, бaсқaғa сын көзбeн қaрaу, бaғa бeру нaзaрдaн тыс қaлып жaтaды. Одaн гөрі, үйгe тaпсырмa бeру, оны түсіндіру, бaғa қою сияқты шaрaлaрғa уaқыт жібeріп aлaмыз. Сын тұрғысынaн ойлaуды дaмыту бaғдaрлaмaсындa бұл сaбaқтaғы aсa қaжeтті мәнді, мaңызды әрeкeт болып тaбылaды. Дәл осы кeзeңдe үйрeнуші нe үйрeнгeнін сaрaлaп, сaл-мaқтaп, оны қaндaй жaғдaйдa, қaлaй қолдaну кeрeктігін ой eлeгінeн өткізeді. Бeлсeнді түрдe өз білім үйрeну жолынa қaйтa қaрaп, өзгeрістeр eнгізeді, яғни нaғыз білім шыңынa көтeрілeді, үлкeн әлeмгe eнeді. Сол білім aрқылы өзінің өзгeргeнін сeзінeді, өзгeшe сeнім, тәрбиeлік, дa-нaлыққa бaстaу aлaды. Толғaнуды тиімді eтугe лaйықтaлғaн Бeс жолды өлeң, Вeнн диaгрaммaсы, Eркін жaзу, Сeмaнтикaлық кaртa, Т кeстeсі сияқты стрaтeгиялaр әр сaбaқтың eрeкшeлігінe, aуыр-жeңілдігінe қaрaй лaйықтaлa қолдaнылaды. Олaр оқушылaрдың бір-бірімeн ой aлмaстыруын, ой түйістіруін қaмтaмaсыз eтeді. әр оқушы өз шығaрмaшылығын көрсeтe aлaды [11, 195 б].
Сын тұрғысынан ойлауды қалыптастыру тәсілдері:
Сын тұрғысынан ойлауды қалыптастыру үшін көптеген амалдар мен тәсілдер бар. Олардың барлығы педагогтың қиялына және шығармашылық тәсілдемеге байланысты. Сын тұрғысынан ойлауды мақсаттылықпен де әрбір сабақ барысында да қалыптастыруға болады. Осы жағдайда мысал ретінде оқушылар алдын ала айтылып, мұғалім нысаналылықпен тақтадағы жазуларда қателіктер жасайды. Физикада қолданылатын сын тұрғысынан ойлаудың қалыптасу тәсілдері физикалық есеп- қателер, қателерден тұратын физикалық шығармалар, әр түрлі слайд-шоу және демонстрациялар сияқты болуы мүмкін.

1.5 Сын тұрғысынан ойлау технологиясының негізгі әдістері

Блум таксономиясы
Қазіргі таңдағы еліміздегі білім беру жүйесінің ең басты міндеті - білім берудің ұлттық моделіне өту арқылы жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу. Мұғалімдер алдында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдана отырып, жеке тұлғаның дамуына жағдай туғызу қажеттілігі тұр. Жаңа технология әрбір мұғалімнен жаңа ізденісті, шығармашылықпен ойлауды талап етеді
-ой-өрісін дамытатын интеллектуалды жұмыс түрлерін жіктеп саралау;
-пәнге деген қызығушылығын арттыру;
-жаңа кезең технологиясын зерделей отырып, өз жұмысына тиімді қолдану;
тақырып бойынша педагогикалық тәжірибеге сараптама жасау және оны меңгерумен қатар, оқушылардың оқу белсендігін арттыру жолдарын қарастыру. Соның бірі, әрі сабақта оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда тиімді Блум таксономиясы. 1956 жылы Бенджамин Блумның төрағалық етуімен білім беру комитеті әзірлеген Блум таксономиясы сыни тұрғыдан ойлауды қарастыруға болатын ойлау дағдыларының кеңінен қолданылатын иерархиялық моделі болып табылады (1-сурет).

1 сурет - Блум таксономиясы

Бенджамин Блум - америкалық оқыту әдістемесінің психологі, Блум таксономиясының авторы. Пенсильванияда Ленсфорд қаласында туылған, 1935 жылы Пенсильван университетін бакалавр және магистр деңгейлерімен бітірген, 1942 жылы Чикаго университетінде докторлық деңгейін қорғады. Блум таксономиясы атты кітабында өз теориясын дамытқан: адами мінездеменің өзгеруі мен бірқалыптылығы және білім беру мақсаттарын жүйелеу.
Таксономия - белгілі бір критериялар мен ұстанымдар бойынша объектіні жүйелеу, топтастыру немесе жіктеуді айтады.
Блум таксономиясы бойынша ұйымдастыру оқушылардың дайын ақпаратты қабылдауынан гөрі, ондағы қойылған мәселені зерттеуіне, талдауына және салыстыруына, ой толғауына және бағалауына қолдау ететінін айта кеткен жөн. Блум таксономиясы адамның ақыл-ой қабілеттерінің құрылымы танымдық үдерісінің ең қарапайымнан бастап күрделіге біртіндеп өту барысында белсенді әрекетке жетелейтін 6 деңгейге сәйкес тапсырмаларды құруды қажет етеді. Тапсырмалар құруда оқытудың белсенді әдістердің мәні- оқушыларды кәсіби іс-әрекетті меңгеруге бағытталады. Сабақ жоспарын Блум таксономиясына салып, бағдарламада белгіленген жеті модульді ықпалдастырудың арқасында оқушылардың не білетінін және нені жасай алатынын, сондай-ақ қызығушылықтарын түсініп, оқытудың жаңа тәсілдерін тиімді және орынды пайдаланып, оқушы бойында ішкі уәж тудырып, өз қабілеттеріне сенім арттырып, ол өз кезегінде жаңа материалды саналы түрде меңгеруіне әсер етеді деп күтілді.
Репродуктивтік әдіс. Бұл әдіс арқылы мұғалім оқушының іскерлігін және дағдыларын қалыптастырып, тапсырмалар беріп, өзі меңгерткен білімді, үйреткен іскерлік дағдыларын оқушыларға қайталатады. Оқушылар мұғалімнің үлгісі бойынша жіктейді, септейді, жоспар құрып, мұғалімнің нұсқауымен тәжірибе жасайды. Репродуктивтік әдіс мұғалімнен ұйымдастырушылық қабілетті талап етеді. Мұғалім сөздік, көрнекілік, тәжірибелік әдістер арқылы жаңа оқу материалын түсіндіреді, ал оқушылар оларды тапсырмаларды орындау үшін қолданады. Білімнің көлемі көп болғанда репродуктивтік әдіс түсіндірмелі-иллюстративтік әдіспен бірге қолданылады. Репродуктивтік әдіс арқылы оқушы дайын білімдерді есінде сақтап, кейін қатесіз айтып бергенмен, оның ақыл-ой белсенділігі төмен болады.
1) репродуктивті сипатқа бағытталған танымдық қызметті қамтамасыз ететін әдістер тобы;
2) оқушылардың өз бетімен білім іздену әдістер тобы, яғни проблемалық әдістер, олар проблеманы шешу барысында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ұштауға бағытталады;
3) оқушылардың көркем-эмоционалдық белсенділігін дамытатын әдістер тобы;
4) оқушылардың меңгерген білімдерін өздері қоршаған ортаны тани түсуге қарай бағыттайтын практикалық әдістер тобы.
Оқу мақсаттарының негізгі категориялары:
1) Білім;
2) Түсіну;
3) Қолдану;
4) Талдау;
5) Синтез (жүйелеу, жинақтау);
6) Бағалау.
І. Білу.
Таным мен ойлау деңгейі - төмен деңгей. Бұл категория мәлiметтердi қайталау немесе тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге бағытталады, мағлұмат пен деректердi еске түсiредi.

ІІ Түсіну.
Таным мен ойлау деңгейі - орта деңгей. Оқу материалын түсінгендіктің ретінде келесідей әрекеттерді атқаруды атауға болады:
Трансляция - оқу материалын бір тілден екінші тілге ауыстыру (мысалы, физикалық формуланы сөзбен айтып беру; сөзбен келтірілген мәліметті кесте, схемамен көрсету, т.б.)
Интерпретация - оқу материалын өз сөзімен түсіндіру, қысқаша баяндау;
Жорамалдау - оқу материалдары бойынша әңгіменің әрі қарай не туралы болатындығын, оның салдары мен нәтижелерін болжау.
ІІІ Талдау
Таным мен ойлау деңгейі - жоғарғы деңгей.
Оқу материалының құрылымы анық көрінуі үшін оны құрамдас бөліктерге бөлу: бүтіннің бөліктерін ажырату; бүтіннің бөліктерінің арасындағы өзара байланыстарды анықтау, бүтіннің қалайша ұйымдастырылғандығын сезіну. Бұл категория оқу материалының мазмұнын сезінумен қатар оның ішкі құрылысын қалайша құралатындығын меңзейді.
IV Қолдану.
Таным мен ойлау деңгейі - орта деңгей.
Бұл категория оқу материалын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолдануды меңзейді. Мұнда ережелерді, әдістерді, ұғымдарды, заңдарды, қағидаларды, теорияларды, практикалық тұрғыдан қолдану кіреді. Оқу нәтижелері түсіне деңгейіне қарағанда материалды тереңірек игеруді талап етеді.
V Синтез (жинақтау, жүйелеу).
Таным мен ойлау деңгейі - жоғарғы деңгей.
Оқу материалының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.