С.Сәдуақасовтың кадр саясаты

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Астана Медицина Унивеситеті АҚ
Қазақстан тарихы және философия кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы: С.Сәдуақасовтың кадр саясаты

Орындаған: 134 группа студенті
Каримова Айнура
Қабылдаған: Урустембаева Ж.Т

Смағұл Сәдуақасов (1900-1933) -- кеңестік мемлекет, саяси, мәдениет қайраткер. Бұрынғы Көкшетау облысы, Ленин ауданы,Жарқын ауылында туған.
Он жасына дейін Ғалия медресесін бітірген өз әкесі Сәдуақас хазіреттен тәлім-тәрбие алып, одан кейін Әбіл молда мектебінде білімін жалғастырады. 1912-1915 жылдары Павлодардағы екі кластық орыс-қазақ училищесін бітіріп, бір жыл мұғалім болады да, Омбыдағы ауылшаруашылық мектебіне түседі.
1918-1920 жылдары Центросибирь кооперативтер бірлестігінде қызмет етеді.
1920 жылы Орынборда Қазақстандағы алғашқы жастар ұйымының хатшысы болып сайланады.
Сол жылы жаңа құрылған Қазақ Автономиялы республикасының үкімет басшылығына қызметке алынады. 1925-1926 жылдары Еңбекшіл қазақ (Егемен Қазақстан) газетінің жауапты шығарушысы, әрі Қызыл Қазақстан (Ақиқат) журналының редакторы, 1925-1927 жылдары Қазақ АССР Халық ағарту комиссары, 1927-1928 жылдары Ташкенттегі қазақ педагогика институтының ректоры қызметтерін атқарды.
1928-1932 жылдары Мәскеу көлік инженерлері институтын оқып бітірген соң Мәскеу-Донбасс темір жол құрылысында инженер-құрылысшы болып еңбек етті.
Мемлекеттік, қоғамдық қызметпен қоса әдеби-ғылыми шығармашылықпен айналысып, сол кезде шығып тұрған қазақ, орыс тілдеріндегі көптеген газет-журналдарда саясат, шаруашылық, ел ісі, мәде - ниет, әдебиет, өнер, тарих мәселелерін сөз еткен мақалалары жарияланды.
Көркем әңгімелері де жарық көрді. Оның Жастармен әңгіме (Орынбор, 1925 жылы), Ұлт театры туралы (Қызылорда, 1926 жылы), Қазақстандағы халық ағарту мәселелері (Қызылорда, 1927 жылы) деген үлкенді-кішілі кітаптары жарық көрді. Сондай-ақ Қазақстандағы ұл-азаттық көтеріліс пен Қазан төңкерісінен кейінгі ел өмірін арқау еткен Сәрсенбек атты романы да бар. Салмақбай, Сағындық (1923 ж.), Күміс қоңырау (1927 жылы) повестері қазақ әдебиетіндегі проза жанрын дамытуға қосылған үлес болып табылады.
С. Сәдуақасов Еңбекшіл қазақ (Егемен Қазақстан) басылымды екі рет (1921 жылы қаңтар -- 1921 жылы ақпан және 1925 жылы қаңтар -- 1926жылы сәуір) басқарған кісілердің бірі.
Смағұл Сәдуақасовтың бүкіл қайраткерлік, азаматтық болмысы жарқырай танылған кезең 1925-1927 жылдар еді. Бұл кезде ол республика халық ағарту комиссары, әрі өлкелік партия комитетінің бюро мүшесі болды. Бұл кезең сонымен бірге Ф.И.Голощекиннің Қазақстан өлкелік партия комитетін басқару кезімен дәлме дәл келеді.
С. Сәдуақасов мен Ф.Голощекиннің арасындағы келіспеушілік, қақтығысты тарихшылар төрт түрлі мәселеден сабақтап жүр. Олар біріншіден,мекемелердегі іс қағаздарын қазақыландыру, екіншіден, қазақтың оқыған, көзі ашық зиялы қауымына деген көзқарас, үшіншіден, байлар мен орташаларға деген көзқарас, төртіншіден, өнеркәсіпті дамыту.
Асыл азамат 33 жыл ғана ғұмыр сүріп, 1933 жылы Мәскеу-Донбасс темір жол құрылысындағы апатта қайтыс болды.
Уақыт Смағұл Сәдуақасов баста - ған бірінші топтың болжамының дұ - рыс екендігін көрсетті. 20-шы жыл - дар - дың соңына қарай жаңа биліктің эконо - микалық және әлеуметтік саяса - тына қарсылық танытқан бас көте - рулер бүкіл қазақ даласында өріс ал - ды. Қарулы қарсылық сонымен бір мезгілде ауқаттылар мен орташа - лар - дың негізгі байлықтары - малдарын жаппай аяусыз қырып салуға немесе көрші елдерге қоныс аударуға ұласты. Қазақ даласында мал басы күрт кеміп кетті. Бұл ешқандай да асыра айтусыз нағыз азаматтық соғыстың көрінісі еді.

Сонымен, Голощекин келген мезгілден бастап Қазақстандағы мемле - кет - тіліктің мазмұнын анықтауға бай - ла - ныс - ты егес жоғарыда аталған екі топтың арасында өрбіді. Голощекин өз тара - пы - нан қазақ басқарушы тобы арасындағы ымырасыз күрестің түпкі тамыры мен шынайы мазмұнын түрлі айла-әдістер арқылы мүмкін болған - ша тереңірек жа - сыруға тырысты. Аны - ғырақ айтқанда, алғашқы топтың енді қалыптаса бас - та - ған мемлекеттік билікке ұлттық мазмұн беру әрекетін мойындауға қарсылық та - нытты. Он - ың мұндай ұстанымы орта - лықтың саяси бағытына сәйкес келетін еді. Сон - дықтан да Голощекин жоға - рыда атал - ған екі топтың арасындағы күресті қазақ қоғамы ішінде бұрыннан келе жатқан топшылдық дерті есебінде көрсетуге тырысты. Кезінде Т.Рыс - құ - лов Қазақстан басшысының бұл қитұрқы әрекетіне голощекин әдісі деген ат беріп, оның астарында щиналармен қорқытып кез-келген өзара сын - ды қыспаққа алу, сол арқылы партия ұйымының назарын соңғы жыл - дары Қазақстандағы социалистік құ - ры - лыс мүддесіне ұшан-теңіз зия - нын тигізген қателіктердің түп-тамы - рын ашудан басқа жаққа аударып жіберу мақсаты жатқандығын дәл ба - сып көрсеткен еді.

Міне, осы тұрғыдан келгенде С.Сә - - дуақасов ұсынған саяси ұстаным сол тарихи мезгілде мәскеулік Орта - лықтың Қазақстанда орнықтыруға бет алған билік жүйесіне балама мемлекеттік бас - қа - ру тәртібі болатын. Бұл соңғы ұста - ным - ның негізінде Ә.Бө - кейханов бастаған алғашқы буын ұлт зиялыларының, сон - дай-ақ С.Сәдуа - қа - сов, Т.Рысқұлов және Ж.Мыңбаев бас - таған келесі екінші бу - ын қайрат - кер - лердің мемлекеттілікке байланыс - ты қазақ қоғамының терең де түп - кі - лікті сұраныстарына үйлесімді тео - риялық тұжырымдары жатты.

Мемлекеттік аппаратты жергіліктендіру нені білдіреді? Кеңестік идео - ло - гиялық аппарат С.Сәдуақасов пен оның идеялас серіктерін Қазақстан - қазақ - тар үшін ұстанымдағылар немесе қа - зақ қоғамының сауаттылық деңгейімен және маман кадрлардың жетімсіздігін есепке алмастан тез арада партиялық және кеңестік аппаратты тек қазақ ұл - ты - ның пайдасына сәйкестендіріп қа - зақ - тан - дыруды талап етуші топ ретінде көрсетуге тырысты. Ал, шын мәнінде С.Сәдуақасов жоғарғы басшылық ара - сында жергіліктендіру саясатының ішкі мазмұнын терең түсінген қайраткер бо - латын. Ол Өлкелік партия комитетінің бюро мәжілісінде: Егер бүкіл аппарат тек қазақтардан ғана тұрса, біз осыны жергіліктендіру деп мойындай аламыз ба? Қызметтес адамдар бұл жергіліктендіру емес деп айтып жүр. Мен де олармен келісемін. Жарайды, аппаратта тек қазақтар ғана отыр делік, ал егер олар сол аппаратты қалың бұқараға қызметке қоюда түк бітіре алмаса, ондай жергіліктендіруден не пайда? деп көрсетті. Ал баспасөзде жарияланған мақала - сын - да: Проценттер мәселенің түйіні емес, бірақ оларды да ұмытуға болмайды. Тұрғындардың 90 проценті қазақтардан тұратын үйездердегі мекемелердің орыс тілінде қызмет етуі қандай принциптерге сай келер екен? - дейді.

Ескі патшалық отарлаушы аппарат - тың жұмысын жақсы білетін С. Сә - дуақасов оның халықты түрлі қасиеті - нен, салт-дәстүрінен айырып, бойында құлдық мінездің тамыр жаюына жағдай туғызғанын терең түсініп, жаңа мемлекеттік биліктің негізгі міндеті - ха - лық - ты рухани құлдықтан құтқару, еңбекші бұқараның тек таптық қана емес, со - нымен бірге, ұлттық мүддесін де қорғай алатындығын сөз жүзінде емес, іс жү - зінде де дәлелдеуін талап етті. Осы ойды айта келіп ол Еңбекші қазақта жария - лаған мақаласында нақты мысал - ға сүйе - ніп, төмендегідей тұжырым жа - сады: Мысал үшін мынандай бір сөз айтайық: қазақ базарға сатуға сиырын алып келді. Расписка қазақша жазылған. Оны қазақ - ша білмейтін милиция дұрыс деп тап - пады. Алған расписканы орысша жазып әкел деді. Жай қарағанда, бұл, әрине, ұсақ нәрсе. Ұлттық психология жағынан тексерсек, бұл - үлкен жұмыс. Қазақша жазылған расписка жарама - ған - нан кейін ана қазақтың жүрегінде өз ұлтының кім екендігі сезіледі. Оның көзіне қазақтың жұмысының бәрі орын - сыз, осал секілді боп көрінетін болады. Ол өзінің күшіне сенбеуге айналады. Оған басқа ұлттың алдында жасқан - шақ - тық пайда болады, өз жерінде кеудесі көтеріліп, аяғын алшаң басып жүре ал - майды.(Еңбекші қазақ, 1927, ақпанның 16-ы).

С.Сәдуақасов мемлекеттік аппарат - ты қазақтандыруды батыл қойып, ол процестің пәрменді түрде жүруі үшін күрес жүргізгенде, оның қарсыластары ойлағандай, арзан бір күндік, тар тап - тық немесе пендешілік мақсаттарды көз - деген емес. Редактор қызметіне бекітіле салысымен Еңбекші қазақтың өзі қол қойған санында жариялаған Ойла - натын уақыт жетті атты бас мақалада: ...Қазақ тілін іске асырғандағы біздің мақсат: қазақтың бір-екі оқығанын тө - ре қылу, оларға ақша табу емес. Мекемеде отырған қазақ ауылда жатқан қара шаруамен қазақша байланыссын. Ауыл - дан біреу қалаға келсе, қара қазақ өз тілінде арыз етіп, өз тілінде жоғын жоқ - тап алатын болсын. Бұл сықылды же - ңіл - діктер біздің қазақтандырылған ме - кемелеріміздің қолынан әбден келетін болсын. Осы күнгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.