Гендерлік тақырыптың негізгі мәселесі

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ 37. 03

Архыматаева. А. Ж.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ГЕНДЕРЛІК САЯСАТТЫҢ ҰЛТТЫҚ БАСТАУЛАРЫ

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті.

«Тарих» кафедрасының аға оқытушысы, тарих магистрі

Бүгінде бүкіл әлем әйелдер мүддесіндегі ілгерілеу -бұл барша халық мүддесіндегі ілгерілеу екендігін түсінді. Ерлер мен әйелдер теңдігіне қол жеткізу, әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту үшінші мыңжылдық қарсаңындағы адамзат дамуы мақсаттарының бірі ретінде белгіленгені кездейсоқ емес. Қазақстанда гендерлік мәселелерге көп көңіл бөлінеді. Конституция және барлық ұлттық заңнама тұрмыс пен қызметтің барлық салаларында ерлер мен әйелдердің тең құқықтарын көздейді. Әйелдер құқықтары жөніндегі негізгі халықаралык келісімдер, соның ішінде БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенциясы мен оның Факультативтік хаттамасы бекітілді. Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі ұлттық комиссия жұмыс істейді. «Қазақстанның әйелдері мен ерлері» статистикалық жинағы жеті жылдан бері шығып келеді. Ел Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы қабылданды.

Гендерлік тақырыптың негізгі мәселесі - ешкімді, оның ішінде, әйел баласын ла, жынысына ғана қарап кемсітуге, қор санауға болмайтындығы. Ол екі жыныс өкілдері үшін де, яғни әйелге де, еркекке де бірдей маңызды. Қазақ халқы бұл кағиданы ертең ұстанып келеді. Қыз бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөліп, қыз баланы қонақ деп құрметтеп төрге отырғызған, қыз тәрбиесінде-күш көрсету, қорқыту тәсілдерінен бойды аулақ ұстап, мәпелеу, сендіру, үлгі өнеге әдістеріне ерекше мән берген.

Ұлттық менталитетті ескере отырып, тендер мәселесін қолдану арқылы жанұя беріктігін сақтау, өмірге дені сау ұрпақ әкелу мәселесіне үлкен мән беру керек. Ұрпак тэрбиесімен айналысушы әр ұстаз төл тіліміз бен, діліміз, тарихымыз бен ұлттық кұндылықтарымызды оқушы бойына дарытуды ұлттық тәлімнен бастағаны дүрыс, себебі. ол ұрпактан-ұрпаққа қалыптасып, ғасырлар легімен жеткен тәлім-тәрбиенің түп казығы.

Қазақ «баланың бас ұстазы ата-ана», «балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» дегендей, от басында әдемі таным, түсінік қалай қалыптасса, баланың бойында калатын сол қасиет.

Халқымыз «әкеге қарап ұл өсер», «әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» -дегендей. жалпы от басындағы ұл бала тәрбиесінде әкенің, қыз бала тәрбиесінде шешенің орнын ерекше бағалаған.

Халқымыздың атадан мұра болып келе жатқан дәстүрлі қасиеті - қыз баланы сыйлап, қастерлеуі. Қыз бала отырған ортада әдеп, ізет сақтаған, үлкен болсын, кіші болсын оқыс мінез көрсетіп өрескел бейбастақ сөзге әсте бармаған.

Қыздар тәрбиесі- қыз бала қай халықта болмасын әдемілік пен әдептіліктің. сұлулық пен іңкәрліктің символы. Халқымыз қыз психологиясы ерекшелігін түсіне білген. Отбасы, әке-шешесі, аға-жеңгелері, бойжеткен қызын жібектей мінезімен, уыздай тәтті қылығымен. іскерлік-ұқыптылығымен, сыпайы-салмақтылығымен, әдепті-ізеттілігімен көргісі келген. Оларды кішкентайынан көзінің қарашығындай сақтап, жаны мен арының таза, мінезінің жайсаң болуын қадағалап отырған, олардың мінездерінің өзгергіштігін ескере отырып, "қырық үйден тыю" керектігін үнемі ескеріп отырған. Сұлулық пен сымбаттылыкты, шеберлік пен іскерлікті қажетсінетін үй ішілік еңбекке (кесте тігу, өрнек, кілем тоқу) көркем сөз, ән-күй, айтыс секілді өнерге баулуды-бойжеткен тәрбиесінің басты міндеті санаған. Халқымыздың ұлттық дәстүрінің бір ерекшелігі - ақыл-кеңесті жас ұрпақ санасына, әсіресе қыз балаға тұспалдап, астарлап жеткізу. Мысалы, "Келінім саған айтам, қызым сен тыңда.

Әдепті қыз үсті-басын таза ұстап, сәнді киінуге, айналадағыларға қарап бой түзеуге тырысады, шаш күтімі, тіс күтімі сияқты кісіге ажар беретін косметикалық-гигиеналык талаптарды сақтайды. Жақсы мінезге қыз бала жастайынан үйренсе ғана ол бойға қонымды болады.

Қыз абыройы - болашақ отбасының, босағаның беріктігіне қатысты мәселе. "Қыздың жолы жіңішке" деп, оның абыройын сақтауын қатаң қадағалап отырған. Қыз баланың абыройы оның ақыл-парасатына, инабаттылығына, махаббатты жоғары бағалауына байланысты. Әр әке-шеше, туған-туысқан, бауыр өз қыздарының абыройлы болуына ерекше мән беріп, қадағалайды, әсіресе қыз тәрбиесіне анасы жауапты. Халқымыз бойжеткен қыздың алдына келешектегі өмірлік міндеттерін қойып, орындап отыруды қыздың абыройы деп санаған.

Олар: ізетті болу, әсем киіну, әкені күту, шешені сыйлау, дерекі сөйлемеу, қабақ шытпай жүру, үлкендердің алдынан кесіп етпеу, ұқыпты болу, өсек айтпау, ұрпақ тәрбиесінен хабардар болу, ұлт дәстүрлерін құрметтеу, ана тілін ардақтау, орынсыз сөз айтпау, аркан, жіп есе білу, сиыр сауа білу, кілем тоқып, кесте тіге білу, т. б. секілді мінез-кұлықтық қасиеттер мен дағды икемділіктері. Отбасында, бала бақшасында, мектепте, көпшілік орындарда кыз абыройын тәрбиелеу баршамыздың міндетіміз.

«Ата бабаға сңшыл», «Адам болар ұлының арқа-басы кең келер, ана болар кызыңның ақыл есі тең келер» демекші, жас ұрпақ тәрбиесінде халқымыздың ерекше касиеті - отбасындағы ер баланын өз бойындағы жеке қабілет-қасиетгерін байқап, сол қасиеттерін әрі қарай дамытып, шыңдаған. Мәселен, ақылды, ойлы, сөз ұғатын болса, ел адамы етуді көздеп, жақсыларға қосса, ән-күйге бейім болса, сол серілерге, ал қолынан іс келетін болса, қолөнер шеберлігіне қосқан. «Бала нені білсе жастан - ұядан, өле-өлгенше соны таныр қиядан. Ата-анадан өсіп, ұрпақ тараған, жақсы, жаман болса бала -солардан», -деп Бауыржан Момышұлы бала тәрбиесіндегі отбасының рөлін құлаққа ұғымды, ойға қонымды етіп тұжырымдайды. Жамбыл «Жақсы сөз бейне шамшырақ, отбасынан орнаған мықтан бала көңілге»-деп жырлайды. Абай бозбала мен бойжеткенді жұбайлық өмірге баулуда мына мәселелерге назар аударды.

Адам өмірінің сыңары, бір бүтіннің жартысы болатын өмір серік жар таңдаудатәрбиелі, ақылы ажарына сай, еңбек сүйгіш адамгершілігі мол таза жүректі адамменбас қосу. Жастық шақ - адам өмірінің ең қызық ең мағыналы, ең жауапты шағы, оныңбасты ерекшелігі, алданғыш көңіл, албырт сезім, сенгіш жүрек, батыл әрекет, қызыққақұмар, қызылға өш, өткінші дәурен екендігі.
Жастық шақта отбасын құру, білім алу, еңбек қаракетіне төселу -адамшылықтың басталу шағы, оны дұрыс бастау қажет. Отбасын құру бақыты екі адамның тілек-мүддесінің бірлігі, жастар өз бақытының қожасы, мүны берік дәстүрге айналдыру олардың өз қолдарында.

Абай келешегіне үміт еткен жастарды жұбайлық өмірге алдын ала даярлықпен баруына ерекше мән береді. Отбасындағы тіршіліктің барлық жай-жапсарын, жетістік-кемістігін олардың алдарына жайып салып, жақсысын үйреніп, жаманынан жиренуге шақырды.

Демек, болашақ ұрпақтың тәрбиелі, мәдениетті білімді болуы ең алдымен ата-анадан, отбасы-ошақ қасынан басталмақ. Сол себепті қазақта «Ұяда не керсең, ұшқанда соны ілерсің», деген даналық сөз тегін айтылмаса керек. Қазақ «Әке - асқар тау, шеше-бауырындағы бұлақ» дейді. Жас сәби шыр етіп дүниеге келгенне бастап, әр адамның өзіндік, қайталанбас психологиялық өмірбаяны басталады. Қоршаған ортаны танып білуге көмек беріп, сүйеніш, қамқоршы болатын оның өз ұясы, жақын туыстары.

Дүниеге келген баланы бірінші көретін адам ата-анасы, жанұясы. Оның әлеуметтік ортасы бала дамуына жан-жақты әсер етеді, Әрбір отбасының мүшесі дара болғандықтан бір-бірінің дамуына едәуір ықпал жасайды. Балалы «үй-базар, баласыз үй-қу мазар» деп қазақ халқы текке айтпаған. Қазақ халқы үшін бақытсыздықтың ең ауыры дүниеден баласыз өту болып табылады. Исі қазақ баланы тәңірден тілеп алатын болған. Қазақ баласы кішкентай кезінен үлкен тәрбие ортасында өседі. Әсіресе, алғашқы жылдары сәби үлкен-кішінің көзінің ағы мен қарасы болып, әке-шешесінің ыстық мейіріміне бөленеді. Осы орайда ер бала уакытының көбін әкесімен өткізсе, қыз бала шешесінің бауырында есейіп ер жетеді.

Қазақ халқы өз ұрпағын бесікке салғаннан бастап, оның ақыл-ой тәрбиесінің негізі - терең ойлау мен пайымдау екендігін жан-жақты ұғындырған. Әр отбасы өз баласының ойлау жүйесін дамыту үшін санамақтар мен жұмбақтардың, өсиет сөздердің тәрбиелік мәнін әр кез қатты ескерген. Баланың жасы өскен сайын оларға айтылатын ертегілердің мазмұны да күрделене түскен. Ертегінің бала таным түсінігін, ақыл-ойын дамытуда тамаша құрал екенін естен шыгармаған.

Отбасы - адам баласының өсіп-өнер қаз тұрып, қанат қағар, ошақ қасы, үйі, алтын бесігі. Ата-бабамыз ұлды өздеріндей еңбек сүйгіш, малсақ, жауынгер, әнші, күйші, аңшы, құсбегі - бес аспап азамат етіп тәрбиелеуді мақсат еткен. Жігіттің бойына өнер мен еңбекті, ізгі адамгершілік қасиеттерді катар сіңірген. Ер баланы бес жасынан бастап ат жалын тартып азамат болғанға дейін мал бағу мен аң аулауға, отын шабуға, қора салуға, ағаштан, теріден, темірден түрлі тұрмысқа қажетті бұйымдар жасауға яғни, қолөнер шеберлігіне баулыған. Ат суыту, аттың ыстығын шығару үшін аяғының күре тамырынан қан алу, еркек малды пішу, қойды қырқу, тоғыту, мал сою, түйе қомдау, түйеге жүк арту, ер-тұрмаң әзірлеу, қайыс илеу, сіреден таспа тіліп, айыл, қамшы, жүген, шідер өру, қой қосақтау, түйе матау, құрық салып, асау ұстау, оны үйрету, қазақ үйді жығу, оны тігу - осының бәрі ер баланы жастайынан еңбекке тәрбиелеудің өзегі болған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.