Қазақстан Республикасында әйелдердің жағдайын жақсарту жөніндегі ұлттық іс- қимылдар жоспары

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасында әйелдердің жағдайын жақсарту жөніндегі ұлттық іс-
қимыл дар жоспары

Әйел бақыты – қоғам айнасы

Елбасы Н.Назарбаев: “Қоғамның даму барысын өмірде – нәзік, көңілде – биік,
ал істе – мығым әйелдер қауымынсыз көзге елестету мүмкін емес”, – дейді.
Президенттің кешегі сайлаудағы жарқын жеңісі – тілеуін тілеп отырған
миллиондаған аналардың, апалардың, қарындастардың да ойындағысының
орындалғаны.

Жексенбі күнгі Президент сайлауында біздің институтымыздың ұжымы ерекше
ауызбірлік, ұйымшылдық танытты – студенттер мен аспиранттар, жас оқытушылар
тұратын жатақханалар қарайтын сайлау учаскесінде Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевты
жақтап 94 пайыз дауыс берілді.
Осы жағдай мені қатты толқытып, қолыма шұғыл қалам алдыртып отыр. Жалпы,
еліміз бойынша сайлау ерекше жауапкершілікпен, үлкен өрлеумен өтті ғой.
Соның өзінде де біздің Қазақтың қыздар педагогика институтындағы көңіл-
күйдің бөлекше болуының сырына ой көзімен үңілгенде мен Елбасымыздың
халқымыздың әйел-анаға, қыз балаға деген құрметін бойына сіңірген қасиетін
алдымен еске аламын. Бұл қамқорлық дәл сайлау қарсаңында Президенттің
“Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік
стратегиясын бекіту туралы” Жарлыққа қол қоюынан да тамаша танылды.

Көне Күлтегін ескерткішінде: “Азды көп еттім, ашты тоқ еттім” деген сөз
бар. Қарап отырсаңыз, сонау ықылым заманнан-ақ жер мен елге ие болған
батырлар мен даналар өз заманының ерлік, елдік салты ұрпақ жадында мәңгілік
сақталуын да мұрат еткен сияқты. Тасқа жазылған жазулар, ауызша тараған
батырлық дастандар мен аңыз әңгімелер соның куәсі іспетті. Биылғы тамызда
300 жылдық мерейтойы тойланған Райымбек бабамыздың да ерлік рухының бүгінгі
ұрпаққа жеткені соның айғағы болса керек.
Райымбек бабаның өткелсіз Іледен аман-есен өткені де, жап-жас ноян батырдың
қалың қолды басқарып, жауға ұрыс салғаны да тарихта айтылған. Сонымен
бірге, батыр баба күш-қайратымен ғана емес, ақыл-парасатымен, әділ төрелік-
билігімен де ел басқарған еді.
Райымбек елін жаудан азат еткен батыр, әрі өзі азат еткен елінің болашағын
ойлаған, болжап білген әулие адам.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Райымбек баба туралы ақ жарыла айтқан сөзін
естігенде осындай ойға қалдым. Нұрекең: “Жасырмаймын, мен де Райымбек
сияқты әулие бабалардың шапағаты шалған адамдардың бірімін. Әкем мен шешем
үй болғаннан кейін он жыл бала көтермепті. Бір шикі өкпеге зар болып
жүргенде ауыл адамдарының бірі Райымбек батырдың зиратына барып түнеуге
кеңес беріпті. Құдайдан шын тілесең, осы түбі саған әулиелер аян беруге
тиіс, депті анамызға. Екеуі зират басына түнеп шығады, шешем түс көреді.
Түсінде терең судың түбінен мылтық тауып алады. Осыны жақсылыққа жорып,
екеуі риза болып қайтыпты. Содан кейін дүниеге мен келдім”, – дейді.
Міне, ата-ананың аппақ тілегімен, әулие Райымбек бабаның рухының желеп-
жебеуімен өмірге келген ұл Райымбектің жолын ұстады. Халқын қолына алды,
өткелі жоқ тоқыраудан елін аман алып шықты. Ол – қазақ деген халықты әлемге
танытқан, көрегендігімен, ақыл-парасатымен өркениетті елдермен иық
тірестіруге жеткізіп, құрмет-беделге ие болған Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы
Назарбаев.
Әулие-батырдың рухы жебеген Нұрсұлтан Әбішұлы баба үмітін ақтап келеді.
Қазақ тарихында бұрын-соңды болмаған өзгерістер осы 14 жылда болды. Ғасырға
жүк болар жұмыс істелінді. Мемлекеттің бүкіл саяси-экономикалық құрылымы
өзгеріп, оның рәміздері қабылданып, ел іргесі бекітіліп, шекарасы
анықталды. Дүниежүзілік қоғамдастықта салмақты сөзі бар, Еуразияның
кіндігінде гүлжазира мекені бар мемлекетке айналғанымызды басқалар да
мойындады. Осының бәрі еліміздің тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
есімімен тығыз байланысты екеніне ешкім дауласа қоймас.
Он төрт жыл тарих үшін қас-қағым сәт. Алайда, әрқайсымыз осы кезеңде талай
оқиғаны бастан кешірдік, мемлекетімізбен бірге есейдік.
Мен осы мақалада қысқа мерзімде елімізде әйел және отбасы жағдайын
жақсартуға бағышталған мемлекеттік саясатты қалыптастырудың түп негізінде
Елбасы тұрғаны туралы өз ойымды ортаға салғым келеді.
Осыдан 10 жыл бұрын Қазақстан Президенті жанындағы Отбасы, әйелдер және
демографиялық саясат проблемалары жөніндегі кеңес құрылған-тын. Кейін ол
Президент жанындағы Отбасы және әйелдер ісі жөніндегі ұлттық кеңес болып,
статусы жоғарылады. Мұндай консультативтік кеңесші орган ТМД елдерінің
ешқайсында жоқ. Оның негізгі міндеттері: әйелдердің еліміздегі саяси
үрдістерге белсене қатысуына қолдау жасау; әйелдің экономикалық қызметін
жандандыра түсу; әйелдерге тұрмыста зорлық-зомбылық жасалуына қарсы күрес;
әйелдердің денсаулығы мен отбасы жағдайын жақсарту.
Әйелдердің жағдайы жөніндегі ІV Бүкілдүниежүзілік конференцияның (Пекин,
1995 ж.) іс-қимыл тұғырнамасын іске асыру мақсатында ҚР Үкіметінің
қаулысымен “Қазақстан Республикасында Әйелдердің жағдайын жақсарту
жөніндегі ұлттық іс-қимылдар жоспары” қабылданды. Әйелдердің қоғамдық-саяси
өмірдегі белсенділігі мен рөлін арттыру үшін мүмкіндіктер жасау және
пәрменді тетіктер дайындауда ұзақ мерзімге бағытталып, 12 басымдықты
қамтыған бұл жоспардың маңызы зор болды.
Тәуелсіздік жылдарында әйелдер мен отбасы мәселелеріне байланысты бұрын-
соңды болмаған заңнамалық базаны нығайту қолға алынды.
Қазақстан “Әйелдерге қатысты дискриминацияның барлық түрін жою туралы” БҰҰ
конвенциясына кірді және оның Факультативтік хаттамасын бекітті. Осы
Конвенция шараларының орындалуы жөнінде еліміз есеп беріп отырады. БҰҰ
сарапшылары Конвенцияның орындалуы мен гендерлік теңдікке қол жеткізуімізде
Қазақстанда прогресшіл өзгерістер болып жатқанын атап айтты.
Сонымен бірге “Әйелдердің саяси құқы туралы” және “Тұрмыстағы әйелдердің
азаматтығы туралы” конвенцияларды, Халықаралық Еңбек ұйымының “Әйелдер мен
еркектерді бірдей бағадағы еңбекте тең марапаттау туралы” конвенциясын да
бекітті. Яғни елімізде әйелдер мәселесіне байланысты құқықтық негіз
жасалған.
Ұлттық жоспарды іске асыру нәтижесінде әйелдердің қоғамдық белсенділігі
артып, саяси мәдениеті өсті. Бүгінде кәсіпкерлердің 40%-ы әйелдер. Елімізде
азаматтық белсенділік танытып, өзекті мәселелер бойынша ұтымды ұсыныстар
беріп, қажетті заңдар қабылдануына ықпал етіп жүрген 150-ден астам
әйелдердің үкіметтік емес ұйымдары бар.
Мәселен, олардың қатысуымен “Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
тұжырымдамасы” дайындалып, ол 2003 жылдың қараша айында Үкімет қаулысымен
мақұлданды. Бұл құжатта әйелдерге қатысты мемлекеттік саясаттың негізгі
басымдықтары бойынша Қазақстанда қазіргі заманғы гендерлік ахуал мен
гендерлік теңдікке қол жеткізу шаралары көрсетілген.
Гендерлік қатынастарды айшықты бейнелеу үшін елімізде “Қазақстанның
әйелдері мен ерлері” атты жыл сайынғы арнайы статистикалық жинақ шығарылуы,
ҚР Парламентінде “Отбасы” депутаттар тобы құрылуы да елімізде Мемлекет
басшысының қолдауымен басталған әйелдер қозғалысы жан-жақты дамып келе
жатқанын, әйелдер мен отбасы мүддесін қорғау тәуелсіздік жылдарында тұрақты
жүргізіліп отырғанын көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Президенті өзінің конституциялық міндеттерінің
шеңберінде республика халқына жыл сайын ішкі және сыртқы саясатымыздың
негізгі бағыттары туралы Жолдау арнауы тұрақты үрдіске айналды. “Қазақстан-
2030” Даму стратегиясы туралы 1997 жылғы Жолдауында Елбасы әйел мен баланың
денсаулығын қорғау біздің мемлекетіміздің, денсаулық сақтау органдарының,
жұртшылықтың тікелей назарында болуға тиіс екеніне баса назар аударып,
“Уақыт өтіп, қазына кірісі өскенде мемлекет үшін де, отбасын қолдауға
тиімді демографиялық саясат үшін де қолайлы нысанда аналар мен балаларға
мемлекеттік қолдау көрсетуге қаражат табамыз”, – деген еді. Содан бергі
уақытта бұл мәселе Президенттің тікелей бақылауында болды. Осының
нәтижесінде Үкімет қаулысымен бекітілген “Халық денсаулығы” атты
мемлекеттік бағдарлама дүниеге келді. Оның үлкен бір тарауы ана мен бала
денсаулығын жақсартуға арналған. Ол бойынша Астанада Республикалық 500
орындық ана мен бала орталығы келесі жылы пайдалануға беріледі, ал
Республикалық балалар сауықтыру орталығының, Алматыда “Педиатрия және
балалар хирургиясы ғылыми орталығының” 150 орындық емдеу корпусының,
“Балбұлақ” сауықтыру орталығының 125 орындық жатын корпусының құрылысы
жуырда басталмақ. Оған қоса босандыру мекемелерін бүгінгі медицина талабына
сай жабдықтау, әйелдерді қауіпті аурулардан сақтандыру шаралары қолға
алынды.
Ал Елбасының биылғы Жолдауы елімізде әлеуметтік реформаларды одан әрі
тереңдету бағдарламасын іске асыра бастаудың дәлелі ретінде әр отбасына
қуаныш сыйлаған, Қазақстан абыройын халықаралық қауымдастық шеңберінде
асқақтатқан жаңалық болды.
Үстіміздегі жылдан бастап жекелеген сырқаттар бойынша бес жасқа дейінгі
балалар дәрі-дәрмекпен, ал жүкті әйелдер құрамында темір мен йоды бар
препараттармен тегін қамтамасыз етіледі.
Ал алдағы жылдан бастап аз қамтылған отбасыларының 18 жасқа дейінгі
балаларына ай сайынғы жәрдемақылар төленуге, 4 және одан көп бірге тұратын
кәмелетке толмаған балалары бар көп балалы аналарға, “Алтын алқа”, “Күміс
алқа” немесе І және ІІ дәрежелі “Ана даңқы” белгілерімен марапатталған
аналарға арнаулы мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 4 мың теңгеге дейін
көбейтілуге тиіс. Нәрестенің тууына байланысты осы уақытқа дейінгі бір
жолғы жәрдемақыларға қосымша алдағы жылдың ортасынан бір жасқа дейінгі
сәбиді күту жөнінде мемлекеттік жәрдемақы енгізіледі.
Студенттердің стипендиясының 2 есе өсуі, жастарға шетелде мемлекет
қаражатымен білім алуына мүмкіндік жасау, мемлекеттік грант санын 31 мыңға
дейін көтеру, жылына екі рет үйіне барып-қайту жолақысын төлеу, т.б. айтуға
ғана жеңіл. Мәселен, “Болашақ” бағдарламасы бойынша шетелде оқитын 3000
адамның оқу шығыны, жол қаражаты, стипендиясы – бәрі-бәрі мемлекет
есебінен. Тек солардың әрқайсысы сол жауапкершілікті түсініп, Қазақстан
азаматы екенін мақтан етіп, барған елінің озық тәжірибесін меңгеріп, соны
өз елінің дамуына жұмсауға мүдделі болса дейік.
Зейнетақының өсуі, мүгедек балаларға көмек, тұрғын үй құрылысын екі есеге
өсіру, т.б. шаралар, сөз жоқ, отбасын нығайтуға бағытталған.
Бюджет саласы қызметкерлері жалақысының 32%-ға өсуі, әсіресе, әйел қауымына
қолдау. Себебі, білім қызметкерлерінің 75%-ы, дәрігерлердің 81%-ы,
мемлекеттік қызметтегілердің 55 %-ы әйелдер. Биылдың өзінде бала туу 20%-ға
өсуі – осындай игі істердің нәтижесі.
Нұрсұлтан Әбішұлы Халықаралық әйелдер күні қарсаңында республиканың барлық
облыстарынан келген әйелдермен кездесіп тұрады. Астанадағы Салтанат сарайы
мен Ақордадағы “Малахит” залының алғашқы қонақтары әйелдер болды. Бұл
кездесулер қашанда бақыт пен шаттыққа, қуаныш пен мөлдір сезімдерге толы,
мәнерлі сөздермен айшықталып, сұлу әндермен, әдемі билермен өрнектеліп,
қашанда көтеріңкі көңілмен өтетініне бірнеше рет куә болдым.
Президент өтпелі кезеңнің қиыншылығында отбасы берекесін кетірмей, ел
бірлігін қожыратпай, сабыр сақтап, Мемлекет басшысына сенім көрсетіп,
қолдау жасағаны үшін әйелдерге шексіз ризашылығын білдіруді ешқашан
ұмытпайды.
Кездесуге қатысушы әйелдердің қай-қайсысы да болмасын Елбасының жан жылуын,
ілтипатын сезінбеуі мүмкін емес. Олар Нұрекеңнің зайыбы Сара Алпысқызымен
қосылып айтатын әндерін ерекше қуанышпен қабылдайды. Бұл кездесулерде
орынды айтылатын әзіл-қалжыңдар да жоқ емес.
Бірде Нұрекең әйел табиғатының құбылмалы екенін айта келіп, америкалық
жазушы О’Генридің шығармасынан мынадай оқиғаны есіне түсірді: сұлу қыз түн
жарымда шабдал жегісі келетінін айтады. Сүйгені сұраса, аспандағы айды
әперуге дайын тұрған жігіт қиналса да тауып әкеледі. Сонда қыз: “Сен келіп
қалдың ба? Мен апельсин сұрадым ғой”, – депті.
Ал бірде Елбасы: “Әйелдер ерлерден ұзақ өмір сүреді, себебі олар –
оптимистер. Ал кей азаматтар мұның себебін әйелдердің әйелі жоқ деп
түсіндіреді. Мен мұндай жағдайда әйелдікі дұрыс болмай тұрса да, кешірім
сұра деймін”, – деп, күлдіргені бар.
Президент әйелдермен емен-жарқын әңгімелесіп, елдегі жағдайды, көкейкесті
мәселелер туралы сұрауды да, оларды шешу үшін арнайы министрліктерге нақты
тапсырма беруді де ұмытпайды. Осы тұста мен замандастарымның жеке басын
күйттемей, елдік, қоғамдық мүддені мақсат ете білгенін мақтан ететінімді де
жасырғым келмейді.
Мәселен, 2002 жылғы Әйелдер күні қарсаңындағы кездесуде ауылдан келген
әйелдер ауыл мектебі жағдайының төмен екені туралы айтқаны есімде.
Президенттің тапсырмасымен біз “Ауыл мектебі” бағдарламасын жасадық. Ол
Үкімет қаулысымен қабылданып, келесі 2003 жылдың өзінде республика бюджеті
есебінен алғаш рет 34, ал жергілікті бюджет арқылы 51, барлығы 85 жаңа
мектеп бір жылда салынды.
Алыста тұратын балаларды тасу үшін қазір міндетті түрде жергілікті бюджетте
қаражат қарастырылатын болды. Мектепті ағымды жөндеуден өткізуге бір жылда
1,2 млрд. теңге, жиһаз алуға 615 млн., химия, биология, физика кабинеттерін
жабдықтауға 890 млн., кітап қорын жаңартуға 816 млн. теңге бөлінген.
Экономика қуаттанған сайын ауыл мектебін қолдау еселене берер деген сенім
бар.
Себебі, ауыл мектебі негізінен қазақ мектебі екені рас қой. Мемлекетке атын
беріп отырған ұлттың қуатты да сапалы болуы, әрине, мектебіне байланысты.
Ауылда қабілетті, дарынды балалар баршылық. Сол бойдағы қабілеттің ашылмай
қалуы ұлт үшін, әсіресе, жаһандану дәуірінде, бәсеке ғасырында орны толмас
дүние. Сондықтан қолында мүмкіншілігі бар лауазым иелері дәл осы мәселеде
ұлтжандылық көрсетуі керек.
Егемендік жылдарында әйелдердің 4 форумы өтті. Оларға Елбасы қатысып,
қоғамның әлеуметтік, саяси-экономикалық даму үрдістеріне талдау жасап,
халықтың әл-ахуалын жақсарту, әйел мен баланы қорғау мақсатында мемлекет
тарапынан істелуге тиісті шаралар туралы ой бөлісті.
Былтырғы жылдың күзінде өткен әйелдер форумында Мемлекет басшысы шешуін
күтіп тұрған мәселелерге баса назар аударды. Дәлірек айтсақ, еңбек
рыногында қалыптасқан күрделі жағдай туралы, жұмыссыздардың тең жартысын
әйелдер құрап отырғаны, олардың 60%-ы анемия және басқа да ауруларға
шалдыққаны, әйелдер трафигіне тосқауыл қою туралы айта келіп, “Еңбек
туралы” заң жобасына өзгерістер енгізу қажеттігін, “Ер адамдар мен
әйелдердің тең құқығы туралы” заң қабылдауды тездету керектігін, әсіресе,
мемлекет қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде тиісті Үкімет құрылымдарына
нақты тапсырмалар берді.
Әрине, Елбасының әйелдер қауымына риясыз көңілі, ыстық ықыласы, тұрақты
қамқорлығы нәзік жандарға үлкен жауапкершілік жүктейді. Біздерге,
әйелдерге, көп нәрсе байланысты. Ел тәуелсіздігін нығайтуда, оның рухани
әлеуетін көтеруде біздер Мемлекет басшысына іспен қолдау көрсетуде өз
мүмкіндіктерімізді толық пайдалана алдық па деген сауал төңірегінде ойланып
көрейікші. Мәселен, бала тәрбиесінде. Мен әртүрлі әйелдер басқосуларына
қатысып жүргенде байқағаным: әйел және саясат, әйел және бизнес сияқты
мәселелер әйелдерді көбірек толғандыратындай көрінеді.
Нұрсұлтан Әбішұлының мына сөздеріне зер салайықшы: “Табиғат сыйға тартқан
миссияны асқақ алып жүріңіздер”, “Материнская любовь дает большие
результаты, чем усилия государства”, “Әйел – бесік иесі. Бесігіміз
түзелмей, еліміз толық түзелмейді”, “Ана тілі – бәріміздің анамыз, өйткені
ол – ұлтымыздың анасы”...
Осы тұста тәрбие отбасынан басталады десек, бүгінде ата-ананың бала
тәрбиесіндегі жауапкершілігі төмендегені туралы айтпасқа болмайды. Мемлекет
қамқорлығындағы жетім балалардың тек әр бесіншісі ғана тұл жетім екені, бір
жылда он мың бала ата-анасы бола тұра үйінен кететіні –соның дәлелі.
Баланың өз үйінен қашуының басты себебі, меніңше, ата-ана мейірімінің
кемшін болуы. Біздің балалық шағымыз соғыстан кейінгі жылдарға тап келді.
Бүкіл халқымыз үшін өте қиын кезең. Аста-төк дүние болған жоқ. Бірақ біздің
есімізде қалғаны жетіспеушілік емес, ата-аналарымыздың мейірімі. Ата-ананың
жан жылуын сезінбеу – бала үшін қасірет.
Жасөспірімдердің есірткімен, ішімдікпен әуестенуіне ата-ананың еш қатысы
жоқ деп кім айта алады?
Алтынсарин атындағы Білім академиясы жүргізген сауалнама көрсеткендей,
шылым шегетін оқушылардың 4%-ы мектепке дейін, ал ішімдікпен таныс
балалардың 6%-ы 12 жасқа дейін-ақ бастаған. Соны ата-анасы мүлдем білмеуі
мүмкін бе?
Тәрбиеде әйел-ананың рөлі туралы айтқанда, міндетті түрде қамтылуға тиісті
бір тақырып бар. Ол – ұлтымыздың тілі.
Қазақ тілі халқымыздың ғасырлар бойы жинаған қазынасы, тарихы мен
мәдениетінің әрі айнасы, әрі шежіресі, өзін де, өзгені де танып білетін
негізгі құралы.
Бізде басқалардан өзгеше тілдің анаға байланысты аталуы оның ұрпақтан
ұрпаққа берілуіндегі ананың орнын көрсетсе керек. Яғни, еліміздегі
мемлекеттік тілдің болашағы көбіне қыздарымызға байланысты. “Ана тілін
армансыз бойға сіңіріңіздер. Өйткені, бабаларымыздың ғұмыр тәжірибесі,
дүниетанымы, мінез-құлқы, өзіндік болмыс-бітімі осы тілде қаттаулы жатыр”,
– дейді Н.Назарбаев.
Осындай өрелі міндетті тек қазақ мектебі атқара алады. Сондықтан бүкіл
зиялы қауым, көкірегінде ұлттық намысы бар қазақтар балаларының түгел
дерлік өз ана тілінде оқуына, қазақ мектебінің шын мәнінде қуатты болуына
атсалысуы қажет. Бүгінгі қазақ мектебіндегі балалар өсіп, білім алып, бір
мамандықтың иесі болып, жоғары лауазымды қызметке келгенде, жағдай
түбегейлі өзгеріп, қазақ тілінің бағы жанып, нағыз мемлекеттік тіл
деңгейіне көтеріледі. Егер халқымыздың өзіне ғана тән педагогикалық
мәдениетін жақсы меңгерсек, қазақ қызының, әйел-ананың ұлт болып
ұйысуымызға, халық болып қалыптасуымызға қосар үлесі бүгінгіден де мол
болар еді.
Себебі, қазақ үшін ерекше қасиетті, Құранның сөзіндей құдіретті үш ұғым
бар: Ана! Жер-Ана! Отан-Ана!
Әйел-ана ұлтымыздың бойындағы бар жақсы қасиеттерді – тілін, ділін, әдет-
ғұрпын, салт-санасын, ұлттық дәстүрін немересіне, немересінен шөбересіне
жеткізуші, дарытушы, дамытушы.
Ұлан-байтақ ұлы даланы мекендеген қара орман халқымыздың бір тілде сөйлеп,
әдет-ғұрып, салт-дәстүрінің біркелкі болып келуі бұрынғы өткен дана
аналарымыздың арқасы. Қазақта әдетте елге келін болып түскен қыз өз елінің
барлық жақсы қасиеттерін, рухани-моральдық құндылықтарын өзімен бірге ала
келіп, табалдырығын аттаған босағасының игілігіне, қала берді бүкіл бір
қауым елге сіңірген. Бұл жақсы үрдіс, ғибратты ғадет бүкіл ұлттың
бірлігіне, рухани болмысына игі ықпалын тигізген. Сондықтан да халқымыз
қыздарына төрден орын беріп, қонақ деп еркелеткен, парасаттылыққа баулып,
еркін өсірген.
Ерке қыз, иманды әйел, қасиетті ана солардан шыққан.
Қазақ қызы өз үйінде ерке, еркін өскен, ән айтып, айтысқа түскен. Пәрәнжі-
сәтір кимеген, сөйте тұра еркіндік пен есерліктің ара жігін ажырата білген
парасатты, тапқыр, төзімді, өнерлі болған, тіпті шашын төбесіне түйіп,
жауға шапқан батыр қыз да қазақта баршылық.
“Шығыс халықтарының арасында, жалпы мұсылман елдерінде әйел затын бөлекше
бағалайтын, қарындасты қатты қастерлейтін халықтың бірі де, бірегейі де –
біздің қазақ”, – дейді ел Президенті.
Сондықтан да болар, біздің Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Мемлекет басшының тікелей қамқорлығында. Бұл оқу орнының табиғаты өзгеше.
Мұнда тек қыздар білім алуда.
Ұлт тарихында оның бар болмысына әсерін тигізер оқиғалар болады. Оған дәл
сол кезде екінің бірі мән бере қоймауы мүмкін. 1944 жылы 14 тамызда Халық
Комиссарлар Кеңесінің қаулысымен Қазақ қыздар институтының ашылуын ұлт
өміріндегі шын мәніндегі айтулы оқиғалардың санатынан деуге бүгін толық
негіз бар.
Себебі, адамзат дамуының тарихында ананың алатын орны ерекше. Ана –
тіршіліктің темірқазығы. Ал қыздар – болашақ аналар.
Қыздар институтының ашылуын соғыс жылдарындағы кадр тапшылығымен ғана
байланыстыру жеткіліксіз. Меніңше, сол кездегі ақылды әрі ұлтжанды
ағаларымыз қазақ қыздарын білімге, ғылымға тарта отырып, ұлтымыздың рухани
құндылықтарын, ұлы мұраттарын әйел-ана арқылы болашақ ұрпаққа аманат етуге
жол ашуды, халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан қыз бала тәрбиесінің қызыл
жібін үзіп алмауды, яғни ұлттық мүддені мақсат еткен.
Осы мерзімде институт қабырғасынан елу мыңнан астам қыздар түлеп ұшып,
өздерінің үлкен өмірдегі ұлағатты ұстаздық жолына түсті. Олардың қатарында
қалың жұртшылыққа танымал есімдер бар.
Айталық, Парламент Мәжілісінің депутаты, комитет төрайымы Зәуре Қадырова,
Еңбек Ерлері Рафиқа Нұртазина, Рыскүл Махатова, ҰҒА академигі Күләш
Құнантаева, белгілі ақын Ақұштап Бақтыгереева, ғалым Асылы Османова, Астана
қаласы Сарыарқа ауданы әкімінің орынбасары Оразгүл Асанғазиева, әншілер
Мәдина Ералиева, Ұлжан Айнақұлова, Дина Хамзина т.б.
Алматы қаласындағы қазақ мектептері директорларының басым көпшілігі –
біздің түлектеріміз.
Яғни, институт түлектері ел тәуелсіздігінің нығаюына, Отанымыз
экономикасының, рухани әлеуетінің өсуіне өз үлестерін қосуда.
Осындай қыздар институты Дағыстанда, көрші Қырғызстанда болған, кейін
жабылды. 90-жылдарда әртүрлі қаңқу әңгімелер болғанымен, біз оны
қайталамадық. Сондай әңгіме шығарғандарды мен ұлтжанды азаматтар деп
ойламаймын. Олар дүниежүзілік тәжірибені де білмейді. Мәселен, Оңтүстік
Кореяда 22 мың студенті бар ИХВА Қыздар университетімен біз байланыс жасап
жатырмыз. (Жақында ғана Сеулге арнайы барып, сол оқу орнының жұмыс
тәжірибесімен жан-жақты танысып қайттым).
Сол әңгімелерді Елбасы қалай тоқтатқанының мен куәсі болғанмын. Бұл
институт біздің басқалардан артықшылығымыз ретінде сақталып, бүгінде қазақ
қыздарының парасат мектебіне айналды. Мұнда 10 мыңға жуық студент 40
мамандық бойынша білім алады, оларға 646 ұстаз дәріс береді. Олардың 3 ҰҒА
академигі, 59-ы ғылым докторы, 210-ы ғылым кандидаты.
Өткен оқу жылынан бастап институттың 1 курсында барлық мамандықтар
кредиттік жүйе талаптарына сәйкес оқытыла бастады.
Мақсатты нәтижеге жету үшін ақпарат түрінде өтетін лекцияларды мейлінше
қысқартып, оқытудың белсенді, интерактивті формасына көштік. Мектептердің
сұранысына ие болып отырған педагогикалық технологиялар арнаулы курс
ретінде оқытыла бастады.
Білім сапасын арттыру мақсатында институт білім сапасы менеджменті жүйесін
оқу үрдісіне енгізді. Нәтижесінде білім сапасы артып келеді. Мысалы, өткен
оқу жылындағы 2 курс студенттері арасында өткізілген мемлекеттік аралық
бақылаудағы орташа көрсеткішіміз 76,6 балл болса, биылғы орташа
көрсеткішіміз – 82,3. Бірде-бір студентіміз белгіленген межеден төмен
нәтиже көрсеткен жоқ. Жылдан-жылға бізге келетін талапкерлер қатары өсуде.
Мәселен, өткен жылы 383 талапкер грантқа ие болса, биыл мемлекеттік грантқа
ие болушылар саны 700-ге жетті. Тек бізде ғана мемлекеттік грантпен
оқитындарға үш мезгіл тегін тамақ беріледі. Елбасының тікелей қолдауымен 5
жыл бұрын Үкімет қаулысымен дайындық бөлімі ашылған. Бұл – тек бізде. Мұнда
көп балалы отбасылардан және балалар үйінен келген қыздар оқып, келесі жылы
оқуға түседі. Олар тегін тамақ, шәкіртақы, жатақханамен қамтамасыз етіледі.

Біз ұлттық тәрбиеге ерекше көңіл бөлеміз. Менің білім жүйесіндегі көп
жылдық тәжірибемнен түйгенім: біз дамыған елдердің озық технологиясын
меңгерейік, тілін де үйренейік, мәдениетінен де хабардар болайық, бірақ
тәрбие ұлттық болуы керек. Сонда ғана өз ұлттық құндылықтарымызды
бағалайтын, осы ұлан-байтақ ұлы мекеннің иесі менмін дейтін, басқаның
жылтырағына қызықпайтын ұрпақ өсіреміз. Ол көбіне аналарға байланысты. Біз
ЖОО компоненті есебінен “Қазақ аруы” деген курстың бағдарламасын
дайындадық. Ол ұлы қазақ даласында өткен тарихи дара тұлға – арулар, отбасы
тәрбиесінің теориясы мен халықтық тәжірибелері, риторика, іскерлік әдеп
және қарым-қатынас мәдениеті, сұлулық және денсаулық, үй шаруашылығындағы
тұрмыстық қызмет, саз өнері (домбыра үйрету) сияқты модульдерден тұрады.
Институттың 60 жылдық мерейтойы қарсаңында Елбасының арнайы құттықтауында
былай делінді:
“Ұлы Отан соғысының сұрапыл жылдарында дүниеге келіп, бүгінде тәуелсіз
еліміздің еңсесі биік оқу орындарының біріне айналған Қазақ мемлекеттік
қыздар педагогика институтының 60 жылдық мерекесі – қоғам өміріндегі айтулы
оқиға.
Институт осы жылдарда мыңдаған болашақ ұстаздарға сапалы білім мен өнегелі
тәрбие беріп, ұлттық зиялыларымыздың қатарында қазақ қыздарының көбеюіне
үлкен үлес қосты. Бүгінде кең байтақ Отанымыздың кез келген түкпірінен осы
оқу орнының ұстаздық, қоғамдық және мемлекеттік қызметті абыроймен атқарып
жүрген түлектерін ұшыратуға болады.
Жыл өткен сайын елімізде педагог кадрларға қойылатын талап өсе түспек.
Институттың ұстаздар ұжымы уақыттың осы талабын дұрыс аңғарып, еліміздегі
білім беру жүйесін реформалауға белсене ат салысады деп ойлаймын. Осы
саладағы әлемдік және отандық озық тәжірибелерді игеріп, өз білімдеріңіз
бен кәсіби шеберліктеріңізді үздіксіз жетілдіру арқылы шәкірттерге терең де
тиянақты білім беруде жақсы нәтижелерге жететіндіктеріңізге сенемін”.
Бүкіл институт ұжымы үшін бұл ерекше оқиға болды.
Сол жылы тек қыздар институтына республика бюджетінен 311 млн.теңге
бөлініп, оқу корпустары, асхана, спортзал, 2 жатақхана күрделі жөндеуден
өтіп, бәрі танымастай өзгерді. Оған қоса біздің 50 студентімізге
басқалардан бұрын “Президент стипендиясы” (айына 13 мың теңге)
тағайындалды. Институт тарихында болмаған жағдай: 6 профессор –
ордендермен, екеуі медальдармен марапатталды, 2 ғалым Президенттің ғылыми
стипендиясының, екеуі Қ.Сәтбаев және Ы.Алтынсарин сыйлықтарының иегері
болды. Осыны қамқорлық демей көріңіз!
Институт ұжымы жаңа тұрпатты педагог дайындау ісін жоғары жауапкершілікпен
атқарарына күмән жоқ.
Сонымен, шүкіршілік, елімізде әйел мен отбасын қолдау жөнінде мемлекеттің
саясаты қалыптасып келеді. Бүгінде қазақ әйелі – Парламент депутаты,
мемлекеттік қызметкер, қоғам қайраткері, үлкен өнер иесі, кәсіпкер,
қоғамның барлық саласында абыройлы еңбек етіп жүргендері қаншама. Көп бала
тәрбиелеп отырған аналар да қоғам өміріне елеулі үлес қосып отырғанын
ерекше атаған жөн.
Қазірде 4 әйел – Үкімет мүшесі. Бұл бұрынғы Кеңес одағы құрамында болған
елдердің ешқайсысында жоқ. Өте бір күрделі мәселелерді ұстап отырған Білім
және ғылым министрлігі, Әділет министрлігі, Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрлігі, Экология және қоршаған ортаны қорғау министрлігі
әйелдерге тапсырылған. Мәселен, Білім және ғылым министрлігінің құзырына
тиісті проблемаларды санап шығудың өзі оңай шаруа емес. Мыңдаған мектептің,
жүздеген кәсіптік арнаулы орта және жоғары оқу орындарының тыныс-тіршілігін
ұйымдастыру, мемлекеттік стандарттарын, оған сәйкес оқу бағдарламаларын,
оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар, кадрлар дайындау, мемлекеттің
ғылыми әлеуетін көтеру, т.б. Жиі-жиі өтетін көпшілік шаралар да (олимпиада,
спартакиада, универсиада, фестиваль, байқаулар, жастар форумдары т.б.) осы
министрлік үлесінде. Тағы бір ерекшелігі – бүкіл қоғам және оның әр мүшесі
бұл саланың жұмысына қатысы бар, жіті бақылап отырады. БАҚ көзінен таса
етпейді. Осындай қиын саланы нәзік жанды әйел басқарып отыр. Меніңше, жақсы
басқарып отыр.
Елбасы Н.Назарбаев: “Қоғамның даму барысын өмірде – нәзік, көңілде – биік,
ал істе – мығым әйелдер қауымынсыз көзге елестету мүмкін емес”, – дейді.
Ендеше әр отбасының құты мен ырысы, ұйтқысы мен жылуы, туыстардың бірлігін,
шаңырақтың берекесін ұстаушы Әйел-Ана қоғамда жарасымды ұлтаралық қатынасты
дамытуда, қазақстандықтардың ынтымағын нығайтуда, халқымыздың рухани
әлеуетін көтеруде, мемлекеттің қуатын арттыруда Елбасына қолдау көрсетеріне
сенім мол.
Райымбек батырдың 300 жылдық тойында баба рухынан қуаттанған, Елбасының
жүрекжарды сөзінен шабыттанған, халықтың дархан көңілімен ерекше тебіренген
ғалым, ұстаз Гүлтас Сайынқызы Нұрекеңе мынадай жолдар арнады:
Ағыл да тегіл ақ тілек
Жауған да саған күн бүгін!
Райымбек рухы көк тіреп,
Қарасаз шалғын, Шалкөде
Масайрап қалған күн бүгін!
Рух беріп дархан халқыңа,
Нұрыңды шашқан күн бүгін,
Бастадың баба салтына,
Жолың да болсын, Жұлдызым!
Қыз бала тілекші ғой. Осы шумақта айтылған тілекті Нұраға қарындастар
тілегі деп қабылдасын.
Президенттің кешегі сайлаудағы жарқын жеңісі – тілеуін тілеп отырған
миллиондаған аналардың, апалардың, қарындастардың да ойындағысының
орындалғаны.
Ортақ жеңісіміз құтты болсын!
Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысы

Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2003 ж., N 45, 490-құжат

      Қазақстан Республикасы үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегi N 903
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2003-2006 жылдарға
арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралар жоспарының 6.7.3.-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының
Үкiметi қаулы етеді:
      1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат
тұжырымдамасы мақұлдансын.
      2. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.
      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі
Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2003 жылғы 27 қарашадағы
N 1190 қаулысымен
мақұлданған
Қазақстан Республикасындағы
гендерлік саясат тұжырымдамасы
Астана қаласы, 2003 ж.
Кіріспе
      2000 жылғы қыркүйекте өткен Мыңжылдық саммитiнде әлемнiң көптеген
елдерiнiң лидерлepi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын
қабылдады, оның сегiз мақсатының бiрi гендерлiк теңдiкті қолдау болып
айқындалған.
      Бұл мәселеге БҰҰ Бас ассамблеясының "Әйелдер 2000 жылы: әйелдер мен
ерлер арасындағы теңдiк, XXI ғасырдағы даму және әлем" (2000 ж., маусым)
XXIII арнайы сессиясы арналды. Осы сессияға қатысушы Үкiметтерге әйелдердiң
өмiрдiң барлық салалары мен барлық деңгейлерiне тең қол жеткiзуiн және
толық ауқымда қатысуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдауды ұсынды.
Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы (бұдан әрi -
Тұжырымдама) Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын,
басымдықтары мен мiндеттерiн белгiлейдi.
      Гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттары Қазақстан Республикасының
Конституциясымен кепiлдiк берiлген әйелдер мен ерлердiң тең құғықы мен
еркiндiгiн белгiлейдi.
      Қазақстандағы гендерлiк саясаттың мiндеттерiне әйелдер мен ерлердiң
билiк құрылымдарында теңдестiрiлген қатысуына ғол жеткiзу, экономикалық
тәуелсiздiктiң барлық тең мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету, өз бизнесiн дамыту
және қызмет бабында iлгерiлеу, отбасында құқықтар мен мiндеттердi тең
жүзеге асыру үшiн жағдайлар жасау, жыныстық белгiсi бойынша зорлықтан еркiн
болу жатқызылады.
      Тұжырымдама Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстанның
2030 жылға дейiнгi даму стратегиясы, Қазақстан Республикасында әйелдердiң
жағдайын жағсарту жөнiндегi ұлттық
iс-қимыл жоспары, әйелдерге қатысты кемсiтушіліктiң барлық нысандарын жою
туралы Бiрiккен Ұлттар Ұйымының конвенциясы, ол конвенцияның Қазақстанда
орындалуы жөнiнде БҰҰ-ның ұсыныстары, басға да бекiтiлген халықаралық
шарттар мен келiсiмдердiң негiзiнде әзiрлендi.
      Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат Тұжырымдамасы халықтың
әлеуметтiк-экономикалық жағдайы тұрақталуының және ел экономикасының
орнықты дамуының (2010 жылға дейiн) қазiргi кезеңiне, сондай-ақ ұзақ
мерзiмдi перспективаға (2030 жылға дейiн) есептелген.
Әйелдерге қатысты мемлекеттiк саясаттың негiзгі басымдықтары бойынша
Қазақстандағы қазiргі заманғы гендерлiк ахуал
      Қазақстан тәуелсiздiгi жылдары Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа
интеграциялануы жөнiнде үлкен жұмыстар атқарылды.
      1998 жылы Қазақстан Бiрiккен Ұлттар Ұйымының әйелдерге қатысты
кемсiтушiлiктiң барлық нысандарын жою туралы конвенциясына қосылды. Осы
конвенцияға факультативтiк хаттама бекiтiлдi, ал 2001 жылы Қазақстан
Республикасы конвенцияның орындалуы туралы БҰҰ-ға есеп бердi, бұл есепке оң
баға берiлдi. БҰҰ-ның "Әйелдердiң саяси құқығы туралы", "Тұрмыстағы
әйелдiң азаматтығы туралы" конвенциясы, Халықаралық еңбектi ұйымдастырудың
алты конвенциясы, оның iшiнде "Бiрдей еңбек еткенi үшiн ерлер мен әйелдердi
тең марапаттау туралы" конвенциялар бекiтiлдi.
      Отбасы, әйелдер және балалар проблемасын шешу үшiн 1995 жылы Мемлекет
басшысы Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы, әйелдер және
демографиялық саясат проблемалары жөнiндегi кеңестi құрды. Кеңес Қазақстан
Республикасындағы әйелдер жағдайын жақсартудың мемлекеттiк саясатының
тұжырымдамасын әзiрледi және Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1997
жылғы 5 наурыздағы N 3395 өкiмiмен мақұлданды.
      1998 жылы Кеңес Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы
және әйелдер iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия (бұдан әрi - Ұлттық комиссия)
болып қайта құрылды. 1999 жылы Ұлттық комиссия тұңғыш рет Қазақстан
Республикасы үкiметiнiң 1999 жылғы 19 шiлдедегi N 999 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасындағы әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi ұлттық
iс-қимыл жоспарын әзiрледi.
      Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылы 19 қыркүйектегi N 947
Жарлығымен Адам құқықтары жөнiндегi өкiл лауазымы енгiзiлдi, онда гендерлiк
мәселелер бойынша маман қызмет iстейдi.
      Гендерлiк қатынастарды айшықты бейнелеу үшiн елiмiзде "Қазақстанның
әйелдерi мен ерлерi" атты жыл сайынғы арнайы статистикалық жинақ
шығарылады. Отбасының, әйелдер мен балалардың мүдделерiн қорғау үшiн
Қазақстан Республикасының Парламентiнде заңдылық деңгейiнде "Отбасы"
депутаттар тобы құрылды.
      Денсаулық сақтау мәселелерiне үлкен назар аударылуда. Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 1998 жылғы 16 қарашадағы N 4153
Жарлығымен бекiтiлген "Халықтың денсаулығы" мемлекеттiк бағдарламасы,
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2001 жылғы 14 қыркүйектегi N 1207
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында Спид эпидемиясына қарсы iс-
қимыл жөнiндегi бағдарлама, сондай-ақ халық денсаулығын қорғау проблемалары
бойынша бiрқатар мақсатты бағдарламалар iске асырылуда.
      Әйелдердi зорлықтан қорғау мәселелерiне айрықша көңiл бөлiнедi.
Қазақстан Республикасы Iшкi Iстер Министрлiгiнiң жүйесiнде әйелдерге
қатысты зорлық көрiнiстерiне қарсы күрес жөнiндегi арнайы бөлiмшелер жұмыс
iстейдi. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 12 наурыздағы N 346
қаулысымен әйелдерге қатысты зорлық проблемаларымен айналысатын мемлекеттiк
органдардың, ұйымдар мен қоғамдық бiрлестiктердiң өзара iс-қимылын
ұйымдастыру ережесi бекiтілдi.
      Заңсыз кетуге және кейiннен жыныстық немесе өзге де пайдаланушылық
мақсатындағы заңсыз көшi-қонға қарсы күрес мәселелерiне қатысты 2003 жылы
"Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне толықтырулар енгiзу туралы"
Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
      Трафикке қарсы күреске бағытталған Қазақстан Республикасының басқа да
заң актiлерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлдi. Қазақстан
Республикасының Қылмыстық және Қылмыстық-процессуалдық кодекстерiн е iшiнара
гендерлiк сараптама жүргiзілдi.
      Әйелдер мен балаларға қатысты зорлық пен трафикке қарсы күрес жөнiнде
ағпараттық-насихат науқаны жүргiзiледi.
      Сонымен бiрге елiмiзде шын мәнiндегi гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу
үшiн әлi де көп жұмыстарды атқару мiндетi тұр.
      Басшылық лауазымдарындағы әйелдер ерлерге қарағанда елеулi түрде аз.
2003 жылдың IV тоқсанындағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының
Парламентiнде небәрi 11 әйел ғана бар, бұл Парламент депутаттарының жалпы
санының 9,5 пайызын құрайды.
      Осы кезеңге 16 министрлiктiң тек екеуiнде ғана әйел министр болып
табылады. Бұдан басқа бiреуi Қазақстанның шетелдегi елшiсi болып қызмет
iстейдi, бipeуi Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясын және
бipeуi Қазақстан Республикасының Көшi-қон және демография жөнiндегi
агенттiгiн басқарады.
      Еңбек рыногында еркектерге қарағанда әйелдерге сұраныс аз. Әйелдер
жалақысы ерлер еңбегiне ақы төлеудегi арақатынас тең жалақы ала отырып,
әйелдер, әдетте, неғұрлым төмен лауазымдарды иеленедi. Олар кез келген
жұмысқа, оның iшiнде зиянды және ауыр еңбек жағдайларына келiсуге мәжбүр.
Қазiргi кезде мұндай өндiрiстерде бес жүз мыңға жуық әйелдер жұмыс iстейдi.
Әйелдер кәсiпкерлiгiн дамытуда да проблемалар бар. әйелдерге қатысты қылмыс
жоғары деңгейде қалып отыр.
Қазақстан Республикасындағы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу жөнiндегi
шаралар
Институционалды-ұйымдастырушылық сипатта
      Мемлекеттiк бюджеттi қалыптастыру, мемлекеттiк жоспарлар мен
бағдарламаларды әзiрлеу кезiнде Қазақстанның әлеуметтiк-экономикалық
жағдайлары ескерiле отырып әзiрленген гендерлiк индикаторларды пайдалану
көзделiп отыр. Әлемдiк тәжiрибеге сәйкес гендерлiк статистиканы жетiлдiру
жалғастырылады.
      Халыққа гендерлiк бiлiм берудiң тиiмдi жұмыс iстейтiн жүйесiн құру,
мектептер мен колледждер, орта арнаулы оқу орындары мен жоғары оқу
орындарына арналған оқу құралдарын шығаруды ұйымдастыру, сондай-ақ
тұрғындар үшiн буклеттер мен әр алуан басылымдар шығару жоспарланып отыр.
Саясатта
      Үкiметтiк емес және халықаралық ұйымдардың, гендерлiк бiлiм беру
жөнiндегi мамандардың қатысуы кезiнде және сарапшылардың көмегiмен
әйелдердiң лидерлiк дағдылары мен қабiлеттерiн дамыту үшiн әйел
саясаткерлердi оқыту мен даярлаудың жалпы ұлттық желiсiн ұйымдастыру
көзделiп отыр. Елдегi гендерлiк теңдiктi кеңiнен насихаттау үшiн
журналистерге арналған гендерлiк бiлiмнiң жалпы бiлiм беру курсын енгiзу
ұйғарылды.
Экономика мен еңбек саласында
      Еңбек рыногындағы шиеленiстi төмендету үшiн екi негiзгi бағытты
дамыту көзделуде. Еңбек рыногында әйел еңбегiне сұраныстың артуын
бiлдiретiн және еңбек рыногында оның бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыратын тең
мүмкiндiктердi қамтамасыз ету және әйелдердің жұмысқа қамтылуына
жәрдемдесу. Бұл үшiн жұмысқа қабылданған және босатқан кезде жүктiлiк және
босануы бойынша жұмыс берушiлердiң жәрдемақы төлеуiне кепілдiктер кезiнде
әйелдердiң құқығын сақтауды қамтамасыз ету қажет.
      Қазақстанның "Ер және әйел еңбеккерлерге тең қарау мен тең
мүмкiндiктер туралы: отбасылық мiндеттемелерi бар еңбеккерлер" атты
Халықаралық еңбектi ұйымдастыру конвенциясына қосылуы туралы мәселе
қаралады.
      Кейбiр мамандықтар бойынша әйелдердiң жұмысын шектейтiн еңбек
заңнамасының нормаларын қайта қарау ұсынылады. Бос орындар хабарланған
кезде ерекше жағдайларды қоспағанда, қызметкердiң жынысы көрсетiлмейдi.
      Мынадай:
      еңбек рыногында қолдау консультация - оқытуға, еңбекке орналастыруға
көмек жүйесiн қолдана отырып, әйелдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыруға
ықпал ететiн;
      әйелдер арасында кәсiпкерлiктi және өзiн-өзi жұмыспен қамтуды одан
әрi дамыту бойынша;
      әйелдердi кәсiби қайта даярлау, әкiмшiлендiруге үйретуге және
бизнестi басқару бойынша бағдарламаларды енгiзу ұсынылады. Бұл ретте оқу
мынадай: бизнес-менеджмент, өзiне сенiмдi болуға тәрбиелеу және
бiлiктiлiктi арттыру сияқты тақырыптарға шоғырландырылады.
      Барлық жерде әйелдердiң экономикалық бiлiм беру орталықтары, оның
iшiнде ақылы негiзде де құрылады, әйелдер арасында кәсiпкерлiктi қаржылай
қолдау, консультативтiк және маркетингтiк қызметтердi кеңiнен дамыту
жолымен шағын және орта бизнестi дамыту жөнiндегi шаралар жетiлдiрiледi.
      Қазақстан Республикасының "Шағын несиелi ұйымдар туралы" Заңына
сәйкес халыққа шағын несие беру неғұрлым кеңірек дамиды. әлеуметтiк-
экономикалық дамудың аймақтық жоспарына халыққа шағын несие беру жөнiндегi
бағдарламаларды қамту көзделуде.
      Әйелдердiң еңбекке сұранысы экономикадағы әрi қарайғы қайта құруларды
жүргiзу кезiнде ескерiлiп және қолдау табуға тиiс. Ауыл шаруашылығында,
оның iшiнде ауылшаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу саласында әйелдердiң
жұмыспен қамтылуына айрықша көңiл бөлiнедi.
      Әйелдерге қызмет бабында iлгерiлеу және үйдегi мiндеттерi мен
балалардың тәрбиесiн табысты мансаппен үйлестiруге жағдай туғызу кезiнде
тең жағдайларға қол жеткiзуде кепілдiктер берiледi.
      Қызметтер мен жұмыс орындарын ұсынатын мемлекеттiк және жеке мектепке
дейiнгі балалар мекемелерiнiң дамуы ынталандырылады. Балаларды бағып-
қағумен және олардың тәрбиесiмен айналысатын әйелдер мен ерлердi қолдау
жөнiндегi шаралар белгiленiп отыр.
      Халықты атаулы әлеуметтiк қорғауды жетілдiру жалғастырылады.
Балалардың саны мен салық салуды есепке ала отырып ерлi-зайыптылардың
кiрiстерiн ескеретiн жәрдемақының саралау жүйесiн енгiзу көзделуде.
      Гендерлiк теңдiк мәселелерiн шешуде әлеуметтiк әрiптестiктiң ролiн
арттыру көзделiп отыр. Кәсiподақтар жұмыс берушiлер алдында қызметкерлердің
мүдделерiн белсендi түрде қорғайтын болады. Жұмыс орындарында гендерлiк
теңдiктi сақтай отырып ахуалды зерттеу үшiн қызметкерлердiң, әкiмшiлiктiң
және кәсiподақтардың еркiн білдiрудiң мынадай әр алуан нысандары
пайдаланылады: жиналыстар, әйелдер мен ерлердiң тең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.