Қазақстандағы ұлттық этникалық және әлеуметтік құрылымдарының негізгі қазіргі күнгі проблемаларының зерттелуі аспектілері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы ұлттық этникалық және әлеуметтік құрылымдарының негізгі
қазіргі күнгі проблемаларының зерттелуі аспектілері

Қазір Қазақстан Республикасының білім беру салалары жаңа өзгерістерге
аяқ басты. Қазіргі заманның өркениеттің прогресшіл бағытына сай азаматтық-
тұлғалық, білімді, өзгерісті жағдайға тез бейімделгіш, сондай-ақ ұлттық
ділі мен металитетін жоғалтпаған, өзге елдердегі замандастарымен тең
дәрежеде бәсекелесе алатын, биік өрелі, терең білімді ұрпақты тәрбиелеуді
қазіргі қоғам талап етуде. Білім-ұлттық рухани мәдениеттің ұдайы дамуы мен
жаңаруының негізгі қайнар көзі. Ол ұлттық өркениеттің тарихи тағдырын,
болмысын айқындайтын бірден-бір жүйе. Білімнің маңызды методологиялық
тұжырымдамалары мен құнды ой-пікірлері, соның ішінде-этномәдени дәстүрлікті
жаңарту, ұлттық ерекшеліктері мен жалпыадамзаттың құндылықтардың білім
аясында өзара үйлесімі сияқты мәселелердің орны ерекше.
Қазіргі заманда қоғамның білімділік деңгейі, азаматтардың ғылыми және
техникалық сауаттылығы дүниежүзінің өркениетті елдерін ойландырып отырған
күрделі мәселе. Білім беру жүйесін жетілдіру, оның мазмұнын тереңдету
бүгінгі күннің талабы. Білім берудегі дағдарыс жай ғана экономикалық
өзгерістердің салдары емес, оның өзіне тән әлеуметтік мәдени, саяси,
экономикалық процестермен де байланысы бар. Мысалы, этникалық түп-тамырынан
айырылған білімнің мазмұны ұлттың дамуына қайшылықта мен керітартпалық
жағдайлар алып келеді. Өз кезегінде білім беру ұлттық мәдениетті ұдайы
жаңғырту құралынан айырылып, сол мұрадан жатсыну құралына айналады да,
келешекте оған қауіп төндіреді.
1996 жылы шілдеде қабылданған “Қазақстан Республикасындағы этникалық
мәдени білім беру тұжырымдамасы” [1] халықтардың этникалық түлеуіне
этносаралық тұрақтылыққа бағытталған демократиялық принциптер-Қазақстанда
жасайтын ұлттардың тең құқықтылығы, адам құқықтарының басымдылықтары айқын
көрініс тапқан. Этникалық мәдени білім стратегиясы өзара байланысты екі
мақсатты көздейді: білімді этникалық сәйкестендіру, мемлекеттік
интеграцияны жүзеге асыру.
Этникалық-мәдени сәйкестілік халықтың өз тарихында мәдениеті
қалыптасқан рухани құндылықтарын ұлт каһармандарын білу, қастерлеу
нәтижесінде қалыптасса, мемлекеттік интеграция-этникалық мәдени білім
берудің іргелі және стратегиялық мақсаты болып табылады. Мемлекеттегі
барлық халықтардың этностық сәйкестілігінің негізгі шарты интеграция болып
табылса, этностық сәйкестік интеграцияға, терең тамырлы этномәдени
мұраларды жан-жақты оқытуға қолайлы жағдай қалыптасқанда ғана үлкен рухани
күшке айналады. µлттық жаңғырудың тірегіне айналып, үзілген сабақтастықты
жалғастырушы қызмет атқаратын болады.
Бүгінгі күні білім беру ұлттық мәдениет пен дәстүрді, тарихты
жандандырудың ұлттық мұраны жүзеге асырудың құралы болып отыр. µлттық
рухани жаңғыру бүкіл әлемдік жаңару феномені мен мәдениетін бірге дамытуға
деген ұмытылыс ұштасып жатыр. Саяси, экономикалық жағдайдың одан әрі дами
түсуі, білім және мәдениеттің нақты бағытын айқындайды. Этномәдени білім
беру жүйесі білім беру саласын түгел қамтитын, оны кеңейтетін,
рухтандыратын мазмұн. Бұл жердегі түпкі мақсат дүниежүзілік деңгейдегі
ғылым мен техниканы ұлт мәдениетімен ұштастыратын ұлттық білім жүйесін
жасауда болып отыр.
Білім бүгінгі күні этникалық білім беру төңірегінде біраз күрделі
теориялық проблемалар туындауда. Білім берудің мақсаты-адамның ұмтылысына
мән-мағына беру, табиғат пен қоғамды жан-жақты тануға бағыт сілтеу. Сол
кезде ғана білім шынайы дүниетанымдық құралға айналады. Егер әр жеке адам
табиғат пен қоғамның даму тенденцияларын жан-жақты таныса, ол адам қоғамға
да жағымды, тұшымды жағынан ықпал етеді. Әрбір адам өз айналасын, табиғи
және тарихи тану процесінде басқа ұлттардың тарихы, әдебиеті, өнері және
дәстүрімен тереңінен танысады.
Бірақ ұлттық білім мен тәрбие, ұлттық педагогика жөнінде пікір
алысқанда мектепті тар мағынадағы ұлттық идеяның жалаң патриотизмнің
ошағына айналдыруға болмайды деген қарсы пікірлер жиі айтылады. Қашаннан да
белгілі нәрсе-білім мен ұлттық идеяның арақатынасы күрделі ол ұлтсызданған
білім мен жалаң, ұлтшылданған білімнің арасынан парасаттылықтың әділ жолын
табуға әрекеттенеді. µлттық білім жүйесі жалпы адамгершілік құндылықтармен
қайшылыққа келгенде ол жеке адамды біртіндеп аздырып, ұлтшылдық жолға
итермелейді. Оны бұзу бір ұлттың екінші ұлтқа сіңуіне, ұлттық мәдениет пен
дәстүрдің әлсіреуіне, бірте-бірте жекелеген бір ұлттың үстемдігіне ұласады.
Оның бір көрінісі-білімнің ұлтсыздануы.
“Қазақстан Республикасының этникалық мәдени білім тұжырымдамасы”
білімнің мынандай төрт функциясын атқаратындығына назар аударуды жөн деп
табамыз:
- этникалық ұлтты қоғамдастықтың тұтастығының жаңаруын қамтамасыз етеді;
- ұлттың сананы қалыптастырады және дамытады;
- адамның, этникалық топтарын, ұлттық, мәдени қажеттіліктерін
айқындайды;
- мәдениеттердің өзара кірігуін, бірін-бірі байытуын жеке тұлғаның
әлемдік және ұлттық мәдениет жүйесіне енуін қамтамасыз етеді [2.
114.].
Этномәдени білім іргетасында ұлттық өркениет пен жалпыадамзаттық
өркениеттің бірлік принципі жатыр. Басқаша айтқанда, ана тілін, басқа да
тілдерді меңгерумен бірге білімді адам бүгінгі заманда ғылым мен технология
тілін игеруі қажет. µлтжандылықтың белгісі тек ұлттық дәстүрлікті,
мәдениетін, тілін сақтап қалуда ғана емес, соңғы технологияның, бизнес,
сауда, басқарудың қыр-сырларын жетік білуде деген ұмтылысы. Өндіріске
белсенді араласу ұлттың қабілетін өсіріп, ұлттық менталитетті одан әрі
шыңдайды. Ана тіл мен қатар информатика мен роботатехниканы тілін терең
меңгерген ұлт қана өзінің әлемдік өркениеттегі орнын табады.
Білім берудің негізгі мақсаты оқушының жеке тұлға етіп қалыптастыру
болғандықтан, ол философиялық заңдылықтарды негізге ала отырып,
адамгершілікке тәрбиелеуді қажет етеді.
Білім беру жүйесіндегі реформалар жөнінде айтар болсақ, алдымен оның
жалпы түбірлі негізі мен діңгегі ролін атқарып отырған философиясына ерекше
назар аударған жөн. Білім беру философиясы білім беруге қатысты әлемдік
тәжірибенің дүниежүзілік тұғырнамасын қалыптасып та үлгерді. 1998 жылдың
тамыз айында тек білім беру проблемаларына ғана арналған-Дүниежүзілік
философиялық конгресс болып өтті. Дегенмен күні бүгінге дейін білім беру
философиясының салалық ролі мен мәртебесіне байланысты және оның
педагогикалық теория тәжірибесімен арақатынасына орай, шешімін күтіп тұрған
мәселелер шаш етектен.
Соңғы ғасырдағы тәжірибелерге сүйенсек, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.