Қазақстан халқының сандық құрамы

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1 тарау. Қазақстан халқының сандық құрамы.
1.1. Халық санақтары арқылы урбанизация деңгейін анықтау.
1.2. 1959-1979 жж. Демографиялық процестің қазақтардың сандық құрылымына
ықпалы.
2. тарау. Тәуелсіз Қазақстандағы урбанизация және миграция.
2.1 . Қазақстан халықтары арасында қала ролінің артуы.
2.2. Қазақстанға шет елден көшіп келушілердің ел демографиясына әсері.
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Ең алғаш рет халық санағы 1897 жылы, одан кейін 1926 жылы, ал үшінші
санақ 1937 жылы болды. Бірақ осы үшінші санақтың ұйымдастырылуы дұрыс
болған жоқ деген сылтаумен оның қорытындысы жарияланған жоқ. Санақ
қорытындысы қате, үкіметке қарсы ұйымдастырылған деп, оған қатысқандар
сотталып, жер аударылды. Оның нақты қорытындысы тек 30 жылдан соң ғана
жарық көрді. Ойдан шығарылған санақ пен нақты халық санағының арасыңдағы
айырмашылық КСРО бойынша 6 млн. адам болды. Ойдан шығарылған себебі
И.Сталиннің есебі бойынша КСРО халқы 1937 жылы 170 млн. адам болуы керек
еді. Қазір ешкім де 30-жылғы аштық пен репрессия жылдарында қанша адамның
қайтыс болғаны туралы нақты айта алмайды. Тек бір-ақ шындық - халық санының
күрт кеміп кеткені осы 1937 жыпғы санақ кезінде нақты белгілі болды. Ол
тарихта Қатерлі санақ деген атақ алған.
1926-1928 жылдары халық самының бірқалыпты өсуі байқала бастады. Ол
кезеңде КСРО-дағы өнеркәсібі дамыған аудандарда бала туу азайса, ал Қазақ
станда ары қарай есті. Қазақстаңдағы орыс және украин халықтарының өсімі де
кеміген жоқ.
Қазақстандағы негізгі этностар 1926 жылы темендегідей болды: қазақтар-
3 627612, орыстар-75056, украиндықтар-860201, немістер-51094, татарлар-
79758, өзбектер-129399, беларустар-25584, ұйғырлар-63432, корейлер-42 адам
және басқа халық өкілдері -86290 адам болды. Сонымен, 1926 жылғы халық
санағы бойынша республика аумағында 6198467 адам тұрды.
1931-1933 жылдары Қазақстанда аштық болды, ол күшпен ұжымдастыру және
көшпелі халықты қолдан жасаған қалаларға орналастырып, оларды зорлықпен
отырықшылыққа айналдыру нәтижесінде жүрді. Аштық Қазақстанның барлық
халықтарын қамтыды, мыңдаған орыстар, украиңдар, ұйғырлар және басқа ұлт
өкілдері де енді, ең кеп қырылған қазақтар болды. Халық шаруашылығы есебі
басқармасының есебі бойынша Қазақстандағы 1 маусымдағы әр жылғы есеп
бойынша халықтың өсу динамикасы төмендегідей болды: 1930 ж.-5873,0 мың;
1931 ж.-5114,0; 1932 ж.-3227,0; 1933 ж.-2493,5; 1934 ж. -2681,8; 1935 ж.-
2926,0; 1936 ж.-3287,9. Қазақстаннан КСРО-ның басқа жерлеріне қоныс
аударғандар 1930-1932 жж. - 1,3 млн. адам .
Біздің есебіміз бойынша 1928-1934 жылдары 1610 мың қазақ елді, 135
мыңдай адам 1935-1938 жылдары әлеуметтік-саяси репрессия кезінде қайтыс
болды. М.Қ.Қозыбаев, Ж.Абылғожин, М.Тәтімов есебі бойынша - 1745 адамға
кеміген (3). Аштықтан өлгендер тіркелмеді, қалаларда тыныс жолдарының
туберкулезі, пневмония, дизентерия, қызылша аурулары тіркелді .
Сонымен қатар, республикаға басқа ұлт өкілдерінің келуі тоқтаған жоқ.
Мысалы, орыстардың республикадағы пайызы -12-ге, татарлар - 30- ға,
беларустар-22-ге өсті. 20-жылдардың ортасына дейін созылған стихиялы түрде
қоныс аудару енді ұйымдасқан, жоспарлы түрде өте бастады.
Елдің орталық өнеркәсіпті аудандарында жұмыссыздардың саны толық емес
дерек бойынша 1,3 млн. адамға жетті. Ондаған мың адамдар жұмыс пен нан үшін
Қазақстанға Түркісібті салуға, Қарағанды көмір бассейніне, Балқаш және
басқа ірі өнеркәсіп орындарына ағылып келе бастады. Бұдан басқа, ұйымдасқан
түрде, арнайы шақыру арқылы Қазақстанға КСРО-ның басқа аудандарынан 1931-
1940 жылдары 509 мың адам келді. Осы жұмысшылар мен жұмысқа орналасқан
жұмыссыздар өнеркәсіп орталықтары мен темір жолдар құрылысы аяқталған соң,
тұрақты жұмыстарға ауысып, сол жерлерде тұрып қалды.
Ауыл шаруашылығында да қоныс аудару жүріп жатты. 20-жылдардың аяғында, 30-
жылдардың басында Қазақстан аумағына дәулетінен айрылған шаруалар-
спецпереселенцылар (арнайы қоныс аударылғандар) келе бастады. Ресейден,
Украинадан және әскер қатарынан қайтқандар мен шаруалар елдің еуропалық
белігі мен Сібір жерінен келіп, қоныстанған жерлеріне коммуналар мен
артельдер ашып, тұрақтанып қалды. 1928-1930 жылдар аралығында Қазақстан
кеңшарларын КСРО-ның әр түрлі аудандарынан жұмыс істеу үшін 65 мың отбасы
көшіп келді. 1940 жылы ұйымдасқан түрде Украинадан, Ресейден, Мордовия мен
Чуваштан, Татариядан және басқа да автономиялардан өз еркімен қоныс
аударған шаруалар келді. Осының нәтижесінде Қазақстанға 24,2 мың отбасы
келіп, республиканың солтүстік аудандарына тың жерлерді игеріп, егін салу
үшін қоныстандырылды.
20-жыпдың аяғында көптеген этностарды күштеп қоныс аудару науқаны
басталды. Сол қоныс аударылғандардың жартысы Қазақстанға келді. 1937 жылы
қыркүйек-қазан айларында Қиыр Шығыстан Қазақстанға 110 мың корей қоныс
аударылды (7). Осы уақытта НКВД Әзербайжан мен Армениядан 2,5 мың отбасы
және ирандықтар, әзербайжандықтарды, күрттер мен армяндарды күштеп Оңтүстік
Қазақстан, Жамбыл, Алматы облыстарына қоныс аударды. Соғыс алдында Батыс
Украина, Батыс Беларуссия, сонымен қатар, Балтық бойы республикаларынан
поляктарды жер аударта бастады .
Бұл жылдары қоныс аударып келгендердің көпшілігі орыстар, сосын
украиндықтар мен татарлар болды. Бұл республикадағы тұрғындардың этникалық
құрамының өзгеруіне алып келді. Мысалы, Түркісібті 30 этникалық топ
өкілдері салды, Қарағаңдыны-5, Балқашты-45, Ақмола-Қарталы темір жолын - 50
этникалық топ өкілдері салды. Осыған байланысты және де 1932-1933
жылдардағы аштықтың салдарынан Қазақстаңда қиын этнодемографиялық жағдай
қалыптасты, нәтижесінде жергілікті ұлт өкілдері мен қоныс аударып келген
этникалық топтар арасындағы халық саны мен өсу пайызы жарты ғасыр бойы әр
түрлі болып қалды. Келесі халық санағы 1937 жылы қаңтарда болды. Халық
санағына даярлық алдында, 1930 жылы 22 ақпанда Қазақстан Орталық Атқару
Комитетінің шешімі бойынша Қазстатбасқармасы жойылып, оны Госпланға
(мемлекеттік жоспарлау комитетіне қосты). Осындай қайта құрудан кейін
республикадағы тұрғындардың санын есептеу және статистикалық жұмыстар Қазақ
АССР Мемлекеттік Жоспарлау Комитетінің құрамына өтті. Санақ мәселесімен
халық шаруашылық есеп жөніндегі бөлімі айналысты, ол 1931 жылы ҚазАССР
Мемлекеттік жоспарлау комитеті жанынан халық шаруашылығы есеп Басқармасы
(УНХУ) болып қайта құрылды. Жергілікті статмекемелер жергілікті жоспарлау
комиссияларымен қосыпды, аудандарда эксперттік комиссиялар құрылды, ауылдық
советтерде (кеңестерде) - статистикалық бөлімдер ашты.
1937 жылғы Жалпыодақтық халық санағы бір күнде ғана болды,
5-нен 6-на қараған қаңтар күні. Бұл - тарихта жалғыз рет болған
бір күндік санақ . Бұл санақты 1932 жылы жүргізбек болған. 1932 жылы
Тула жерінде пилотная (пробная) санақ болды. Санақты ұйымдастыру және
жүргізу үшін 1 млн. 250 мың санақшылар қатысты. Санаққа 5 жыл бойы
даярланды. Бұл санақта ерекше қызмет көрсеткендер - О.А.Квиткин,
Л.С.Брандгендлер, М.В.Курман, И.А.Кроваль. КСРО-ның басқа жерлеріндегі
қазақтардың саны 1937 жылы 2 862 458 болды, оның ішінде РСФСР-да 292099,
Қаз ССР-ында -2 181 520, Өзбек ССР-ында -287 214, Туркмен ССР-ында -60 035,
Тәжік ССР-ында -12 396, Қырғыз ССР-ында – 25 541.
I Халық санының азаюын КСРО-ның шекарасынан көшіп кетумен байланыстырып
түсіндірді. Көшіп кеткендер 1,3 млн. адамға жетті, қайта көшіп келгендерді
санағанда 2 млн. адамды құрады (11). Жоғарыда атап өткен кемшіліктерге
байланысты барлық 1937 жылғы халық санағының қорытындысы жарамсыз деп
табылып, қайтадан халық санағы өткізілді.
1926-1939 жылдар аралығында 12 жыл ішінде республикадағы этностық жағдай
өте күрделі өзгеріске ұшырады. Республиканың тұрғындары бұл жылдары 105 мың
адамға немесе 1,7 % кеміді. Аштықтан өлу және басқа жаққа қоныс аударудан
қазақтар саны көп кеміді. 1926 жылмен салыстырғаңда қазақтар саны 1314
мыңға кеміп, 36,2 % кеміді, украиндар саны-203 мыңға, өзбектер-26 мыңға,
ұйғырлар-28 мыңға кеміді. Бірақ 1926-1939 жылдар аралығында басқа
этностардың саны өсті. Әсіресе, орыстар 1174 мыңға (92 %) өсті, ал татарлар-
7 мыңға (34 %), беларустар-6 мыңға (22%), т.б. Осылайша 1939 жылы
Қазақстанда этностық құрамы әр түрлі халықтар пайда болды. Оның негізі
Ресей империясының кезінде патшаның отарлау саясатында басталған еді. Қоныс
аудару науқаны өте тез қарқынмен жүрді. Қазақтардың өсуі 1939 жылы 1926
жылмен салыстырғанда-20,5% төмендеп кетті, сөйтіп, 38% ғана болып қалды.
Украиндар 13,9-дан 10,8-ге, өзбектер 2,1-ден 1,7-ге, ұйғырлар 1,0-ден 0,6%
кеміді. Орыстар енді Қазақстанда үлкен этностық топты құрады, олар 40,2%
құрады. 1939 жылы немістер-1,5 %; корейлер-1,6%; татарлар-1,7%; беларустар-
0,5% өсті.
1935-1936 жылдардағы ең негізгі деректің бірі ауыл шаруашылық санағы
болды. Шаруашылықтың 10 % реттеліп алынып, тұрғындардың еркек-әйелі бірдей
есептеліп, сұрақ-жауап арқыпы туғандар мен өлгендер есебі алынды. 1926 жылы
Қазақстанда 57162 шаруашылық есепке алынып, онда 269890 адам еркек-әйелін
қоса алғанда тұрған. 1000 адамға шаққанда бала туу 37,8; өлім 19,4% болған,
осыған қарап қазақтардың табиғи өсуі 1,84 % болғанын көре аламыз. 1925 жылы
осындай жолмен қазақтардың табиғи өсу дәрежесі есептелгенде 2,07 % болды.
Қалалық жерлердегі жағдай да сондай болды. Онда есепке алу үшін ірі қалалар
алынды, оның өзі аяғына дейін жүргізілмеді.Ол туралы мұрағат құжаттары мен
арнайы шыққан баспасөз деректерінен көре аламыз. Енді халық санағын және
халықтың этникалық құрамын білу үшін 1936 жылы ҚазССР Халық шаруашылығының
есептеу Басқармасының Халық және Денсаулық бөлімі азаматтарды тіркеуді ай
сайын жүргізе бастады. Алғашқы екі тоқсанда ескі басқару әкімшілік аумағы
бойынша жүргізілді де, ал 1936 жылдың аяғыңда қайта есептелді. 1939 жылғы
жүргізілген екінші халық санағы отандық статистикалық ғылымның дамуы мен
практикалық қолдануды дамытқан ірі жетістік болды, ол санақта жаңа
методологиялық әдіс-тәсілдер қолданылды. Халықтың нақты саны мен оны қамту
жолдарын, сонымен қатар, алынған материалдарды тез арада реттеу тәсілдерін
пайдаланды. Бірінші рет халық санағына байланысты тексеру үшін бақылау
бланкісін және санақтан өткендігі туралы анықтама енгізді, ол кейін санақ
біткен соң қайта тексерілді. 1920, 1926 жылдардағы халық санағына
қарағанда, 1939 жылғы халық санағында сол кездегі нақты халықпен қоса
тұрақты тұрғындардың барлығының саны алынды. Бірінші рет біздің елде
счетчиктер (санақшылар) өздерінің бөлінген аумақтарын алдын ала бір рет
тексеріп өтті. Тізімдік санақ қағазы үйде толтырылды, ал үйден тыс жерде
отбасы бойынша толтырылды.
Статистикалық мекемелер 1926-1939 жылғы санақ қорытындыларын облыстық-
аумақтық аймақтар бойынша қайта есептеді. Оны төмеңдегі кестеден көруге
болады.

1937-1939 жылы Қазақстан халқы 966 мың адамға өсті (19%). 1937-1939
жылы ең тез өскен халық орыстар-531 мың (28 %), қазақтар-132 мың(6,1%),
украиндықтар-106,8мың (19,4(%), немістер-118мың (14%),татарлар-148 мың
(16%), өзбектер 6,7 мың адамға кеміді (13).
1926-1959 жж. Кеңес Одағы халқы 42 пайызға, ал Қазақстан тұрғындары 43
пайызға өссе, Қазақтар Одақ көлемінде 9,5 пайызға (346 мыңға), республикада
25 пайызға (700 мыңға) кеміді. Олардың үлесі де Одақта 0,97 пайызға (2,7
пайыздан 1,73 пайызға), ал республикада 27,5 пайызға төмендеді: 1926 ж. 3,4
миллион (57,1 пайыз болса. 1937 ж. 2,1 миллион (42,6 пайыз), 1939 ж. 2,3
миллион (38,0 пайыз), ал 1959 ж. 2,7 миллион (29,6 пайыз) еді. Яғни 1930
жылдан бастап қазақтар өз отанында аз ұлтқа айналды. Оның негізгі
себептері: табиғи өсімнің төмендеуі: әсіресе 1932-1933 жж. ашаршылықта
қазақтардың жаппай қырылуы: шетелдер мен басқа аймақтарға көшіп кетудің кең
өріс алуы; саяси қуғын-сүргін салдары; Ұлы Отан соғысындағы құрбандықтардың
көп болуы және т.б. Қазақтардың арасындағы көшіп-қону процестерінің күшті
болуы нәтижесінде оларлың территориялық орналасуында, яғни Кеңес Одағында,
оның ішінде Республикасында және шетелдерде тұруында үлкен өзгерістер
болды. Бұл өзгерістер әсіресе, 1920-1930 жж. ауқатты шаруаларды тәркілеу,
қазақтарды жаппай зорлап оты-рықшыландыру мен ұжымдастыру кезінде Кеңес
Одағының басқа аймақтары түгіл, шет елдерге ауа көшуінің тікелей нәтижелері
еді (600 мың).
1920-1930 жж. қазақтардын сыртқа көшуі олардың өз республикасындағы саны
мен үлесіне кері әсер етті. Дегенмен қазақтардың басқа көпшілігі, үлесі
азайғанына қарамастан өз Отанында тұрып, өмір сүрді. Тек 1926-1939 жж.
арасында Одақтың баска аймақтарында тұратын қазақтардың саны 868 мыңға
дейін жетіп, үлесі 8,6 пайыздан 24,9 пайызға дейін өсті. Өз республикасында
тұратын қазақтардың саны 1,300 мынға жуық кеміп, үлесі 91,4 пайыздан 75,6
пайызға дейін төмендеді. Дегенмен кейінгі 20 жыл ішінде (1939-1959 жж.) өз
Отанында тұратын қазақтардың саны да, үлесі де өсе бастады: 1959 ж. Одақтың
басқа аймақтарында тұратын қазақтар 22,8 пайыз (922 мың адам) болса, өз
республикасындағылардың үлесі 77,2 пайызға жетті: Кеңес Одағының басқа
республикаларында тұратын қазақтардың көбірек шоғыр-ланған жерлері, Ресей
(1939 ж. 10,0 пайыз. 1959 ж. 9,0 пайыз), Өзбекстан (8,9 пайыз және 7,9
пайыз), Түрікменстан (1,8 пайыз және 1,6 пай-ыз) және т.б. (9).
1932-1933 жж. жаппай ашаршылықта қырылған қазақтар саны жөнінде әр түрлі
пікірлер бар.Тек 1926-1927 жылдардың арасында, халық санақтарының ресми
мәліметтері көрсеткендей, қазақтардың саны Одақ бойынша 1 миллион 106
мыңға, ал республика ішінде 1 мыңға кеміп кеткенінде ескеруіміз керек. Біз
С. Айымбетовтің: осы ашаршылықтың құрбаны болған қазақтар 2,5 миллионға
жуықтады деген болжамын қуаттаймыз.
Қазақ халқы, әсіресе оның зиялы қауымы мен партия Кеңес орындарындағы
басшы қызметтегі белсенді азаматтар 1930 жж. саяси қуғын-сүргінге ұшырады.
Тек 1935-1938 жж. 135 мың қазақ саяси репрессияның құрбаны болып, атылды.
Ұлы Отан соғысы кезінде Қазақстаннан 1 миллион 202 мыңнан астам адам армия
қатарына шақырылса, оның 601 мыңнан астамы елге қайтып оралмаған, мұның 350
мыңнан көбі қазақ азаматтары еді. Сонда 1926-1959 жж. арасында
ашаршылықтан. саяси қуғын-сүргіннен және Ұлы Отан соғысында және т.б.
көлденең жағдайлардың құрбаны болған, қазақтар саны 2 миллионнан 3
миллионға жуық болған деп болжауға негіз бар сияқты. Сонымен қатар
республика халқының, оның ішінде қазақтардың осы зерттеліп отырған 34 жыл
ішінде табиғи өсуі, жоғарыда көрсетілген теріс жағдайлардың зардабы
салдарынан болған өлім-жітім орнын толтыра да алмады.
Қазақтардың соғыстың қарсаңы мен кезеңінде туылғандардың үлестік
салмағының өте төмен болуы, халқымыздың табиғи өсімінің баяулауына және
жалпыреспубликалық өсімнің төмендеуіне ықпалын айтарлықтай тигізгендігін
халық санының 1970-1979 жж. аралығындағы өсімі айғақтайды. Республика
бойынша 1959-1970 жж. аралығында табиғи өсімнің жоғары болуының тағы бір
басты себеоі, тың және тыңайған жерлерді игеру мақсатында республикамызға
қоныс аударғандардың басым көпшілігі табиғи өсімді негізінен бере алатын
жастағы жас жігіттер мен қыз-келіншектер негізінен 20-35 жас
аралығындағылар. Міне осы себептер халықтың табиғи өсімінің өсуінің негізгі
факторлары, қала мен ауылдың әлеумепік-тұрмыстық деңгейінің әркелкілігі де
табиғи өсімге өз ықпалын тигізіп отырды, тұрғындардың осы екі тобының
арасалмағы және үлесін саралау мақсатында 1960-1979 жж. аралығында туылған
нәрестелер мен дүниеден өткен адамдардың жалпы есебі негізіне сүйене отырып
және оны негізгі үш санақ мәліметтері бойынша жалпыреспубликалық қала мен
ауыл-село топтамасына бөлгенде мынандай нәтижелер көрсеткен; осы жиырма жыл
аралығында қала тұрғындарының үлесі 10 пайызға көтеріліп ауыл-село
тұрғындарының үлесі керісінше 10 пайызға азайған. Қазақстанның 1980-1990
жылдардағы әлеуметтік-демографиялық жағдайы
жан-жақтылығымен және күрделілігімен ерекшеленеді. Он жыл ішінде тұрғындар
сан жағынан недәуір өсті. 1970 жылмен салыстырғанда 1979 жылы 14 684 283
адамға немесе 12,9 пайызға, ал 1980 жылы 16464464-ке немесе 12,1 пайызға
өсті. Бұрынғы КСРО-ның жалпы тұрғындар санының өсу көрсеткішімен (06%)
салыстырғанда бұл недәуір жоғары.
Республикада қалалықтар саны жағынан (Алматыны қоспағанда) бірінші
орынға Қарағанды, екіншіге Шымкент, үшіншіге Шығыс Қазақстан облысы-ның
қалалары шықты. 1989 жылғы жағдай көп өзгеріссіз, тек үшінші орынға Шығыс
Қазақстанмен қатар Павлодар облысы ілікті. Қалалықтардың сандық жағынан
өсуінде 1989 жылы (Алматыны есептемегенде) Ақтөбе облысы 37,4, Алматы
облысы 33,1, Павлодар облысы 31,9 пайызды құрады. Бұл — респуб-лика
көрсеттсішінен недәуір (19,5%) жоғары.
Қазақстанда 1979 жылы 1970 жылмен салыстырғанда ауыл тұрғындары
0,5пайызға ғана көбейді. Ал 1989 жылы 1979 жылмен салыстырғанда 3,4 пайыз
өсімді құрады. Бұл қалалықтар өсімінен 5,7 есе кем.
1979 жылы ауылдықтар сан жағынан Шымкент, Алматы, Жамбыл облыс-тарында
көбірек тұрды. 19 облыстың 9-ында ауыл халқының саны азайды. Әсіресе Шығыс
Қазақстан (0,4 пунктке), Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Талдықорған,
Целиноград облыстарында (0,3 пунктке) қысқарды. 1979 жылы республикадағы
ауыл тұрғындарының үлес салмағы 47 пайзды құраса, 1989 жылы ол 42,9
пайзға қысқарған.
1989 жаздағы Жаңаөзен оқиғасы бүкіл Маңғыстау түбегін қамтиды. Бұл жерде
жергілікті тұрғындар мен Солтүстік Кавказдан келген тау халықтарының
(лезгиндер, шешендер, ингуштер, әзірбайжандар) арасындағы ұлтаралық
шиеленіс 9 мың таулықтың кетуіне себеп болады. Маңғыстау облысында
әлеуметтік-экономикалық жағдай қалпына келе бастаған соң түркімен және
қаракалпақ жерлеріндегі қазақтар атақоныстарына орала бастайды. Қазақтардың
көп бөлігі Орта Азияда орналасқаны мәлім. Алайда Өзбекстандағы қалалық
қазақтар РСФСР-ға да көшті.
1926-1980 жылдар аралығында қазақтар Солтүстік және Солтүстік шығыстан
оңтүстік облыстарға көшсе, 80-жылдардың басынан бастап оңтүстіктен
солтүстік облыстарға көше бастайды. Демек, Батыс және Шығыс Қазақстан
облыстарындағы қазақтардың бір бөлігінің Алматы және басқа облыс
орталықтарына орналасқанына қарамастан, қазақтар Жезқазған, Торғай,
Павлодар, Қарағанды облыстарына көбірек көшіп барады. Қазақстанның оңтүстік
және батыс облыстарындағы қазақтар санының тез өсуі демографиялық,
әлеуметтік-экономикалық жағдайдың нашарлауына, тұрғыңдардың шамадан тыс
көбеюіне әкеледі. Сондықтан республиканың оңтүстік аймағының тұрғындары
өздеріне жайлы; облыстарға көше бастайды
Қазақстан халқының саны 2000 жылдың басында 14896,1 мың адам болды.
1989 жэнө 1999 жылдардағы халық санағы арасында еліміздің халқы 7,7%-ға,
яғни 1989 жылы 16199,2 мыңнан, 1999 жылы 14953,1 мың адамға азайды.
Шындығында жеке облыстар, қалалар және ауылдар арасында халықтың аумақтық
қайта бөлінуімен қатар жүретін халық санының кемуі, елді мекендер желісі
мен жүйесінің қалыптасуына елеулі өзгерістер туғызады.
Қазақстан халқының динамикалық аймақтар бойынша едәуір ай-ырмашылықтары
байқалады. Соңғы екі халық санағының арасында елімізді аймақтарының 80%-да
(78,6%), оның ішінде Павлодар об-лысында 85,6%, Ақмола облысыңда - 78,6%-ға
дейін, Солтүстік Қазақстан аймағында едәуір халық санының төмендегені
байқалады. Тек Атырау, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстарында халықтың
бұрынғыдай дәстүрлі өсу тенденциясы сақталуда. Бірақ бұл облыстарда да
халық саны салыстырмалы азаюда. Екі халық санағының арасындағы он жылда
халық саны небәрі 5,3%-ға ғана өсті. Халық санының және оның аймақтарының
төмендеу тенденциясы еліміздің экономикасы тұрақталмайынша, халықтың тұрмыс
жағдайы жақсармайынша біраз уақыт сақталуы мүмкін.
Әзірше елімізде және оның аймақтарында халықтың сыртқа жаппай қоныс
аударуы байқалып, туу деңгейі төмендеуде.
Экономикалық реформалармен байланысты болған өзгерістер
(өнеркәсіп, оның ішінде өңдеуші салалар кәсіпорындарының жабы-
луы) урбандалу үрдісіне едәуір әсер етті. Еліміз және оның аймақ-
тарында қала халқы санының өсуі баяулап, оның керісінше жедел
төмендеуі байқалуда. Жалпы алғанда Қазақстан бойынша халық саны
екі халық санағының арасында 8,85%-ға төмендесе, еліміздің
өнеркәсі дамыған аймақтарында қала халқының саны Алматы облысында 13,3 %-
ға, Ақмола облысында 24,33 %-ға азайды.

Қала халқы санының қысқаруы орташа және шағын қалаларда көбірек болды.
Олардың халық саны қысқарып қана қоймай, кейбір шағын қалалар тіршілігінің
тоқталуы байқалды. Халқының 10 мың болатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.