Қазақша сөйлеу дағдыларды қалыптастыруға тән ерекшеліктер

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақша сөйлеу дағдыларды қалыптастыруға тән ерекшеліктер.
Қазақ тілін Оқыту мен сөйлеуге үйрету әдістері, негізінен үш түрі
ерекшелікке байлансты жүзеге асырылады.
І. Оқытудың мақсаты.
ІІ. Оқытудың мазмұны.
ІІІ. Оқытудың кезеңдері.
1. Оқытудың мақсаты тіл үйренушілерге қазақша сөйлеуді үйрету, қазақ
тілін өмірдің барлық саласында іс жүзінде қолданыла білу, қазақша
тілдесуді іс жүзінде асыру.
Жалпы Лингвистикалық әдебиеттерде оқытудың мақстына жоспарланған оқу
процессінің нәтижесі жатады.
Кез келген оқыту процессінің нәтижесі де, қазақ тілінің іс жүзінде
қолданылу аясы да, ең алдымен, сол пәнді оқыту жүйесіне қатысты жасалған
бағдарламаға тікелей байланысты
Бағдарлама бүкіл оқыту процессіне ғана емес, әрбір оқушы үшінде
қажетті құрал. Онда пән мен оқыту жүйесі жөнінде нақтылы көрсеткіштер
беріледі.
Оқытудың мақсаты белгіленіп міндеті айқындалады.
Бағдарлама оқулықтармен оқу құралдарына болатын өзгерістерді қамтиды.
Өмір талабы сай оқу құралдарын күнделікті тез өзгеріп, шығару қиынырақ
болса, бағдарламаны қайта қарап сабаққа, мақсатқа сай толықтырып отыруға
болады. Сондықтан мұғалім бағдарламаның негізгі принциптері қалдыра отырып
тіл үйретуде оқушылардың талабы мен тілігін, әр түрлі жағдайларды ескере
келіп өз тарапынан оны желідіріп отырады. Қалай болғанда да, бағдарлама
оқытудың негізгі мақсатына жетудегі жетекші құрал болып табылады.
Оқытудың мақсаты бағдарламаға сай терең, күрделі және аумақты болуыда,
сонымен бірге әр сабақтың мақсатына қарай нақтылы, шағын немесе тапсырманың
ыңғайына орай қысқа, дара болуда мүмкін. Ең бастысы, қандай жағдайда
болсын, тілді оқыту белгілі бір нақтылы мақсатқа бағытталып, соған жету
міндетіне қызмет етуі керек. Әр сабақтың, тапсырманың және жаттығуының
басты мақсатқа жету талабы айқын болса, оқушының да оны түсінуі тез болады.

Жалпы қазақ тілін басқа ұлт өкілдеріне оқытудың мақсатын төмендегідей
жіктеуге болады.
1. Қатыстық мақсат.
2. Практикалық мақсат.
3. Тәрбиелік мақсат.
4. Білімдік мақсат.
Қатысымдық мақсат қазақ тілін адамдар арасындағы тілдесімді,
сөйлесімді жүзеге асыратын, олардың бір-бірімен тілдік қарым қатынасын
қамтамасыз ететін құрал ретінде оқытуды талап етеді. Қазақ тілі алдымен
бір ұлт пен екінші ұлттың түсінісу, сөйлесу құралы болуы керек. Бұл мақсат
бойынша, адам мен адам пікір алысып, өзара ұғынысып қоймай, қоғамда бірігіп
еңбек етуге ұмтылуы қажет. Тіл арқылы адамдар өмірден өз орнын табуы керек,
әркім өзіне қажетті игілікті іске асыруы қажет, әлеуметтік қарым қатынас
тілдік қатынасқа қызмет етуі лазым.
Тіл осындай мақсатты жүзеге асыру үшін үйретіледі. Оқыту осы мақсатқа
негізделіп жүргізіледі.
Практикалық мақсатқа тілдік қарым-қатынаста қолданылатын қатысымдық
тұлғаларды іс жүзінде ауызша және жазбаша түрде меңгеру жатады. Қазақ тілін
басқа ұлт өкілдеріне оқыту оқушыға заттарды, құбылыстарды қабылдаудың жаңа
жолдары мен құралдарын үйрету негізінде жүреді.
Белгілі бір тілді шет тілі тұрғысынан оқытқанда, өмірдің, табиғаттың,
қоршаған ортаның тылсым сырларын зеріттеу немесе шешім ұсыну жөнінде нақты
білім берілмейді. Мұндаға ең маңызды нәрсе оларды қалай атауды және ойша
қабылданған заттарды, әсерді сөзбен, тілмен қалай жеткізуді игеру. Сонда
ғана тілдің қолданылу қуатының мәні артады. Оқышы сөйлеу құралдары мен
тілдік тұлғаларды дұрыс қолдануды үйренсе оны іс жүзінде қажетіне
жұмсайды. Сөйлеу ерекшеліктерін меңгерген оқушы өз ойын ауызша және
жазбаша түрде іске асырады. Бұл тілді қолданудың тәжірибелік көрінісі. Сол
себепті оқушы тілді адамдарымен қарым-қатынас құралы ретінде үйренгені
дұрыс. Тілді іс жүзінде, күнделікті өмірде қолдана білуге үйретудің жолы
деп әдістемелерде көбінесе арнайы тақырыптар алынып, лексикалық
материалдарға ерекше көңіл бөлініп жүр. Мұндай тақырыптар оқулықтарда жиі
қайталанып келеді. Мысалы, Отбасы, Жатақхана, Менің жұмыс күніме,
Демалыс, Асхана, Дүкенде, Қонақта, т.б.
Тақырып арқылы сөйлеуге үйрету,
біріншіден, тіл үйренушілерге не туралы айту керек екенін аңғартса,
екіншіден, қалай айту керек, қандай сөздерді білу керектігіне назар
аудартады.
Сол себепті тақырыпты басты белгі ретінде алып, сол тақырыптың
төңірегінде әңгімелесу оқушыға оған қатысты өмірлік жағдайларды меңгеруге
жәрдем береді.
Бұл ретте тақырыппен қатар сөздік, граматика, дыбыстардың айтылыуы,
тілдік ережелер мен заңдылықтар бәрі комплексті түрде бірге жүргізіледі.
Егер тақырыпты меңгеру аудиторияның аумағынан аспай, Сыртқы өмірде
қолданылу аясы шектеліп қалса, сабақ қанша жақсы өткенімен, іс жүзінде
сөйлеудің болмағаны. Мұндай жағдайда оқытудың мақсаты да орындалмайды.
Тілді оқытуда есте болатын мақсаттың бірі – тәрбиелік мақсат.
Оқушыға тілді үйрете отырып, оған адамдармен қандай қарым-қатынаста
болу қажеттігінде үйретуге тура келеді.
Адамдардың бір біріне деген құрметін өзара тіл табысуын тез түсінісуін
қалыптастыруға тура келеді. Тіл үйренушілер өзара ұғыныстық қатынаста
болса, тілді де тез меңгереді, бірінің білмегенін екіншісі үйретеді.
Сонымен қатар белгілі бір тілді үйрене отырып, сол арқылы қарым –
қатынасқа түсе отырып оқушының іштей өзіндік көзқарасы қалыптастыруды, ол
әлеуметтік ортадан өз орынын табуға тырысады, басқа адамның сөзінен,
бойынан жақсы қасиеттерді көруге бейімделеді.
Тілді біліу арқылы оқушының адамдармен қатысымдық байланысы күшейеді.
Сөйтіп, өзіне деген ризашылық, мақтаныш сезімі оянады, қоғамның белсенді
мүшесі болуға талпындырар алғы шарт пайда болады. Мұның бәрі кез-келген
адам үшін қажетті фактор.
Тілді оқыту, үйрету білімдік мақсаты да көздейді Оқушы өз ана тілінен
басқа екінші тілді үйрене келе, ойды жеткізудің жаңа тілдік амалдары
меңгереді. Екінші тілде сөйлеу арқылы ол жаңа мағыналармен, ұғымдарымен
танысады, оның ойлау жүйесі дамиды, таным аясы кеңейеді.
Оқушыларды тілді оқып меңгере келе, бір тіл мен екінші тілді
салыстыра отырып тілді үйренудің жедел әрі тиімді жақтарын іздестіруге
тырысады. Сөйтіп, оның ойлау қабілеті жетіледі.
Оқушы жаңа гараматикалық заңдылықтарды ережелерді есте сақтап, оларды
іс жүзінде қолданады, тілдік тұлғалардың байланысу түрлерін меңгеріп,
сөйлеу кезінде пайдаланады. Ана тілін басқа тілде сөйлеу арқылы оқушы
оқығанын жинақтауға, талдауға, салыстыруға, қорытуға қалыптасады. Сөйтіп,
оның ойлау жүйесі жаңа біліммен толығады.
Сондықтан қазақ тілін оқытуда қажеті шамалы ұзын санао күрделі де қиын
ережелері жаттатудан аулақ болып, сөйлесім мен тілдесімді жүзеге асыратын
тілдік қатынастық негіздерін меңгерткен жөн. Кез келген ереже сөйлеуді
үйретуге қызмет етіп, тілдесуді, пікірлесу үшін оқытылғанда ғана басты
мақсат орындалады.
Оқытудың мазмұны-тілді үйрету үшін қандай мәселеге басты назар аудару
керек, нені оқыту керек соларды анықтайды.
Осы тұрғыдан келгенде, ұстаздар мен әдіскерлер мынадай сұрақтарға
жауап іздейді: тілді үйрету керек пе, әлде сөз бен сөйлеуді үйрету керек
пе? Олардың ароасындағы негізгі айырмашылықтар неде? Екінші тілдерді оқыту
әдістемесінде бүгіндері оқушыға тілден бұрын сөйлесуді үйрету керек деген
пікір тұрақтала бастады. Өйткені өзге бір тілді меңгеру үйренетін тілдің
лингвистикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.