Этнопедагогикалық білім беру жайлы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Кіріссіе
Қазақ халық этнопедаготакасы - этнмкалыч, қауым педагогикасының дамуын
зерттейтін педагогикалық білш дердің жаңа саласы.
Педагогиканың дамуын халықтың педагогикалық дәстүрлерімен бірге
қарастыру тек қызыіушылық тутызып қана коймайды, сондай-ақ тарихи-
педагогикалық зерттеулердің нәтижелірек болуыньщ, ғылымм педагоги-калық
теориялардың өмірге икемділігін, оларды келешекте1 зертіеудің қгшетті
екендігін тексерудің де айғағы.
Болашақ мұғалімдерді даярлауда қазақ халык этнопедагогикасын оқыту
тәрбие жүйесіндегі этникалық өзгешеліктер IV ен ұдттық даралық жайлы
біліммен қаруландырады, көпғасырлық тәрбиэ әрекеіі нәтижесінде жинақталған
педагогикалық байлықты праюикада ктолда^а алу дағдысын игертуді көздейді.
Қазақ халық этнопедагогикасы бала денсаулығымен денесінің жетілуі
жөніндегі қамқорлық, ақыл - ой мен еңбекке дайындау, саналы адамгершілік -
эстетикалық тұрғыда бағыттау, мінез - құлыь,ты реттеу, өзін - өзі тәрбиелеу
мен қайта тәрбиелеу, яғни тұлға қалыптс^стырудың эүкіл жс^текші бағыттарын
қамтитын аса бай фактілермен танысу студенттеріе окытылаіын материалға
қызығушылығын арттырады.
Қоғамды жаңғырту және демократмяландыру процесінде, респуб-ликаның
егемендікке ие болуы жағдайында, сізді^; қоғамымыздың тарихы, оның көптеген
әлеуметтік институттарының қызмеіі қайта ой елегінен өткізіліп жатқан кезде
халыктың рухани өмірінің өз кезінде ұмытылған немесе тыйым салынған
құбылыстары қайтып оралуда, өткеинің мәденд-гарихи мүрасын қаита өркендету
қазіргі заманның аса көкейкесті прсблеуіаларіэіның біріне айналып отыр.
Оның компонент-терінің бірі өзінің аса бай прогресшіл дәстүрлері және
өскелең ұрпакты тәрбиелеу тәжірибесі бар этникалык педаюгика болып
табылады.
Этнопелагогика ғылымы, оның пәні міндеттері
Этнопелагогика ғылымы, оның пәні міндеттері қоғамды жаңғырту және демо-
кратияландыру процесінде, республиканың егемендікке ие болуы жағдайында,
біздің қоғамымыздың тарихы, оның көптеген әлеуметтік институттарының
қызметі қайта ой елегінен өткізіліп ясатқан кезде халыктың рухани өмірінің
өз кезінде ұмытылған немесе тыйым салынған күбылыстары қайтып оралуда,
өткеннің мәдени-тарихи мұрасын қайта өркендету қазіргі заманның аса
көкейкесті проблемаларының біріне айналып отыр. Оның компонент^терінің бірі
өзінің аса бай прогреснгіл дәстүрлері және өскелең ұрпакты тәрбиелеу
тәжірибесі бар этникалык педагогика болып табылады.
Халықтың әлеуметтік-мәдени және рухани құндылықтары, дәстүрлері адамның
азамат болып қалыптасуында, онмң адамгершілік жене еңбек қасиеттерін
қалыптастыруда, тұтас алғанда жеке адамды әдеуметтендіруде әрдайым маңызды
роль атқарған. Сондықтан осы феномендердіи тарихи ролін объекгивті бағалау,
түрлі тәрбие институттарының қалыптастырушы ықпалын зерделеу бүгінгітаңда
соншалықты қажет. Өткеннің педагогикалық мәдениетін білу, оны ой елегінен
өткізу және үқсату қазіргі жағдайларда балалар мен жастарды тәрбиелеудің
күрделі проблемаларын ойдағыдай шеінуте жердемдеседі.
Этнопедагогиканы зерттемей және пайдаланбай жеке адамды толыққанды
тәрбиелеу мүмкін емес. Қазіргі кезде коғам алға қойып отырған тәрбие
міндеттерін шешуде этнопедагогика дестүрлері мен тәжірибесін педагогика
ғылымыңың әдістемелік-теориялық қағидаіарымен біріктіру көкейкесті меселеге
айналып отыр. Халықтың ізгілік және демократиялық мүраттары негізше алынған
этнопедагогиканың прогресшіл дәст^рлерін қайта өркендету негізінде білім
беру мен тәрбиелеу мазмүнын жаңғырту процесі ерекше м^нге ие болады. Бұл
мүраттар оларды орынды және мақсатты пайдаланган кезде жеткіншек ұрпакты
туған жерге, еңбекке сүйіспеншілік, үлкеңдерді сьсйлау, түрлі үлыс
өкілдерін қүрметтеу жөне олармен шын пейілді қарым-қатынас жасау, табиғатка
аялап қарау рухында тәрбиеле5^ге жәрдемдесе алады.
Этнопедагогикалық білім беру -- болашақ мұталімдерді даярлаудтл
ізгілендіру негізі.
Республикамыздың егемендігі жарияланғаннан бастап этнопедагошка
проблемалары педагогтар қауымының назарын өзіне аудара бастады, мұның өзі
Қазақстан Республикасы Үкіметінің және Білім министрлігінің директивалары
мен нормативтік құжаттарында өз көрінісін тапты. Мәселен, Білім министрлігі
алқасының Халықтық педагогика дәстүрлерін оқу-тәрбие процесінде пайдалану
атты I Республикалық ғылыми-практикалық конференциясының қорытындылары
туралы шешімінде мыналар атап етілді.
- негізі міндеті ҚазМУ, Абай атындағы АлМУ, Қазақ мемлекеттік
қыздар педагогика институты негізінде оқу жоспарларын, бағдарламаларды,
оқулықтарды, оқу құралдарын талдап жасау, педагогика кадрларының
біліктілігін арттыру жане т.б. жөніндегі қызметті үйлестіру болып табылатын
этнопедагогика және этйо-психологая проблемалары бойынша Республикалық
ғылыми-үйлестіру орталығын ұйымдастыру;
- пединституттар мен университеттерде этнопедагогика,
этнопсихология кафедраларын ұйымдастыру жөніндегі жұмысты жалғастыру;
- пединституттар мен университеттердің оқу жоспарларына Қазақ
халық педагогикасы, Қазақ халық психологиясы және т.б. курстарын
енгізу;
- жоғары оқу орындарын халықтық психология және педагогика жөніндегі
бағдарламалармен қамтамасыз ету, оларға оқу құралдарын, әдістемелік және
сб. әзірлеу.
Алайда Білім министрлігінің бүл шешімі тікелей жоғары оқу орындарына
арналған бөлігінде осы бағыт бойынша білікті кадрлардың жоқтығы,
материалдық-техникалық базаның мейлінше нашарлыіы, кахетті оқу-әдістемелік
және ғылыми-теориялық әдебиеттердің болмауы секілді бірқатар себептерге
байланысты іске асырылмай қалды. Республиканың көптеген жоғары оқу
орындарында, тіпті Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті секілді
ірі оқу орындарында кафедралар ашылмады. Этнопедагогика проблемаларын
зерттеудің қиыншылықтары адам туралы басқа ғылымдар саласында ұлттық
сезім, үлтш%
мінез, ұлттық психология жөне т.б. тәріздес үғымдардың жеткілікті
дәрежеде талдап жасалмағанына да байланысты болды. Осының бәрі жоғары
мектште этнопедагогикалық білім беру түжырымдамасын талдап жасаудың және
оны педагогикалық процеске белсенді түрде енгізудің қажеттігіне тағы да көз
жеткізе түседі. Мұның өзі жоғары мектеп студенттерінің жёне тұтас алғанда
бүкіл ұлттың этномәдени білім мен этеюпедагогикалық сауаттылық деңгейш
арттыруға жәрдемдесетіні күдік келтірмейді.
Қазіргі жағдайларда ізгі жүректі, үлтжанды, кемеліне келген мұғалімнің
жеке басын, оның арнаулы теориялық жөне практикалық этнопсихологиялық және
этнопедагогикалық даярлығын калышасты рудың объективті қажеттігі арта
түседі.
Болашақ мұғалімді этнопедагогика жагынан даярлауда, академик
Г.Н.Волковтың пікіріне карағанда, жоғары педагогикалык білім беру
жүйесіндегі міндетті оқу пәні ретінде саналатын жалпы этнопедагогика басты
орын алады. Мазмұны жағынан алып карағанда жалпы этнопедагогика
этнопедагогикаға кіріспе ретінде қарас-тырылады, өйткені оның нысанасы
эшопедагогика (халықтық педагогика, дәстүрлі педагогика, тәрбие берудің
дәстүрлі мәдениеті, халықтық педагогикалық мәдениет, педагогикалық ақыл-ой,
тәрбие берудің дәстүрлі нысандары, үйреншікті педагогтік сана, фольклорлык
педагогика ж&не т.б.) жөніндегі жалпы негіздер, оған кажетті жалпы
мәліметтер болып табылады...
Жалпы этнопедагогиканы бағдарлама бойынша міндетті оқып үйрену ұлттық-
аймақтық және жеке-дара этнопедаюгика жөніндегі білімді ұлғайып, тереңдете
түсуді көздейді. Келесі арнаулы курстарда, арнаулы семинарларда,
факультативтік сабақтарда таңдауына карай -гәрбие берудің үлттық-аймақтық
мәденпеті мен жеке-дара этнопедагогика да ерекше оқытылыг^йретіледі.
Автордың атап өткеніндей, үлттық-аймақтық этнопедагогика халыктық
педагогикалық мәдениеттің ортақтығын, олардың рухани-адамгершілік
байланыстарын егжей-тегжей^іі білуге мүмкіндік береді. Арнаулы курстар,
автордың пікірінше, ауқымды да, сондай-ақ лРесей Федерациясы халықтарының
этнопедагогикасы, Славян халықтарының этнопедагоугикасы, Орта Азия
халыктарының этнопедагогикасы, Солгүстік Кавказ
халықтарының
этнопедагогикасы, Сібір және Киыр Шығыс халықтарының
этнопедагогикасм, Буддизмнің тәрбие дәстүрлері жәие т.б. тәрізді арнаулы
тар шеңберде де болуы мүмкін. Автор сондай-ақ тәрбие қызметінің
Этномузыкалық мәдениет, Этнокөркемсурет шығармашылығы, Этноэтика,
Халықтық этикет жөне т.б. нақты тараптарын этнопедагошкалық жағынан игеру
мүмкіндігін де ескереді.
Академик Г.Н.Волковтың айқьшдамасымен тұтастай алғанда келісетінімізді
білдіре отырып, біз, алайда, педагогикалық жоғары оқу орындарының оқу
жоспарына мемлекеттің байырғы этносының педаго^икасы іспетінде Қазақ
этнопедагогикасы, Қазақ этнопедаго-гика тарихы негізгі профильдік оқу
пәндері, сондай-ақ қазақ этно-Лпедагогикасының тәрбиелік мүмкіндіктерін
терең игёру мақсатында өз қалауы бойынша Қазақ музыкалық мәдениеті,
Балаларды тәрбиелеудегі қазақ колданбалы өнері, Қазақтардың шешендік
өнері, Эстетикалық тәрбиедегі қазақ халық бмлері, Қазақ халықтық
педагогикадағы эстетикалық тәрбие және т.б. секілді қазақ
этнопеУдагогикасынын тәрбиелік * мүмкіндіктерін терең ой елегінен өткізу
мақсаДында факультативтер, арнаулы курстар енгізу орынды деп санаймыз.
Қазіргі кезеңде ұлттық проблематиканың ұғымдық-терминологиялық
аспектісін дайындау ісі оған деген түрлі көзқарастардың болуына байла-нысты
белгілі бір қиыншылықтарға кез болып отырғанын атап өткен жөн. Оларды егжей-
тегжей талдап жатпай-ақ, біз көзқарасын колдайтын зерттеушілердін
көпшілігінің пікірі бойынша, ұлыс дегеніміз - ұлтгың этникалық
сипаттамасы (А.Козинг), этноұлыстылық (осы сөздің тікелей этностык
мәнде, этникос мағынасында колданылуы. Ю.В.Бромлей).
Осыны ескере келе, оқу пәні мазмүнындағы этникалық өзіндік белгіні біз
оның Қазақ этнопедагогикасы деген атауында атап көрсетіп отырмыз. Осы
жоғарыда айтылғандардың бәрі бізге қазақ этнопедагогикасын оқыту мен тәрбие
процесін қазақ этносы ерекшеліктерін ескере отырып, зерттейтін дербес оку
пәні ретінде карастыруға негіз берді.
Дербес интегралдық пән: жялиы - педагогика ғылымы, ерекше -
этнопедагогика, жеке - қазақ этнопедагогикасы ретіаде қазақ
этнопедагогикасына біздің көзқарасы-
мызды негіздеуде К.Д.Ушинскийдің ғылым тәрбиемен араластырыл-мауға
тиіс. Ьл барлык халықтар үшін ортақ... деген идеясы бастапкы позицияны
айқындауда қызмет етті.
Ғылым, шынында да, ұлттық бола алмайды, ол өзінің зерттеп отырған
объек^ісі, қолданатын әдістері, зандары, заңдылықтары жене т.б. жағынан
ортақ. Бірақ ғылйм нысанасының өзіне тән ерекшелігі, ягаи кез келген
ғылымның өз нысанасы бар. Демек, бір ұлттың этнопедагогикасы екінші ұлттың
этнопедагогикасынан өзіндік нысанасы, осыдан туындайтын өзіыдік салдары
жағынан ерекшеленеді, ягаи қазақтың этностық тәрбие ерекшеліктері қазақ
этнопедагогикасының нысанасы бола алады. Педагогика ғалымы мен оқу пәнінің
арақатынасына катысты мәселеге келгенде, біз Н.В.Савиннің көзқарасын
қолдаймыз, ол ғылым шыңына жету негіздерін зерттеуден басталады деп
есептейді. Ғылым мен оқу пәні бір-бірімен тығыз байланысты. Бірақ бұл
байланыстар өте күрделі болып табылады. Ғылымшз нысанасы жағынан барлық
быімді қамтиды. Онын міндеті сол нысананы толығырг&қ және тереңірек тану,
ал басты кызметі - зерттеу. Ғылым оқытып-үйретуге де белгілі бір қамқорлық
жасайды, бірақ оның бұл қызметі үстем болып табылмайды. Оку пәні бүкіл
ғылымнан емес, бар болғаны оның негіздерінен түрады. Олар оқыту міндеттері,
окып-үиренушілердщ жас мёлшері мен даярлық деңгеиі ескеріле отырып арнайы
іріктеліп алынған. Оның негізгі атқаратын кызметі - окыту кызметі. Пәнйің
ғылым Иүрылымының дәлме-дәл көшірмесі болуы міндетті емес. Пәнді құрастыру
кезінде ғылым деректері айтылып қана қоймайды, сонымен бірге үғымдарды
тереңдету, нақтылау, ғылымды жүйелендіру жүріп жатады. КейШр жағдайларда
оқу пәнін қүрудың бүл жүйесі ғылым жүйесіне де оң ықпалын тигізеді.
Оқу пәні ғылымда жемісті болып іабылатындардың бәрін өзіне кіріктіреді
және ғылыми қағидаларды тексерл^ үшін тағы бір сынақ өлшемі қызметін
атқарады. Ғылыми үғымдар, категориялар оқу пәнінде шығармашылыкпен қайта
өңделегеннен кейін, олар ғылымның күнделікті тіршілігінде нақтыланған,
кайта өзгертілген түрде пайдаланылуы мүмкін. ч
Осы айтылғандарды негізге ала отырып, біз мынадай жұмыс анықтамасын
үсынамыз: қазақ этнопедагогикасы - қазақ философиясы, мәдениет философияеы
этнопсихология, этнос теориясы, педагогика тарихы, этнографияның,
сондай-ақ отбасында және білім беру жүйесі мекемелерінде бүкіл адамзат
өмірі бойында үздіксіз жүзеге асырылып келе жатқан этностық тәрбие жүйесін
нысана еткен фольклористиканың тоқайласуы арқылы педагогика ғылымы аясында
қалыптас&ан, біртұтас жүйелі білім беретін дербес оқу-педагогикалық пән.
Біздің республикамыздың көпұлгтық сипатын ескере отырып, студенттер
қүрамының үлттық-психологиялық ерекшеліктерін, оның мүдделері мен
сұраныстарын негізге ала отырып, мәселен, өз тандауымыз бойынша,
Корейлердоң прогресшіл дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары, Үйғыр халқының
отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері ж^не т.б. секілді аршаулы курстарды,
арнаулы семинарларды, факультатив\терді де оқу жоспарына енгізуге болады.
^
Қазақ этнопедагогикасының материалдары:
* Педагогика, Педагогика тарихы, Тәрбие жұмысының
әдістемесі курстарын;
* қоғамдық-гуманитарлық пәндерді;
* жаратылыстану-математика пендерін;
* көркемсурет-эстетика пёндерін жөне т.б. окыту процесінде пайдаланылуы
} мүмкін.
Жоғары мектепте этнопедагогикалық білім беру аудиториялық және
аудиториядан тыс сабақтар барысында 1-4 курс аралығында үздіксіз жүзеге
асырылуға тиіс.
Түжырымдама қатарлас және баламалы бағыттарда педагогикалық
шығармашылықты ынталандыра отырып білім беру мазмүнын үздіксіз жетілдіруді,
сондай-ақ жеке оқу жоспарлары мен бағдарламалар бойынша этнопедагогикалық
білім беруден бас тартуды көздейді.
Бұл орайда:
1) факультеттщ өзіндік ереісшелігі;
2) студенттердің ұлттық қүрамы;
3) студентердің мүдделері секілді факторларды ескеру қажет. Содан соң:
- факультеттің өзіндік ерекшелігіне байланысты;
- студенттердің жынысына орай;
- олардың кандай аймақтан (а)ъілдан, каладан) келгеніне орай;
- демографиялық жағдайларына (көп балалы отбасынан шыкқанына; жалғыз
бала екендігіне; кімде: әжесінде, атасында; толық отбасында; толық
емес отбасында тәрбиеленгеніне) орай;
- этностық психологияны ескере отырып, этнопедагогикалық мазмұнды
іріктеп алуға өте мүкият қарауға тиіспіз.
Этнопедагогикалық пәндер өзінің тәрбиелік әлеуетін ашуы үшін жоғары
мектеп-те бүгін танда калыптасқан жағдайды түбірінен өзгерту қажет. Бұл
орайда этнопеда-гогика нақты ғылыми пән ретінде оқу жоспарына енізілгенмен
де, түтас алғазйдй белгілі бір себептермен өзінің тікелей міндетін - халық
даналығы казынасына жол ашу міндетін атқара алмайды. Керісіише,
этнопедагогиканы оқытудың қазіргі жай-күйінің бабаларымыздың
этномәдениеттік мүрасын танып-білуге деген тілекті көбіне толығымен жойып
отыратын кездері де кездеседі. Білім беру жүйесінің кызметкерлері
этнопедагогика дербес пән ретінде болашақ мүғалімді өзін коршаған адами
катынастар әлеміне, түрлі заман адамдары мен халықтарының, олардың
мәдениеті, дәстүрлері, әдет-ғүрыптары тарихы өлеміне, әсемдік пен
адамгершілік флемше енпзе отырып, оның жеке басын ізплендіру процесш
ынталандыруға кабілетті екенін көбіне түсіне бермейді. Әрі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.