Қазақстан Республикасының географиялық орны, табиғат жағдайы

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының географиялық орны, табиғат жағдайы
Қазақстан – Еуропа және Азия сияқты екі құрлықтың қиылысында, ал
астанасы – Астана қаласы - Еуразия материгінің географиялық орталығына
жақын орналасқан. Қазақстан – көлемі жағынан дүние жүзі бойынша Ресей,
Қытай, АҚШ, Аргентина, Бразилия, Канада, Үндістан мен Австралиядан кейін
тоғызыншы орында. Республика аумағы – 2.724.900 шаршы километр.
Қазақстан батысында Волганың төменгі ағысынан шығысында Батыс Сібір
ойпаты мен Алтай тауларына дейін 3000 километрге, солтүстікте Батыс Сібір
жазығынан оңтүстікте Қызылқұм шөлі мен Тянь-Шань тауларына дейін 2000
километрге созылып жатыр. Қазақстанның солтүстіктегі ең шеткі нүктесі –
солтүстік ендіктің 55′26′ – Шығыс Еуропа жазығы орталық бөлігінің оңтүстік
шетіне және Британ аралдарының оңтүстігіне (Мәскеу ендігі), оңтүстіктегі ең
шеткі нүктесі – солтүстік ендіктің 40′56′ – Завкаказье мен Оңтүстік
Еуропадағы Жерорта теңізі жанындағы елдерге (Баку, Стамбул және Мадрид
ендігі ) сәйкес келеді.
Еліміздің шекарасының жалпы ұзындығы шамамен 14 мың километрді, оның
ішінде Каспий теңізі бойынша 600 километрді құрайды. Қазақстан Ресей
Федерациясымен – 7591,0 км, Өзбекстанмен – 2 351,4 км, Қытаймен – 1 782,75
км, Қырғызстанмен – 1241,6 км, Түркіменстанмен 425,8 километр аралықта
шектесіп жатыр.
Қазақстан аумағының төрттен бір бөлігінен астамын дала, 44 %-ін шөл
мен шөлейттер және 14 %-ін ормандар алып жатыр. Қазақстанның өсімдіктер
мен жануарлар дүниесі алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Оның аумағында сүт
қоректілердің 155 түрі, құстардың 480 түрі, балықтың 150 түрі мекен етеді,
тек дәрілік өсімдіктердің 250 түрі кездеседі.
Еліміздің аумағынан үлкенді-кішілі 8,5 мың өзен ағып өтеді. Жеті
өзеннің ұзындығы 1000 километрден асады. Ең ірілері   - Каспий теңізіне
құятын Орал мен Ембі, Арал теңізіне құятын Сырдария. Ертіс, Есіл және
Тобыл өзендері республиканы қиып өтеді, олар Солтүстік Мұзды Мұхит
бассейніне жатады.
Қазақстанда үлкенді-кішілі 48000 көл бар. Олардың ішінде ең үлкендері
– Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз, Селетеңіз. Қазақстанға Каспий
теңізінің солтүстік жағалауының басым бөлігі және шығыс жағалауының жартысы
тиесілі. Каспий теңізінің қазақстандық жағалауының ұзындығы 2340 км
құрайды.
Еліміздің мұхиттардан шалғайда орналасуы және аумағының үлкен болуы
шұғыл континентальды климаттың, түрлі табиғи зоналардың қалыптасуына және
жауын-шашынның аз болуына ықпал етеді. Өңірлер бойынша айтарлықтай
ерекшеленетін қаңтар айының орташа температурасы
– 19-дан – 4 С градус аралығында, ал шілде айының орташа температурасы +19-
дан +26 С градус аралығында болады. Қыста ең төменгі температура 45
градусқа дейін, ал жазда ең жоғары температура +30 градусқа дейін жетеді.
Аумақты орманды дала (солтүстік, шығыс), дала (солтүстік, шығыс, батыс,
орталық), шөлейт (батыс, орталық, оңтүстік, шығыс) және шөл (батыс,
орталық, оңтүстік) табиғи зоналары басып өтеді. Республика аумағының басым
бөлігіне желдер тән.
Соңғы уақытта Қазақстан Республикасының аумағындағы апатты табиғи
құбылыстарға Каспий теңізі деңгейінің көтерілуін, жер сілкіністерін, апатты
гидрометеорологиялық құбылыстарды жатқызуға болады. Аса ірі антропогендік
әсерлердің қатарына Арал теңізі бассейнінің тартылуын және ядролық
полигондар қызметі салдарының қолайсыз экологиялық әсерін жатқызуға болады.

Халқы
Қазақстан халқы 2005 жылы 15 миллион 74,2 мың адам болды. Халықтың
тығыздығы 1 шаршы километрге 5,5 адамнан келеді. Халықтың 57 %-і қалада,
қалғандары ауылда тұрады.
2004 жылы республика халқының саны 123,0 мың адамға немесе 0,8 % -ке
өсті. Халық санының артуы туу және иммиграция көрсеткіштернің артуына,
сондай-ақ өлімнің азаюына да байланысты болды. Республика халқының саны
артуының 97,3 %-і табиғи өсім есебінен (119,6 мың адам) және 2,7 % -і көші-
қон процесінің артуы   (3,4 мың адам) есебінен болды. Халық саны қалалық
елді мекендерде 2004 жылғы 1 қаңтармен салыстырғанда - 116,4 мың адамға,
ауылдық жерлерде 6,6 мың адамға артты.
Қазақстанда барлығы 131 ұлттың өкілдері тұрады. Халықтың этникалық
құрамына қарай республикадағы ең ірі топтарға жеті ұлт өкілдері – қазақтар,
орыстар, украиндар, өзбектер, немістер, татарлар, ұйғырлар жатады, олардың
үлесіне халықтың жалпы санының 95 %-і келеді. Қазақстан халқының құрамында
қазақтар саны жағынан көп ұлт болып табылады, олар 53,4 %-ті, орыстар
үштен бірін құрайды.
Республиканың байырғы халқының саны 1999 жылдан бері 640 мың адамға
артты, ол негізінен табиғи өсімнің есебінен болды, оның үлесіне жалпы
өсімнің 75 %-і келеді. Осы уақыт аралығында халықтың жалпы санындағы
өзбектердің үлес салмағы - 0,3 %, ұйғырлардың үлес салмағы – 0,1 %,
әзірбайжандардың үлес салмағы - 0,1 %-ке артты.    Немістердің үлес
салмағы 0,9 %, украиндардың үлес салмағы - 0,7 %, орыстардың үлес салмағы
- 3,3 %, татарлардың үлес салмағы - 0,2 % -ке кеміді. Өткен жылдардағы
сияқты, жекелеген ұлттар бойынша халықтың табиғи азаюы байқалып отыр.
Қазақтар шет елдерде 55 мемлекетте, соның ішінде КСРО-ның бұрынғы
барлық одақтас республикаларында және 41 алыс шет елде тұрып жатыр.
Қазақтардың басым бөлігі - Өзбекстанда, онда - 967 мың адам, Ресей
Федерациясында – 687 мың адам, Түркіменстанда - 87 мың адам, Қырғызстанда –
42 мың адам, Украинада – 10 мың адам, Тәжікстанда – 10 мың адам,
Әзірбайжанда – 4 мың адам, Грузияда - 3 мың адам, Молдовада – 2 мың адам,
Латвияда 1 мың адам тұрады. Алыс шет елдерде, мысалы, Қытайда – 1 млн.
258 мың, Монғолияда – 83 мың, Ауғанстанда – 28 мың, Түркияда - 20 мың,
Иранда 3 мың қазақ тұрады.

Мемлекеттік құрылымдар, әкімшілік-аумақтық құрылымы

Қазақстан Республикасы президенттік басқару нысанындағы біртұтас
мемлекет болып табылады. Қазақстан Республикасының Президенті – Мемлекет
басшысы, жоғары лауазымды тұлға. Президент дауыс беру жолымен жеті жыл
мерзімге сайланады.
Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар
негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың
тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы өзара іс-қимыл жасау
принципіне сәйкес жүзеге асырылады.
Республикада заң шығару қызметін жүзеге асыратын өкілді орган Қазақстан
Республикасының Парламенті болып табылады. Парламент тұрақты негізде жұмыс
істейтін екі палатадан - Сенаттан (Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі –
алты жыл ) және Мәжілістен (Мәжіліс депутаттарының өкілеттік мерзімі – бес
жыл) тұрады.
Қазақстан Үкіметі атқарушы органдар жүйесін басқарады және олардың
қызметіне басшылық жасайды.
Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот жүзеге асырады. Заңмен
құрылған Республиканың Жоғарғы Соты және Республиканың жергілікті соттары
Республика соттары болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Қазақстанның саяси
жүйесінде ерекше жағдайға ие. Ол өкілеттігі алты жылға созылатын жеті
мүшеден тұрады. Республиканың экс-президенттері құқығы бойынша
Конституциялық Кеңестің ғұмыр бойы мүшелері болып табылады.
Қазақстанның астанасы – Астана қаласы (1997 жылғы 10 желтоқсаннан
бастап). Халқы - 529,3 мың адам. Республикада 14 облыс, 86 қала, оның
ішінде 2 республикалық бағыныстағы қала (Астана, Алматы қалалары), 168
аудан (қалаларда - 8 аудан), 174 кент бар.
Қазақстанның мемлекеттік тілі түркі тілдерінің тобына жататын қазақ
тілі болып табылады. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті басқару
органдарында мемлекеттік тілмен қатар орыс тілі ресми түрде пайдаланылады.
Парламенттің 2002 жылы Қазақстан Республикасындағы партиялық құрылыстың
барысын регламенттеп, реттеуге арналған, оларды нығайтуға кең жол ашатын
Саяси партиялар туралы жаңа Заңды қабылдауына байланысты Қазақстан
Республикасындағы саяси партиялар өз дамуында айрықша серпінге ие болды.
Саяси партияны құру үшін оның міндетті түрде 50 мың мүшесінің болуы
белгіленді. Қазақстан Республикасында 9 саяси партия ресми тіркелген.
Қазіргі таңда елде барлық әлеуметтік маңызды салалардағы жұмысты жүзеге
асыратын 5000-нан астам үкіметтік емес ұйым қызмет істейді.
2006 жылғы бірінші тоқсанның соңындағы жағдай бойынша республикада 2243
мерзімді баспа басылымдары, оның ішінде 1593 газет және 650 журнал тұрақты
негізде шығарылады. Барлық басылымдардың жартысын ақпараттық БАҚ құрайды,
қоғамдық-саяси басылымдардың үлесі 16 %, ғылыми басылымдар – 9 %,
жарнамалық – 10,5 %, балалар, жастар, әйелдер және діни бағыттағы
басылымдар жиынтығында төрт процентті құрайды. Мемлекеттік емес БАҚ-ның
үлесі 80 % жуық. Ақпараттық салада мемлекеттік сектор негізінен
ведомстволық БАҚ (орталық және жергілікті билік оргнадары, оқу орындары)
арқылы көрініс тапқан. Өңірлер бойынша мерзімді баспа басылымдарының
таралымы 1000- 3600 дана аралығында өзгеріп отырады.
2006 жылғы 20 наурыздағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасында 212
электрондық бұқаралық ақпарат құралдары жұмыс істейді. 2005 жыл ішінде KZ
доменінде 8556 сайт тіркелді.
Қазтелерадио АҚ деректері бойынша қазіргі уақытта аумақтың
республикалық арналардың теледидар және радиобағдарламаларымен қамтылуы:
·              Хабар - 95, 7 %;
·              Қазақстан - 96,25 %;
·              Ел арна - 75,5 %;
·              Еуразия – бірінші каналы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.