Қазақстан Республикасындағы жетім және ата-анасының қамқорлығынан айрылған балалардың әлеуметтік мәселелері

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Заң факультеті

«Әлеуметтану және Саясаттану» кафедрасы

Қазақстан Республикасындағы жетім және ата-анасының қамқорлығынан айрылған

балалардың әлеуметтік мәселелері

Ғылыми жетекші: С. ғ. к Қ. Қаныбекова

Орындаған: ЗСЦ-011 тобының студенті

Ә. Мұхит

Түркістан 2013

Жоспар

Кіріспе . . .

І. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік жағдайын зерттеудің теориялық негіздері . . .

ІІ. Жетім балалардың шетел асуы және патронаттық тәрбие ерекшеліктері . . .

ІІІ. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік жағдайын әлеуметтанулық талдау . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан -2030» стратегиясында: « . . . Егер біз аса өнегелі қоғам болғымыз келсе, біз ата-аналардың балалар алдындағы жауапкершілігін арттыруымыз керек», - деген сөзі бала ұлт болашағы екендігін көрсетсе керек [1. 56] . Мұнда Елбасы еліміздегі жетім, тастанды және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың көптігіне, балалар үйлері мен интернат мекемелерінің қазіргі жай-күйіне, ана мен сәби өлім-жітіміне назар аудартып отыр. Әрбір адамның болашағы балалық және жастық шағында көргендері мен алған әсеріне тікелей байланысты. Ұлттық рухы кемелденген, тәрбиелі ұрпақ өсіреміз десек, олардың тән саулығына қалай мән беріп отырсақ, жүрегі мен рухани өміріне де сондай жауапкершілікпен қарауымыз керек. Өз қолымызбен қалыптастырып кеткен дүниеде өз ұрпағымыз өмір сүретінін ұмытпау қажет. Балалардың шаттыққа толы таза күлкісі, кіршіксіз жан-дүниесі, олардың бұл дүниеде бар болуы дүниенің қиындығынан шаршаған әрбір ата-ананың бойына нәр беріп, жарқын болашаққа құлшынысын оятары сөзсіз.

Қазіргі таңда дүние жүзінде екі миллиардтан астам бала бар. Өкінішке орай, барлық елдерде көптеген балалар отбасынан тыс өмір сүреді. Яғни, олар панасыздар, жетімдер және әлеуметтік жетімдер. Әртүрлі жағдайларға байланысты ата-аналарының қамқорлығы мен сүйіспеншілігінен тыс қалған балалар, және бұл балалардың мәселелері бүгінгі таңның өзекті мәселесіне айналып отыр. Жыл сайын олардың саны өсуде, және бұл балалардың аз бөлігі ата-аналарының қайтыс болуына байланысты олардың қамқорлығынсыз қалғандар, ал қалғандары «әлеуметтік жетімдік» дейтін топқа жатады, яғни ата-аналары бар, қараусыз қалған тірі жетімдер.

Ата-аналары бар жетім балалардың санының артуының негізгі себептері: отбасының әлеуметтік беделінің түсуі, оның материалдық және тұрғын үйге байланысты қиындықтары, некесіз туудың өсуі, өмір салтын қоғамда қалыптасқан имандылық принципін басқаша ұстайтын ата-аналар пайызының жоғарылығы болып табылады. Осыған орай ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау Қазақстанда өте жоғары маңызға ие болуда, ал мұндай қорғаныс әдістерінің бірі тиісті нормативтік құқықтық база құру болып табылады.

Мемлекет алдындағы басты міндет - қоғамның аз қамтамасыз етілген тобын қорғауға алу, яғни бұл дегеніміз әлеуметтік көмек берумен ғана шектелмейді. Оған имандылыққа тәрбиелеу, еңбекке баулу және олардың жан-жақты білім алуын қамтамасыз ету, дәрігерлік, әлеуметтік-гигиеналық, санитарлық-ағарту және т. б. шараларды ұдайы жүргізу барысында ғана жетістікке қол жеткізуге болады. Қоғамда жүргізілген әлеуметтік зерттеулердің нәтижесі осыны көрсетіп отыр.

І. Жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік жағдайын зерттеудің теориялық негіздері

Қазақ елі әрқашан бала болашағын ел болашағы деп білген. Сондықтан баланың қоғамдық өмірдегі бірінші қадамын ұлт тағдырының тізгінін ұстаған ұрпақтың келешектегі қарышты қанат қағысына бастайтын жолға балаған.

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» стратегиясында: « . . . Егер біз аса өнегелі қоғам болғымыз келсе, біз ата-аналардың балалар алдындағы жауапкершілігін арттыруымыз керек», - деген сөзі бала ұлтымыздың болашағы екендігін көрсетсе керек [1. 76] . Мұнда Елбасы еліміздегі жетім, тастанды және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың көптігіне, балалар үйлері мен интернат мекемелерінің қазіргі жай-күйіне, ана мен сәби өлім-жітіміне назар аудартып отыр. Әрбір адамның болашағы балалық және жастық шағында көргендері мен алған әсеріне тікелей байланысты. Ұлттық рухы кемелденген, тәрбиелі ұрпақ өсіреміз десек, олардың тән саулығына қалай мән беріп отырсақ, жүрегі мен рухани өміріне де сондай жауапкершілікпен қарауымыз керек. Өз қолымызбен қалыптастырып кеткен дүниеде өз ұрпағымыз өмір сүретінін ұмытпау қажет. Балалардың шаттыққа толы таза күлкісі, кіршіксіз жан-дүниесі, олардың бұл дүниеде бар болуы дүниенің қиындығынан шаршаған әрбір ата-ананың бойына нәр беріп, жарқын болашаққа құлшынысын оятары сөзсіз.

Соңғы жылдары ҚР-да жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар санының өсуі байқалады. Жыл сайын олардың саны өсуде, және бұл балалардың аз бөлігі ата-аналарының қайтыс болуына байланысты олардың қамқорлығынсыз қалған балалар, ал қалғандары «әлеуметтік жетімдік» дейтін топқа жатады, яғни ата-аналары бар, қараусыз қалған тірі жетімдер.

Жетімдік - жас ұрпақтың денсаулығын әлсіретіп қана қоймай дүниетанымына да айықпас жара түсіретін алапат. Ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсынов ашына жазғандай, "ұлым дейтін елі болмаса, елім дейтін ұл қайдан шықсын". Ұлым деп тебіренген елі парызын қаншалықты абыроймен атқарса, еліне адал ұрпағы оның атақ - мәртебесін соншалықты асқақтатады. Тіпті құран сүрелері мен пайғамбардың хадистерінде жетім балаларға қамқорлық жасау барша мұсылман қоғамының парызы екендігі айтылған [2. 296] .

Қазіргі таңда теоретикалық зерттеулерде екі ұғым кең қолданылады. 1 . «Тұл жетім». 2. «Әлеуметтік жетімдік».

Жетім балалар - ата-анасының екеуі немесе жалғызілікті шешесі (әкесі) қайтыс болған, 18 жасқа дейінгі балалар болып саналады.

Әлеуметтік жетімдік - ата-аналарының ата-ана құқығы шектелуіне немесе ата-ана құқығынан айырылуына, ата-аналары хабар-ошарсыз кеткен деп танылуына, олар қайтыс болған деп жариялануына, іс-әрекетке қабілетсіз (іс-әрекет қабілеті шектеулі) деп танылуына, ата-аналарының бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жүруіне, ата-аналарының балаларын тәрбиелеуден немесе олардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудан жалтаруына, соның ішінде ата-аналардың тәрбиелеу немесе емдеу мекемелерінен өз балаларын алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-ана қамқорлығы болмауының өзге де жағдайларында жалғызілікті шешесінің (әкесінің) немесе ата-анасының екеуінің де қамқорлығынсыз қалған 18 жасқа дейінгі балалар болып саналады. [4. 3-566] . Жоғарыда атап өткендей, қоғамда ауқымды орын алып отырған ең өзекті мәселелердің бірі - жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар және оларды әлеуметтендіру мәселелері. Олардың өмірге даярлық процесі тар шеңберде өтетіндіктен, бұл балалардың әлеуметтенуі де өзіндік ерекшелікке ие. "Жетім" үғымының анықтамасына келетін болсақ, бұл да бір тарихи сипатқа ие термин.

Кесте 1.

ІІ. Жетім балалардың шетел асуы және патронаттық тәрбие ерекшеліктері

Қазақстанның шет елдегі мекмелерінде консулдық есепте 8675 бала тіркелген. Олардың басым бөлігі, яғни 6565 бала АҚШ - ты өмір сүреді. Бұл ресми ақпарат. Шын мәнісінде, Америкадағы қазақстандық балалардың саны жеті мыңға жетіп қалыпты. Осыдан барып, шет елге бала беру мәселесі, ең бірінші, мемлекеттік қауіпсіздіктің әлсіреуіне ықпал етіп отыр деген ой түйесің. Миллиардтаған халқы бар Қытайдың өзі шет елге бала беру мәселесіне аса сақтықпен қарайды. Аспан асты елінің бала алғысы келген шетелдік үш жылдан бес жылға дейін кезек күтеді. Америкалықтардың қазақ балаларын асырап алуға құмартуы да заңымыздың осалдығын байқатса керек.

Ресми деректер бойынша осы уақытқа дейін, қазақстандық 8675 бала шетелдіктерге асырап алу үшін берілген екен. Олардың 4224-і - ұл, 4451 -і қыз бала.

Ал бейресми деректер бойынша Қазақстан бала сатудан әлемде бесінші орында тұр. Қазіргі уақытқа дейін шет ел асқан асыранды балалар қазіргі уақытта қандай күн кешуде, қандай отбасыға түскен деген ойлар көп мазалайды. Бұл жалпы асырап алынған балалар санының 22, 8 пайызын құрайды. Бұл жайында нақты ақпарат кесте 13-те анық көрсетілген.

Шетелдіктер асырап алған балалар туралы мәлімет (жылдар, мемлекеттер бойынша деректер)

Кесте -14

№: №

Мемлекеттер: Мемлекеттер

1999ж: 1999ж

2000ж: 2000ж

2001 ж: 2001 ж

2002ж: 2002ж

2003ж: 2003ж

2004ж: 2004ж

22000:

22000

2006ж: 2006ж

2007ж: 2007ж

2008ж: 2008ж

2009ж: 2009ж

2010ж: 2010ж

барлығы: барлығы

№: 1

Мемлекеттер: АҚШ

1999ж: 160

2000ж: 603

2001 ж: 752

2002ж: 817

2003ж: 880

2004ж: 827

22000: 692

2006ж: 576

2007ж: 495

2008ж: 336

2009ж: 268

2010ж: 159

барлығы: 6565

№: 2

Мемлекеттер: Испания

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж:

2002ж:

2003ж: 4

2004ж: 25

22000: 43

2006ж: 79

2007ж: 125

2008ж: 160

2009ж: 163

2010ж: 137

барлығы: 737

№: 3

Мемлекеттер: Бельгия

1999ж: 10

2000ж: 3

2001 ж: 8

2002ж: 18

2003ж: 15

2004ж: 45

22000: 64

2006ж:

2007ж: 26

2008ж: 67

2009ж: 87

2010ж: 66

барлығы: 409

№: 4

Мемлекеттер: Канада

1999ж:

2000ж: 8

2001 ж: 6

2002ж: 11

2003ж: 5

2004ж:

22000: 1

2006ж: 12

2007ж: 37

2008ж: 47

2009ж: 40

2010ж: 42

барлығы: 209

№: 5

Мемлекеттер: Германия

1999ж: 11

2000ж: 14

2001 ж: 8

2002ж: 2

2003ж: 3

2004ж: э

22000: 8

2006ж: 10

2007ж: 47

2008ж: 30

2009ж: 37

2010ж: 10

барлығы: 183

№: 6

Мемлекеттер: Франция

1999ж:

2000ж: 3

2001 ж:

2002ж: 3

2003ж: 4

2004ж: 8

22000: 11

2006ж: 16

2007ж: 21

2008ж: 35

2009ж: 30

2010ж: 53

барлығы: 184

№: 7

Мемлекеттер: Ирландия

1999ж: 11

2000ж: 22

2001 ж: 20

2002ж: 23

2003ж: 12

2004ж: 12

22000: 13

2006ж: 13

2007ж: 4

2008ж: 3

2009ж: 7

2010ж: 4

барлығы: 144

№: 8

Мемлекеттер: Италия

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000: 8

2006ж: 16

2007ж: 11

2008ж: 22

2009ж: 26

2010ж: 31

барлығы: 114

№: 9

Мемлекеттер: ОАР

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж: 5

2002ж: 3

2003ж: 4

2004ж: 7

22000: 6

2006ж: 2

2007ж:

2008ж: 2

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 30

№: 10

Мемлекеттер: Израиль

1999ж:

2000ж: 6

2001 ж: 5

2002ж:

2003ж: 3

2004ж: 7

22000: 2

2006ж: 1

2007ж: 2

2008ж: 2

2009ж: 1

2010ж: 0

барлығы: 29

№: 11

Мемлекеттер: Англия

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000: 2

2006ж: 3

2007ж: 5

2008ж: 2

2009ж: 6

2010ж: 2

барлығы: 20

№: 12

Мемлекеттер: Ресей

1999ж: 1

2000ж: 1

2001 ж: 1

2002ж:

2003ж:

2004ж: 1

22000:

2006ж:

2007ж: 1

2008ж:

2009ж: 2

2010ж: 0

барлығы: 7

№: 13

Мемлекеттер: Швейцария

1999ж: 1

2000ж: 1

2001 ж: 2

2002ж:

2003ж: 1

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 1

барлығы: 6

№: 14

Мемлекеттер: Австралия

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж: 2

2002ж: 1

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 1

2010ж: 0

барлығы: 5

№: 15

Мемлекеттер: Нидерланды

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж: 1

2002ж:

2003ж:

2004ж: 3

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 5

№: 16

Мемлекеттер: Турция

1999ж:

2000ж:

2001 ж: 2

2002ж: 3

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 5

№: 17

Мемлекеттер: Австрия

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж: 1

2007ж:

2008ж: 1

2009ж: 1

2010ж: 1

барлығы: 5

№: 18

Мемлекеттер: Жапония

1999ж: 1

2000ж: 1

2001 ж: 2

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 4

№: 19

Мемлекеттер: Аргентина

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж: 2

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 2

№: 20

Мемлекеттер: Польша

1999ж:

2000ж:

2001 ж: 2

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 2

№: 21

Мемлекеттер: Кыргызстан

1999ж:

2000ж:

2001 ж: 1

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 22

Мемлекеттер: Мексика

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж: 1

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 23

Мемлекеттер: Иордания

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж: 1

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 24

Мемлекеттер: Чехия

1999ж: 1

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 25

Мемлекеттер: Финляндия

1999ж:

2000ж: 1

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 26

Мемлекеттер: Украина

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж: 1

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 27

Мемлекеттер: Әзірбайжан

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж: 1

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 28

Мемлекеттер: Мальта

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж: 1

2008ж:

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 29

Мемлекеттер: Беларусь

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж: 1

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№: 30

Мемлекеттер: Греция

1999ж:

2000ж:

2001 ж:

2002ж:

2003ж:

2004ж:

22000:

2006ж:

2007ж:

2008ж: 1

2009ж: 0

2010ж: 0

барлығы: 1

№:

Мемлекеттер: Барлыгы

1999ж: 196

2000ж: 668

2001 ж: 817

2002ж: 883

2003ж: 933

2004ж: 938

22000: 850

2006ж: 729

2007ж: 777

2008ж: 709

2009ж: 669

2010ж: 506

барлығы: 8675

Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңының 27-бабының және «Неке және отбасы туралы» Заңының 100-бабының талаптарына сәйкес, ата-анасының қайтыс болуы, олардың ата-ана құқықтарынан айрылуы немесе шектелуі, ата-анасының әрекетке қабілетсіз деп танылуы, ата-анасының ұзақ уақыт болмауы, ата-аналарының бала тәрбиелеуден немесе олардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудан жалтаруы, тәрбиелеу, емдеу мекемелерінен баланы алудан бас тартуы, сондай-ақ, ата-аналардың қамқорлығы болмаған өзге де жағдайларда балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау қорғаншы және қамқоршы органдарына жүктеледі [39. 666] .

Баланы отбасына тәрбиелеуге берудің ең көп таралған нысандары қамқоршылық пен қорғаншылық болып қалуда. Қамқоршылық отбасы баланың қамқоршысымен туыстық байланыстарын жорамалдайды. Қамқоршылыққа, әдетте, ата-аналарының біреуінің тарапынан тікелей туысқандары бар балалар беріледі. Қамқоршының міндетіне баланы тәрбиелеу мен дамыту, оның құқықтарын қорғау кіреді. Қамқоршы кәмелетке толмаған баланың өз иелігіндегі жылжымалы және жылжымайтын мүлікті сақтауын және пайдалануын бақылауды жүзеге асырады, бірақ өзінің осы мүлікке иелік етуіне құқығы жоқ.

Қорғаншылық ұғымы қамқоршылыққа жақын. Олардың айырмашылығы: қамқоршылық 14 жасқа дейінгі балалар санатына, ал қорғаншылық 14-18 жас аралығындағы балалар санатына белгіленеді. Балалар мен ересектердің неғұрлым көп саны қамқоршылыққа қарағанда, қорғаншылыққа алынады. Жетімдер мәселесі «Әр отбасына - бала» принципімен емес, «Әр балаға - отбасы» принципімен шешілуге тиіс.

Отбасы үлгісіндегі балалар үйлерінде қалыпты отбасы өміріне жақын жағдайлар жасалады. Отбасыларда 3-18 жас аралығындағы балалар тәрбиеленеді. Тәрбиеші-анаға қойылатын талаптар: 30 жасқа толған, тиісті білімі бар, некеге тұрмаған және өзінің туған не асырап алған балалары (қыздары) жоқ Қазақстан Республикасының азаматшасы:

1) сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп таныған адамдарды;

2) сот ата-ана құқығынан айырған немесе сот арқылы ата-ана құқығы шектелген адамдарды;

3) өзіне заңмен жүктелген міндеттерді дұрыс орындамағаны үшін қорғаншы (қамқоршы) міндеттерінен шеттетілгендерді;

4) бұрынғы бала асырап алушыларды, егер өздерінің кінәсінен олардың бала асырап алушылығы жағдайын сот жойған болса;

5) соттылығы бар адамдарды;

6) денсаулық жағдайына қарай бала тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді жүзеге асыра алмайтын адамдарды қоспағанда, тәрбиеші-ана бола алады.

2010 жылы республикадағы отбасы үлгісіндегі балалар үйінде балаларды асырап-бағу. (жергілікті бюджет қаржысы есебінен) Кесте - 17

Отбасы үлгісіндегі балалар үйін ұстауға бөлінген шығыстар: Отбасы үлгісіндегі балалар үйін ұстауға бөлінген шығыстар

360 млн. 066 мың. тенге, 2008 жылға қарағанда 100 млн. 654 мың. теңге артық: 360 млн. 066 мың. тенге, 2008 жылға қарағанда 100 млн. 654 мың. теңге артық

Отбасы үлгісіндегі балалар үйін ұстауға бөлінген шығыстар: Отбасы үлгісінідегі бір балалар үйін ұстау орта есеппен

360 млн. 066 мың. тенге, 2008 жылға қарағанда 100 млн. 654 мың. теңге артық:

жылына

айына

күніне

16 млн. 366 мың. теңге 1 млн. 363 мың. теңге 45, 433 мың. теңге

Отбасы үлгісіндегі балалар үйін ұстауға бөлінген шығыстар: (педагогтардың жалақысы, коммун-қ қызмет жэне басқа да шығыстарды есепке алғанда)

360 млн. 066 мың. тенге, 2008 жылға қарағанда 100 млн. 654 мың. теңге артық:

жылына

айына

күніне

771, 656 мың. теңге 64, 304 мың. теңге 2, 143 мың. теңге

Отбасы үлгісіндегі балалар үйін ұстауға бөлінген шығыстар: Бір баланы үстауға арналған шығыстар (орта есеппен)

360 млн. 066 мың. тенге, 2008 жылға қарағанда 100 млн. 654 мың. теңге артық:

Азық-түлікке Киім-кешекке

Дәрі-дәрмек

13, 261 мың. теңге ((30 күнге 402 теңге) ) 4, 242 мың. теңге 343 теңге

Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) Бала құқықтары туралы конвенциясы балалардың құқықтары мен әл-ауқаттылығына шынайы және жалпыға ортақ құрметпен қарау үшін жаңа мүмкіндіктерді іске асыруға жол ашатын негізгі міндеттерді айқындады. Осындай міндеттердің бірі «өзін түлға ретінде айқындау, өз мүмкіндіктерін қауіпсіз және қолайлы жағдайларда: олардың әл-ауқатын қамтамасыз ететін отбасының немесе қорғаншыларының ортасында, білім беретін және оқу-тәрбие беретін мекемелердегі ортада іске асыру мүмкіндігі» болып табылады.

ІІІ. Жетім және ата-аналардың қамқорлығынсыз қалған балалардың әлеуметтік жағдайын әлеуметтанулық талдау.

Жалпы сауалнама 200 респондентті қамтыды. Сауалнама қ. я атындағы ХҚТУ-нің заң, тарих, және педагогика, медицина, филология, өнер т, б фокультеттері арасында жүргізілді. Сауалнамаға студенттер, жастар қатысып, аталған мәселелелерге байланысты өз пікірлерін білдірді. Респондентердің 43% -әиел, 57% ер адамда болды. Ұлттық ерекшеліктеріне келетін болсақ респонденттердің басты бөлігі қазақтар (93%) өзбектер (4%) түріктердің респонденттерінің саны (2%) құрайды. Қалған бір пайызын -түрік ұлты құрайды. Сауалнамаға қатысқан респонденттердің 81 білім алушылар -студенттермен магистранттар-қалған 19 жұмыс істейтін жастардан тұрды.

Жетім ата-ананың қамқорынсыз, балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан балалар мәселесі бүгінгі таңдағы өзекті мәселелердің бірі болып табылыды. Осыған орай сауалнамаға қатысушыларға ең алдымен Балалар үйіне тәрбиеленуші балалар жайында хабардарсыз ба ? деген сұрақ қойылды.

Жүргізілген сауалнаманың нәтижесі бойынша респонденттердің 47, 5% хабардар екендіктерін көрсеткен. Бұл көрсеткіш қоғамдағы әрбір тұлғаны аталған мәселе алаңдататыны байқалды.

2. Жетім балалар мәселесі біздің қоғамда аса маңызды деп ойлайсызба?

3. Жетімдер үйінде тәрбиеленушілердің құқықтық жағдайына ұстанымыңыз қалай?

Жетім балалардың құқықтық статусын анықтау өте қиын

41. 5%

Жетім балалардың құқықтық статусын анықтау өте қиын:

Жетім балалар құқықтарын қорғау жағдайына көңіл толмайды

41. 5%: 34%

Жетім балалардың құқықтық статусын анықтау өте қиын:

Жетім балалар құқықтарын қорғау қанағаттанарлық

41. 5%: 19. 5%

Жетім балалардың құқықтық статусын анықтау өте қиын:

Жауап беруге қиналамын

41. 5%: 6. 5%

Жетім балалардың құқықтық статусын анықтау өте қиын:

Өз пікіріңіз

41. 5%: 5. 5%

4. Жетім жіне ата-аналарының қамқырлығынсыз қалған балалар құқықтарын қорғау және оларға көмек беру жөнінде көз қарасыңыз қандай?

Балалар үйінде тәрбиеленушілеріне мемлекет көмек көрсетуі қажет

52. 75%

Балалар үйінде тәрбиеленушілеріне мемлекет көмек көрсетуі қажет:

Оларға туыс-туғандары қамқор болуы керек

52. 75%: 9. 63%

Балалар үйінде тәрбиеленушілеріне мемлекет көмек көрсетуі қажет:

Қоғамдық мекемелердің жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға көмек көрсетуі керек

52. 75%: 19. 73%

Балалар үйінде тәрбиеленушілеріне мемлекет көмек көрсетуі қажет:

Кіші және орта бизнес өкілдеріне жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға көмек көрсетсе

52. 75%: 12. 84%

Балалар үйінде тәрбиеленушілеріне мемлекет көмек көрсетуі қажет:

Өз пікіріңіз

52. 75%: 5. 04%

5. Жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалармен қарым-қатынас тәжірибеңіз бар ма?

Жетім балалармен қарым-қатынас жасаймын

29. 69%

Жетім балалармен қарым-қатынас жасаймын:

Ондай тәжірибем жоқ

29. 69%: 24. 89%

Жетім балалармен қарым-қатынас жасаймын:

Тек естігенім болмаса, қарым-қатынаста емеспін

29. 69%: 31. 87%

Жетім балалармен қарым-қатынас жасаймын:

Жауап беруге қиналамын

29. 69%: 7. 42%

Жетім балалармен қарым-қатынас жасаймын:

Өз пікіріңіз

29. 69%: 6. 11%

6. Жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар жайлы түсінігіңіз қандай?

Балалар үйінде тәрбиеленуші балалармен жеке қарым-қатынастамын

16, 74%