Қоғам туралы түсінік

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қоғам туралы түсінік
Қоғам дегеніміз не? Бұл сұраққа жай ғана жасан беру қиын
Қоғам өте нәзік әрі күрделі материя. Оны қолмен ұстауға
микросппен қарап коруге болмайды. Олай болса, қоғамды
анықтайтын өлшемді табу қажет.
,,Қоғам’’ деген создін мағнасы кең; алғашқы қауымдық қоғам,
феодалдық қоғам, капиталистік қоғам, франсуз қоғам, демакратиялық
қоғам т.б Бұл арда алдымен белгілі бір қаумның немесе жеке бір
елдің тарихи даму кезеңдері еске түседі. Ал осы созды жалпы
мағынада алсақ, онда бүкіл адмзат тарихи және оның болашағы туралы
ойлаймыз. Бұл әлемның барлық халықтарының жиынтығы жөніндегі ұғым.
Басқа сөзбен айтсақ, адамдардың өзара қатынас тәсілі және
бірігу формаларынан туратын, табиғаттан ерекшеленген дүниенің
бір болігі.
Қоғам туралы түсінікті нақтылай түссек, қоғам деп бірігіп еңбек
ететін жеке адамдардың жиынтығын және олардың арасындағы екі
нақты қатынасты айтамыз. Біріншісі қоғам адамның өмір сүру тәсілі.
Қоғамсыз адам жоқ, адамсыз қоғам жоқ. Екіншіден, қоғам жеке
адамдардан ғана турмайды, ол сол жеке адамдардың озара қатынасын
корсетеды жеке адам қоғамға ұғым арқылы енеді. Ол сонымен қатар
бірнеше утымдардың мүшесі болады (еңбек кәсіподақ, т.б) Демек қоғам
ужымдардың ужымы, бірлігі болып корінеді.
Адамдар қоғамда белгілі бір әлеуметтік топтардың, үлттардың
экономикалық, әлеуметтік, саясы, мәдени өмірдегі көп салалы
байланыстары мен іс-әрекеті
қоғам-дың қатынас деп аталады сонымен, қоғамды адамдардың өмір сүру
тәсілі деп түсіну үшін, олардың өмір сүруін қамтамасыз ететын
қоғамдық
қатынастарды білу қажет. Қоғамдың қатынас мынадай ерекшеліктерімен
сипатталады.
1)қоғамға қажетті қатынас түрлері болады
2)суъект(жеке адам, адамда) топтық сипатта болады,
3)Қоғамның объективтік сипаты болады, яғни қоғам адамдар сол
қатынасқа
енгісі келеме жоқпа, қарамастан өмір сүреді.
Қоғамның материалдық өндіріс саласында қатынасы мен рухани
саласвндағы
қатынасын ажырата білу керек. Бірінші қоғамның өмір сүруі мен
дамуына
материалдық жағдай жасай ды ал екінші (идеологиялық, саясы,
қуқықтық,
имандылық т.б)- адамдарды рухани – мәдени қундылықты жасаудағы өзара
байланыстарының нәтижесі. Сонымен қатар материалдық және рухани
қатынастар
өзара байланысты және ол қоғамның дамуына уйтқы болады
Қоғамның табиғаттан ерекшеленушілік сипаты неде?
Табиғаттың апатты сипаты, стихиялық қасиеты бар. Ал қоғамдық
дамудың ортасында саласы мен еркі билеген адам турады. Табиғат
қоғамнан және
адамнан тыс, өзіне тән заңымен өмір сүреді және дамады.
Алайда адам қоғамы – мәдениетті жасаушы, табиғатты өзгертуші. Бұл-
адам және
қоғам өз- ісәрекетінде табиғатқа қарсы турады деген сөз.
Адамның мәдениетті жасаудан басқа, табиғатқа деген қатынасы оны
жаулап
алушы бағындырушы деген түсінік тудырады. Неге? Себебі табиғат пен
қоғам тікелей байланысты өзара қатынаста болады. Біріншіден, табиғи
орта, географиялық
және климаттық ерекшеліктер қоғамының дамуына белгілі дәрежеде әсер
етеді.
Бұл факторлар ел мен халықтың дамуын жеделдетеді немесе қиындатады,
қоғамдықе
еңбек болінісіне сәер етеді. Озендер мен колдер ауа- райы
шаруашылыққа, өмірге
қарай әсер ететін күнделікті өмірден білеміз. Су арқылы табиғи
байлықты шешеміз, егін егіп, жеміс жидек өсіреміз оларды өмір
тіршілігімізге пайдаланамыз. Ал қоршаған ортаның мастануы, табиғи
байлықтың азая бастауы экологиялық дағдарыс туғызады, адамдардың
өмір сүруіне қауіп төндіреді.
Екінші жағынан қоғам адамдардың осы табиғи өмір сүру ортасына әсер

етеді. Адамдар өздерінің іс- әрекеттері арқылы қоршаған табиғи
ортаны
өзгертеді. Көптеген аймақтардағы батпақты жерлер қурғатылып шөл
далалардың баққа айналғанын жақсы білеміз. Өзен сулары негізінде
гидроэлектростансалар жүміс істейді. Сонымен қатар шаруашылықты
дурыс басқармау нәтижесінде теңіз- колдердің тортылып қунарлы жерлер
тозып елсіз бос далаға айналып кеткенін де жақсы білеміз. Булардың

бәрі адамның іс- әрекетінің нәтижесі.
сонымен қоғамның табиғаттан ерекшеленуін айтқанда оның
табиғаттан табиғи дамудан ажыратылуын елес, сапалық ерекшелелігін
айтады.
Қоғам туралы ілімнің дамуы.
Адамдар ертенден- ақ қоғамның өмір сүруын түсіндіруге умтылды.
Қоғам қалай пайдо болды? Ол қалай дамиды? Оның даму бағыты,
болашағы қалай болады? Буған жауап нақтылы қоғамның даму дәрежесі
мен анықталады.
Қоғамдық дамудың алғашқы кезеңінде әлемді түсінудің тәсілі миф
(аңыз)
түрінде пайдо болады. Аңыз барлық халықтарда де болды.
Аңыздың көмегімен қоғамның өткені, болашақ туралы адамдардың
ой- қиялы және олардың рухани өзара байланысты көрініс береді.
Рухани қундылықтор урпақтан- урпаққа аусып, ілімнің бастамасы, діні
саясы козқарас өнердің бірнеше түрлері т.б қалыптасты. Аңыздарда
адамның өзі туралы түсінік және қоршаған ортаны ой елегінен өткізу
қажеттігі көрініс берді. Әлемнің адамның шығу тегін түсіндіруде екі
түрлі болды. Бірінде әлемді қудай жасаған деп түсіндірілсе екіншісі
даму идеясын (әлем біртіндеп түрсіз жағдайдан дамиды кеңістік су
жумыртқа т.б) жатады.
Аңыздың көптеген түрлері еңбек адамдарына олардың турмысына
әдет- ғурпына арналған. Қазақ халқының ерте замандағы ой- пікірлері
де мифтік аңыз қиялғажайып ертегілері түрінде көрінді. Ерте
замандағы
халық уғымында жер жузіндегі барлық жаратылыстың түпкі тегі төрт
нәрседен топырақ, су, от және желден (ауадан) жаратылған. Барлық
болмыстың өиір сүру тегіне жарық пен қаранғылыққа байланысты
деп білген жарық жылудың күннің өмірдің жақсылықтың бақтың нышаны
ал қаранғылық- суықтың түннің өлімнің жаманшылықтың
нышаны. Булар бір- біріне қарама- қарсы куштер деп есептелген.
Қазақ халқының санасында жаратылыс дүниесі адамдардың
турмыс- тіршілігіне уқсатып топшыланған. Халық түсінігінде әлемдегі
барлық нәрсе және тіршілік жақтан бар боліп кішкенедеи үлкейіп
бір- бірінен туып өтырған жер аспан жағдайдағы аңызда жер мен
аспан алғаш жаралғанда тым кішкене екен. Ол кезде бүкіл әлем
қаратүнек туман ішінде турған кейін узақ замандардың өтуімен
күн шығып ай туып қараңғы мен жарық айырылып адамзат
жан- жануардың тіршілігі пайдо болған екен.
Қазақ халқының көне дәстүр- түсінігі бойынша жер адамзат жан -
жануар
ағаш шоптың анасы. Аспан жарық жылу беріп жаңбыр жаудырып
есіркеуші анасы есептелген. Сондықтан халқымыз ерте кезде көк-
тауіріге
жер-анаға табынған. Табиғат пен адам қоғам бүкіл адамзаттың
тіршілігі
мәңгілік өмір туралы түсінік пен әлуметтілк- филасофиялық ой
пікірлер
бертін келе аты аңызға айналған. Қорқыт Асан қайғы сияқты ұлы
даналардың олардан кейінректегі ғұлама ойшылдар мен ақын жыраулардың
билер мен меншдердің есімімен байланысты дами түсті.
Олар қоғам туралы қазақ халқының әлеуметтік ой пікірлері дәстурін
қалыптастырады.
Қорқыт (Дада Қорқыт)- 8 ғасырда сырдария бойын мекендеген қыпшақ
оғыз тайпаларынан шыққан атақты жыраулар дарынды күші және ойшыл
философ болған.
Қорқыт өз омірінде Алтай, Ертіс, Ұлытау, Кішітау, Есіл, Нура,
Сарысу,
Талас сыр Қаратау, жетісу өлкелерін билеген үш хан Инал, Қул-
Еркен,
Қаңылқожа сияқты хандарға уәзір болған. Осы кезде ата мекенді
жаудан қорғау жер- суды белгілі тәртіппен пайдалану дау жанжалдарды

ақылмен шешу қылмысты адамдарды жазалау әскери күштерді оң
және сол қанатқа болу халық жиналыстарында тәртіппен отыру, ас- той
өткізудің рәсімдері белгіленіп турмыстық әлеуметтік заңдар тәртібі
жасалған.
,,Қорқыт ата кітабінда’’ және Қорқыт жырларында Қорқыт айтқан
афористік қортындылар бар. Мысалы Атасыз ул ақылға жорымас анасыз
қыз жасауға жарымас Ақын тілді ат тұақты келеді. Ескі темір біз
болмас ескі мақта бөз болмас ежелгі жау ел болмас өткен омір
оралмас
өлген кісі тірілмес т.б.
Қорқыт дана ақылғой дарынды жыжырау майталман күйші қазақтың
музика аспаптары қобыз бен домбраны алғаш жасаушы өз заманының
кемеңгер ойшылы болған. Қорқыт өз ел журтының аянышты ауыр
халін коріп одан елді қутқаруды мәнгі бақи өшпейтін бақытты өмірді
аңсайды төңіректің төрт бурышы кезеді. Бірақ көктемде жапырағы
жайқалып шешек атқан шөптердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.