Қазақстан Республикасындағы жетім және ата-анасының қамқорлығынан айрылған балалардың әлеуметтік мәселелері

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Заң факультеті
Әлеуметтану және Саясаттану кафедрасы

Қазақстан Республикасындағы жетім және ата-анасының қамқорлығынан айрылған
балалардың әлеуметтік мәселелері

Ғылыми
жетекші: С.ғ.к Қ.Қаныбекова

Орындаған: ЗСЦ-011 тобының студенті

Ә. Мұхит

Түркістан 2013
Жоспар

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

І. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік
жағдайын зерттеудің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... .

ІІ. Жетім балалардың шетел асуы және патронаттық тәрбие ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
ІІІ. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік
жағдайын әлеуметтанулық талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...

Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан -2030 стратегиясында: ...Егер біз
аса өнегелі қоғам болғымыз келсе, біз ата-аналардың балалар алдындағы
жауапкершілігін арттыруымыз керек, - деген сөзі бала ұлт болашағы
екендігін көрсетсе керек [1.56]. Мұнда Елбасы еліміздегі жетім, тастанды
және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың көптігіне, балалар
үйлері мен интернат мекемелерінің қазіргі жай-күйіне, ана мен сәби өлім-
жітіміне назар аудартып отыр. Әрбір адамның болашағы балалық және жастық
шағында көргендері мен алған әсеріне тікелей байланысты. Ұлттық рухы
кемелденген, тәрбиелі ұрпақ өсіреміз десек, олардың тән саулығына қалай мән
беріп отырсақ, жүрегі мен рухани өміріне де сондай жауапкершілікпен
қарауымыз керек. Өз қолымызбен қалыптастырып кеткен дүниеде өз ұрпағымыз
өмір сүретінін ұмытпау қажет. Балалардың шаттыққа толы таза күлкісі,
кіршіксіз жан-дүниесі, олардың бұл дүниеде бар болуы дүниенің қиындығынан
шаршаған әрбір ата-ананың бойына нәр беріп, жарқын болашаққа құлшынысын
оятары сөзсіз.
Қазіргі таңда дүние жүзінде екі миллиардтан астам бала бар. Өкінішке
орай, барлық елдерде көптеген балалар отбасынан тыс өмір сүреді. Яғни, олар
панасыздар, жетімдер және әлеуметтік жетімдер. Әртүрлі жағдайларға
байланысты ата-аналарының қамқорлығы мен сүйіспеншілігінен тыс қалған
балалар, және бұл балалардың мәселелері бүгінгі таңның өзекті мәселесіне
айналып отыр. Жыл сайын олардың саны өсуде, және бұл балалардың аз бөлігі
ата-аналарының қайтыс болуына байланысты олардың қамқорлығынсыз қалғандар,
ал қалғандары әлеуметтік жетімдік дейтін топқа жатады, яғни ата-аналары
бар, қараусыз қалған тірі жетімдер.
Ата-аналары бар жетім балалардың санының артуының негізгі себептері:
отбасының әлеуметтік беделінің түсуі, оның материалдық және тұрғын үйге
байланысты қиындықтары, некесіз туудың өсуі, өмір салтын қоғамда
қалыптасқан имандылық принципін басқаша ұстайтын ата-аналар пайызының
жоғарылығы болып табылады. Осыған орай ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау Қазақстанда өте жоғары маңызға
ие болуда, ал мұндай қорғаныс әдістерінің бірі тиісті нормативтік құқықтық
база құру болып табылады.
Мемлекет алдындағы басты міндет - қоғамның аз қамтамасыз етілген тобын
қорғауға алу, яғни бұл дегеніміз әлеуметтік көмек берумен ғана шектелмейді.
Оған имандылыққа тәрбиелеу, еңбекке баулу және олардың жан-жақты білім
алуын қамтамасыз ету, дәрігерлік, әлеуметтік-гигиеналық, санитарлық-ағарту
және т.б. шараларды ұдайы жүргізу барысында ғана жетістікке қол жеткізуге
болады. Қоғамда жүргізілген әлеуметтік зерттеулердің нәтижесі осыны
көрсетіп отыр.

І. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік
жағдайын зерттеудің теориялық негіздері
Қазақ елі әрқашан бала болашағын ел болашағы деп білген. Сондықтан
баланың қоғамдық өмірдегі бірінші қадамын ұлт тағдырының тізгінін ұстаған
ұрпақтың келешектегі қарышты қанат қағысына бастайтын жолға балаған.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2030 стратегиясында: ...Егер біз
аса өнегелі қоғам болғымыз келсе, біз ата-аналардың балалар алдындағы
жауапкершілігін арттыруымыз керек, - деген сөзі бала ұлтымыздың болашағы
екендігін көрсетсе керек [1.76]. Мұнда Елбасы еліміздегі жетім, тастанды
және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың көптігіне, балалар
үйлері мен интернат мекемелерінің қазіргі жай-күйіне, ана мен сәби өлім-
жітіміне назар аудартып отыр. Әрбір адамның болашағы балалық және жастық
шағында көргендері мен алған әсеріне тікелей байланысты. Ұлттық рухы
кемелденген, тәрбиелі ұрпақ өсіреміз десек, олардың тән саулығына қалай мән
беріп отырсақ, жүрегі мен рухани өміріне де сондай жауапкершілікпен
қарауымыз керек. Өз қолымызбен қалыптастырып кеткен дүниеде өз ұрпағымыз
өмір сүретінін ұмытпау қажет. Балалардың шаттыққа толы таза күлкісі,
кіршіксіз жан-дүниесі, олардың бұл дүниеде бар болуы дүниенің қиындығынан
шаршаған әрбір ата-ананың бойына нәр беріп, жарқын болашаққа құлшынысын
оятары сөзсіз.
Соңғы жылдары ҚР-да жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
балалар санының өсуі байқалады. Жыл сайын олардың саны өсуде, және бұл
балалардың аз бөлігі ата-аналарының қайтыс болуына байланысты олардың
қамқорлығынсыз қалған балалар, ал қалғандары әлеуметтік жетімдік дейтін
топқа жатады, яғни ата-аналары бар, қараусыз қалған тірі жетімдер.
Жетімдік - жас ұрпақтың денсаулығын әлсіретіп қана қоймай дүниетанымына
да айықпас жара түсіретін алапат. Ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсынов ашына
жазғандай, "ұлым дейтін елі болмаса, елім дейтін ұл қайдан шықсын". Ұлым
деп тебіренген елі парызын қаншалықты абыроймен атқарса, еліне адал ұрпағы
оның атақ - мәртебесін соншалықты асқақтатады. Тіпті құран сүрелері мен
пайғамбардың хадистерінде жетім балаларға қамқорлық жасау барша мұсылман
қоғамының парызы екендігі айтылған [2.296].
Қазіргі таңда теоретикалық зерттеулерде екі ұғым кең қолданылады. 1
.Тұл жетім. 2.Әлеуметтік жетімдік.
Жетім балалар - ата-анасының екеуі немесе жалғызілікті шешесі (әкесі)
қайтыс болған, 18 жасқа дейінгі балалар болып саналады.
Әлеуметтік жетімдік - ата-аналарының ата-ана құқығы шектелуіне немесе
ата-ана құқығынан айырылуына, ата-аналары хабар-ошарсыз кеткен деп
танылуына, олар қайтыс болған деп жариялануына, іс-әрекетке қабілетсіз (іс-
әрекет қабілеті шектеулі) деп танылуына, ата-аналарының бас бостандығынан
айыру орындарында жазасын өтеп жүруіне, ата-аналарының балаларын
тәрбиелеуден немесе олардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудан жалтаруына,
соның ішінде ата-аналардың тәрбиелеу немесе емдеу мекемелерінен өз
балаларын алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-ана қамқорлығы
болмауының өзге де жағдайларында жалғызілікті шешесінің (әкесінің) немесе
ата-анасының екеуінің де қамқорлығынсыз қалған 18 жасқа дейінгі балалар
болып саналады. [4.3-566]. Жоғарыда атап өткендей, қоғамда ауқымды орын
алып отырған ең өзекті мәселелердің бірі - жетім және ата-аналарының
қамқорлығынсыз қалған балалар және оларды әлеуметтендіру мәселелері.
Олардың өмірге даярлық процесі тар шеңберде өтетіндіктен, бұл балалардың
әлеуметтенуі де өзіндік ерекшелікке ие. "Жетім" үғымының анықтамасына
келетін болсақ, бұл да бір тарихи сипатқа ие термин.
Кесте 1.

ІІ. Жетім балалардың шетел асуы және патронаттық тәрбие ерекшеліктері

Қазақстанның шет елдегі мекмелерінде консулдық есепте 8675 бала
тіркелген.Олардың басым бөлігі,яғни 6565 бала АҚШ-ты өмір сүреді.Бұл ресми
ақпарат.Шын мәнісінде,Америкадағы қазақстандық балалардың саны жеті мыңға
жетіп қалыпты.Осыдан барып,шет елге бала беру мәселесі, ең бірінші,
мемлекеттік қауіпсіздіктің әлсіреуіне ықпал етіп отыр деген ой түйесің.
Миллиардтаған халқы бар Қытайдың өзі шет елге бала беру мәселесіне аса
сақтықпен қарайды. Аспан асты елінің бала алғысы келген шетелдік үш жылдан
бес жылға дейін кезек күтеді. Америкалықтардың қазақ балаларын асырап алуға
құмартуы да заңымыздың осалдығын байқатса керек.
Ресми деректер бойынша осы уақытқа дейін, қазақстандық 8675 бала
шетелдіктерге асырап алу үшін берілген екен. Олардың 4224-і - ұл, 4451 -і
қыз бала.
Ал бейресми деректер бойынша Қазақстан бала сатудан әлемде бесінші
орында тұр. Қазіргі уақытқа дейін шет ел асқан асыранды балалар қазіргі
уақытта қандай күн кешуде, қандай отбасыға түскен деген ойлар көп
мазалайды. Бұл жалпы асырап алынған балалар санының 22,8 пайызын құрайды.
Бұл жайында нақты ақпарат кесте 13-те анық көрсетілген.
Шетелдіктер асырап алған балалар туралы мәлімет (жылдар,
мемлекеттер бойынша деректер)
Кесте -14
№ Мемлекеттер
Отбасы үлгісінідегі бір жылына 16 млн. 366 мың. теңге
балалар үйін ұстау орта айына 1 млн. 363 мың. теңге
есеппен күніне 45,433 мың. теңге
(педагогтардың жалақысы, жылына 771, 656 мың. теңге 64,
коммун-қ қызмет жэне басқаайына 304 мың. теңге 2, 143
да шығыстарды есепке күніне мың. теңге
алғанда)
Бір баланы үстауға Азық-түлікке 13,261 мың. теңге ((30
арналған шығыстар (орта Киім-кешекке күнге 402 теңге)) 4,242
есеппен) Дәрі-дәрмек мың. теңге 343 теңге

Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) Бала құқықтары туралы конвенциясы
балалардың құқықтары мен әл-ауқаттылығына шынайы және жалпыға ортақ
құрметпен қарау үшін жаңа мүмкіндіктерді іске асыруға жол ашатын негізгі
міндеттерді айқындады. Осындай міндеттердің бірі өзін түлға ретінде
айқындау, өз мүмкіндіктерін қауіпсіз және қолайлы жағдайларда: олардың әл-
ауқатын қамтамасыз ететін отбасының немесе қорғаншыларының ортасында, білім
беретін және оқу-тәрбие беретін мекемелердегі ортада іске асыру мүмкіндігі
болып табылады.

ІІІ. Жетім және ата-аналардың қамқорлығынсыз қалған балалардың
әлеуметтік жағдайын әлеуметтанулық талдау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.