Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны дидактикалық тұрғыдан іске асыру
1- лекция.
Тақырыбы: Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны
дидактикалық тұрғыдан іске асыру.
1. Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны
дидактикалық тұрғыда іске асыру.
2. Педагогикалық жүйе Білім категориясының негізгі сипаттамсы.
3. Дидактикалық процесті іске асырудың педагогикалық категориялары.
4. Дидактикалық процестер.
Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны дидактикалық
тұрғыда іске асыру.
Егемен елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси
өзгерістер ғылым мен өндірістің барлық салаларында жұмыс істейтін маман
даярлаудың сапасын жетілдіруді, тәрбие мәселелеріне тыңғылықты, байыппен
қарауды бүкіл педагогикалық процесті басқарып және оған қатысып отырған
мамандардан талап етеді.
Жастардың алған білім мөлшерінен, олардың өмірге даярлығынан, ертеңгі
күні қызмет істей білу, басқара білу қабілетіне Егемен еліміздің өркениетті
мемлекетгер қатарынан алатын орны тікелей байланысты.
Болашақ мамандардың кәсіби даярлығын арттыруға байланысты барлық
мәселелердің өзекгілігі мен маңыздылығы жоғары мектептің дәл қазіргі
кезеңдегі жағдайына талдау жасап, оның алдында тұрған мәселелерге назар
аударудың қажеттілігін дәлелдеп отыр.
Болашақ жоғары оқу орындарында оқу-тербие және ғылыми жұмыстарға
басшылық жасайтын, бүгінгі магастрант, ертеңгі оқытушының жеке басы мен
кәсіби біліктілігі, барлық дерлік педагогикалық жүйенін біртұтастығы бір-
бірімен тығыз байланыста болады.
Жарияланған ғылыми еңбектер мсн ғылыми-педагогикалық әдебиеттерге
шолу жасай отырып, Жоғары мектеп проблемасына арналған, әсіресе, қазақ
тіліндегі еңбектердің аздығына көз жеткізуге болады.
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы Білім беру жүйесінде
болып жатқан өзгерістер Білім берудің мемлекеттік стандарттарындағы білім
берудің мақсаты мен мазмұнынан Магистратура тыңдаушылырына қойылып отырған
талаптардың жоғары екендігін айқындайды.
Осыған байланысты ұсынылып отырған көмекші оқу құралы магистратура
тындаушыларына арналған "Жоғары мектеп педагогикасы" курсы бойынша оқу
жоспарында көрсетілген жүктемеге сай, бүдан бұрындары баспадан шыққан
ресейлік, қазақстандық ғалым-авторлардың оқулық, оқу құралдарының,
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңдары, тұжырымдамалар және т.с.с.
құжаттар мен жекеленген авторлардың жоғары мектеп мәселелеріне арналған
мақала т.б. еңбектсрінің кемегімен жазылды.
Бұл құралды жазудағы мақсат — магастратураға түскен магистранттардың
жоғарыда аталған пән бойынша, мүмкіндігінше:
— жоғары мектепте оқыту, білім беру мен тәрбие жұмыстарының қыры мен
сырын ұғыну;
— жоғары мектепте оқытуды ұйымдастырудың формаларын, оларға
қойылатын талаптарды;
— жоғары мектеп оқытушысының жеке тұлғасына қойылатын талаптармен
мен қажетгі кәсіби сапалы қасиеттері жайлы;
— студент психологиясын терең, жан-жақты білу;
— студент жастармен жұмыс істеудің ерекшеліктері, тәлімгер жұмысының
қыры мен сыры;
— Қазақстан Республикасындағы және шетелдердегі жоғары білім беру
жүйелерінің стратегиясы мен дамуы;
— Қазақстан Республикасындағы жоғары білім беру стратегиясы жайлы;
— мемлекеттің білім беру, тәрбие және ғылыми-зерттеу жұмыстары жайлы
құжаттары мен тұжырымдамаларын оқып, үйрену және т.б.
— ғылыми-зерттеу жұмыстарының мәні мен мазмұны, зерттеудің әдіс-
тәсілдері;
Және тағы көптеген мәселер жайлы жалпы мағлұматтар беру, таныстыру.
Педагогикалық жүйе Білім категориясының негізгі сипаттамсы
Категория, бәрімізге белгілі, қарастырылып отырған ғылымның негізгі
фундаментальді ұғымдары.
Ондай категорияларға педагогикада даралық (индивидуальность), тұлға,
білім беру, тәрбие, дамыту, оқыту, өзін-өзі тәрбиелеу, әлеуметтену,
қалыптастыру, педагогикалық іс-әрекет, оқу іс-әрекеті, педагогикалық өзара
қатынас, педагогикалық жүйе, білім беру процесі, педагогикалық процесс
жатады.
Бәрімізге мәлім адам үш жағынан: биологаялық негізімен (жеке тұлға)
және әлеуметтік (тұлға); үшіншісі-адамдағы адамшылық (даралық) көрінісімен
белгілі. Осыған байланысты және үш ұғым: жеке тұлға, тұлға және даралық
пайда болады. Яғни, онда жануарлық бастама (организм), әлеуметтік (тұлға)
және таза адами сапа (даралық) орын алады.
Жеке тұлға (индивид) Ноmo Sapiens өкілдеріне қатысты айтылады. Бұл
филогенетикалық және онтогенетикалық даму өкілі, туа біткен және жүре пайда
болғандар бірлігі. Индивид адамның жануарға тән екенінің айғағы.
Тұлга — адамдағы қоғамдық бастаманың көрінісі оның әлеуметгік өмірге
қатыстылығы. Бұл, өз кезегінде қоғамдық қарым-қатынастар арқылы анықталатын
достық, сүйіспеншілік, отбасылық, өндірістік, саяси және т.б., жүйелердің
қарым-қатынасы.
Даралық - бұл, адамды жануардан және әлеуметтік ортадан даралайтын,
ерікті, тәуелсіз тірі организм ретінде танылуы. Мұнда оның іс-әрекет
жасырылған. Даралық дамыған сайын бөлек тұлға түгелімен өзінің күшіне
сенеді, сондықган ол тек қана еркін емес және де өзбетінше адам.
Бұл ұғым тұлғаның. басқа адамдарға ұқсамайтын мінез-құлық, ой-өрісі,
тәлім-тәрбиесі т.т. арқылы айқындалады. Сондықтан педагог, тұлғаның
психологаялық құрылысы жайлы терең білімі, сонымен қатар ойлау
заңдылықтарын, ес, тұлғаның қалыптасу аймағына тиіесілі тәрбие әсерімен
қамтамасыз ету, әрбір адамның қабілеттіліктерін мүмкіндігінше ашу,
пайдалану, қоғам өміріне және жеке тұлға үшін де керек екенін білуі тиіс.
Даралық негізінен оның интеллектуальдылығы мотивациялық,
эмоциональдық ырық, пәндік-практикалық, өзін-өзі реттеушілік,
экзистенциаддық (ғылымға объективті сенім) сфералары арқылы анықталады.
Интелектуальдық сфера бөрімізге белгілі, ойлау турлері (танымдық,
шығармашылық) ойлау стилі (аналитикалық, образдық ойлау), ақыл
сапасы (туйсікгілік) икемділік өзбетіншелік (ой сыны, ойша
әрекеггілігі), танымдық процестері (зейіні, есі, қиялы, ұғынуы), ой
операциялары (есептеу, даралау, талдау, жинақтау, жүйелеу, абстракциялау,
дәйектеу), танымдық біліктіліктер (сұрақ қоя білу, мәселен айқындау, болжам
алға тарту, оны дәйектеу, қорытынды жасау, білімді қолдана білу оқи білуі
жоспарлай білуі, мақсат қоя білуі, қажет деген жерде оқи, жаза білуі),
пәннен тысқары білім және біліктіліктер (мораль туралы ұғымы, жалпы
адамы құндылықтар, адамгершілік істері).
Мотивадиялық сфера бүкіл өмір бойы мотиві мен мақсатын
қалыптастыратын және дамытатын, адамдарды қалыптастыратын және
дамытатын барлық тұтынушылығы жиынтығын құрайды.
Эмоциональдық сфера тек қана эмоция мен сезім арқылы ғана
сипатталмайды, ол сонымен қатар өзін-өзі бағалау және берекетсіздену арқылы
сипатталады.
Жоғары берекетсіздік кезінде адам тез таңданады, болмасыға
қапаланады, қаралайым жағдайдың өзінде шатасады, сенімсіздік, сәтсіздіктен
қорқу, тез шоршайтын болады. Артық немесе кем өзін-өзі бағалауда, қарым-
қатынас барысында қиналады, ескеріуді ауыр қабылдайды.
Ерік сферасы адамдарды біле, ұға тұра мақсат, артық міндет қою арқылы
сипат алады. Жігерлі адамға алға ұмтылушылық , ішкі және сыртқы бөгеттерді
өту, нервтік және бұлшық еттің қысымын жеңу, өзін-өзі меңгеруге қатысты.
Өзін-өзі реттеу сферасы мақсат таңдай және оған жету кұралдарын еркін
таңдау, оларды таңдаудағы ырық, өз ойын реттеу, көңіл күй, қарым-қатынас,
әрекет арқылы сипатталады..
Пәндік-практикалық сфера әртүрлі іс-әрекет және қарым-қатынас
барысындағы икемділігі арқылы сипатталады
Экзистенциальдық сфера — адамдардың өзін және өзгені
бағалай білуі, басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсу, ұялшақтық,
сыпайылылық, жан-жақтылық және әрекетін ойлап жасау, өз әрекетінде
басқалармен санаса білу, тертіптілік арқылы сипатталады. Бұл мұрат және
көзқарас, сапалық бағдарды таңдау функциясын атқарады.
Таңдап алған мамандыққа байланысты бұл ұғымдарды ұғынып қана қоюға
көңіл бөлінбестен, олардың негіздері болып табылатын субъектілермен
жұмысты, оқу-тәрбие процестерін ұйымдастыруда басшылыққа алу қажет.
Өйткені, бір адам-тұлға ал бірнеше тұлға-қауым, қоғам. Сондықтан аталған
педагогиканың негізгі категориялары оның әдіснамалық негізінде сипат алады.
Педагог (грекше тәрбиеші) –дәріс беру және тәрбие жұмысымен
айналысатын тұлға. Педагогтің мұндай іс -әрекеттің объектісі ол оқытатын
және тәрбиелейтін адам болып табылады. Сондықтан оның іс -әрекетін өнер деп
тани отырып оқыту мен тәрбиелеу ісінде жоғары нәтижелерге жету үшін
педагогикалық қызмет мұғалімнен жан –жақты білімді, табанды еңбекті талап
етеді деген мағынада түсінген жөн.
Педагог тек ұстаз, оқытушы немесе белгілі пән мұғалімі ғана емес, ол
оқу –тәрбие жұмыстарын ұйымдастырушы, басшы, білім беру саласындағы
мемлекеттік тұлға.
Төменде осы тұлғаның білімділік және біліктілік негіздері мазмұнына
тоқталамыз.
Дидактикалық процесті іске асырудың педагогикалық категориялары.
Тәрбие — анықтама бірнеше мағынада беріледі (авторлардың, ғалымдардың
тұжырым қорытындыларына байланысты)
Білім беру — адамның, жеке тұлғаның ғылыми білімдер танымдық іскерлік
пен дағдыларды меңгеру процесі, нәтижесінде дүниетанымның, адамгершіліктік
және да сапалы қасиеттердің қалыптасуы, жеке адамның жылдық; басқару
қызметіне қарай — талдамалық, баға беруші, конструктивті, ұйымдық;
жиналған мәлімет көзіне қарай - мектепішілік, ведомстволық, ведомстводан
тыс; мақсатты пайдалануы бойынша - директивалық, таныстырушылық,
кепілдемелік және т.б.
Ақпараттық банк қалыптастыру, оны шұғыл қолдану технологиясын
енгізуде, еңбекті басқару ғылыми ұйымдастырудың деңгейін арттырады.
Педагогикалық жүйе дербес дамитын және тұтас басқарылатын бірнеше
компоненттерден құралады. Педагогикалық жүйені басқару бір жағынан оның
тұтастығын сақтаса, скінші жағынан оның жекелеген компоненттеріне ықпал
жасауға, өзгертуге мүмкіндік береді. Осылайша педагогикалық жүйенің қызметі
қатаң белгіленген уақыт шегінде (9-11 жыл)орындалуы тиіс қоғамның
қажеттілігін орындауға бағытгалады.
Жүйенің мақсаты оның мазмұнын айқындайды, ол мазмұн көп түрлі және
оны іске асыру әдістері де сан алуан. Басқа жүйелер сияқты педагогикалық
жүйе де алынған нәтижелердің деңгейімен сипатталады.
Педагогикалық құбылыстың диалектикалық табиғатын таныта отырып,
педагогакалық жүйенің компоненттері, оның оңтайлы қызмет етуіне қажетті
және жеткілікті болуы тиіс. Осы негіздс мектеп жүйе құраушы фактор-лардың
жиынтығы болып табылады. Жүйені құраушы фактор мақсат пен нәтиже
факторларынан көрінеді. Қызмет ету шарттары - әлеуметгік-педагогикалық және
уақытша шарттары; Құрылымдық компоненттср — басқарушы (педагогикалық ұжым)
және басқарылушы (оқушылар ұжымы) жүйені, педагогикалық әрекетгің мазмұны,
құралы, формалары мен әдістерінен түзіледі; Қызметгік компонештер —
педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарластыру, ұйымдастыру, бақылау,
қадағалау және түзетуді құрайды.
Мектепте педагогикалық жүйені басқару нысаны ретінде қарастыру, білім
беруді басқару, қызмет басқаруды басшылар, мұғалімдер мен оқушылардың
бірдей дәрежеде мақсат қойып, нәтижеге қол жеткізуге ұмтылуын,
педагогикалық және оқушылар ұжымын қалыптастыруға қолайлы жағдай жасайды,
оқу-тәрбие жұмыстарының түрлі құралдары мен әдістерін таңдап, пайдалануды
білдіреді. Бұндай жағдай педагогикалық жүйенің мақсаттылығын сақтауға жрне
оны құрайтын компоненттерді жақсартуға оң ықпал жасайды.
Педагогикалық жүйенің жүйе құраушы факторлары
Жүйе құраушы маңызды факторлардың бірі, тедагогикалық жүйенің
қызметінің; бастау көзі — оқушы тұлғасының үйлесімді дамуы, оның өзін-өзі
айқындауына багытталған мұғалімдер мен оқушылардың бірлескен ерекетінің
мақсаты болып табылады. Мектептің мақсаты — тұлға қасиетінің ақыл-ой,
адамтершілік, эстетикалық еңбек, экологиялық, құқықтық және басқа да
базаның мәдениетін қалыптастыру. Жалпы мақсаттар оқу тербие процесінің
жекелеген бағыттары бойынша нақтыланады. Басқарудың тиімділігін арттырудың
ең басты белгісі мектеп басшыльиының, мұғалімдердің, оқупшлардың өзін-өзі
басқару органдарының жекелеген мақсаттарды беліілей алуы және белгілі бір
уақыт кезеңінде оны жалпы мақсатпен үйлестіріп, реттеп отырады.
2- лекция.
Тақырыбы: Оқу процесін жобалаудың дидактикалық міндеттері.
Жоспары:
1. Жоғары кәсіптік мектепте оқыту негізі.
2. Педагогикалық технология оның дамуы.
3. Педагогикалық технология түрлері, қолдану жолдары.
Жоғары кәсіптік мектепте оқыту негізі.
1. Қоғам талабына, мүддесіне сай жеке адам, маман даярлау, дамыту
және қалыптастыру;
2. Кәсіби тұрғыдан — білікті, білімді, іскер, кәсіби сапалы, саналы
маман даярлаудың зандылықтары мен қағвдаларын, әдіс-тәсілдерімен құралдарын
анықтау, ойластыру, алдыңгы, озық педагогикалық іс-тәжірибелердің
нәтижелерін іске ендіру.
Кәсіптік жогары білім берудің негізгі мақсаты — жеке тұлғаның,
болашақ маманның кәсіптік іскерлігін жетілдіру, жас мамандарды кәсіптік
тұлға ретінде қарай отырып, болашақ қызметіне бейімділігін арттыру,
мамандығына деген жауапкершілігін ояту, кәсіптік міндетгерді шешуге
бағытталған мүмкіндіктерінің қалыптасу деңгейін анықтау, жоғары оқу орнында
алған білімдерін болашақ қызмет міндеттерімен ұштастыра білу дағдыларын
қалыптастыру.
Студент - болашақ маман. Оқу процесінде олардың мамандығына
байланысты психологиялық-педагогикалық білімдермен қаруландыру қажет,
болашақ маман ретінде тандаған кәсібінің ерекшеліктерімен, кәсіби тұрғыдан
дамудың факторларымен, мамандыққа деген сүйіспеншілікті қалыптастыратын,
мамандыққа тән әдеп, тактика , шеберлік, әдіс-тәсілдерді жете таныстыратын
оқу пәні - жоғары мектеп педагогикасы.
Болашақ маман — бүгінгі өмірдің келелі мәселелерін қазіргі заман
талабына сай, нарықтық экономика талап ететін әлеуметтік және кәсіптік
міндеттерді шешуге даяр, ез қызметін біліктілікпен атқара алатын маман
болып шығуы қажет.
Студентгік топ - материалдық және рухани өмірде жоғары кәсіби және
әлеуметтік рөлдерді орындау үшш белгілі бір бағдарламамен іс-әрекетгері
ұйымдастырылатын әлеуметгік топ.
Студентгік жасқа әлеуметтік тұрғыдан жетілу кезеңі сәйкес келеді. Бұл
кезеңнің белгісі білім алудың аяқталу кезеңі, еңбекке деген белсенділік,
қоғамдық жұмыстар, заң алдындағы жауапкершілік, жанұя құру, бала тәрбиесі
болып келеді. Қазіргі кезде студенттік топ қогамдағы сан жағынан алғанда
алдыңғы орындардың бірінде. Оған әркімнің де көзі жетеді. Соңғы жылдардағы
білім беру, оның ішінде жоғары білім беру жүйесінде болып жатқан елеулі
өзгерістерге байланысты арнаулы орта білім, жоғары білім, жоғары бшшнен
кейінгісі екінші жоғары білім, магистратура, аспирантураларда білім алып
жатқан жастардың саны арта түсуде.
Студенттер - қоғамның ірі интеллектуалдық потенциалы. Студенттердің
әлеуметтік құрылымы негізінен біздің қоғамымыздың әлеуметтік құрылымын
айқындайды.
Студент ұғымына педагогика және психология ғылымдары нақты түсінік
бермейді. Ал ғылыми әдебиеттерде берілетін анықтамалар әртүрлі болып
келеді.
Психологияда 17-18, 25-26 жас аралықтарындағы үлкендер, ересектер
қатарына енген шақ деп сипатталады. Студент үшін бұл кезеңдер жеке тұлға
ретінде қалыптасуымен жоғары білікті маман болу кезендеріне жатады.
Белгілі Кеңес Одағының психологы Б.Г- Ананьев студентгік кезең, жеке
адам тұрғысынан алғаида, адамгершіліктік және эстетикалық сезімдердің
белсенді түрде даму кезеңі, ересек адам ретінде азаматтық, саяси-қоғамдық
және кәсіби мамандық міндеттерінің тұрақталу, толысу кезеңі деп көрсетеді.
Студенттік кезең қарым-қатынастың нағыз кең көлемде жүретін шағы.
Студенттік жас - ақыл-оймен қабілеттіліктің дамуының маңызды кезеңі.
Педагогикалық технология оның дамуы.
Ғылыми-техникалық прогресс өндірістің көптеге салаларын ғана
технологияландырып қоймай, мәдениетті білімнің гуманитарлық саласына батыл
еніп дами бастады. Қазір ақпараттық, медициналық т.б. технологиялық
салалармен бірге білімнің технологиялық мәселеле қарастырылуда.
Өндіріс процесін технологияландырумен салыстырғанда педагогикалық
бағдарлама одан да қиын әрі күрделі процесте екенін тәжірибе көрсетіп отыр.
Алайда, бұл программа эксперимент түрінде дәлелденіп, оптимизацияланып
және; тиімділігін көрсетіп, тексеріліп барып жоспарлы түрде жүргізілу
арқылы білімді технологаяландыруға қолданылып келеді. "Егер жоғары оқу
орындары мен білімді, біріншіден, оны өндіріс орындарымен салыстырсақ,
сондағы "шикізат", екінші жағынан, "оқушы" дайын күткен өнімі болып
табылады.
Педагогикалық технологияның артықшылығы, басқа технологиялардан
айырмашылығы "тірі материалдармен", демек қоғамдағы үстеме өндіріспен
байланыстылығымен ерекшелене түседі. Педагогикалық технология басқарудың
көптеген теориялық және практикалық мәселелерін қамтиды.
Олар, оқытудың құралы мен әдістері және оқу процесін ұйымдастыру. Осы
арқылы олар педагогикалық ой-пікірді тарата алады және міндетті — деген, XX
ғасырдың басындагы прагматикалық психология мен педагогиканың негізін
қолдаушылардың (У. Джеймс, Д.Ж. Двюн, С. Холл) тағылындарын растай түсуде.
Индустриалдық педагогиканың өкілі Ф.У. Тейлордың да ой-пікірі осыған ұқсас.
30-жылдары АҚШ-та жасалған аудиовизуалдық оқудың алғашқы
программасының кіріспесінің өзі, білімдегі технологаялық революцияның
бастамасы ғана емес, қазіргі кезендегі дамыған, мені, пәні, концепциясы,
морфологаясы, әдебиеттері толық жазылған жаңа пән — педагогикалық
технологаяның негізін салды.
Алғаш 20-жылдарда "Педагогикалық технология" термині педагогтардың
еңбектерінде негізделген. Ол И.П. Павлов, В.М.Бехтерев, А.А. Ухтомский,
С.Т. Шацкий, П.П. Блонский, Қ. Бержанов т.б. жұмыстарында көрініс тапты.
Бұл кезде ол басқа түсінікте "Педагогикалық техника" термині түрінде
таратылды.- Екіншіден, бұл 30-жылдары педагогикалық энциклопедияға оқу
сабақтарын тиімді ұйымдастыруға бағытталған құрал мен тәсілдің жиынтығын
анықтайды -деген ұғымды берген болатын. Сондай-ақ, педагогикалық
технологияға көрнекі құралдарды пайдалану және оқу мен лабораториялық
сабақтарды өткізу процестері де жатқызылған. Бұл жылдары "Педагогикалық
технология" ұғымын программалап оқьпуға, техникалық құралдарды пайдаланумен
байланыстырып отырды. Алайда, бұл пән ретінде оның фактілері мен
материалдары дамытылып, қайта өзгертіліп, ондіріс адамдары, педагоггар мен
ғалымдар өздерінің өндірістік және оқу-тәрбиелік мақсаттарына қарай
өзгертіп отырады.
Терминнің атауы "Технология білімге" және "Білім технологиясы",
кейіннен "Педагогикалық технология" болып өзгертілді. Осылай, оның маңызы,
міндеті оқу-тәрбиелік сипаты біртіндеп толықтырыла түсті. Ол үш дәуірге
бөлінді. Бірінші дәуір — 40-50 жылдардың орта кезінде әртүрлі техникалық
құралдар арқылы ақпаратты хабарлар беріле бастады. әр түрлі техникалық
жазбалар. Оны жанғыртып қайта жазу техникасы келіп шықты, "аудиовизуалдық
құралдар" пайда болды. Магнитофон, пластинка ойнатқьшггар, проектор мен
телевизорлар мектептің оқу-тәрбие жұмысында қолданыла бастады. Бұлар
есіресе, тұрмыста жиі қолданылып жүрді. Сөйтіп, сол жылдары "Білімді
технологияландыру" термині оқу-тәрбие процесінде инжәнерлік ой-пікірдің
жетістіктерін уағыздауга көп коңіл бөлді.
Екінші дэуір (50-жылдардың ортасы мен 60-жылдарды қамтиды). Бұл
жылдардың ерекшелігі, теориялық негізі - программалаи оқыту болып
есептелетін технологиялық қарым-қатынас, оиымсн жұмыс істету тәсілдері атты
жаңа ой-пікір келіи шықты. Аудиовизуалдық құралдар жасала бастады, ол оқу
мақсатгарын жақсартуга арналған, әдіс пен тәсілдер, объектілер: қайта
байлаңыс электронды кластар, оқыту машинкалары лингофон кабинеттері
болды. "Білімге - технология термині Оқытудың техникалық құралдары"
болып өзгерді. Білімді технологияландыру біртіндеп, ғылыми атауын
кеңейтіліп әдістер мен құралдар жиынтығы термині келе шықты. 60-жылдары
программалап оқытудың мамандары және аудиовизуальдық білімдер маманы
"Педагогикалық технологаяны" - жаңа пән ретіңде таныды.
Үшінші дәуір (70-жылдар). Оқу-тәрбие процесінін технологаясына жүйелі
қарым-қатынас жасала бастады М зерттеушілер педагогикалық технологияны (ПТ)
ғылымшн техниканың жаңа жетістікгері ретінде оқу-тәрбие процесін
оптимизациялауға пайдалану және оны қайта жасау мақсатында зерггей бастады.
Ерекше атап өтетін бір және сол 60-жылдардың орта шенімен, 70-жылдардың
басында жақсы дамыган капиталистік елдерде - АҚШ та, Англияда Испанияда,
Жапонияда - педагогикалық технологая мәселелерще арналған журналдар шыға
бастады. Бұдан кезеңдерде бұл проблемалармен Ұлыбритания мен педагогикалық
технологияға арналған арнаулы аиналыса бастады
Педагогикалық технология — жинақталған интегралдық процесс — білімнің
барлық түрін меңгеру үшін ұйымдастыру және басқару, жоспарлау проблемаларын
талдай, оқу құралдарын жасау жолдарын көрсету, оған адам күшін пайдаланудың
экономикалық тиімділігін арттыру т.б. жатады делінген.
Төртінші саты 80- жылдары басталды. Ол педагогикалық-технологиялық
эволюциялық ұғыны. Оның ерекше сипаты компьютерлік лабораториялар ашу және
шағын кластар ашу, соған сәйкес программалар жасап, интерактивті видеоларды
пайдалану. Бұдан кейінгі кезендерде ғылым мен техниканың дамуы адамдардың,
ғылымның алдына кең жол ашты, жаңа технологиялар пайда болды. Мысалы:
өнеркәсіптік, электрондық, ақпараттық. Сондай-ақ, көптеген оқыту ресурстары
жасалды. Сөйтіп, жаңа техникалық, ақпараттық, полиграфиялық,
аудиовизуальдық құралдар пайда болып, оларга тән жаңа әдістемеліктеР
жасалды. Бұлар оқу және білім беру процесінің жаңа, толықтырылған
компоненттері болып есептеледі. осы негізде оқу-тәрбие процесінде жоғары
оқу орындарында жаңа техникалық мамандықтар ашылды. Міне, мүндай нәтижеіер
мен жетістіктер "Педагогикалық технологая" ұғымының өзіңдік ерекшеліктерін
тағы да көрсете түсті.
АҚШ-тың оқытудың технологиясы туралы комиссия Президент пен
Конгресске жасаған баяндамасында: "Педагогикалық технология табиғатының екі
жақты маңызы бар екенін анықтады: Олар – технологиялық революция
нәтижесінде пайда болған оқу процесін пайдалануға болатын процесс". Оны
барлық оқу процесін бағалауға, ұйымдастыруға, жоспарлауға т.б. жүйелі
жұмыстарға қолданады. Сондай-ақ, оны оқу процссін жаңаша құруға және
оптимизациялауға қолданады. Әлемдік педагогикалық ой-пікірде педагогикалық
технология — оқу процесін жаңарту мақсатында қолданылады делінген.
Педагогикалық технологая әлемдегі барлық елдерде және оқу процесінің
барлық саласына қолданыла бастады. Бұған дәлел Бразилия педагогы - Ж.
Батист Араужу мен Оливейра зерттеулері дәлел. Кембридж университетінің
барлық оқу орындарында олар бұған тәжірибе жасап оқу процесінің сапасын
арттыратынын дәлелдеген, ең бастысы олар сауатсыздықты жоюдағы оның маңызды
мақсаты оқу процесінің тиімділігін арттыра тұсті.
Педагогикалық технологияның мәні мен мазмұны
Оқу бағдарламаларында барлық пөн бойынша білім мазмұнының езірше
бірінші элементіне үлкен мән берілуде, яғни білімге. Қазіргі қоғамда жүріп
жатқан әлеуметтік терең өзгерістер білім беруді дамытудың жаңа жолдарын,
яғни педагогака ғылымының парадигмасы мен әдістемесін өзгертуді талап
етеді. Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалімге басшылық рөл
берілсе, ал қазіргі оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуі тиіс, оны
оқытпайды, ол өздігінен оқуы керек. Қоғамды гуманизациялау, оқытуды
дифференсациялау арқылы оқушылардың өз таңдауына жол ашады. Ал мұғалімнін
негізгі көңіл аударатын мәселесі —әрбір оқушының жеке қызығуы мен
мүмкіндіктерін ашу. Оқушының іс -әрекеті көптеген мінез-құлық
параметрлерімен (іс-өрекет сипаты, жеке интеллектуалды дамуы, сөйлеу
мәдениеті, өз бетінше жұмыс істеуі, жауапкершілігі, өз еркімен ұсыныс
тастауы т.б.) бағаланады. Әрбір оқушы басқа оқушымен салыстырылмайды,
керісінше дамуына қарай өзімен-өзі салыстырылады.
Оқушылардың өз нәтижелерін бағалай білуге үйренуі аса маңызды. Сонда
баға оның жіберген қатесіне берілген жазалау емес, қайта жеткен жетістігіне
берілген мадақтау, қызығуы мен қажетін көтермелеу құралына айналады.
Педагогикалык технологияларды мазмұнына қарай жетілдіру мен топтау
Педагогикалық қарым-қатынасты ізгілендіру мен демократияландыру
негізіндегі технологиялар.
Педагогикалық технология түрлері, қолдану жолдары.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен
оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" заңында (1999) білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі- жеке адамды
қалыптастыруға бағытталған ролі және педагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарты
деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие
үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ
беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт
берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам
педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл
технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі
әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік
тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады.
Мұнда оқушының әрекеті-технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл
бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар
жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке
танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс.
Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде
қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала
отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша
тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы
бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық
сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
2005 жылы республикадағы 779 мектептің 4-сыныптарында 33811 оқушыдан
ашық 15 тапсырма бойынша тест тапсырмалары алынды. Орташа балл ретінде
республика бойынша 11, 44 балл көрсетілді. Астана, Алматы қаласы, Павлодар,
Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда, Атырау облыстарының мектептері орта
және ортадан жоғары көрсеткіштер көрсетті. Бұдан мектептерде оқушылардың
білім сапасын жетілдіру көкейтесті мәселенің бірі болып отырғанын байқадық.
Бастауыш сатыдағы "Математика" пәнінен бақылау жұмысын ұйымдастырудың
өзіндік ерекшеліктері бар. Ағымдағы бақылауды жазбаша және ауызша
тапсырмалар түрінде, ал ағымдағы жазбаша бақылау жұмысын аптасына біреуден
асырмай өзіндік жұмыс немесе математикалық диктант түрінде алуға болады.
Ағымдағы бақылау - бірнеше бір-біріне ұқсас, бірдей мағыналы тапсырмалар
түрінде беріліп, белгілі білім, біліктерін жан-жақты тексеруге болады.
Бастауыш сатыдағы "Математика" пәні бойынша тақырыптық тексеру үшін
бағдарламадағы шешуші сұрақтар таңдалады: ауызша есептеу тәсілдері,
көптаңбалы сандарға амалдар қолдану, шамаларды өлшеу, қосу мен азайту,
көбейту мен бөлудің кестелік жағдайлары және т.б.
Оқушылардың өз бетімен орындауы үшін әрқайсысы 30 мысалдан тұратын
тапсырмалар соған сәйкес қосу мен азайту немесе көбейту мен бөлуден түратын
15-тей мысал беріледі. Қорытынды бақылауға тапсырмалар аралас сипаттағы
арифметикалық есептер, мысалдар, геометриялық тапсырмалар және т.б.
беріледі. Бұл жағдайда есептің орындалуы, мысалдар, геометриялық
материалдар жеке-жеке бағаланып, қорытынды баға шығарылады. Оқушылар
білімінің жетістіктері жалпы талаптарға сәйкес және бағалау нормасы бойынша
бағаланады. Қателер мен ескертпелердің түрлеріне қарай бағаның төмендеуі
мүмкін болады.
1 Мектепте оқытуды технологияландыру қазіргі нарықтық экономика
жағдайында өмір талабынан туындап отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі - мұғалімдер мен оқушыларға
өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.
Мектептердің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы
оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны
жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға
мүмкіндік туады. Жаңа ақпараттық технологияны шағын жинақталған мектептерде
де пайдалануға болады. Онда сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың танымдық
белсенділігін арттыруға, әрбір оқушының өз беттерінше ізденіп білім
алуларына көмектесуге болады. Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс
атқаруына және ең бастысы -оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал
етеді. Қазіргі өмір тапабына сай 1-сыныпқа арналған "Математика"
электрондық оқулығы (авт. Құрманалина Х.Ш., Спатаев И.) қазақ тілінде 2002
жылы (ЦПТИО) даярланып, республика мектептеріне берілді. Бұл электрондық
оқулық мектеп оқушыларын ақпараттық технологияны кіші жастан меңгеруге
көмектесіп, оқушылардың өз бетімен білімдерін толықтыруларына мүмкіндік
береді.
Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қояданылып жүрген оқытудың
қазіргі технологиялары; дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы
(П.М.Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды
меңгеруге көмектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған
жатығулар жиынтығы білімді саналы да берік меңгеруге көмектеседі,
математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р.Г.Хазанкин)
есептерді шығаруда әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі
тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту
технологиясы (Л.С.Выготский,І.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) дамыта
оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкестікте
жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы
(В.М.Монахов) оқу үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың
компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру,
сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс
кггеу, жекелеп көмек көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек
сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шатапов) теория және практиканы
блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық
материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу,
түсіндіре басқарып – өзара оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы
бөлігін алдын ала оқыту, деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше
деңгейде тапсырма беру және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оқу -тәрбие үрдісінде деңгейлеп
оқыту технологиясы (Қараев Ж.А.), жүйелік негізде оқыту технологиясы
(Ғалиев Г.Г.), шоғырландырып -қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғалиев Қ.А.,
Нұрахметов Н.Н.), блоктық-модульдық технологиясы (Жанпейісова М.) қолдау
табуда.
Ғалымдардың пікірінше, шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-
тәрбие үрдісін ұйымдастыруда жүйелік негізде оқыту мен шоғырландырып оқыту
технологияларының оқыту сапасын арттыруда дидактикалық мүмкіндіктері мол.
Қазіргі ғаламдану және техниканың қарқынды даму кезінде оқу-тәрбие
үрдісін ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру - жеке тұлғаның еркін дамуы үшін оның
бойында жалпы азаматтық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін
дидактикалык, ұстаным ретінде басшылыққа алынуы тиіс.
3- лекция.
Тақырыбы: Оқыту мазмұнын жобалау.
Жоспары:
1. Оқыту мазмұнын жобалау жолдары.
2. Оқу пәнінің мазмұнын дидактикалық жобалау.
3. Оқу пәнінің жобалау негіздері.
Оқыту мазмұнын жобалау жолдары
Білім беру мазмұны - оқушыларды жан-жақты дамыту, ақыл-ойын, танымдық
қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі типтегі мектепте
оқытылатын білім мен біліктер жүйесі.
Білім беру мазмұны дидактикалық категория ретінде "нені оқыту керек"
сұрағына жауап береді. Оқушыларды жан-жақты дамыту үшін оларга адамзат
жинақтаған білімдер, біліктер мен дағдылардың жүйесін меңгерту керек. Білім
беру мазмұны қоғамның мектеп алдына қоятын агамдағы және болашақ мақсаттары
арқылы айқындалады. Сонымен бірге, оқу мазмұны жеке адамдардың да
мақсаттарын ескереді. Айта кететін жайт, оқу мазмұны әрқашан саяси,
идеологиялық күрес сахнасы. Саяси күштер мектеп арқылы барша қоғамға өз
ықпалын таратуға тырысады.
Оқу мазмұны қоғамның әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық
қажетгіліктеріне сай қалыптасады. Еліміздіңтәуелсіздігі, Республикамыздағы
әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістер мектеп түлектері жаңа қоғам
құруға, мәдени және рухани өрлеуге дайын болуын талап етеді.
Білім мазмұнына әлеуметгік және ғылыми жетіс-тіктер деңгейі де өз
әсерін тигізеді. Соңғы кезде ғылыми жаңалықтың пайда болуы мен оның
мектелте оқытылуы арасындағы уақыт қысқарып бара жатыр. Мысалы, радио
шыққанына 40 жыл өткенде ғана мектеп бағдарламасына енгізілсе, заманауи
компьютерлік бағдарламалар шыққан жылы оқытылуда.
Оқу мазмұнына кіретін мәліметтер жас мүмкіңдіктеріне де байланысты.
Баланың есте сақтау қабілеті жоғары болғанымен, білімді игеру, мәнін түсіну
үшін өмірлік тәжірибе керек.
Ұлттық және жалпы адамзатгық мәдениетке байланысты да оқу мазмұнында
ерекшеліктер болады. Қазіргі заманда дүниежүзі бойынша оқу мазмұны
адамдандыру, компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалық даму ережелеріне
негізделеді.
Оқу мазмұны дидактикалық талаптар негізінде қай сыныпта, қандай
көлемде қандай пәндер оқытылуы керектігін белгілейді. Бастауыш сыныптарда
барлық пәндерден алғашқы элементарлық ақпарат берілсе, орта сыныптарда
жүйелі білім беріледі.
Білім берудің мазмұны оқу жоспарларында, жеке иөндердің оқу
бағдарламаларында және оқулықтарда, электрондық оқу құралдарында
нақтыланады.
2. Оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар Оқу жоспары
- оқу жылъшың, тоқсаңдардың, демалыс қүндерінің мерзімін,
- оқытылуға тиісті оқу пәвдерінің тізімін,
- әрбір оқу жылы сыныптар бойынша оқу тәртібін және ретін,
- әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пөнге бөлінетін
сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекетгік қүжат.
Типтік оқу жоспары оқу министрлігінде жасалынып барлық орта
мектептерге ортақ болып бекітіледі. Оқу жоспары мектептердің түрлеріне орай
да жасалынады. Шагын комплектті, сегіз жыддық, ұлттық мектептерде жоспар
озінше құрылады.
Оқу жоспары қоғамның мектеп алдына қойған мақсатымен тығыз
байланысты. Оқу жоспарында жекс пәндер педагогикалық заңцылықтарға,
бірізділік және жүйелілік принциптерінс, оқушылардың жас және таным
ерекшеліктеріне, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай орналасады. Жеке
пендердің белгілі бір реттілікпен оқу жоспарында берілуі олардың озара
логикалық байланыстылығына тәуелді. Оқу пәндері міндетті және тандаулы деп
бөлінеді.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады. Оқу
бағдарламасының құрамы:
- аталмыш пән бойыиша оқытудың мақсатын, оқушылар білімдеріне,
біліктер мен дағдыларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау
жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның
басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
- пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
- негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
- әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
- пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
- әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктср тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Сонымен, оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәңдер бойынша
бағдарлама құрылады. Ол түсінік хат, негізгі бөлім және әдістемелік
аппаратьгаан тұрады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу
бағдарламалары қайта қаралады. 1990 жыддан бастап Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігіне, ұлттық идеяға бағытталған бағдарламалар дүниеге келуде.
1999 жылы қабылданған "Білім туралы" заңга байланысты білім беру саласын
демократияландыру, гуманитарлаңцыру, ұлттық және жалпы адамзатгық
құндылықтарды меңгеруге сай білім беру саласының құрылымына, мазмұнына,
сипаты мен оқу жоспарына, оқу бағдарламасы мен оқулықтарға өзгерістер
енгізідді.
Бағдарлама жасауда кейбір кемшіліктерді атап өткен жөн болар:
- оқушылардың түсінігіне қиын оқу материалын енгізу;
- курсаралық байланысты ұмыту;
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу
әдебиетіне оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар
жинақтары, атластар, карталар, жұмыс дөптерлері жатады. Солардың ішінде
басты назар оқулыққа арналады. Жақсы оқулық оқушыны нәтижелі оқуға
жетелейді.
Оқулық — оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде
баяндайтын кітап.
Оқулыққа қойылатын негізгі талаптар:
-оқу бағдарламасына сәйкес болу;
-оқушьілар үшін ұғымды, қысқа және қызықты болу;
-көрнекіліктермен жақсы жабдықталу;
-тілі балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы керек;
- тексеру, өзін-өзі тексеру және оқу нәтижелерін түзетуге арналған
сұрақтар мен жаттьнулардың болуы.
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық
меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан соңғы кезде әрбір
пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары жарыққа шығуда. Дәстүрлі
кітаптармен қатар аудиовидеокассеталар және компактдисктерге жазылған
оқулықтар пайдаланып жүр.
Оқу пәнінің мазмұнын дидактикалық жобалау.
Дидактикалың негізгі қарастыратын мәселесі — оқыту процесі, оның
гаңцылықтарын ашу, білім мазмұнын анықтау және оқытудың тиімді әдістері мен
оқытуды ұйымдастырудың формаларын жасап шығару
Дидактиканың әдіснамалық негізі - таным теориясы.
Дидактиканың негізгі ұғымдары
1. Оқыту процесі - оқушы мен мұғалімнің өзара өрекетіне бағытталған,
мақсат көзделінген процесс. Бұл процесс барысында оқушыларға білім беру,
тәрбие беру және оларды дамыту жүзеге асырылады.
2. Оқытудың қагидалары (принциптері) бул оқыту процесінің
тиімділігін арттыруға қажетті ең негізгі дидактикалық талаптар жүйесі.
3. Білім берудің мазмуны бұл жеке адамның жан жақты дамуы және
қалыптасуы үшін меңгеретін білім, іскерлік, дағдылар жүйесі.
4. Оқытуды уйымдастырудың формасы мұғалім мен
оқушылардьщ арнайы ұйымдастырылған белгіленген тәртіп бойынша жүргізілетін
оқу таным іс-әрекет процесі.
Дидактика оқыту, білім беру тек білім берушілік сипатта ғана болмай,
оның тәрбиелік жагын да қарастырады.
: Дидактика заңцылықтарына негізделген жаңа ғылыми' ойлау адамды табигаттың
бөлігі деп есептейді, тәрбие, басқа да қоғамдық қүбылыстармен тығыз
байланыста қарастыры-лады, тарихи және таптық сипатта болады.
Оқыту - оқытатын адамның іс әрекеті
Оқу - оқитындардың іс өрекеті
Білім - оқитындардың ғылыми білімдермен тәжірибелік, юкерлік
дағдылармен қарулануы, ғылыми дүниетанымның, адамгершшіктік пен жалпы
мәдениеттің дамуы.
Оқьггу процесі
Оқыту туралы айтылған және жазылған пікірлер өте көп.
Оқыту - күрделі процесс, яғни оқытушы мен: оқушылардың өзара әрекеті, қарым-
қатынасы, оқушылардың ғылыми білімдермен дағдылармен қаруландыруға
бағытталған, оқу танымдық іс-әрекетін ұйымдастыратын, дүниетаным мен
адамгершіліктік, әсемдік көзқараспен сенімді қалыптасты-ратын, шыгармашылық
қабілетті, дамытатын белгілі мақсат. көздейтін процесс.
Оқыту процесінің құрылымы
Мақсат - ол жалпы және басты болып бөлінеді. Мұғалім оқу процесінің
негізгі ұйымдастырушысы бола түра, ол саналы түрде өз мақсатының нәтижесін
көре білуі тиіс, яғни белгілі бір білім, іскерлік, дағдылардың жиынтығын
беру, үйрету, ұғындыру және ақыл-ой күштерін дамыту. Сонымен бірге оқыту
процесі барысында жеке тұлғаны дамыту, тәрбиенің жоғары дәрежесіне қол
жеткізу де басты міндет болып табылады.
Оқыту процесінің басты мақсатының психологиялық-педагогикалық маңызы
- шығармашылық күш-қуатты арттыра отырып, ұйымдастыру, оқушылармен қарым-
қатынас кезінде білім берудің тиімділігін арттыру, оқытудың жаңа тиімді
әдіс-тәсіддері мен формаларын қолдануда.
2. Оқытудың мазмұны — бұл оқытушының жұмысы, танымдық іс-әрекет,
әдіс-тәсілі мен құралы, іскерлік пен дағдысы.
3. Оқыту процесіндегі басты тұлға — мұгалім, ол оқушылардың
танымдық іс-әрекетін ұйымдастырушы.
Оқушылар таным процесінің субьектісі, ал мұғалім обьекгісі бола
түрып, оқу-таным процесінің маңызды элементі болып табылады.
4. Оқыту әдістері — бұл мұғалім мен оқушылардьщ өз ара әрекет ету
құралы болып табылады.
5. Оқытуды ұйымдастыру формасы, оның негізгісі ~ сабақ. Оның кептеген
формалары бар: практикалық-лабораториялық сабақтар, семинар, лекция,
диспут, жобаны қорғау, үйірмелер және т.б. Оқытуды ұйымдастырудың әрбір
формасы оқудың мазмұны мен оқушылардың жас ерекшелігіне қарай
ерекшеліктеріне байланысты нақты сипатқа ие болып отырады.
Өз бетінше және үй жұмысы мүның маңыздылығы білім, іскерлік және
дағдыны бекіту, ақыл-ой күштерін жедел қарқынмен дамытуда өз бетінше немесе
үй жұмысының формалары юртүрлі, атап айтқанда кітапханаларда
шығармашылықпен жумыс істеу, өз бетінше шүғылдану, күнделіктер жүргізу,
шығармашылык өнер жұмыстары, ақпараттармен алмасу, талдау жасау, сын айту.
6. Білім, іскерлік және дагдыны іс жүзінде қоддану, яғни қоғамдық
пайдалы жұмыстар, ендірістік практикалар, қоғамдық өмір
7. Педагогикалық диагностика. Диагностика арқылы педагог оқу
процесіне өзгерістер енгізе алады, яғни оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
енгізу, оқытуды ұйымдастырудың жаңа формаларын ойластыру. Диагаостиканың
әдістері - жеке түрде немесе фронтальды түрде ауызша сүраулар жүргізу, жеке
жазбаша жұмыстар, шығармашылық түрғыдан жасалатын тапсырмалар.
Оқу пәнінің жобалау негіздері
Болашақ пән мұғалімі өз пәнін оқытудың жалпы зандылықтарын,
мақсаттары мен міндеттерін, мазмұнын, әдістемелік-зерттеулерді, оқытудьщ
өртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана білуі, педагогика ғылымы мен озат тәжірибе
жетістікгерін өзінің қызметіне батыл енгізу төсілдерін жоғары оқу орны
қабырғасында жүріп игеруі тиіс. Зандылықтар мен заңцар ғылыми теорияның
маңызды компоненттері. Заңдылық белгілі бір жағдайдағы объективті, тұрақты,
жалпы, қажетті өзара байланысты сипаттайды.
Оқытудың заңдылықтары оқу пәнінің құрамдас бөліктерінің арасындағы
объективті, мөнді, түрақты байланыс.
Оқу процесінің ішкі және сыртқы заңдылықтары бар. Сыртқы заңдылықтар
оқыту процесінің танымдық процестер мен жағдайларға, әлеуметтік, саяси
ситуацияға, мөдени қүндылықтар, мәдениет деңгейі т.б. тәуелділігін
сипатайды.
Ішкі заңдылықтарға оқу пәнінің компоненттерінің, яғни қүрамдас
бөліктерінің мақсат, мазмұн, әдіс, құрал, форма т.б. озара байланысы
жатады.
Заңдылықтар моделінде көрсетілгендей:
1. Дидактикалық компонент оқу пәнінің дидактикалық сипатын жалпылау,
яғни оқытудың мақсат, мазмұны.
2. Гносеологиялық компонент мұғалімнің басшылығымен оқушылардың
(объективтілікті) нақтылықты тануы. (Факті-дәләлдер, заң, өзін-өзі, т.б.)
3. Психологиялық компонентке оқьпу процесі барысындағы ушьшардың
танымдық іс-әрекеттері жатады.
4. Кибернетикалық аспектіде көптеген байланыстар көрініс береді
(ақпаратты меңгеру, т.с.с.)
5. Әлеуметтік компонент оқу пәніне қатысушылардың қарым-
қатынасы.(мұнда оқытушы мен оқушылардың ғана қарым-қатынасы емес, сонымен
бірге бағыттылығы, оқытудың әлеуметтік маңыздылығы т.с.с.)
6. Ұйымдастыру компоненті ақыл-ой еңбегі арқылы оқытуды бейнелейді.
Сонымен бірге жалпы және жекеленген заңцылықтар болып бөлінсді.
Барлық жүйені қамтитын заңдылықтарға жалпы, жекеленген, дидактикалық,
психологиялық, әлеуметик заңдылықтар жатады.
Жалпы заңдылықтар
1. Оқытудың мақсаттылыгы мақсаттың қоғам дамуының деңгейі мен
жылдамдығына, қоғам қажеттілігі мен мүмкіндігіне, педагогика ғылымы мен
практикасының даму мүмкіндігі мен деңгейіне байлаңысты.
2. Оқытудың мазмұны. Ол қоғам қажетгілігі мен оқытудың мақсатына;
әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогрестін дамуына; оқушылардың жас
ерекшелік мүмкіншілігіне, оқытудың теориясы мен практикасының даму
деңгейіне; оқу орнының материалдық-техникалық және экономикалық
мүмкіндігіне байланысты.
3. Оқытудың сапалы болу заңдылығы:
— оқытудың әрбір жаңа кезещнің тиімділігі;
— оқытудың алдыңғы кезеңінің өнімділігі мен қол жеткен нәтижелер;
— оқытатын материалдың көлемі мен сипатына; оқытушылардың
ұйымдастыруы мен педагогикалық әсеріне;
— оқыту уақытына байланысты.
4. Оқу әдістерініқ заңдылықтары дидактикалық әдістердің тиімділігі
әдістерді білу, қоддана білуге, оқытудың мақсатына, мазмұнына, оқушылардың
жас ерекшелігіне, материалдық-техникалық базаға, оқу пәнін ұйымдастыруға
байланысты.
5. Оқытуды басқару заңдылықтары:
— оқыту жүйесіндегі кері байланыстардың интенсивті-лігінен;
— әсердің негізделінгенінен.—
6. Оқытуға ынталандыру заңдылықтары
— мотивке (ішкі, сыртқы) байланысты.
Нақты заңдылықтар
а) Дидактикалық
- оқытудың нөтижесінің оқытудың мерзіміне тікелей байла-ныстылығы;
- оқушылардың оқудың мақсатын саналы түрде ұғынуларына
байланыстылығы;
— қолданылатын әдістерге;
— оқыту құралдарына;
— оқыту ситуацияларына;
— мұғалім шеберлігіне.
ә) Гносеологиялық
— оқытудың нәтижесін оқушылардың оқи білуіне;
— оқушылардың танымдық іс-әрекетінің көлеміне;
— білім, іскерлік, дағдыны іс-жүзінде пайдалана білуіне;
— үй жұмысын жүйелі түрде, үнемі орындауға;
6) Психологиялық
— оқуға деген қызығушылық пен ынтаға байланыстылыгы;
— белсенділікке, психикалық процестерге байланыстылығы;
1) Оқытудың қоғамның мұқтаждығына және жагдайына
байланыстылық заңдылығы (еліміздің әлеуметтік, экономикалық дамуына
байланысты).
2) Оқытудың, білім берудің және дамудың өзара байланыс заңдылыгы
(П.С. Выготскийдің пікірі бойынша оқыту дамудың алдында жүріп отырса, егер
оқушы оқуды өзінің міндеті деп санамаса, өз жауапкершілігін сезінбесе, онда
оқуды жақсы ұйымдастыруға болмайды). Оқыту процесінде білімнің таным
белсенділігі кеңиді, терендейді, ақыл-ой қабілеті, білімді өз бетімен
меңгсру белсенділігі дамиды, заттың мәнін ғылыми ұғымдарды терең түсінеді.
3) Оқыту процестерінде оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке
алу.
4) Оқу пәнінің міндеттерінің, мазмұнының, формаларының және
әдістерінің өзара байланыс заңдшықтары.
Оқытудың заңдылықтарынан оқытудың қағидалары туындайды. Дидактикалық
қағидалар бұл оқыту процесінің оның мақсаты мен зандылықтарына сөйкес
мазмұнын, ұйымдастыру формасы мен әдістерін анықтайтын негізгі ережелер.
Дидактиканың негізгі ұғымы ретінде, оқытудың қағидалары, заңдар мен
заңдылықтарын мақсатқа сай қолдану әдістерін сипаттайдьі
Я.А. Коменский оқытудың табиғилық қағвдасын негізге ала отырып,
қалған қағидалардың тізбесін ұсынған.
А. Дистервег оқытудың мазмұнына оқушы мен оқытушылар үшін қағидаларды
талап ретінде қарастырған.
К.Д. Ушинский бірізділік, оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуі, тым
жеңіл немесе өте қиын болмауы, сонымен бірге саналылық, белсенділік,
көрнекілік қағидаларын ұсынған.
Сонымен, жалпы дидактикалық қагидалар жуйесі:
— оқудағы саналылық пен белсенділік;
— оқытудың көрнекілігі;
— оқытудың жүйелілігі мен бірізділігі;
— оқытудың беріктілігі;
— оқытудың ғылымилылығы;
— теорияның практикамен байланысы.
1. Белсенділік пен саналылық
Оқушы-студент танымдық белсенділік, саналылық көрсететін, іс-
әрекеттің субьектісі болуы керек. Оқушылар оқудың мақсатын саналы түрде
ұғынуы керек, жоспарлап, өз оқу жұмысын ұйымдастыра білуі керек, мәселені
қоя білу, шешім таба білу.
Бұл қағиданы іс жүзіне асыруда төмендегідей оқытудың ережелері
сақталуы тиіс:
— мақсат пен міндеттің нақтылығы;
— оқыта отырып, танымдық іс-әрекеттің барлық түрі мен формасын
қолдану, таддау жасау;
— әрбір сөздің, ұғымның, түсініктің мәнін оқушы түсінетіндей етіп
үйрету, оқыту;
— белсенділікті арттыру үшін уақыт пен күш-жігерді аямау;
— басты мәселе пән емес, жеке тұлғаны қалыптастыру екенін естен
шығармау керек;
— оқыта отырып, ең негізгі мәселені бөліп алу, соған назар аудару;
— оқуға, оқи білуге үйрету;
— қайталап айтып берген емес, нақты істе қолдана білетін адам ғана
білетін адам екенін есте сақтау;
4- лекция
Тақырыбы: Дәстүрлі педагогикалық технологиялар.
Жоспары:
1. Оқытудың ұйымдастыруға дидактикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны
дидактикалық тұрғыдан іске асыру.
1. Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны
дидактикалық тұрғыда іске асыру.
2. Педагогикалық жүйе Білім категориясының негізгі сипаттамсы.
3. Дидактикалық процесті іске асырудың педагогикалық категориялары.
4. Дидактикалық процестер.
Қазақстандағы білім берудің қазіргі тұжырымдамасы және оны дидактикалық
тұрғыда іске асыру.
Егемен елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және саяси
өзгерістер ғылым мен өндірістің барлық салаларында жұмыс істейтін маман
даярлаудың сапасын жетілдіруді, тәрбие мәселелеріне тыңғылықты, байыппен
қарауды бүкіл педагогикалық процесті басқарып және оған қатысып отырған
мамандардан талап етеді.
Жастардың алған білім мөлшерінен, олардың өмірге даярлығынан, ертеңгі
күні қызмет істей білу, басқара білу қабілетіне Егемен еліміздің өркениетті
мемлекетгер қатарынан алатын орны тікелей байланысты.
Болашақ мамандардың кәсіби даярлығын арттыруға байланысты барлық
мәселелердің өзекгілігі мен маңыздылығы жоғары мектептің дәл қазіргі
кезеңдегі жағдайына талдау жасап, оның алдында тұрған мәселелерге назар
аударудың қажеттілігін дәлелдеп отыр.
Болашақ жоғары оқу орындарында оқу-тербие және ғылыми жұмыстарға
басшылық жасайтын, бүгінгі магастрант, ертеңгі оқытушының жеке басы мен
кәсіби біліктілігі, барлық дерлік педагогикалық жүйенін біртұтастығы бір-
бірімен тығыз байланыста болады.
Жарияланған ғылыми еңбектер мсн ғылыми-педагогикалық әдебиеттерге
шолу жасай отырып, Жоғары мектеп проблемасына арналған, әсіресе, қазақ
тіліндегі еңбектердің аздығына көз жеткізуге болады.
Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы Білім беру жүйесінде
болып жатқан өзгерістер Білім берудің мемлекеттік стандарттарындағы білім
берудің мақсаты мен мазмұнынан Магистратура тыңдаушылырына қойылып отырған
талаптардың жоғары екендігін айқындайды.
Осыған байланысты ұсынылып отырған көмекші оқу құралы магистратура
тындаушыларына арналған "Жоғары мектеп педагогикасы" курсы бойынша оқу
жоспарында көрсетілген жүктемеге сай, бүдан бұрындары баспадан шыққан
ресейлік, қазақстандық ғалым-авторлардың оқулық, оқу құралдарының,
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңдары, тұжырымдамалар және т.с.с.
құжаттар мен жекеленген авторлардың жоғары мектеп мәселелеріне арналған
мақала т.б. еңбектсрінің кемегімен жазылды.
Бұл құралды жазудағы мақсат — магастратураға түскен магистранттардың
жоғарыда аталған пән бойынша, мүмкіндігінше:
— жоғары мектепте оқыту, білім беру мен тәрбие жұмыстарының қыры мен
сырын ұғыну;
— жоғары мектепте оқытуды ұйымдастырудың формаларын, оларға
қойылатын талаптарды;
— жоғары мектеп оқытушысының жеке тұлғасына қойылатын талаптармен
мен қажетгі кәсіби сапалы қасиеттері жайлы;
— студент психологиясын терең, жан-жақты білу;
— студент жастармен жұмыс істеудің ерекшеліктері, тәлімгер жұмысының
қыры мен сыры;
— Қазақстан Республикасындағы және шетелдердегі жоғары білім беру
жүйелерінің стратегиясы мен дамуы;
— Қазақстан Республикасындағы жоғары білім беру стратегиясы жайлы;
— мемлекеттің білім беру, тәрбие және ғылыми-зерттеу жұмыстары жайлы
құжаттары мен тұжырымдамаларын оқып, үйрену және т.б.
— ғылыми-зерттеу жұмыстарының мәні мен мазмұны, зерттеудің әдіс-
тәсілдері;
Және тағы көптеген мәселер жайлы жалпы мағлұматтар беру, таныстыру.
Педагогикалық жүйе Білім категориясының негізгі сипаттамсы
Категория, бәрімізге белгілі, қарастырылып отырған ғылымның негізгі
фундаментальді ұғымдары.
Ондай категорияларға педагогикада даралық (индивидуальность), тұлға,
білім беру, тәрбие, дамыту, оқыту, өзін-өзі тәрбиелеу, әлеуметтену,
қалыптастыру, педагогикалық іс-әрекет, оқу іс-әрекеті, педагогикалық өзара
қатынас, педагогикалық жүйе, білім беру процесі, педагогикалық процесс
жатады.
Бәрімізге мәлім адам үш жағынан: биологаялық негізімен (жеке тұлға)
және әлеуметтік (тұлға); үшіншісі-адамдағы адамшылық (даралық) көрінісімен
белгілі. Осыған байланысты және үш ұғым: жеке тұлға, тұлға және даралық
пайда болады. Яғни, онда жануарлық бастама (организм), әлеуметтік (тұлға)
және таза адами сапа (даралық) орын алады.
Жеке тұлға (индивид) Ноmo Sapiens өкілдеріне қатысты айтылады. Бұл
филогенетикалық және онтогенетикалық даму өкілі, туа біткен және жүре пайда
болғандар бірлігі. Индивид адамның жануарға тән екенінің айғағы.
Тұлга — адамдағы қоғамдық бастаманың көрінісі оның әлеуметгік өмірге
қатыстылығы. Бұл, өз кезегінде қоғамдық қарым-қатынастар арқылы анықталатын
достық, сүйіспеншілік, отбасылық, өндірістік, саяси және т.б., жүйелердің
қарым-қатынасы.
Даралық - бұл, адамды жануардан және әлеуметтік ортадан даралайтын,
ерікті, тәуелсіз тірі организм ретінде танылуы. Мұнда оның іс-әрекет
жасырылған. Даралық дамыған сайын бөлек тұлға түгелімен өзінің күшіне
сенеді, сондықган ол тек қана еркін емес және де өзбетінше адам.
Бұл ұғым тұлғаның. басқа адамдарға ұқсамайтын мінез-құлық, ой-өрісі,
тәлім-тәрбиесі т.т. арқылы айқындалады. Сондықтан педагог, тұлғаның
психологаялық құрылысы жайлы терең білімі, сонымен қатар ойлау
заңдылықтарын, ес, тұлғаның қалыптасу аймағына тиіесілі тәрбие әсерімен
қамтамасыз ету, әрбір адамның қабілеттіліктерін мүмкіндігінше ашу,
пайдалану, қоғам өміріне және жеке тұлға үшін де керек екенін білуі тиіс.
Даралық негізінен оның интеллектуальдылығы мотивациялық,
эмоциональдық ырық, пәндік-практикалық, өзін-өзі реттеушілік,
экзистенциаддық (ғылымға объективті сенім) сфералары арқылы анықталады.
Интелектуальдық сфера бөрімізге белгілі, ойлау турлері (танымдық,
шығармашылық) ойлау стилі (аналитикалық, образдық ойлау), ақыл
сапасы (туйсікгілік) икемділік өзбетіншелік (ой сыны, ойша
әрекеггілігі), танымдық процестері (зейіні, есі, қиялы, ұғынуы), ой
операциялары (есептеу, даралау, талдау, жинақтау, жүйелеу, абстракциялау,
дәйектеу), танымдық біліктіліктер (сұрақ қоя білу, мәселен айқындау, болжам
алға тарту, оны дәйектеу, қорытынды жасау, білімді қолдана білу оқи білуі
жоспарлай білуі, мақсат қоя білуі, қажет деген жерде оқи, жаза білуі),
пәннен тысқары білім және біліктіліктер (мораль туралы ұғымы, жалпы
адамы құндылықтар, адамгершілік істері).
Мотивадиялық сфера бүкіл өмір бойы мотиві мен мақсатын
қалыптастыратын және дамытатын, адамдарды қалыптастыратын және
дамытатын барлық тұтынушылығы жиынтығын құрайды.
Эмоциональдық сфера тек қана эмоция мен сезім арқылы ғана
сипатталмайды, ол сонымен қатар өзін-өзі бағалау және берекетсіздену арқылы
сипатталады.
Жоғары берекетсіздік кезінде адам тез таңданады, болмасыға
қапаланады, қаралайым жағдайдың өзінде шатасады, сенімсіздік, сәтсіздіктен
қорқу, тез шоршайтын болады. Артық немесе кем өзін-өзі бағалауда, қарым-
қатынас барысында қиналады, ескеріуді ауыр қабылдайды.
Ерік сферасы адамдарды біле, ұға тұра мақсат, артық міндет қою арқылы
сипат алады. Жігерлі адамға алға ұмтылушылық , ішкі және сыртқы бөгеттерді
өту, нервтік және бұлшық еттің қысымын жеңу, өзін-өзі меңгеруге қатысты.
Өзін-өзі реттеу сферасы мақсат таңдай және оған жету кұралдарын еркін
таңдау, оларды таңдаудағы ырық, өз ойын реттеу, көңіл күй, қарым-қатынас,
әрекет арқылы сипатталады..
Пәндік-практикалық сфера әртүрлі іс-әрекет және қарым-қатынас
барысындағы икемділігі арқылы сипатталады
Экзистенциальдық сфера — адамдардың өзін және өзгені
бағалай білуі, басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсу, ұялшақтық,
сыпайылылық, жан-жақтылық және әрекетін ойлап жасау, өз әрекетінде
басқалармен санаса білу, тертіптілік арқылы сипатталады. Бұл мұрат және
көзқарас, сапалық бағдарды таңдау функциясын атқарады.
Таңдап алған мамандыққа байланысты бұл ұғымдарды ұғынып қана қоюға
көңіл бөлінбестен, олардың негіздері болып табылатын субъектілермен
жұмысты, оқу-тәрбие процестерін ұйымдастыруда басшылыққа алу қажет.
Өйткені, бір адам-тұлға ал бірнеше тұлға-қауым, қоғам. Сондықтан аталған
педагогиканың негізгі категориялары оның әдіснамалық негізінде сипат алады.
Педагог (грекше тәрбиеші) –дәріс беру және тәрбие жұмысымен
айналысатын тұлға. Педагогтің мұндай іс -әрекеттің объектісі ол оқытатын
және тәрбиелейтін адам болып табылады. Сондықтан оның іс -әрекетін өнер деп
тани отырып оқыту мен тәрбиелеу ісінде жоғары нәтижелерге жету үшін
педагогикалық қызмет мұғалімнен жан –жақты білімді, табанды еңбекті талап
етеді деген мағынада түсінген жөн.
Педагог тек ұстаз, оқытушы немесе белгілі пән мұғалімі ғана емес, ол
оқу –тәрбие жұмыстарын ұйымдастырушы, басшы, білім беру саласындағы
мемлекеттік тұлға.
Төменде осы тұлғаның білімділік және біліктілік негіздері мазмұнына
тоқталамыз.
Дидактикалық процесті іске асырудың педагогикалық категориялары.
Тәрбие — анықтама бірнеше мағынада беріледі (авторлардың, ғалымдардың
тұжырым қорытындыларына байланысты)
Білім беру — адамның, жеке тұлғаның ғылыми білімдер танымдық іскерлік
пен дағдыларды меңгеру процесі, нәтижесінде дүниетанымның, адамгершіліктік
және да сапалы қасиеттердің қалыптасуы, жеке адамның жылдық; басқару
қызметіне қарай — талдамалық, баға беруші, конструктивті, ұйымдық;
жиналған мәлімет көзіне қарай - мектепішілік, ведомстволық, ведомстводан
тыс; мақсатты пайдалануы бойынша - директивалық, таныстырушылық,
кепілдемелік және т.б.
Ақпараттық банк қалыптастыру, оны шұғыл қолдану технологиясын
енгізуде, еңбекті басқару ғылыми ұйымдастырудың деңгейін арттырады.
Педагогикалық жүйе дербес дамитын және тұтас басқарылатын бірнеше
компоненттерден құралады. Педагогикалық жүйені басқару бір жағынан оның
тұтастығын сақтаса, скінші жағынан оның жекелеген компоненттеріне ықпал
жасауға, өзгертуге мүмкіндік береді. Осылайша педагогикалық жүйенің қызметі
қатаң белгіленген уақыт шегінде (9-11 жыл)орындалуы тиіс қоғамның
қажеттілігін орындауға бағытгалады.
Жүйенің мақсаты оның мазмұнын айқындайды, ол мазмұн көп түрлі және
оны іске асыру әдістері де сан алуан. Басқа жүйелер сияқты педагогикалық
жүйе де алынған нәтижелердің деңгейімен сипатталады.
Педагогикалық құбылыстың диалектикалық табиғатын таныта отырып,
педагогакалық жүйенің компоненттері, оның оңтайлы қызмет етуіне қажетті
және жеткілікті болуы тиіс. Осы негіздс мектеп жүйе құраушы фактор-лардың
жиынтығы болып табылады. Жүйені құраушы фактор мақсат пен нәтиже
факторларынан көрінеді. Қызмет ету шарттары - әлеуметгік-педагогикалық және
уақытша шарттары; Құрылымдық компоненттср — басқарушы (педагогикалық ұжым)
және басқарылушы (оқушылар ұжымы) жүйені, педагогикалық әрекетгің мазмұны,
құралы, формалары мен әдістерінен түзіледі; Қызметгік компонештер —
педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарластыру, ұйымдастыру, бақылау,
қадағалау және түзетуді құрайды.
Мектепте педагогикалық жүйені басқару нысаны ретінде қарастыру, білім
беруді басқару, қызмет басқаруды басшылар, мұғалімдер мен оқушылардың
бірдей дәрежеде мақсат қойып, нәтижеге қол жеткізуге ұмтылуын,
педагогикалық және оқушылар ұжымын қалыптастыруға қолайлы жағдай жасайды,
оқу-тәрбие жұмыстарының түрлі құралдары мен әдістерін таңдап, пайдалануды
білдіреді. Бұндай жағдай педагогикалық жүйенің мақсаттылығын сақтауға жрне
оны құрайтын компоненттерді жақсартуға оң ықпал жасайды.
Педагогикалық жүйенің жүйе құраушы факторлары
Жүйе құраушы маңызды факторлардың бірі, тедагогикалық жүйенің
қызметінің; бастау көзі — оқушы тұлғасының үйлесімді дамуы, оның өзін-өзі
айқындауына багытталған мұғалімдер мен оқушылардың бірлескен ерекетінің
мақсаты болып табылады. Мектептің мақсаты — тұлға қасиетінің ақыл-ой,
адамтершілік, эстетикалық еңбек, экологиялық, құқықтық және басқа да
базаның мәдениетін қалыптастыру. Жалпы мақсаттар оқу тербие процесінің
жекелеген бағыттары бойынша нақтыланады. Басқарудың тиімділігін арттырудың
ең басты белгісі мектеп басшыльиының, мұғалімдердің, оқупшлардың өзін-өзі
басқару органдарының жекелеген мақсаттарды беліілей алуы және белгілі бір
уақыт кезеңінде оны жалпы мақсатпен үйлестіріп, реттеп отырады.
2- лекция.
Тақырыбы: Оқу процесін жобалаудың дидактикалық міндеттері.
Жоспары:
1. Жоғары кәсіптік мектепте оқыту негізі.
2. Педагогикалық технология оның дамуы.
3. Педагогикалық технология түрлері, қолдану жолдары.
Жоғары кәсіптік мектепте оқыту негізі.
1. Қоғам талабына, мүддесіне сай жеке адам, маман даярлау, дамыту
және қалыптастыру;
2. Кәсіби тұрғыдан — білікті, білімді, іскер, кәсіби сапалы, саналы
маман даярлаудың зандылықтары мен қағвдаларын, әдіс-тәсілдерімен құралдарын
анықтау, ойластыру, алдыңгы, озық педагогикалық іс-тәжірибелердің
нәтижелерін іске ендіру.
Кәсіптік жогары білім берудің негізгі мақсаты — жеке тұлғаның,
болашақ маманның кәсіптік іскерлігін жетілдіру, жас мамандарды кәсіптік
тұлға ретінде қарай отырып, болашақ қызметіне бейімділігін арттыру,
мамандығына деген жауапкершілігін ояту, кәсіптік міндетгерді шешуге
бағытталған мүмкіндіктерінің қалыптасу деңгейін анықтау, жоғары оқу орнында
алған білімдерін болашақ қызмет міндеттерімен ұштастыра білу дағдыларын
қалыптастыру.
Студент - болашақ маман. Оқу процесінде олардың мамандығына
байланысты психологиялық-педагогикалық білімдермен қаруландыру қажет,
болашақ маман ретінде тандаған кәсібінің ерекшеліктерімен, кәсіби тұрғыдан
дамудың факторларымен, мамандыққа деген сүйіспеншілікті қалыптастыратын,
мамандыққа тән әдеп, тактика , шеберлік, әдіс-тәсілдерді жете таныстыратын
оқу пәні - жоғары мектеп педагогикасы.
Болашақ маман — бүгінгі өмірдің келелі мәселелерін қазіргі заман
талабына сай, нарықтық экономика талап ететін әлеуметтік және кәсіптік
міндеттерді шешуге даяр, ез қызметін біліктілікпен атқара алатын маман
болып шығуы қажет.
Студентгік топ - материалдық және рухани өмірде жоғары кәсіби және
әлеуметтік рөлдерді орындау үшш белгілі бір бағдарламамен іс-әрекетгері
ұйымдастырылатын әлеуметгік топ.
Студентгік жасқа әлеуметтік тұрғыдан жетілу кезеңі сәйкес келеді. Бұл
кезеңнің белгісі білім алудың аяқталу кезеңі, еңбекке деген белсенділік,
қоғамдық жұмыстар, заң алдындағы жауапкершілік, жанұя құру, бала тәрбиесі
болып келеді. Қазіргі кезде студенттік топ қогамдағы сан жағынан алғанда
алдыңғы орындардың бірінде. Оған әркімнің де көзі жетеді. Соңғы жылдардағы
білім беру, оның ішінде жоғары білім беру жүйесінде болып жатқан елеулі
өзгерістерге байланысты арнаулы орта білім, жоғары білім, жоғары бшшнен
кейінгісі екінші жоғары білім, магистратура, аспирантураларда білім алып
жатқан жастардың саны арта түсуде.
Студенттер - қоғамның ірі интеллектуалдық потенциалы. Студенттердің
әлеуметтік құрылымы негізінен біздің қоғамымыздың әлеуметтік құрылымын
айқындайды.
Студент ұғымына педагогика және психология ғылымдары нақты түсінік
бермейді. Ал ғылыми әдебиеттерде берілетін анықтамалар әртүрлі болып
келеді.
Психологияда 17-18, 25-26 жас аралықтарындағы үлкендер, ересектер
қатарына енген шақ деп сипатталады. Студент үшін бұл кезеңдер жеке тұлға
ретінде қалыптасуымен жоғары білікті маман болу кезендеріне жатады.
Белгілі Кеңес Одағының психологы Б.Г- Ананьев студентгік кезең, жеке
адам тұрғысынан алғаида, адамгершіліктік және эстетикалық сезімдердің
белсенді түрде даму кезеңі, ересек адам ретінде азаматтық, саяси-қоғамдық
және кәсіби мамандық міндеттерінің тұрақталу, толысу кезеңі деп көрсетеді.
Студенттік кезең қарым-қатынастың нағыз кең көлемде жүретін шағы.
Студенттік жас - ақыл-оймен қабілеттіліктің дамуының маңызды кезеңі.
Педагогикалық технология оның дамуы.
Ғылыми-техникалық прогресс өндірістің көптеге салаларын ғана
технологияландырып қоймай, мәдениетті білімнің гуманитарлық саласына батыл
еніп дами бастады. Қазір ақпараттық, медициналық т.б. технологиялық
салалармен бірге білімнің технологиялық мәселеле қарастырылуда.
Өндіріс процесін технологияландырумен салыстырғанда педагогикалық
бағдарлама одан да қиын әрі күрделі процесте екенін тәжірибе көрсетіп отыр.
Алайда, бұл программа эксперимент түрінде дәлелденіп, оптимизацияланып
және; тиімділігін көрсетіп, тексеріліп барып жоспарлы түрде жүргізілу
арқылы білімді технологаяландыруға қолданылып келеді. "Егер жоғары оқу
орындары мен білімді, біріншіден, оны өндіріс орындарымен салыстырсақ,
сондағы "шикізат", екінші жағынан, "оқушы" дайын күткен өнімі болып
табылады.
Педагогикалық технологияның артықшылығы, басқа технологиялардан
айырмашылығы "тірі материалдармен", демек қоғамдағы үстеме өндіріспен
байланыстылығымен ерекшелене түседі. Педагогикалық технология басқарудың
көптеген теориялық және практикалық мәселелерін қамтиды.
Олар, оқытудың құралы мен әдістері және оқу процесін ұйымдастыру. Осы
арқылы олар педагогикалық ой-пікірді тарата алады және міндетті — деген, XX
ғасырдың басындагы прагматикалық психология мен педагогиканың негізін
қолдаушылардың (У. Джеймс, Д.Ж. Двюн, С. Холл) тағылындарын растай түсуде.
Индустриалдық педагогиканың өкілі Ф.У. Тейлордың да ой-пікірі осыған ұқсас.
30-жылдары АҚШ-та жасалған аудиовизуалдық оқудың алғашқы
программасының кіріспесінің өзі, білімдегі технологаялық революцияның
бастамасы ғана емес, қазіргі кезендегі дамыған, мені, пәні, концепциясы,
морфологаясы, әдебиеттері толық жазылған жаңа пән — педагогикалық
технологаяның негізін салды.
Алғаш 20-жылдарда "Педагогикалық технология" термині педагогтардың
еңбектерінде негізделген. Ол И.П. Павлов, В.М.Бехтерев, А.А. Ухтомский,
С.Т. Шацкий, П.П. Блонский, Қ. Бержанов т.б. жұмыстарында көрініс тапты.
Бұл кезде ол басқа түсінікте "Педагогикалық техника" термині түрінде
таратылды.- Екіншіден, бұл 30-жылдары педагогикалық энциклопедияға оқу
сабақтарын тиімді ұйымдастыруға бағытталған құрал мен тәсілдің жиынтығын
анықтайды -деген ұғымды берген болатын. Сондай-ақ, педагогикалық
технологияға көрнекі құралдарды пайдалану және оқу мен лабораториялық
сабақтарды өткізу процестері де жатқызылған. Бұл жылдары "Педагогикалық
технология" ұғымын программалап оқьпуға, техникалық құралдарды пайдаланумен
байланыстырып отырды. Алайда, бұл пән ретінде оның фактілері мен
материалдары дамытылып, қайта өзгертіліп, ондіріс адамдары, педагоггар мен
ғалымдар өздерінің өндірістік және оқу-тәрбиелік мақсаттарына қарай
өзгертіп отырады.
Терминнің атауы "Технология білімге" және "Білім технологиясы",
кейіннен "Педагогикалық технология" болып өзгертілді. Осылай, оның маңызы,
міндеті оқу-тәрбиелік сипаты біртіндеп толықтырыла түсті. Ол үш дәуірге
бөлінді. Бірінші дәуір — 40-50 жылдардың орта кезінде әртүрлі техникалық
құралдар арқылы ақпаратты хабарлар беріле бастады. әр түрлі техникалық
жазбалар. Оны жанғыртып қайта жазу техникасы келіп шықты, "аудиовизуалдық
құралдар" пайда болды. Магнитофон, пластинка ойнатқьшггар, проектор мен
телевизорлар мектептің оқу-тәрбие жұмысында қолданыла бастады. Бұлар
есіресе, тұрмыста жиі қолданылып жүрді. Сөйтіп, сол жылдары "Білімді
технологияландыру" термині оқу-тәрбие процесінде инжәнерлік ой-пікірдің
жетістіктерін уағыздауга көп коңіл бөлді.
Екінші дэуір (50-жылдардың ортасы мен 60-жылдарды қамтиды). Бұл
жылдардың ерекшелігі, теориялық негізі - программалаи оқыту болып
есептелетін технологиялық қарым-қатынас, оиымсн жұмыс істету тәсілдері атты
жаңа ой-пікір келіи шықты. Аудиовизуалдық құралдар жасала бастады, ол оқу
мақсатгарын жақсартуга арналған, әдіс пен тәсілдер, объектілер: қайта
байлаңыс электронды кластар, оқыту машинкалары лингофон кабинеттері
болды. "Білімге - технология термині Оқытудың техникалық құралдары"
болып өзгерді. Білімді технологияландыру біртіндеп, ғылыми атауын
кеңейтіліп әдістер мен құралдар жиынтығы термині келе шықты. 60-жылдары
программалап оқытудың мамандары және аудиовизуальдық білімдер маманы
"Педагогикалық технологаяны" - жаңа пән ретіңде таныды.
Үшінші дәуір (70-жылдар). Оқу-тәрбие процесінін технологаясына жүйелі
қарым-қатынас жасала бастады М зерттеушілер педагогикалық технологияны (ПТ)
ғылымшн техниканың жаңа жетістікгері ретінде оқу-тәрбие процесін
оптимизациялауға пайдалану және оны қайта жасау мақсатында зерггей бастады.
Ерекше атап өтетін бір және сол 60-жылдардың орта шенімен, 70-жылдардың
басында жақсы дамыган капиталистік елдерде - АҚШ та, Англияда Испанияда,
Жапонияда - педагогикалық технологая мәселелерще арналған журналдар шыға
бастады. Бұдан кезеңдерде бұл проблемалармен Ұлыбритания мен педагогикалық
технологияға арналған арнаулы аиналыса бастады
Педагогикалық технология — жинақталған интегралдық процесс — білімнің
барлық түрін меңгеру үшін ұйымдастыру және басқару, жоспарлау проблемаларын
талдай, оқу құралдарын жасау жолдарын көрсету, оған адам күшін пайдаланудың
экономикалық тиімділігін арттыру т.б. жатады делінген.
Төртінші саты 80- жылдары басталды. Ол педагогикалық-технологиялық
эволюциялық ұғыны. Оның ерекше сипаты компьютерлік лабораториялар ашу және
шағын кластар ашу, соған сәйкес программалар жасап, интерактивті видеоларды
пайдалану. Бұдан кейінгі кезендерде ғылым мен техниканың дамуы адамдардың,
ғылымның алдына кең жол ашты, жаңа технологиялар пайда болды. Мысалы:
өнеркәсіптік, электрондық, ақпараттық. Сондай-ақ, көптеген оқыту ресурстары
жасалды. Сөйтіп, жаңа техникалық, ақпараттық, полиграфиялық,
аудиовизуальдық құралдар пайда болып, оларга тән жаңа әдістемеліктеР
жасалды. Бұлар оқу және білім беру процесінің жаңа, толықтырылған
компоненттері болып есептеледі. осы негізде оқу-тәрбие процесінде жоғары
оқу орындарында жаңа техникалық мамандықтар ашылды. Міне, мүндай нәтижеіер
мен жетістіктер "Педагогикалық технологая" ұғымының өзіңдік ерекшеліктерін
тағы да көрсете түсті.
АҚШ-тың оқытудың технологиясы туралы комиссия Президент пен
Конгресске жасаған баяндамасында: "Педагогикалық технология табиғатының екі
жақты маңызы бар екенін анықтады: Олар – технологиялық революция
нәтижесінде пайда болған оқу процесін пайдалануға болатын процесс". Оны
барлық оқу процесін бағалауға, ұйымдастыруға, жоспарлауға т.б. жүйелі
жұмыстарға қолданады. Сондай-ақ, оны оқу процссін жаңаша құруға және
оптимизациялауға қолданады. Әлемдік педагогикалық ой-пікірде педагогикалық
технология — оқу процесін жаңарту мақсатында қолданылады делінген.
Педагогикалық технологая әлемдегі барлық елдерде және оқу процесінің
барлық саласына қолданыла бастады. Бұған дәлел Бразилия педагогы - Ж.
Батист Араужу мен Оливейра зерттеулері дәлел. Кембридж университетінің
барлық оқу орындарында олар бұған тәжірибе жасап оқу процесінің сапасын
арттыратынын дәлелдеген, ең бастысы олар сауатсыздықты жоюдағы оның маңызды
мақсаты оқу процесінің тиімділігін арттыра тұсті.
Педагогикалық технологияның мәні мен мазмұны
Оқу бағдарламаларында барлық пөн бойынша білім мазмұнының езірше
бірінші элементіне үлкен мән берілуде, яғни білімге. Қазіргі қоғамда жүріп
жатқан әлеуметтік терең өзгерістер білім беруді дамытудың жаңа жолдарын,
яғни педагогака ғылымының парадигмасы мен әдістемесін өзгертуді талап
етеді. Бұрынғы әдетке айналған оқу үрдісінде мұғалімге басшылық рөл
берілсе, ал қазіргі оқу үрдісінде оқушы белсенділік көрсетуі тиіс, оны
оқытпайды, ол өздігінен оқуы керек. Қоғамды гуманизациялау, оқытуды
дифференсациялау арқылы оқушылардың өз таңдауына жол ашады. Ал мұғалімнін
негізгі көңіл аударатын мәселесі —әрбір оқушының жеке қызығуы мен
мүмкіндіктерін ашу. Оқушының іс -әрекеті көптеген мінез-құлық
параметрлерімен (іс-өрекет сипаты, жеке интеллектуалды дамуы, сөйлеу
мәдениеті, өз бетінше жұмыс істеуі, жауапкершілігі, өз еркімен ұсыныс
тастауы т.б.) бағаланады. Әрбір оқушы басқа оқушымен салыстырылмайды,
керісінше дамуына қарай өзімен-өзі салыстырылады.
Оқушылардың өз нәтижелерін бағалай білуге үйренуі аса маңызды. Сонда
баға оның жіберген қатесіне берілген жазалау емес, қайта жеткен жетістігіне
берілген мадақтау, қызығуы мен қажетін көтермелеу құралына айналады.
Педагогикалык технологияларды мазмұнына қарай жетілдіру мен топтау
Педагогикалық қарым-қатынасты ізгілендіру мен демократияландыру
негізіндегі технологиялар.
Педагогикалық технология түрлері, қолдану жолдары.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы
қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен
оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып
отыр.
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" заңында (1999) білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі- жеке адамды
қалыптастыруға бағытталған ролі және педагог қызметкерлер оқушылардың
мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім,
білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық
қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарты
деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім
жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие
үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ
беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт
берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам
педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл
технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі
әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік
тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады.
Мұнда оқушының әрекеті-технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл
бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда "Математика" пәні бойынша оқушылардың оқу
жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар
жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке
танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс.
Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде
қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала
отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша
тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы
бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық
сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік
тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға
тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді.
2005 жылы республикадағы 779 мектептің 4-сыныптарында 33811 оқушыдан
ашық 15 тапсырма бойынша тест тапсырмалары алынды. Орташа балл ретінде
республика бойынша 11, 44 балл көрсетілді. Астана, Алматы қаласы, Павлодар,
Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда, Атырау облыстарының мектептері орта
және ортадан жоғары көрсеткіштер көрсетті. Бұдан мектептерде оқушылардың
білім сапасын жетілдіру көкейтесті мәселенің бірі болып отырғанын байқадық.
Бастауыш сатыдағы "Математика" пәнінен бақылау жұмысын ұйымдастырудың
өзіндік ерекшеліктері бар. Ағымдағы бақылауды жазбаша және ауызша
тапсырмалар түрінде, ал ағымдағы жазбаша бақылау жұмысын аптасына біреуден
асырмай өзіндік жұмыс немесе математикалық диктант түрінде алуға болады.
Ағымдағы бақылау - бірнеше бір-біріне ұқсас, бірдей мағыналы тапсырмалар
түрінде беріліп, белгілі білім, біліктерін жан-жақты тексеруге болады.
Бастауыш сатыдағы "Математика" пәні бойынша тақырыптық тексеру үшін
бағдарламадағы шешуші сұрақтар таңдалады: ауызша есептеу тәсілдері,
көптаңбалы сандарға амалдар қолдану, шамаларды өлшеу, қосу мен азайту,
көбейту мен бөлудің кестелік жағдайлары және т.б.
Оқушылардың өз бетімен орындауы үшін әрқайсысы 30 мысалдан тұратын
тапсырмалар соған сәйкес қосу мен азайту немесе көбейту мен бөлуден түратын
15-тей мысал беріледі. Қорытынды бақылауға тапсырмалар аралас сипаттағы
арифметикалық есептер, мысалдар, геометриялық тапсырмалар және т.б.
беріледі. Бұл жағдайда есептің орындалуы, мысалдар, геометриялық
материалдар жеке-жеке бағаланып, қорытынды баға шығарылады. Оқушылар
білімінің жетістіктері жалпы талаптарға сәйкес және бағалау нормасы бойынша
бағаланады. Қателер мен ескертпелердің түрлеріне қарай бағаның төмендеуі
мүмкін болады.
1 Мектепте оқытуды технологияландыру қазіргі нарықтық экономика
жағдайында өмір талабынан туындап отыр.
Жаңа ақпараттық технологияның ерекшелігі - мұғалімдер мен оқушыларға
өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.
Мектептердің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы
оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны
жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға
мүмкіндік туады. Жаңа ақпараттық технологияны шағын жинақталған мектептерде
де пайдалануға болады. Онда сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың танымдық
белсенділігін арттыруға, әрбір оқушының өз беттерінше ізденіп білім
алуларына көмектесуге болады. Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс
атқаруына және ең бастысы -оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал
етеді. Қазіргі өмір тапабына сай 1-сыныпқа арналған "Математика"
электрондық оқулығы (авт. Құрманалина Х.Ш., Спатаев И.) қазақ тілінде 2002
жылы (ЦПТИО) даярланып, республика мектептеріне берілді. Бұл электрондық
оқулық мектеп оқушыларын ақпараттық технологияны кіші жастан меңгеруге
көмектесіп, оқушылардың өз бетімен білімдерін толықтыруларына мүмкіндік
береді.
Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қояданылып жүрген оқытудың
қазіргі технологиялары; дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы
(П.М.Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды
меңгеруге көмектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған
жатығулар жиынтығы білімді саналы да берік меңгеруге көмектеседі,
математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р.Г.Хазанкин)
есептерді шығаруда әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі
тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту
технологиясы (Л.С.Выготский,І.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) дамыта
оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық сапалармен сәйкестікте
жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы
(В.М.Монахов) оқу үрдісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың
компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру,
сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс
кггеу, жекелеп көмек көрсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек
сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В.Ф.Шатапов) теория және практиканы
блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық
материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу,
түсіндіре басқарып – өзара оқыту (С.Н.Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы
бөлігін алдын ала оқыту, деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше
деңгейде тапсырма беру және т.б.
Республикадағы ауыл мектептерінің оқу -тәрбие үрдісінде деңгейлеп
оқыту технологиясы (Қараев Ж.А.), жүйелік негізде оқыту технологиясы
(Ғалиев Г.Г.), шоғырландырып -қарқынды оқыту технологиясы (Әбдіғалиев Қ.А.,
Нұрахметов Н.Н.), блоктық-модульдық технологиясы (Жанпейісова М.) қолдау
табуда.
Ғалымдардың пікірінше, шағын комплектілі мектептер жағдайында оқу-
тәрбие үрдісін ұйымдастыруда жүйелік негізде оқыту мен шоғырландырып оқыту
технологияларының оқыту сапасын арттыруда дидактикалық мүмкіндіктері мол.
Қазіргі ғаламдану және техниканың қарқынды даму кезінде оқу-тәрбие
үрдісін ізгілендіру өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Оқу-тәрбие үрдісін ізгілендіру - жеке тұлғаның еркін дамуы үшін оның
бойында жалпы азаматтық құндылықтардың қалыптасуын қамтамасыз ететін
дидактикалык, ұстаным ретінде басшылыққа алынуы тиіс.
3- лекция.
Тақырыбы: Оқыту мазмұнын жобалау.
Жоспары:
1. Оқыту мазмұнын жобалау жолдары.
2. Оқу пәнінің мазмұнын дидактикалық жобалау.
3. Оқу пәнінің жобалау негіздері.
Оқыту мазмұнын жобалау жолдары
Білім беру мазмұны - оқушыларды жан-жақты дамыту, ақыл-ойын, танымдық
қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі типтегі мектепте
оқытылатын білім мен біліктер жүйесі.
Білім беру мазмұны дидактикалық категория ретінде "нені оқыту керек"
сұрағына жауап береді. Оқушыларды жан-жақты дамыту үшін оларга адамзат
жинақтаған білімдер, біліктер мен дағдылардың жүйесін меңгерту керек. Білім
беру мазмұны қоғамның мектеп алдына қоятын агамдағы және болашақ мақсаттары
арқылы айқындалады. Сонымен бірге, оқу мазмұны жеке адамдардың да
мақсаттарын ескереді. Айта кететін жайт, оқу мазмұны әрқашан саяси,
идеологиялық күрес сахнасы. Саяси күштер мектеп арқылы барша қоғамға өз
ықпалын таратуға тырысады.
Оқу мазмұны қоғамның әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық
қажетгіліктеріне сай қалыптасады. Еліміздіңтәуелсіздігі, Республикамыздағы
әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістер мектеп түлектері жаңа қоғам
құруға, мәдени және рухани өрлеуге дайын болуын талап етеді.
Білім мазмұнына әлеуметгік және ғылыми жетіс-тіктер деңгейі де өз
әсерін тигізеді. Соңғы кезде ғылыми жаңалықтың пайда болуы мен оның
мектелте оқытылуы арасындағы уақыт қысқарып бара жатыр. Мысалы, радио
шыққанына 40 жыл өткенде ғана мектеп бағдарламасына енгізілсе, заманауи
компьютерлік бағдарламалар шыққан жылы оқытылуда.
Оқу мазмұнына кіретін мәліметтер жас мүмкіңдіктеріне де байланысты.
Баланың есте сақтау қабілеті жоғары болғанымен, білімді игеру, мәнін түсіну
үшін өмірлік тәжірибе керек.
Ұлттық және жалпы адамзатгық мәдениетке байланысты да оқу мазмұнында
ерекшеліктер болады. Қазіргі заманда дүниежүзі бойынша оқу мазмұны
адамдандыру, компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалық даму ережелеріне
негізделеді.
Оқу мазмұны дидактикалық талаптар негізінде қай сыныпта, қандай
көлемде қандай пәндер оқытылуы керектігін белгілейді. Бастауыш сыныптарда
барлық пәндерден алғашқы элементарлық ақпарат берілсе, орта сыныптарда
жүйелі білім беріледі.
Білім берудің мазмұны оқу жоспарларында, жеке иөндердің оқу
бағдарламаларында және оқулықтарда, электрондық оқу құралдарында
нақтыланады.
2. Оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар Оқу жоспары
- оқу жылъшың, тоқсаңдардың, демалыс қүндерінің мерзімін,
- оқытылуға тиісті оқу пәвдерінің тізімін,
- әрбір оқу жылы сыныптар бойынша оқу тәртібін және ретін,
- әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пөнге бөлінетін
сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекетгік қүжат.
Типтік оқу жоспары оқу министрлігінде жасалынып барлық орта
мектептерге ортақ болып бекітіледі. Оқу жоспары мектептердің түрлеріне орай
да жасалынады. Шагын комплектті, сегіз жыддық, ұлттық мектептерде жоспар
озінше құрылады.
Оқу жоспары қоғамның мектеп алдына қойған мақсатымен тығыз
байланысты. Оқу жоспарында жекс пәндер педагогикалық заңцылықтарға,
бірізділік және жүйелілік принциптерінс, оқушылардың жас және таным
ерекшеліктеріне, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай орналасады. Жеке
пендердің белгілі бір реттілікпен оқу жоспарында берілуі олардың озара
логикалық байланыстылығына тәуелді. Оқу пәндері міндетті және тандаулы деп
бөлінеді.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады. Оқу
бағдарламасының құрамы:
- аталмыш пән бойыиша оқытудың мақсатын, оқушылар білімдеріне,
біліктер мен дағдыларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау
жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның
басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
- пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
- негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
- әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
- пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
- әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктср тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Сонымен, оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәңдер бойынша
бағдарлама құрылады. Ол түсінік хат, негізгі бөлім және әдістемелік
аппаратьгаан тұрады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу
бағдарламалары қайта қаралады. 1990 жыддан бастап Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігіне, ұлттық идеяға бағытталған бағдарламалар дүниеге келуде.
1999 жылы қабылданған "Білім туралы" заңга байланысты білім беру саласын
демократияландыру, гуманитарлаңцыру, ұлттық және жалпы адамзатгық
құндылықтарды меңгеруге сай білім беру саласының құрылымына, мазмұнына,
сипаты мен оқу жоспарына, оқу бағдарламасы мен оқулықтарға өзгерістер
енгізідді.
Бағдарлама жасауда кейбір кемшіліктерді атап өткен жөн болар:
- оқушылардың түсінігіне қиын оқу материалын енгізу;
- курсаралық байланысты ұмыту;
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу
әдебиетіне оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар
жинақтары, атластар, карталар, жұмыс дөптерлері жатады. Солардың ішінде
басты назар оқулыққа арналады. Жақсы оқулық оқушыны нәтижелі оқуға
жетелейді.
Оқулық — оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде
баяндайтын кітап.
Оқулыққа қойылатын негізгі талаптар:
-оқу бағдарламасына сәйкес болу;
-оқушьілар үшін ұғымды, қысқа және қызықты болу;
-көрнекіліктермен жақсы жабдықталу;
-тілі балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы керек;
- тексеру, өзін-өзі тексеру және оқу нәтижелерін түзетуге арналған
сұрақтар мен жаттьнулардың болуы.
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық
меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан соңғы кезде әрбір
пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары жарыққа шығуда. Дәстүрлі
кітаптармен қатар аудиовидеокассеталар және компактдисктерге жазылған
оқулықтар пайдаланып жүр.
Оқу пәнінің мазмұнын дидактикалық жобалау.
Дидактикалың негізгі қарастыратын мәселесі — оқыту процесі, оның
гаңцылықтарын ашу, білім мазмұнын анықтау және оқытудың тиімді әдістері мен
оқытуды ұйымдастырудың формаларын жасап шығару
Дидактиканың әдіснамалық негізі - таным теориясы.
Дидактиканың негізгі ұғымдары
1. Оқыту процесі - оқушы мен мұғалімнің өзара өрекетіне бағытталған,
мақсат көзделінген процесс. Бұл процесс барысында оқушыларға білім беру,
тәрбие беру және оларды дамыту жүзеге асырылады.
2. Оқытудың қагидалары (принциптері) бул оқыту процесінің
тиімділігін арттыруға қажетті ең негізгі дидактикалық талаптар жүйесі.
3. Білім берудің мазмуны бұл жеке адамның жан жақты дамуы және
қалыптасуы үшін меңгеретін білім, іскерлік, дағдылар жүйесі.
4. Оқытуды уйымдастырудың формасы мұғалім мен
оқушылардьщ арнайы ұйымдастырылған белгіленген тәртіп бойынша жүргізілетін
оқу таным іс-әрекет процесі.
Дидактика оқыту, білім беру тек білім берушілік сипатта ғана болмай,
оның тәрбиелік жагын да қарастырады.
: Дидактика заңцылықтарына негізделген жаңа ғылыми' ойлау адамды табигаттың
бөлігі деп есептейді, тәрбие, басқа да қоғамдық қүбылыстармен тығыз
байланыста қарастыры-лады, тарихи және таптық сипатта болады.
Оқыту - оқытатын адамның іс әрекеті
Оқу - оқитындардың іс өрекеті
Білім - оқитындардың ғылыми білімдермен тәжірибелік, юкерлік
дағдылармен қарулануы, ғылыми дүниетанымның, адамгершшіктік пен жалпы
мәдениеттің дамуы.
Оқьггу процесі
Оқыту туралы айтылған және жазылған пікірлер өте көп.
Оқыту - күрделі процесс, яғни оқытушы мен: оқушылардың өзара әрекеті, қарым-
қатынасы, оқушылардың ғылыми білімдермен дағдылармен қаруландыруға
бағытталған, оқу танымдық іс-әрекетін ұйымдастыратын, дүниетаным мен
адамгершіліктік, әсемдік көзқараспен сенімді қалыптасты-ратын, шыгармашылық
қабілетті, дамытатын белгілі мақсат. көздейтін процесс.
Оқыту процесінің құрылымы
Мақсат - ол жалпы және басты болып бөлінеді. Мұғалім оқу процесінің
негізгі ұйымдастырушысы бола түра, ол саналы түрде өз мақсатының нәтижесін
көре білуі тиіс, яғни белгілі бір білім, іскерлік, дағдылардың жиынтығын
беру, үйрету, ұғындыру және ақыл-ой күштерін дамыту. Сонымен бірге оқыту
процесі барысында жеке тұлғаны дамыту, тәрбиенің жоғары дәрежесіне қол
жеткізу де басты міндет болып табылады.
Оқыту процесінің басты мақсатының психологиялық-педагогикалық маңызы
- шығармашылық күш-қуатты арттыра отырып, ұйымдастыру, оқушылармен қарым-
қатынас кезінде білім берудің тиімділігін арттыру, оқытудың жаңа тиімді
әдіс-тәсіддері мен формаларын қолдануда.
2. Оқытудың мазмұны — бұл оқытушының жұмысы, танымдық іс-әрекет,
әдіс-тәсілі мен құралы, іскерлік пен дағдысы.
3. Оқыту процесіндегі басты тұлға — мұгалім, ол оқушылардың
танымдық іс-әрекетін ұйымдастырушы.
Оқушылар таным процесінің субьектісі, ал мұғалім обьекгісі бола
түрып, оқу-таным процесінің маңызды элементі болып табылады.
4. Оқыту әдістері — бұл мұғалім мен оқушылардьщ өз ара әрекет ету
құралы болып табылады.
5. Оқытуды ұйымдастыру формасы, оның негізгісі ~ сабақ. Оның кептеген
формалары бар: практикалық-лабораториялық сабақтар, семинар, лекция,
диспут, жобаны қорғау, үйірмелер және т.б. Оқытуды ұйымдастырудың әрбір
формасы оқудың мазмұны мен оқушылардың жас ерекшелігіне қарай
ерекшеліктеріне байланысты нақты сипатқа ие болып отырады.
Өз бетінше және үй жұмысы мүның маңыздылығы білім, іскерлік және
дағдыны бекіту, ақыл-ой күштерін жедел қарқынмен дамытуда өз бетінше немесе
үй жұмысының формалары юртүрлі, атап айтқанда кітапханаларда
шығармашылықпен жумыс істеу, өз бетінше шүғылдану, күнделіктер жүргізу,
шығармашылык өнер жұмыстары, ақпараттармен алмасу, талдау жасау, сын айту.
6. Білім, іскерлік және дагдыны іс жүзінде қоддану, яғни қоғамдық
пайдалы жұмыстар, ендірістік практикалар, қоғамдық өмір
7. Педагогикалық диагностика. Диагностика арқылы педагог оқу
процесіне өзгерістер енгізе алады, яғни оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
енгізу, оқытуды ұйымдастырудың жаңа формаларын ойластыру. Диагаостиканың
әдістері - жеке түрде немесе фронтальды түрде ауызша сүраулар жүргізу, жеке
жазбаша жұмыстар, шығармашылық түрғыдан жасалатын тапсырмалар.
Оқу пәнінің жобалау негіздері
Болашақ пән мұғалімі өз пәнін оқытудың жалпы зандылықтарын,
мақсаттары мен міндеттерін, мазмұнын, әдістемелік-зерттеулерді, оқытудьщ
өртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана білуі, педагогика ғылымы мен озат тәжірибе
жетістікгерін өзінің қызметіне батыл енгізу төсілдерін жоғары оқу орны
қабырғасында жүріп игеруі тиіс. Зандылықтар мен заңцар ғылыми теорияның
маңызды компоненттері. Заңдылық белгілі бір жағдайдағы объективті, тұрақты,
жалпы, қажетті өзара байланысты сипаттайды.
Оқытудың заңдылықтары оқу пәнінің құрамдас бөліктерінің арасындағы
объективті, мөнді, түрақты байланыс.
Оқу процесінің ішкі және сыртқы заңдылықтары бар. Сыртқы заңдылықтар
оқыту процесінің танымдық процестер мен жағдайларға, әлеуметтік, саяси
ситуацияға, мөдени қүндылықтар, мәдениет деңгейі т.б. тәуелділігін
сипатайды.
Ішкі заңдылықтарға оқу пәнінің компоненттерінің, яғни қүрамдас
бөліктерінің мақсат, мазмұн, әдіс, құрал, форма т.б. озара байланысы
жатады.
Заңдылықтар моделінде көрсетілгендей:
1. Дидактикалық компонент оқу пәнінің дидактикалық сипатын жалпылау,
яғни оқытудың мақсат, мазмұны.
2. Гносеологиялық компонент мұғалімнің басшылығымен оқушылардың
(объективтілікті) нақтылықты тануы. (Факті-дәләлдер, заң, өзін-өзі, т.б.)
3. Психологиялық компонентке оқьпу процесі барысындағы ушьшардың
танымдық іс-әрекеттері жатады.
4. Кибернетикалық аспектіде көптеген байланыстар көрініс береді
(ақпаратты меңгеру, т.с.с.)
5. Әлеуметтік компонент оқу пәніне қатысушылардың қарым-
қатынасы.(мұнда оқытушы мен оқушылардың ғана қарым-қатынасы емес, сонымен
бірге бағыттылығы, оқытудың әлеуметтік маңыздылығы т.с.с.)
6. Ұйымдастыру компоненті ақыл-ой еңбегі арқылы оқытуды бейнелейді.
Сонымен бірге жалпы және жекеленген заңцылықтар болып бөлінсді.
Барлық жүйені қамтитын заңдылықтарға жалпы, жекеленген, дидактикалық,
психологиялық, әлеуметик заңдылықтар жатады.
Жалпы заңдылықтар
1. Оқытудың мақсаттылыгы мақсаттың қоғам дамуының деңгейі мен
жылдамдығына, қоғам қажеттілігі мен мүмкіндігіне, педагогика ғылымы мен
практикасының даму мүмкіндігі мен деңгейіне байлаңысты.
2. Оқытудың мазмұны. Ол қоғам қажетгілігі мен оқытудың мақсатына;
әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогрестін дамуына; оқушылардың жас
ерекшелік мүмкіншілігіне, оқытудың теориясы мен практикасының даму
деңгейіне; оқу орнының материалдық-техникалық және экономикалық
мүмкіндігіне байланысты.
3. Оқытудың сапалы болу заңдылығы:
— оқытудың әрбір жаңа кезещнің тиімділігі;
— оқытудың алдыңғы кезеңінің өнімділігі мен қол жеткен нәтижелер;
— оқытатын материалдың көлемі мен сипатына; оқытушылардың
ұйымдастыруы мен педагогикалық әсеріне;
— оқыту уақытына байланысты.
4. Оқу әдістерініқ заңдылықтары дидактикалық әдістердің тиімділігі
әдістерді білу, қоддана білуге, оқытудың мақсатына, мазмұнына, оқушылардың
жас ерекшелігіне, материалдық-техникалық базаға, оқу пәнін ұйымдастыруға
байланысты.
5. Оқытуды басқару заңдылықтары:
— оқыту жүйесіндегі кері байланыстардың интенсивті-лігінен;
— әсердің негізделінгенінен.—
6. Оқытуға ынталандыру заңдылықтары
— мотивке (ішкі, сыртқы) байланысты.
Нақты заңдылықтар
а) Дидактикалық
- оқытудың нөтижесінің оқытудың мерзіміне тікелей байла-ныстылығы;
- оқушылардың оқудың мақсатын саналы түрде ұғынуларына
байланыстылығы;
— қолданылатын әдістерге;
— оқыту құралдарына;
— оқыту ситуацияларына;
— мұғалім шеберлігіне.
ә) Гносеологиялық
— оқытудың нәтижесін оқушылардың оқи білуіне;
— оқушылардың танымдық іс-әрекетінің көлеміне;
— білім, іскерлік, дағдыны іс-жүзінде пайдалана білуіне;
— үй жұмысын жүйелі түрде, үнемі орындауға;
6) Психологиялық
— оқуға деген қызығушылық пен ынтаға байланыстылыгы;
— белсенділікке, психикалық процестерге байланыстылығы;
1) Оқытудың қоғамның мұқтаждығына және жагдайына
байланыстылық заңдылығы (еліміздің әлеуметтік, экономикалық дамуына
байланысты).
2) Оқытудың, білім берудің және дамудың өзара байланыс заңдылыгы
(П.С. Выготскийдің пікірі бойынша оқыту дамудың алдында жүріп отырса, егер
оқушы оқуды өзінің міндеті деп санамаса, өз жауапкершілігін сезінбесе, онда
оқуды жақсы ұйымдастыруға болмайды). Оқыту процесінде білімнің таным
белсенділігі кеңиді, терендейді, ақыл-ой қабілеті, білімді өз бетімен
меңгсру белсенділігі дамиды, заттың мәнін ғылыми ұғымдарды терең түсінеді.
3) Оқыту процестерінде оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке
алу.
4) Оқу пәнінің міндеттерінің, мазмұнының, формаларының және
әдістерінің өзара байланыс заңдшықтары.
Оқытудың заңдылықтарынан оқытудың қағидалары туындайды. Дидактикалық
қағидалар бұл оқыту процесінің оның мақсаты мен зандылықтарына сөйкес
мазмұнын, ұйымдастыру формасы мен әдістерін анықтайтын негізгі ережелер.
Дидактиканың негізгі ұғымы ретінде, оқытудың қағидалары, заңдар мен
заңдылықтарын мақсатқа сай қолдану әдістерін сипаттайдьі
Я.А. Коменский оқытудың табиғилық қағвдасын негізге ала отырып,
қалған қағидалардың тізбесін ұсынған.
А. Дистервег оқытудың мазмұнына оқушы мен оқытушылар үшін қағидаларды
талап ретінде қарастырған.
К.Д. Ушинский бірізділік, оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуі, тым
жеңіл немесе өте қиын болмауы, сонымен бірге саналылық, белсенділік,
көрнекілік қағидаларын ұсынған.
Сонымен, жалпы дидактикалық қагидалар жуйесі:
— оқудағы саналылық пен белсенділік;
— оқытудың көрнекілігі;
— оқытудың жүйелілігі мен бірізділігі;
— оқытудың беріктілігі;
— оқытудың ғылымилылығы;
— теорияның практикамен байланысы.
1. Белсенділік пен саналылық
Оқушы-студент танымдық белсенділік, саналылық көрсететін, іс-
әрекеттің субьектісі болуы керек. Оқушылар оқудың мақсатын саналы түрде
ұғынуы керек, жоспарлап, өз оқу жұмысын ұйымдастыра білуі керек, мәселені
қоя білу, шешім таба білу.
Бұл қағиданы іс жүзіне асыруда төмендегідей оқытудың ережелері
сақталуы тиіс:
— мақсат пен міндеттің нақтылығы;
— оқыта отырып, танымдық іс-әрекеттің барлық түрі мен формасын
қолдану, таддау жасау;
— әрбір сөздің, ұғымның, түсініктің мәнін оқушы түсінетіндей етіп
үйрету, оқыту;
— белсенділікті арттыру үшін уақыт пен күш-жігерді аямау;
— басты мәселе пән емес, жеке тұлғаны қалыптастыру екенін естен
шығармау керек;
— оқыта отырып, ең негізгі мәселені бөліп алу, соған назар аудару;
— оқуға, оқи білуге үйрету;
— қайталап айтып берген емес, нақты істе қолдана білетін адам ғана
білетін адам екенін есте сақтау;
4- лекция
Тақырыбы: Дәстүрлі педагогикалық технологиялар.
Жоспары:
1. Оқытудың ұйымдастыруға дидактикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz