Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қарым-қатынас туралы жалпы ұғым
2. Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас
3. Қарым-қатынас функциялары
4. Қарым-қатынас стратегиясы
5. Қарым – қатынас барысында тілдесу
6. Қарым-қатынастың түрлерi
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Қарым-қатынас туралы жалпы ұғым
Адам қоғамда өзiн қоршаған адамдар тобында өмiр сүредi және дамиды,
оның талаптарына сәйкес өз ойлары мен мiнез-құлқын өзгертедi, топтың басқа
мүшелерiмен өзара әрекеттесу арқылы әртүрлi байланысты сезiнедi.
Қарым-қатынас психологиясы мынандай құбылыстарды зерттейдi; адамдардың
бiр-бiрiн қабылдауы және түсiнуi, елiктеу, сендiру және нандыру, ұйымшылдық
немесе жанжалдық, бiрiккен iс-әрекет және тұлғааралық қатынастар. Осы
психологиялық құбылыстың әр түрлiлiгiнде, олардың пайда болуының негiзгi
қайнар көзi болып адамдар арасындағы қарым-қатынас аймағы болып табылады.
Егер қарым-қатынас болмаса, бiздiң рухани, материалды даму
деңгейiмiздiң қандай дәрежеге көтерiлгенiн бiлмес едiк. Бiздiң әрқайсымыз
өзiмiздiң негiзгi қырларымызды жеке қарым-қатынас тәжiрбиелерiмiз арқылы
жанұядағы, мектептегi, жұмыстағы, көшедегi тiкелей қатынастар арқылы
игеремiз. Бұл микроорта. Микроортадағы қарым-қатынас арқылы әрқайсымыз
әлеуметтiк әлемдi кеңiнен танимыз және қарым-қатынасқа түсемiз, яғни
макроорта әсерiн сезiнемiз.
Макроорта – бұл өз ғылымы, мәдениетi, идеалогиясы, заңы, қоғамдық
өлшемдерi бар қоғам.
Микро және макроортаның кездесетiн жерi, олардың өзара әрекеттесетiн
шек – бұл кiшi топ, онда бiздiң әрқайсымыздың өмiрiмiз өтедi.
Қарым-қатынас тарихи алғашқы форма болып табылады оның негiзiнде өркениет
дамуының кейiнгi кезеңдерiнде қарым-қатынастың басқа түрлерi пайда болды.
Мысалы; жазбаша қарм-қатынас жазбашалықтың құралуынан кейiн ғана пайда бола
бастады. Бiздiң әрқайсымыз адамдар арасында өмiр сүрiп және жұмыс
iстегендiктен кез-келген жағдайда өз тiлектерiмiзге тәуелсiз түрде
адамдармен қарым-қатынасқа түсемiз.

Мұғалім мен оқушы арасындағы психологиялық қарым-қатынас
Қарым-қатынас мәселесі бұл әлеуметтік психологияның негізгі
проблемалары. Бірақ, қарым-қатынас проблемасымен тек психологтар,
педагогтар айналысып қана қоймайды, оны философтар, социологтар,
политологтар да жан-жақты зерттеуде. Мектеп оқушыларымен жұмыс істейтін
мұғалімдер вербальді (сөз) және вербальді емес (ым не ишара) қарым-
қатынастың түрін пайдаланады. Қарым-қатынастың қай түрі болмасын ол
мұғалімнің шеберлігіне, тәжірибесіне байланысты деп айтамыз. Психологтар
педагогикалық қарым-қатынастың нәтижесі мұғалімнің баланы біліп-тануына
және әр баламен диалогқа түсуіне байланысты деген. Әрине, қанша тәжірибелі
мұғалім болса да балалармен қарым-қатынас жасау, әр баланы білу, оларды
тану, әр баланы іс-әрекетке кірістіру, оларды сөйлеттіру мұғалімдерге оңай
жұмыс емес. Тәжірибеге сүйенсек, жалпы оқушылармен қарым-қатынасқа түсіп
жүрген мектеп мұғалімдерін екі топқа (балалармен қарым-қатынас жасауы оңай
және балалармен қарым-қатынас орнатуы қиын) бөлуге болады. Бірінші топтағы
мұғалімдер қай жастағы оқушылармен болмасын қарым-қатынасқа оңай түседі.
Сондай негізгі себептердің бірі: 1.Қазіргі балалардың көпшілігі
акселераттар. Психикасы тез дамыған балалар сұрақ қойғыш, тез қозғалғыш,
бәрін білгісі келіп, қарым-қатынасқа тез түскісі келіп отырады. Бұндай
топтың балаларын кейбір мұғалімдер тежейтіні жасырын емес. Мысалы, тыныш
отыр, немене, бәрін білесің бе?, сен қашаннан бері білетін болдың?,
әуелі өзіңді түзетіп ал, сосын айтасың т.б. педагогикаға жатпайтын сөздер
айтылады. 2.Оқу үрдісінде кейбір мұғалімдер тек өздері сөйлеуді
ұнататындығы жасырын емес. Өйткені уақытты пайдаланам деп тек мұғалім өзі
сөйлеп, баланың айтатын сөзіне кедергі келтіріп, оның ойымен, пікірімен
санаспайды. Яғни оқу үрдісінде кейде диалогтың жоқ екені де жасырын емес.
3.Оқушылардың іс-әрекеттерін әділ бағаламау жиі кездесетін құбылыс. Осының
негізінде қарым-қатынас барысында мұғалім мен оқушы арасында дау-жанжал
болып жатады. Қарым-қатынас барысында кездесетін осы және өзге қиындықтарды
жоюдың бірден-бір жолы: -әр жастағы оқушылардың өзіне тән психикалық
ерекшеліктерін ескере отырып, қарым-қатынас орнату.
Оның себептері:
-өз сыныбындағы әр баланың психологиясын өте жақсы білуінде;
-баланың ішкі жан дүниесін оятатындай жылы сөздер айтуында;
-мұғалімнің этикасы мен психологиясының дұрыс қалыптасуында;
-мұғалім сөзінің тәртіптілігінде, жүйелігінде, анықтығында, нақтылығында;
-оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің бірнеше қарым-қатынас түрлерін пайдалана
білуінде.
Екінші топ мұғалімдерінің оқушылармен қарым-қатынасқа түсуі қиын. Оның
себептері бірінші топта көрсетілген себептерге қарама-қарсы. Дегенмен,
біздің пікірімізше кейбір мұғалімдердің әр жастағы оқушылармен қарым-
қатынасқа түсе алмауының және оқушымен қарым-қатынастарының өте қиын болу
себептері:
- авторитарлық стильді пайдалануында;
-балаларға салқындық танытуы;
-балаларды әлеуметтік жағынан бөлуі;
-балалардың іс-әрекетін, ойын, сөзін әділ бағаламауы;
-бала бойынан үнемі кемшіліктер іздеуі, оны жариялауы дер едік. Әлеуметтік
психология ғылымында Мұғалім-оқушы, Оқушы-мұғалім және Балалардың
өзара қарым-қатынасы және қарым-қатынас барысында болатын қиындықтар
біршама зерттелінген. Қарым-қатынас қиындықтары эмоциональдық бағытта жиі
кездеседі. Оқушылармен дұрыс қарым-қатынас жасауда кедергі келтіретін
аталмыш қиындықтардың пайда болуының өзіндік себептері бар.
-мұғалім өзінің жағымсыз көңіл-күйінің болмауын қадағалау;
-қарым-қатынаста педагогикаға жатсөздер айтпау;
-бұйрық емес, өтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау;
-қарым-қатынаста дау-жанжалға жол бермеу;
-сұхбаттасуда жеке оқушының пікірін сыйлау;
-қиын, қыңыр, қырсық оқушылармен жеке дара қарым-қатынас орнатып, олармен
тіл табысу;
-қарым-қатынаста мұғалімнің – оқушыға, оқушының мұғалімге сенуі;
-сезімдік, әскерлік қарым-қатынаста болу.
Мысалы, класс жетекші және орыс тілі мұғалімі ретінде 8-А класс
ұжымына психологиялық тұрғыдан талдау жасайтын болсақ, сыныптың бастауыш
кластағы білім фундаменті берік қалыптасқан. Оқушылардың сабаққа деген
ынтасы жақсы, кез келген сабаққа қызығушылықпен қатысады. Балалар кез
келген жағдайда, кез келген ортада өзгелермен тез тіл табыса біледі. Сонда
да сол класты ұйымдастырып отырған ұйымдастырушы жеке тұлғалар – лидерлер –
бар. Атап айтсақ, Карибаев Ерғазы, Құрмаш Бексұлтан, Айтбекова Жансая,
Нұрлаби Талшын. Мектептегі, сыныптағы қоғамдық жұмыстарға сыныпты
ұйымдастырып, білім мен тәрбиемен ұштастыруға мұғалімдерге көп көмек
көрсетеді.
Қарым-қатынаста кездесетін қиыншылықтарды осы және өзге де жолдар
арқылы жеңе отырып, мұғалім қарым-қатынастың үш функциясын орындайды.
1.Мұғалім қарым-қатынаста оқушыны жеке тұлға ретінде дамытады. 2.Оқушыны
қоғам мүшесі ретінде тәрбиелейді. 3.Қарым-қатынас тек адамдар арасында ғана
емес ол қоршаған дүниемен, табиғатпен байланысты екенін оқушының санасына
ұқтырады.Адамның өмірі адаммен, бірінсіз-бірінің күні жоқ. Адамдар
арасындағы қарым-қатынас жақсы болса, көрер күндері қызықты болады. Жас
кезінде бұзақы болған Б.Франклин уақыт оза келе адамдармен қарым-қатынас
жасауда зор табыстарға қол жеткізіп, нәтижесінде Франциядағы американ
елшісі болып тағайындалған екен. Мұның сырын ол былай түсіндіріпті: Мен еш
адам туралы жаман әңгіме айтпаймын, керісінше жақсы әңгімелерін ылғи айтып
жүремін. Адамдар арасындағы қарым-қатынас, шын мәнінде, өте нәзік дүние.
Өйткені қылт етсе сынып кетуі мүмкін көпір болады. Әркімнің қабағына қарау
да оңайға соқпайды.

Қарым-қатынас функциялары
Өзiнiң мiндетi бойынша қарым-қатынас көп функциялы. Қарым-қатынастың 5
негiзгi функциясын бөлiп көрсетуге болады.
Прогматикалық функция – адамдардың бiрiккен iс-әрекетi процесiнде
өзара әрекеттесуде жүзеге асады.
Қарым-қатынастың қалыптастырушы функциясы - бұл адамдық тұлға ретiнде
дамуы және қалыптасу процесiнде танылады. Шындығында үлкен мен қарым-
қатынас жасамай болмайды.
Растау функциясы – бiз өзге адамдармен қарым-қатынас жасағанда ғана
өзiмiздiң қандай екенiмiздi танып түсiнiп растай аламыз. Өз құндылығыңды
мойындалатынына көз жеткiзу үшiн адам өзге адамдардың қолдауын iздегенде
осы функция көрiнедi. Ульям Джеймс өзi адам үшiн қоғамда өзiмен өзi
қалдырылып мүлде ескерусiз қалғанан артық жаза жоқ дейдi. Мұны психология
тұрғысынан растамау деп атаймыз. Қарапайым сенiкi дұрыс емес немесе сен
жамансың деген сөздермен бiлiнетiн және растаудың белгiлi бiр бөлiгi бар
жоққа шығарумен салыстыруда яғни растамау деп аталады.
Тұлғааралық қатынастарды ұйымдастыру және қолдау функциялары. Кез-
келген адамдардың қарым-қатынасы өзге адамдарды бағалаумен және белгiлi бiр
жақсы немесе жаман эмоцияналды қатынастарды орнатумен, байланысты тiптi
адамдардың өзiмен әртүрлi жағыдайда қатынс жасауға болады.
Тұлғаның iшiндегi қарым-қатынас формасы. – бұл маңыздылардың бiрi. Өз-
өзiмен жүргiзiлген диалогтың негiзiнде бiз белгiлi бiр шешiмдер қабылдап
маңызды әрекеттерге барамыз. Мұндай iшкi қарым-қатынасты адам ойлауының
әртүрлi тәсiлi ретiнде қарастыруға болады.

Қарым-қатынас стратегиясы

Қарым-қатынас стратегиясы үшке бөлiнедi.
1-шi ашық-жабық қарым-қатынас. Ашық қарым-қатынаста әр адам өзiнiң
көзқарасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.