Кедейшілік ұғымынның мәні

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қ.А. Ясауи атындағы ХҚТУ-нің
Аға оқытушысы Тулеев Ж.М.
Қазақстандағы кедейшілік және кедейлердің әлеуметтік құрылымы.
Әлеуметтану ғылымында кедейлердің әлеуметтік құрылымын зерттеу
өте маңызды әлеуметтік проблемалардың бірі. Қоғамда кедейлердің әлеуметтік
құрылымы әртүрлі әлеуметтік топтардан тұрады, әр деңгейдегі әлеуметтік
қарым-қатнастарда болады, өзара байланыстар жасайды. еңбек әрекеттерін,
психологиясының, мінез-құлқының әсер етуі – ғылыми тұрғыда әлеуметтік
зерттеулерді қажет етеді. Кедейшілік дегеніміз не? Кедейлердің әлеуметтік
құрылымы нені зерттейді деген мәселелерге тұжырымдама жасайық. Кез келген
мемлекеттің әлеуметтік даму көрсеткіштері оның экономикалық даму үлгісіне
тәуелсіз белгілі бір себептерге қарай (экономикалық, демографиялық,
әлеуметтік, физикалық, психологиялық және т.б.) қоғамнан тысқары қалған
халық арасындағы топтардың тұрмыс деңгейі бойынша сарапталады. Оған қоғамда
қабылданған тіршілік стандарттарынан (тамақ ішуге, киінуге, бос уақыт
өткізуге және т.б.) тіптен төменгі деңгейдегі әлеуметтік топтар жатады.
Ондай адамдардың тобы кедейшілік деңгейінде өмір сүрерін топ деген атауға
ие.
Кедейшілік ұғымынның мәні өзінің толық мағынсында тұрмысы мен әл-
ауқаты төмен, айлық табысы төмен жоқшылықта тұатын деңгейі. Бұл ұғымрды
алғаш рет әлеуметтану ғылымына енгізген француз социоэкономисі Ж. Прудон
(1809-1865) болды. Адам өз организмнің физиологиялық мұқташдықтарынан
туындайтын өз қажеттіліктерін ең төменгі әлеуметтік мұқтаждықтарын
қамтамасыз ете алмаса, онда мұндай тұрмыс ахуалы абсолютті кедейшілік
деп анықталады. Ал салыстырмалы кедейшілік дегеніміз қоғамда белгіленген
әл ауқаттың стандартқа сай өмір сүруге материалдық мүмкіндіктері жоқ
адамдар тобы жатқызылады. Одан басқа, кедейшілік адамдардың тұтынуға қажет
деңгейі туралы пікірлердің негізінде бағалануы мүмкін, осындай жағдайда
олар өздерін кедеймін деп санамайды. Бұл жағдайда әңгіме субъективті
кедейшілік туралы болады.
Кедейлердің әлеуметтік құрылымы дегеніміз – қоғамды құрайтын әлеуметтік-
экономикалық және мәдени-психологиялық терең тамыры бар әлеуметтік топтар
жиынтығы. Әлеуметтанушы және экономист ғалымдардың пікірлерінше кедей
топтың пайда болуының үш себебі бар: [1]
- әртүрлі ситуацияларға байланысты кедейшілік, қоғамда адамдар
арасындағы әлеуметтік ауытқулардан, отбасында асыраушысынан айырылған
жағдайда, нарықтық жағдайдың тақсыретінен, жұмысқа жарамсыздықтан
немесе жұмыссыздықтан туындайды.
- жаратылысына байланысты кедейшілік – субъективті әрекеттерден пайда
болады, мұнда, білімнің төмендігі, мамадықтың кәсіби болмауы,
психологиялық, рухани қажеттіліктердің жетіспеушілігішешуші рол
ойнайды.
- жасанды кедейшілік – бұл қоғамдағы кедей топтардың әлеуметтік
саясаттан тыс қалуынан, көрсетілетін әлеуметтік көмектің дер кезінде
шешілмеуінен, әлеуметтік көмекті тағайындаудан жасалынған
қателіктерден туындайды.
Кедей топтардың қоғамдағы рөлін, негізгі белгілерін және олардың
әртүрлі әлеуметтік топтарға бөліп қарастыру қоғамның әлеуметтік құрылымын
анықтаудың негізгі саласы. [2] Қоғамның әлеуметтік құрылымы дегеніміз
қоғамдағы әлеуметтік топтардың, страталардың, таптардың және әлеуметтік
институттардың жиынтығы, олардың байланыстары, ара қатнастары. Қоғамның
әлеуметтік құрылымы туралы теориялар кедейлердің әртүрлі қабаттарын,
олардың әртүрлі белгілеріне, ерекшелігіне байланысты әлеуметттік топтарға
біріктіреді де негізгі белгілерін ашып көрсетеді. Кедейлер әлеуметтік
құрылымының төменгі топтарына бөлінеді. Себебі, адамдардың кедейшілігінің
қарапайы және жай кедейшілігі болады. Кедейлер дегендер материалдық жағынан
кеміс тұратындар. Олардың жалақысы төмен, табысы отбасына, немесе не жеке
басына жетер –жетпес мөлшерде. Әсіресе күнделікті қажет заттарға, мысалы,
киім-кешекке, тамаққа, үйге, пәтерге, ақшаға кедейлер мұқтаж болады. Бірақ
та бұл топты әбден күйзеліске ұшыраған, материалдық және моралдық жағынан
азғындаған топ деп қарау дұрыс емес. Кедейлер мынадай әлеуметтік топтарға
бөлінеді, оларадың өзіндік әлеуметтік белгілері, өзара қарым-қатынасы,
байланыстары бар. Бұлар жұмыссыз адамдардың көпшілігі жалақысы төмен
деңгейдегі адамдар, мүгедектер, отбасындағы көп балалылар мен ауру адамдары
барлар, жетім балалар, жесір әйелдер, пәтері жоқ панасыздар, қайыршылар,
ауылдағы шаруалардың көпшілігі, жұмысшылардың көпшілігі, ұсақ бизнеспен
жүргендердің тобы және бас бостандығынан айырылғандар, оралмандар тобы,
басқындар, олардың іс-әрекеті, қызметі мен байланыстар әлеуметтік құбылыс
екені белгілі. Кедейшілік пен қайыршылық бүгінгі таңда қоғамның ең күрделі
әрі өзекті мәселелерінің бірі, оның дамуынына кері әсерін тигізеді. Оның
салдарынан әлеуметтік деңгейдің әр қилы өзекті мәселелері туындайды .
Қазақстандағы кедейлердің әлеуметтік құрылымы туралы түрліше
деректер бар. Біз алдымен кедейлердің қоғамымыздағы жалпы деңгейіне
тоқталайық. Кейбір деректерде 40 пайыз, басқа мәліметтерде 35-30 пайыз, ал
ресми деректер бойынша 20-25 пайыз ғана [3] Дегенмен біз бай ел емеспіз.
Атап айтқанда, жұмыссыздық, өндіріс орындарының аздығы, әлеуметтік
реформалардың дұрыс жүргізілмеуінен, күнкөріс минимумының төмендігі, білім
беру, денсаулық сақтау, экологиялық проблемаларды шешудің, мәдени
құндылықтардың төмендігі кедей табының белең алуына себебін тигізуде. 90-
шы жылдары Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) бастамасымен осы келеңсіздікке
қарсы күресуді алдына мақсат етіп қойған бірнеше конференция өткізілген.
Солардың ішінен 1995 ж. Копенгагенде өткен Әлеуметтік даму жөніндегі
әлемдік самитті ерекше атап көрсетуге болады. Онда қабылданған Декларацияға
сәйкес 1997-2006 ж.ж. аралығы БҰҰ – ның кедейшілікті жою онжылдығы деп
жарияланған болатын. Ол бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында өз жалғасын
табуда. Жаңа әлеуметтік –экономикалық, саяси реформалардың, Қазақстан
Республикасының президентінің халыққа жолдауларының арқасында кедейшілікпен
күрес жақсы жетістіктерге жетіп келеміз.
Осының негізінде 2015жылға дейін кедейшілікті жоюға бағытталған
бірнеше мақсат қойылып отыр.
- Бір күндік табысы 1 АҚШ долл-нан аспайтын кедейлердің санын 2 есеге
қысқарту:
- Кедейшілік жәрдемақасын нарық жағдайына байланысты тағайындау:
- Жалпыға бірдей бастауыш білім беруді қамтамасыз ету:
- Бастауыш және орта білімді берудің деңгейіндегі алшақтықты 2007
жылға дейін мейлінше ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.