Қимыл дағдыларының психологиялық механизмі мен қалыптасу процесі

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қимыл дағдыларының психологиялық механизмі мен қалыптасу процесі жайында

Біз алған нәтижелерді талдау және оларды оқытудың жалпы қабылданған
әдістемесі бойынша оқыту барысы және нәтижесімен салыстыру "қимыл
дағдыларын" алыптастырудағы сынақ пен қателіктердің рөлі және соңғысының
механизмі туралы теориялық мәселелерге қайта оралуга мүмкіндік береді. Біз
жоғарыда атап өткендей, бұл мәселелердің үлкен тәжірибелік маңызы бар,
себебі "қимыл дағдыларын" теориялық түсіндіру әрқашан да оны оқыту
әдістемесінің белгілі бір бөлімдерін қорғау болып табылады.
Алдымен сынақ пен қателіктер мәселесіне тоқталайық. Әрине, олардың
шығу тегі де әрқилы және өздері де әр түрлі болуы мүмкін. Олар объектінің
қасиеттері мен байланыстары туралы белгілі бір үғымдардан тарауы мүмкін,
сонда бұлар әрекет арқылы тексерілген болжамдар тобы болып шығады. Бұл
жағдайда оның сәтсіздіктері де біздің білімімізді арттырады, қателіктері де
пайдалы болып шығады.
Бірақ "қимыл дағдыларын" қалыптастыруда біз әдетте кездескен
қателіктер мен сынақтардың толық емес бағытты негіздегі табиғаты бөлек
болып келеді. Олар шындығында да "соқыр" болып табылады, бірак, жалпылай
емес, тек қана әрекет операциялары құрамына және оның пәндік шарттарына
байланысты ғана солай болады. Бұл жағдайда сынақтар негізінен соңғы
нәтижеге бағытталған және нысанаға дәл тиюі немесе мүлт кету ережесімсн
іріктеледі.
Соқыр сынақтардың болмауы мүмкін емес, мүндай жағдайдың өзіндс де олар
пайдалы, себебі солардың арасынан "дұрыс" әрекеттср таңдалып алынады.
Мұндай жағдайда қателіқтер де пайдалы, өйткені солардың арқасында әрекет
объектілерін және сигналдарын бөлшектеу, нақтылау,екінші жағынан өзге
операцияларды анықтау процесі жүреді. Яғни соқыр қателіктер мен сынақтар
әрекеттің, бағытталган негізінің айтарлықтай кемшіліктерінің өзінде де
шынымен де қажет болып отыр.
Толық емес бағыттылық негізде жаңа әрекеттерді қалыптастыру барлық
жағынан да барынша тиімсіз жол екендігін атап айтуымыз қажст. Біріншіден,
ол көп уақытты, материалды және жұмыс күшін (оқушы мен мұғалімнің) талап
етеді. Сонымен қатар көптеген оқушылар үшін ол ең қиыны болып табылады: ол
үлгерімнің әр алуандылығына әкеліп соқтырады, оның үстіне оқушылардың басым
бөлігі орташа және нашар деңгейдегі үлгерімге түседі. Екіншіден, ақыр
соңында қалыптасатын әрекеттің сапасы көңілге қонымсыз келеді; әрекет үлкен
дәлдікке ие болуы мүмкін, бірақ ол тұрақсыз, яғни бір орындаудан басқасына
ауытқымалы, олар шамалы деген сыртқы әсерлердің өзінс сезімтал және жаңа
тапсырмаларға ауысқанда өте шектеулі болады.
Бұл қасиеттердің барлығы "дұрыс әрекеттің" соңгы нәтиже бойынша
анықталатындығымнн түсіндіріледі. Басым көпшілік жағдайда жекелеген
операциялардың олардың пәндік шарттарына шынайы қатынасы жасырын күйде
қалады. Оқушылар бұл қатынастарды түсінбейді, сондықтан да жағдай аз ғана
өзгерген кездің өзінде өз әрекеттерін сәйкесінше бағыттай алмайды, осы
әсерлерді есепке алып түзей алмайды. Қалыптасқан әрекеттер жалпы пайдалы
болғанымен, парасатты емес.
Біздің нұсқаушыларымыздың жұмысын талдау мұны анық көрсстеді. Олар
жұмыстың соңгы нәтижесін алып үйренген, бұл жағдайда — дұрыс аралау, ал бұл
процеске кіретін көптеген әрекеттер жоғарғы дәрежеде болган жоқ. Дегенмен
қанша күш жұмсалатыны және жұмыс өнімділігі осы әрекеттерге тәуелді. Мұндай
нұсқаушылардың оқушыларға кейбір әдістерді жалпы үйрете алатындығы, ал
оларды қалай пайдалануды үйрете алмайтыны таң қалдырмайды. Мұндай
нұсқаушылар кейбір маңызды әдістерді мүлдем білмейді де. Соңғы нәтижеге ие
болу мақсатын көздейтін олар мұндай әдістерге назар аударып, көңіл
қоймайды.
Сондықтан да әрекеттің бағытты негізі толық болмаған жағдайда
"сынақтар меи қателіктер" болмай қалмайды, олар пайдалы және қажетті болып
табылады. Олар осындай жағдайда ғана мұндай маңызға ие екендігін естс
ұстауга тиіспіз, себебі басым көпшілік жағдайда бұндай жолдармен игерілген
дағдылар оларға сірескен және аитиинтеллектілік қүбылыстар деген күмәнді
атақ жапсыратын қасиеттергс ие болады. Бұл мәселені қабылдаудағы ақталмаған
әрі зияиды, орі ең "табиғи" нәрсе мұндай оқыту тәртібі жайлы заңсыз
қорытынды жасаудан көрінеді. Ал бұл қорытынды әрдайым дене күші әрекеттерін
қалыптастыруда "бәрі де үнемі осылай болады" деген негіздемеге сүйеніп
жасалады.
Бұл расында әрдайым осылай болады, бірақ ол ішкі қажеттілік бойынша
болмайды, тек осы уақытқа дсйін әрекеттің толық бағытты негізі туралы
түсінік болмағандықтан және мұндай негіз стихиялы түрде және тек сирек
жағдайларда құрылғандықтан болады. Өмірлік және тәжірибелік жағдайлардың
басым көпшілігінде іс жүзінде барлық жағдайларда әрекет толық емес багытты
негізде қалыптасты. Бірақ бұл саналы түрде болмады, сондықтан бұл тәртіп
"қалыпты" деп саналды. Ол білімсіздік білімнің алғышарты болған мағынада
ғана қалыпты болатыны көрініп тұр.
Әрекеттің толык, бағытты негізі болғанда және оның кезең-кезеңімен
өтуі барысында мүндай "соқыр" қателіктер мен сынақтар, әрине, жойылады. Бір
жағынан оқушы әрекет барысында әрбір қадамында пайдаланатың бағыттама
алады, ал екінші жағынан нақты жагдайдың көрсеткіштерінің көмегімен
әрскеттің барысын реттеп бақылай алады. Әрекеттің бағдарлық негізі оқу
картасында көрсөтілгсн және оны оқытушының түсіндіруінен кейін бірден есте
сақтап қалу қажеттілігі болмайды. Орындау барысы құралдар арқасында,
бсрілген көрсеткіштермен анық салыстырыла отырып сырттай кейпінде олардың
алдында көрінеді. Мұндай жағдайларда қателер негізінен мүқият назар
аудармаудың немесе кездейсоқ кедергілср негізінде туындайды.
Бұл жағдайда оқушының әрекеттері "мақопты" ғана емес, парасатты да,
себебі оның объективті ерекшеліктері, яғни күш салу көлемі, ырғақ,
әрекеттердің пішіні мен ауқымы — олардың заттық шарттарымен үйлесімде
болады. Ал әрекет объектілерін, оның белгілері мен жеке компоненттерін,
жеке операцияларды қажетті днффорсициациялау нұсқаушы түсідірген
нұсқауларды тәжірибеде тексеру арқылы жүзеге асады және оқу картасында
көрсетіледі, бұған көбінесе осы нұсқаулар қолданылатын тапсырмалардың
жүйелік жиынтығы әсер етсді.
Әринс, мұндай жағдайда берілген көрсеткіштермен әрекет
қалыптастыру уақытты аса үнемді пайдалану мен жұмыс күші және қаржыны
үнемдеу арқылы жүзеге асады; сонымен қатар барлық оқушылар үздік табыстарға
жетеді.
Қалыптасқан әрекет жеке-жеке орындаулардың тұрақ-тылығын және
жағдайлардың өзгеруіне тәуелсіз орнықтылығын көрсетеді. Жаңа тапсырмаларға
көшу айтарлықтай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.