Қазақ тілін оқытудын мақсаты мен маңызы

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақ тілін оқытудын мақсаты мен маңызы
Қазақтілінін жүйелі түрде оқытылуы мен ғылыми мазмұнын нақты және
дұрыс анықтау оның бағдарламасы мен оқулығына байланысты. Орта мектептің IV-
VIII сыныптарында оқытылатын қазақ тілінің бағдарламасы ана тілінің ғыными
мазмұны мен оның білімдік көлемін белгілейтін және оқытуға басшылық жасап
отыратын Білім министрлігі бекіткен ең басты мемлекеттік құжат болып
саналады.
Қазақ тілінің оқулықтарын жазу 1920 жылдардан қолға алына бастады.
Бірақ оқу жоспары мен бағдарлама сол кезде-ақ жасалынған болатын. Дегенмен,
кеңес мектебі тарихында бағдарламаның бірнеше түрі болды. Кеңес өкіметінің
алғашқы жылдарында кешенді және жоба бағдарлама түрлері қолданылды.
ВКП (б) Орталық Комитетінің 1931 жылғы 5 қыркүйектегі, 1932 жылғы 25
тамыздағы Бастауыш және орта мектептер туралы қаулыларында кешенді және
жоба бағдарламалардың кемшіліктері атап көрсетілді..
Бастауыш және орта мектептің оқу бағдарламаларына мынадай талаптар
қойылды: бағдарламаның мазмұны ғылымның негізін берік және жүйелі түрде
меңгеру, дұрыс сөйлеу, жазу дағдыларын қамтамасыз ету,
бағдарламадағы оқу материалдарының аумағы мен сипаты балалардың жас
ерекшеліктеріне сай келуі, тіл мен әдебиет бағдарламалары арасында
байланыс болу керектігі баса айтылды. Мұңдай талаптар негізінде 1936, 1938,
1958, 1967 жылдар аралығында қазақ тілі бағдарламалары қайта жасалды.
1920 жылғы 8 қарашада Қазақ АКСР Халық Комиссарлар Кеңесі Халық Ағарту
Комиссариатына қазақтілінде оқулықтар жасау мәселесін жүктеді.
Оқу жоспары мен бағдарламалары жасалмас бұрын, оқулықтар жазыла
бастады. Бағдарламасыз жазылған оқулықтардың мазмұнында, көлемінде, оқу
материалдарын тақырыпқа бөлуде бірсыпыра кемшіліктер болды.
Қазақ АКСР Халық Комиссариаты бағдарламалар жасау, әдістемелік
құралдар жазу мәселедерін 1922 жылғы маусым айынан бастап қолға алды.
V -VII сыныптарға арналған қазақ тілі бағдарламасы 1930 жылдары жасала
бастады. Бұлардың 13—15 жастағы балалардың ұғымына өте ауыр болғаны
байқалды.
1936 жылы 23 тамызда Қазақ КСР Оқу Комиссариаты Жұбанов жасаған қазақ
тілінің V—VII сыныптарға арналған бағдарламасының жобасын бекітті. 1939
жылы белгілі тіл маманы С. Жиенбаевтың редакциясымен қазақ тілі
бағдарламасы басылып шықты. Онан кейін 1940 жылы Ғ.Бегалиевтің
редакциясымен басылды.
1950 жылы Правда газетінде болған лингвистикалық айтыс тіл
білімінің дамуына орасан зор пайдасын тигізді. 1950 жылдан бастап қазақ
тілінін бағдарламасы жаңадан жасалды. V—VII сыныптарға арналған қазақ тілі
бағдарламасын жетілдіру жөнінде бірсыпыра шаралар белгіленді.
1959 жылы 18 қарашада Қазақ КСР Оқу министрлігінің оқу - әдістемелік
кеңесінде қазақ тілі бағдарламасы талқыланды.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқытуды жақсарту жөнінде, Қазақстан
Коммунистік партиясы Орталық Комитетінің 1957 жылы 22 мамырда Республика
мектептерінде қазақ тілі мен әдебиетін оқытуды жақсарту туралы қаулысы
жарияланды. Осы қаулы негізінде Қазақ КСР Оқу министрлігі 1957 жылы 28
маусымда Қазақ тілі мен әдебиетін оқытуды жақсарту туралы бұйрықты
қабылдап, нақты шаралар белгіледі. Қаулыға орай Алматы қаласында 1957 жылы
тамызда қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерінің республикалық кеңесі
шақырылды.
СОКП Орталық Комитеті мен КСРО Министрлер Кеңесінің Мектептің өмірмен
байланысын нығайту туралы және елімізде халыққа білім беру жүйесін дамыта
түсу туралы тезистеріне байланысты қазақ тілінің I—VII сыныптарға арналған
оқу бағдардамасының жобасы жасалып, баспасөз беттерінде жарияланып,
мұғалімдердің талқысына ұсынылды.
Қазақ тілі бағдарламасының түсінік хаты жаңадан жазылды.
Бағдарламалық материалдардың әр сыныпта өтілуге тиісті көлемі нақты
көрсетіліп, әрбір тарау, тақырылты өтуге сағат белгіленді. Бағдарлама 12-14
жастағы балалардың жас ереі шелігіне сай жасалып, теориялық ауыр
материалдар ықшамдалып, ғылыми мәні шамалы тақырыптарды енгізбеу ескерілді.

1960-1970 ж ылдар арасында қазақ тілін оқыту мәселесі жаңа басты. СОКП
орталық Комитеті мен КСРО Министрлер Кеңесінің 1966 жылғы Жалпы білім
беретін мектептің жұмысын одан әрі жақсарту шаралары туралы қаулысы
қабылданды.
Қазақ тілі бағдарламасының жаңа сатыға көтерілуі 1967
жылдан басталды Өйткені мектепті өмір талабына сай кайта
қайта құру оқытудың жаңа мазмұннына көшуге тікелей байланысты болды.
Әсіресе, ғылым мен техниканың зор қарқынмен дамуына
байланысты өзгерістер қазақ тілі оқулығы мен бағдарламасында орын алуға
тиіс болды. Сәйтіп, оқулықтар мен оқу кұралдарын,
бағдарламаларды қайта құрастыру, жетілдіру міндеті қойылды. Осы қаулы
–қарарларға орай қазақ тілін оқытудың мазмұны мен оқыту принциптерін
жетілдіру мақсаты көзделді, яғни қазақ тілі пәнінің ғылыми-техникалық
дәрежесін көтеру, оқушыларға кең көлемде білім беру жолдарын қарастыру, оқу-
тәрбие процесін одан әрі жетілдіре түсудегі негізгі міндеттер белгіленді.
Мектепті өмір талабына сай қайта құру, оқытулық жаңа сөз мұнына көшу
қазақ тілін оқытудың мынадай негізгі мәселелерін шешуге тиіс болды;
бастауыш сынын 4 жылдың орнына 3 жылдық оқу жүйесіке көшірілуге байланысты
әр сыныптағы тілдік материалдарды орналастыру жөнінде бірсыпыра өзгерістер
болды: оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай материалдарды іріктеп алу,
қазақ тілі курсы VII сыныпта аяқталатын болды.
Екіншіден, мектепте оқытылатын қазақ тілі пәні мен тіл ғылымы
арасындағы алшақтықты болдырмауды ескере келіп, мына мәселелерді іске асыру
қажет болды: грамматика мен лексика бөлімдеріне байланысты қазақ тілі пәнін
ғылыми-теориялық жақтан жетілдіру керектігі атап айтылды. Мысалы, кейбір
ереже, анықтамалар, тілдік категорияларды топтау, Қайтадан құрастыру,
жинақтау. Сондай-ақ оқушылар түсінігіне ауыр келетін кейбір ескірген
материалдарды алып тастау, т.б. Міне, оқыту мазмұнына осындай жаңалықтар
енгізілді.
Ал әдістемелік жақтан да бірсыпыра өзгерістер болды. Атап айтқанда,
мектеп тәжірибесіне қазақ тілін тиімді, сапалы оқытудың әдіс-тәсілдерін
іздестіру міндеті қойылды. Педагогика ғылымы мен әдістемелерінің соңғы
табыстарына, сондай-ақ, алдыңғы катарлы мұғалімдердің іс-тәжірибесіне, оның
ішінде қазақ тілін оқыту әдістемесіне енгізу қажет болды. Мысалы, тіл
дамыту, тіл ұстарту, байланыстырып сөйлеу лексика, стилистика бөлімдеріне
байланысты бірсыпыра өзгерістер енгізілді.
І967 жылы жаңа бағдарлама мен оқулықтар жасау мәселесі қолға алынып,
бақылау, эксперимент жұмыстары жүргізіле бастады. 1966—1967 оқу жылдарында
қазақ тілінің жаңа бағдарламасы жасалып, ол 1967 жылы Қазақ КСР Оқу
министрлігінің коллегиясында бекітілді.
Республикамыздың көптеген мектептерінде жүргізілген эксперимент,
бақылау жұмыстарының нәтижесіне сүйене келіп, бағдарламадағы материалдарды
былайша берудің орынды екені дәлелденді: IV—VII сыныптарда фонетика мен
лексикадан, морфология мен жай сөйлем синтаксисінен терең білім, берік
дағды беру жағы қарастырылды. Ал VII сыныпта құрмалас сөйлем синтаксисі мен
төл сөзді оқыту ұсынылды. Алаңда құрмалас сөйлем түрлерінің балалардың жас
мөлшеріне ауырлығы ескеріліп, оларға жеткілікті сағат бөлінді. VIII сыныпта
тілдің тарихы, прақтикалық стилистикадан мәлімет беру, қазақ тілінің
орфографиясы, орфоэпиясы және пунктуациясынан оқушылардың төменгі
сыныптарда алған білімін қайталау, еске түсіру, қорыту мақсатыңдағы
материалдар берілді.
IX сыныпта оқушылардың IV- VIII сыныптарда қазақ тілінен алған
білімдерін қорыту, жинақтау және қайталау мақсаты алға қойылып, теориялық
білімдер бір ізге келтіріліп, жоғары сынып оқушыларының жас ерекшелігі мен
қабілетіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.