Оқушыларды имандылыққа қазақ салт-дәстүрлері арқылы тәрбиелеудің теориялық негіздері

Мазмұны

Кіріспе.

1. Оқушыларды имандылыққа қазақ салт-дәстүрлері арқылы тәрбиелеудің теориялық негіздері

1. 1. Оқушыларға имандылық тәрбиесін беру педагогикалық проблема

1. 2. Қазақ салт-дәстүрлерінің оқушыларға имандылық тәрбиесін берудегі мүмкіндіктері

2. Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеудің мазмұны, формасы және әдіс-тәсілдері

2. 1. Қазақ салт-дәстүрлерінің материалдарын қолдану арқылы оқушыларға имандылық тәрбие берудің мазмұны . . .

2. 2. Тәрбие сабақтарында қазақ салт-дәстүрлерінің материалдарын қолдану арқылы оқушыларға имандылық тәрбиесін берудің формасы мен әдістері . . .

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Адам бойындағы бар игі қасиет мектеп қабырғасында қаланады. Сондықтан еліміздің ертеңгі ұлт тізгінін ұстар жастарымыздың тәрбиесіне аса мән беру біздің негізгі мақсатымыз. Осыған орай мектептегі тәрбие үрдісін ұлттық қағидалармен толықтыру өте қажеттілікті талап етеді. Бүгінгі таңдағы мектептер балаларға жекеленген ғылыми пәндерді терең оқытуға тырысса да, адамгершілік құндылықтар арқылы тәрбиелеуге мән бермей келеді. Соның салдарынан жастарымыз жағымсыз қылықтарға бой алдырып, имандылық дегеннің не екенін білмей өсуіне әкеліп соғуда. Ендеше рухани-адами салауаттылық жолын қалыптастыру уақыты жеткен тәрізді.

Еліміздің президенті Н. Назарбаев: “21 ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Қазақстан жоғары оқу орнының міндеті әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру” - деген өзінің жолдауында еліміздің дамыуна, дамыған елдермен теңесуіне мүмкіндік беретін білім екендігін айтып өтеді.

Жас ұрпақты адамгершілікке, әдептілікке, имандылыққа тәрбиелеуде ұлттық сана-сезімнің қайнар бұлағы салт-дәстүрлер, мақал-мәтелдер, құнды әдеби мұралар, нақыл сөздер болып табылады.

Адамның жарық дүниеге келуі, өсуі, ержетуі, тіршілік етуі, қартаюы, ата мен баланың қарым-қатынасы, үлкендік пен кішілік, сыйласты, әдептілік пен арлылық, инабаттылық тәрізді маңызды мәселелер имандылықтың маңызды құрамдас бөлігі ретінде ешқашан да нзардан тыс қалмаған. Жастардың үлкендерге құрмет көрсетуі, үлкендердің кішілерге ізет білдіруі өмір сүру салтына айналған. Қоғамда берік қалыптасқан осындай көрегенділікпен өмір кешу дағдылары жинала келіп, барша адамгершілік қағидалардың, имандылықтың жазылмаған кодекстерінің қалыптасуына негіз болған. Бойына адамгершілік асыл қасиеттерді жинап өскен жасты „көргенді” деп, жүрегінен нұр, өңінен жылу кетпейтін әрдайым жақсылық жолын ойлатын, әр істе әділдік көрсететін адамдарды „иманды” деп атаған. Мұсылмандық дүниетаным бойынша имандылық иманнан пайда болған. Ал иман - жүректегі нұр, нұрдың сыртқы болмысы, яғни, имандылық - Алла тағалаға иман еткен адамға бітетін көркем мінез. Алла жіберген әрбір пайғамбарының міндеті - иман мен имандылыққа уағыздау деп саналған. Ең соңғы пайғамбар Мұхаммед (ғ. с. ) : „Мен ең ғажайып көркем мінезді толықтыру үшін жіберілдім”, - деу арқылы әлемдегі тәлім-тәрбие мен имандылықтың қаншалықты маңызды екенін көрсеткен, имандылыққа өзі бірінші үлгі болған делінеді. Алла тағала адамды иман мен имандылық үшін жаратқан, сондықтан: „Алланың мінезінен үлгі-өнеге алыңдар”, - деп уағыздалады. Имандылықтың негізінен мұсылмандар Құранда деп біледі. Құран Кәрімнің ең көп үлгі алған Мұхаммед пайғамбардың (ғ. с. ) мінезі жайлы Хазіреті Айша: „Оның мінезі - Құран”, - деп жауап берген. Құранда: „Негізінен иман етіп ізгі іс жасағандар, намазды толық орындап, зекет бергендерге Раббыларының жанында сыйлық бар”, - делінген. Қазіргі зайырлы қоғамда да имандылық аса қастерлі, биік адамшылық қасиет ретінде ұғынылады имандылыққа қарама-қарсы жағымсыз сипат - имансыздық.

Академик Волков Г. Н. . « . . . батыстан келген бұл рухани апаттан жастарды аман алып қалудың жолын қарастыруымыз керек. Ол әр халықтың ғасырлар бойы ұрпақ тәрбиесінде қалыптасқан, түрлі сыннан сүрінбей өткен халықтың бай тәжірибесіне сүйенген халықтық педагогика болмақ» - деп жазады. [4. 20] .

Қазақ халқында ешқандай қағазға жазылмаса да, бала тәрбиелеудің белгілі бір жүйесі болған. Ол ғасырдан-ғасырға, ата-анадан балаға, баладан оның ұрпақтарына жалғасып келе жатқан ұлттық дәстүр, әдет-ғұрыптар мен салт-саналар. Олар халық педагогикасының басты тарауларының бірі.

Халық тәрбиесі - сол халықтың ой-арманымен, тіршілік тынысымен, шаруашылық кәсібімен, отбасылық, қоғамдық, ұлттық тәлім-тәрбие дәстүрімен тығыз байланыста туып, өсіп-өркендеп, дамып жеткен тарихи және мәдени мұрасы.

Өскін ұрпаққа тәлім-тәрбие беріп, олардың жан дүниесін дамыту жайында ұлы орыс педагогы К. Д. Ушинский “әрбір халық пен ұлт өз ана тілі мен салт-дәстүрін қастерлеп, тарихи даму жағдайына орай білім алып, тәрбиелеу керек” деген өзінің ұлағатты ойын “Родная речь” атты еңбегінде ерекше атап айтады [29. 26] . Халқымыздың ұлы перзенті Ы. Алтынсарин өзінің еңбектерін ана тілінде жазып, “бала тәрбиесі оның табиғи ортасы мен халқының салт-дәстүрі рухында тәрбиеленетін болса, оның сана сезімінің дамып жетілуі де ұлты мен халқына қызмет ететін көкірегі ояу, салауатты азаматтар болып өседі” - деген ой түйген болатын.

Ал, Шәкәрім Құдайбердиев: «Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек. Бұл сапалар адамды дүниеге келген күнінен бастап тәрбиелейді», -деп жазады.

Шынында да, құнды қасиеттерге ие рухани адамды қалыптастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Адамның Адам болып қалыптасуында ата-аналармен қатар тәрбиеші мен мұғалімнің ролі зор. Яғни, білім жүйесінің қызметкерлеріне болашақ ұрпақты тәрбиелеуде үлкен жауапкершілік жүктелген. Сондықтан бұл істе асығыс шешім, жалған әдіс, қалыптағыдай қатып қалғн, ескірген тәсіл қолданылмауы тиіс.

Қазақ халқының этностық ерекшеліктерін байыптасақ, бұл халық ұрпақ сабақтастығын сақтап, алысты жақындатып, аразды татуластырған, ізетті келіннен таныған, татулықты абысыннан тапқан, дарқандықты даласынан, даналықты бабасынан, пәктікті баласынан алған халық. Қазақ адамгершіліктің басы әділдікті ту етіп, әділдіктің басы болған адалдықты анасынан алған. Аналар ұрпақты ұлағаттыққа баулып, дауға-дәру, жауға-қару, араздыққа-араша, татулыққа-тамыр, тазалыққа-нәр, пәктікке-пәрмен, дәстүрге-дәрмен, өнерге-тұлпар, көкте-сұңқар етіп тәрбиелеген.

Адам бойындағы бар игі қасиет мектеп қабырғасында қаланады. Сондықтан еліміздің ертеңгі ұлт тізгінін ұстар жастарымыздың тәрбиесіне аса мән беру - біздің негізгі мақсатымыз. Осыған орай мектептегі тәрбие үрдісін ұлттық қағидалармен толықтыру өте қажеттілікті талап етеді. Бүгінгі таңдағы мектептер балаларға жекеленген ғылыми пәндерді терең оқытуға тырысса да, адамгершілік құндылықтар арқылы тәрбиелеуге мән бермей келеді. Соның салдарынан жастарымыз жағымсыз қылықтарға бой алдырып, имандылық дегеннің не екенін білмей өсуіне әкеліп соғуда. Ендеше рухани-адами салауаттылық жолын қалыптастыру уақыты жеткен тәрізді.

Бүгінгі күні тіліміздің аясы кеңіп, мемлекеттік мәртебе алып отырған шақта қазақ мектептерінің саны да артып келеді. Алайда ең керегі оқу орнының сан емес - сапасы екенін естен шығармау керек.

Курстық жұмыстың мақсаты:

Имандылықтың құраушы сапалық қасиеттерін анықтау және оларды қазақтың салт-дәстүрі арқылы жастардың тәрбиесіне ықпалын жетілдіруге ұсыныс беру.

1. Педагогикалық, психологиялық, философиялық, арнайы немесе әдістемелік әдебиеттерді зерделеу.
2. Қазақ салт-дәстүрлерінің тәрбиелік мәнін ашу.
3. Оқу процесінде қазақ салт-дәстүрлерінің пайдалану барысын айқындау.

4. Қазақ этнопедагогикасы мазмұнының имандылық тәрбие берудегі мүмкіндіктерін ашу.

5. Қазақ этнопедагогикасы негізіндегі имандылық тәрбиенің жолдары мен құралдары, нысандары мен әдістерін айқындау.

Зерттеу объектісі: Педагогикалық жүйедегі тәрбие процесі

Зерттеу пәні: Оқушыларда имандылық қасиеттерді қазақ салт-дәстүрлері арқылы арқылы қалыптастыру барысы.

Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері:

Жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтардың тарихи сабақтастығы, тарихи-педагогикалық құбылыстарды және мәдени мұраны зерттеудегі жүйелік теориясы, жеке тұлғаның дүниетанымын қалыптастыруда адам, қоғам, табиғат туралы ой-пікірлердің заңдылықтары, қазақтың ұлттық (этностық), дүниетанымы, рухани-адамгершілік, мәдени және жалпы адамзаттық мұралар негізіндегі демократиялық-гуманистік қарым-қатынастарды айқындайтын құжаттар.

Зерттеудің көздері: Ғалымдардың зерттеу проблемасына сай еңбектері; ҚР ресми материалдары (заңдар, Конститутция, қаулылар), ҚР Білім министрлігінің мектептердің оқу-тәрбие жөніндегі құжаттары(конститутция, стандарт, реформалар, бағдарламалар) ; этнопедагогикалық еңбектер.

Зерттеудің әдістері:

1. Педагогикалық әдістер мен оқулықтарды талдау.
2. Педагогикалық белгілеу экспериментін жүргізу.
3. Бақылау, талдау, әңгіме, анкета.
4. Мұғалімдердің құжаттарымен танысу болып табылады.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытыныдыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

1. Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеудің теориялық негіздері.

1. 1. Оқушыларға имандылық тәрбиесін беру педагогикалық проблема

Қоғамда болып жатқан саяси-әлеуметтік және экономикалық өзгерістер мектеп мұғалімдерінің білім беру қызметінде жаңаша қарауды, яғни, имандылық тәрбиенің ғылыми-педагогикалық негіздерін қызмет барысында қолдануды талап етеді. Имандылық тәрбиесін бала жүрегінде дарытатын оның пәрменділігін арттыратын ұстаз қауымы. Жастайынан адамгершілік, имандылық қасиеттерді бойына сіңіріп, жүрегіне дарытқан баланы жамандыққа әуес болады деп ойлаудың өзі қиын.

Ел Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің халыққа жолдаған 2030 бағдарламасында да жас ұрпақты ұлттық педагогика негізінде имандылыққа тәрбиелеуге баса назар аударған. Сонымен қатар елбасымыз өзінің «Тарих толқынында» атты кітабында: «Біз бұқара санасындағы діншілдіктің артуына әзір болуымыз керек, онда тұрған қатерлі ештеңе жоқ. Жалпы, дін өздігінен өнегелі ақиқаттан бөтен ештеңе үйретпейді. Жалғыз-ақ, бізге қауіп төндіретін діни біліміміздің деңгейі онша жоғары болмай отырғаны» - деп жазады. [10. 46. ]

Әрине, осы жүктелген міндеттерді болашақта іске асырушылар қазіргі жастарымыз. Олай болса, сол жастардың білім деңгейі, ата-анадан алған тәлім-тәрбиесі қандай дәрежеде деген сұрақ туындайды. Бұл сұраққа қанағаттанарлық жауап айту әзірге қиындау. Оған дәлел бүгінгі қоғамымыздағы күннен-күнге көбейіп отырған сан алуан қылмыстар. Қоғам өміріндегі қазіргі терең өзгерістер ұлттық тәрбие адамгершілік, имандылық қасиеттерін бүкіл адамзат жинақтаған тәжірибемен ұштастыра отырып дамыту, қазақ мектебінің жаңа белеске көтерілуіне жағдай туғызады. Имандылық тәрбиенің көптеген қырлары, рухани байлықтары бүгінгі мектептердің білім мен тәлім-тәрбие мазмұнынан берік орын алуы тиіс.

Әрбір халықтың өз ерекшелігі бар. Сондай ерекшеліктердің бірі - салт-дәстүрі. Салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын ұмытқан халық тарихтан өз орынын таба алмайды.

Ендеше сол тарихқа көз жіберсек, біздің қазақ халқы екі ғасырдан астам уақыт отаршылдық саясаттың астында болыпты. Жүздеген жылдар отарлық езгіні көп ұлттар басынан кешкенімен, тап біз сияқты тіл мен әдет-ғұрпына, мәдениетіне орны толмас зиян келтірген ел жоқ шығар.

Халқымыз ежелден өз ұрпағын адамгершілікке, инабаттылыққа, ізгілікке, имандылыққа тәрбиелеуді ең басты мақсаты санаған. Сондықтан ата-бабамыз көшіп-қонып жүріп-ақ ұрпақ қамын жеп, оның болашағына жеткілікті мән берген. Сонау “Жеті жарғыдан” бастап ата-салт, әдет-ғұрпымыз бұған дейінгі талай ұрпақ үшін теңдесі жоқ, тәрбиелік маңызы зор адамгершілік кодексіміз болды. Оған айғақ шетел оқымыстылары, ойшылдары біздің салт-дәстүрімізге ерекше назар аударып, зерттеп тамсана жазғаны.

Әдет-ғұрып пен дәстүрді идеалды форма ретінде түсіндіру Маркстік философияға дейін үстемдік еткен көзқарас болды.

Капитализмнің дамуына байланысты археология, антропология, этнография, географиялық жорықтар мен жаңа ашылулар аймақтарында қарқынды зерттеулер жүргізіліп, дәстүр мен әдет-ғұрып этнографияның, этиканың, лингвистиканың, өнертану, әдебиеттанушы ғылымдарының зерттеу нысанына айналды.

А. Ампер өзінің “Философиялық ғылымдар тәжірибесі” еңбегінде адамзат білімін табиғи классификациялауды бере отырып, ұлттың заңы мен әдет-ғұрпын қарастыратын ғылымды этнодицей деп ұсынады.

Этнопедагогикалық білімдер ұғымының ғылымда дамуы.

1 схема

1945 жылы Қазақстанда Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология, этнографиялық институттың ашылуына байланысты қазақ ұлтының тарихын, мәдениетін, тынысын зерттеу дұрыс жолға қойыла бастады. Ол кездегі ғалымдар Х. Арғынбаев, И. Захаров, М. Мұқанов, Ө. Жәнібеков, С. Ақатаев т. б. қазақ ұлты туралы этнографиялық білімді кеңейтуге атсалысты. Ал бүгінгі таңда қазақ мәдениетінің этнографиялық, философиялық, мәдени аспектілері бойынша Н. Масанов, Н. Шаханов, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Ә. Табылдиев және т. б. ғалымдардың еңбектерін атап көрсетуге болады. Бұл жинақталған білім көздері, зерттеулер, саралаулар ұлт ұрпағын тәрбиелеуде қолдануды қажет етеді.

Біздің қарастырып отырған тақырыбымыз салт-дәстүр, имандылық ұғымдары болғандықтан, соның әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, мағынасын ашайық.

Салт ұғымына Қазақ Совет энциклопедиясында “Салт - халықтар кәсібіне, сеніміне, тіршілігіне байланысты қалыптасып ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыратын әдет-ғұрып, дәстүр. Уақыт озған сайын оған жаңалық еніп, өзгеріп қоғамдық болмыс принципіне бейімделіп отырады. Ал жаңа қоғамдық қатынастарға қайшы келетіндері жойылып, өмірге қажеттілері жаңа жағдайға ілгері дамиды” деп анықтама берілген.

Ал, дәстүр ұғымына келетін болсақ, бұл көп мағыналы ұғым. Оған әр түрлі сөздіктердегі анықтамалар дәлел. Сондай-ақ, ол - педагогикалық, психологиялық, философиялық, этнографиялық зерттеулердің де өзегі.

Қазақ Совет Энциклопедиясында “Дәстүр - ұрпақтан-ұрпаққа көшетін, тарихи қалыптасқан әлеуметтік нормалар мен принциптер. Дәстүр - қоғамдық ұйымдар мен халықтың мінез-құлқы мен іс-әрекеттерінің негізі” делінсе, философиялық сөздікте “Дәстүр - тарих барысыныда қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып отыратын әдет-ғұрыптар, салт-сана, қоғамдық тәртіп, заң мұрат пен игілік, мінез-құлық қалыптары және т. б. қоғамда, ұлтта немесе жекелеген әлеуметтік топтарда ұзақ уақыт бойы сақталатын әлеуметтік - мәдени мұра элементтері” делінген.

Кейбір зерттеушілер дәстүрге әр түрлі әрекет формасы арқылы анықтама беруге тырысады. Е. Попов “дәстүрді сананың спецификалық жағдайы” деп қарастырса, И. Петров “тарихи дамудың нәтижесінде пайда болған мінез-құлық нормасын, ой мен әрекет бейнесін белгілеген үлкен қоғамдық құндылық және ол өскелең ұрпаққа тапсырылуы қажет” дейді (30. 43) .

Дәстүр - адамзат есіндегілерді және әлеуметтік тарихи тәжірибені ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші және жинақтаушы. Дәстүрде бірнеше ұрпақтың мәдениеті мен мәдениеттілігінің көптүрлігі және бірлігі жинақталған. Дәстүр қоғамдық өмірдің барлық саласын, тәжірибесін қамти отырып қоғамның әр деңгейіндегі ақылды даналықты бейнелейді.

Дәстүр әр қырынан әр түрлі аспектіде қарастырылатындықтан және әр түрлі ғылымның зерделеу нысаны болғандықтан дәстүр классификациясы да әр алуан. Мәселен, Д. Зеленин дәстүрді аймақтық (территориялық), ұлттық, отбасылық деп жүйелесе, Е. Белоусова дәстүрді жалпы әлеуметтік - саяси, діни экономикалық, халықтық - ұлттық, отбасылық, ұжымдық, мемлекеттік - патриотизмдік, еңбектік, ерліктік деп жүйелейді.

Сонымен, дәстүр ұғым ретінде мәдениеттің маңызды категориясының бірі және ол дәстүр оқу-тәрбие үрдісінің құралы да.

Салт пен дәстүрдің айырмашылығы неде дегенге келсек, салт адам өмірінің күнделікті тіршілігінде жиі қолданылатын мінез-құлық, қарым-қатынас ережелері мен жол-жора, рәсім, заңдарының жиынтығы.

Ал дәстүрдердің өрісі салттан әлдеқайда кеңірек. Дәстүр қоғамдық сананың барлық салаларымен байланыста дамыған, топтасқан қауымның қалыптасқан біріңғай көзқарасын, әдет-заңын марапаттайтын ритуал. Дәстүр идеологияға жақындау да, ал салт қоғамдық психологияға жақын.

Салт-дәстүрлер ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан тарихи және көне процесс. Ол ұрпақ тәрибесінен, мәдени тұрмысы мен шаруашылық тіршілігінен көрініс бере отырып, адамның дүниеге келуімен бірге өрбіп, о дүниеге аттанып кеткенше құндақтайтын, тербететін алтын бесігі іспеттес.

Енді, осы дәстүрлердің бөліктерін қарастырайық, оған жататындар:

А) дәстүрлердің мазмұндарында қоғамдық-экономикалық қарым-қатынастардың белгілері болатындығында;

Ә) дәстүрлердің белгілі бір дәуірдің қоғамдық-экономикалық қарым-қатынасын бейнелейтін идеялардан тұратындығы;

Б) арнайы адамдар тобына ғана тән даралық қасиеттерді (темперамент, мінез-құлық т. б. ) көрсететін дәстүрлердің айырмашылықтары.

Аталған дәстүрлердің элементтерінің мазмұны - салт пен ғұрыптар арқылы беріледі. Яғни салттар мен ғұрыптар дәстүрлердің нақты іс-әрекеті ретінде қабылданып, дәстүрлердің (структуралық) түрлерін анықтауға қол жеткізеді.

Дәстүрлердің құрылымдарына тоқталсақ, оларға:

1. Дәстүрлер бірлігін анықтайтын мазмұн;
2. Салттар мен ғұрыптар дәстүрлер элементтерінің түрлерін жалғастыратындығы;
3. Ішкі сенімнен тұратын мотивке негізделген салт пен ғұрыптардың қимыл, іс-әрекеті арқылы дәстүрлерден көрініс табуы.

Дәстүрлердің атқаратын жалпы және жеке қызметтерін талдай келе, жеке қызметінен жалпы қызметтің ерекшелігі - дәстүрлер мәнінің белгілі бір нақты тарихи жағдайлармен анықталатындығында. Дәстүрлердің жалпы қызметін атап айтсақ:

А) өзгермелі және үнемі даму үстінде болатын қарым-қатынаста тұрақтылықты қамтамасыз ететіндігі;

Ә) адамдар қарым-қатынасын ретке келтіру қызметі;

Б) адамдардың біріккен іс-әрекетін ұйымдастыру қызметі;

В) әлеуметтік тәжірибені сақтау және келесі ұрпаққа жеткізетін қызметі;

Г) адамдарды әлеуметтендіру қызметі;

Д) тәрбиелік қызметі.

Дәстүрлердің қызметін талдай келе олардың қоғам дамуындағы рухани және материалдық өміріндегі алатын орны, адамның дүниетанымына тигізетін ықпалы болатындығына көз жеткіземіз.

Бұдан шығатын пікір ұлттық салт-дәстүрлер белгілі бір халықтың адамгершілік қасиеттерін, мінез-құлықтарын, рухани және материалдық болмысын қалыптастыра алады.

Иман ұғымына келер болсақ, Ислам энциклопедиясында: „Иман - сенім, мұсылман дінінің құрамдас бөлігі. Иман ұғымы - исламдағы ең қасиетті нанымдардың бірі. ” - деп анықтама береді. [18. 64] .

Қазақстан ұлттық энциклопедиясында: „Имандылық” - адамның қоғамдағы, күнделікті өмірдегі іс-әрекеттерін белгілі-бір қалыпқа түсіретін ішкі рухани реттеуіш қадір-қасиет, адам бойындағы адамгершілік, ізгілік, кісілік белгісі. Дәстүрлі қазақ қоғамында адамның Имандылығына - мінез-құлық жүйесіндегі ерекшеліктеріне көп көңіл бөлінген. [26. 248] .

„Иман” - арабша „сенім” деген мағынаны білдіреді.

„Иман” дегеніміз - иланған көңілмен ықтияр болушылық” делінген ислам дінінде. Иман дегеніміз - сенім. Имансыз сөзі - сенімі жоқ дегенді білдіріп, мұсылмандарда, соның ішінде біздің түбі бір, діні бір бауырлас халықтарымызда ар-ұяттан ада, азғын мағынасын береді. Шынында да, ешнәрсеге сенбейтін, яғни сиынбайтын, ешбір шарапаттылықты, ізгілікті мойындамайтын адамнан асқан азғын, қауіпті нәрсе бола ма.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс