Қоғамдық денсаулық сақтау ғылым және білім беру пәні ретінде жұмыс бағдарламасының тематикалық жоспарына сәйкес

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Ф КГМУ 43-04-01

ИП №6 УМС при КазГМА

14 маусымнан 2007ж.

Карағанды медициналық университеті

Кафедра Әлеуметтік медицина және денсаулық сақтауды ұйымдастыру

(осы жылдың бұйрығы бойынша)

Дәріс

Тақырыбы: Қоғамдық денсаулық сақтау ғылым және білім беру пәні ретінде

жұмыс бағдарламасының тематикалық жоспарына сәйкес

Пән: Қоғамдық денсаулық сақтау

Мамандық: Жалпы медицина

Шифр, атауы

Курс 3

Уақыты (ұзақтығы)____50 мин________

Қарағанды
2010ж.

Кафедра курс мәжілісінде бекітілген

00.00.0000. Хаттама №_____

Кафедра меңгерушісі курсқа жауапты ________________Тегі Аты-жөні

Дәрістің құрылымы:

Тақырыбы Қоғамдық денсаулық сақтау ғылым және білім беру пәні ретінде

Мақсаты: Студенттерді қоғамдық денсаулық сақтау пәнінің тарихтағы дамуымен
таныстыру.Оның негізгі мәселесі болып медико-әлеуметтік факторлардың,
халықтың әртүрлі топтарының денсаулығына шарттардың және өмір салтының,
разработка научно обоснованных рекомендаций жағымсыз әлеуметтік шарттар мен
факторларды жою және ескерту жайында ғылыми негізделген ұсыныстарды өңдеу,
сонымен қоса халық денсаулығының деңгейін көтеру үшін сауықтыру
шараларының әсерін оқыту. Әлеуметтік медицинаның негізгі тағайындалуы және
ғылым және біліми пән ретінде денсаулық сақтауды басқару — қоғамдық
денсаулықтың критериінің бағалары және медициналық көмектің сапасы.

Дәрістің жоспары

1.Негізгі теоретикалық және ұымдастырушылық принциптер
2.Дәрігерлік мамандық және халық денсаулығы туралы ғылым ретінде әлеуметтік
медицина және денсаулық сақтауды басқару.
3.Денсаулық сақтау дамуының кезеңдері..
4.Денсаулық деңгейлері, қоғамдық денсаулық сақтау әдістері және қауіп
факторлары.
Дәріс тезистері

Иллюстрациялық мәлімет

Бұрын айтылып кеткендей адамдардың денсаулығы сыртқы факторлардың және күш
әсерінен болады. Осы факторлар бір-бірімен байланысты,олар уақыт бойынша
ауысады және региональді ерекшелікке ие бола алады. Осы себеп
заңдылықтарына байланысты арнайы медикоспецификалық зерттеулер жүргізеді.
Статистикалық зерттеулер барысында факториальді белгі,яғни оның себебі
мен қорытындысы көрсетіледі. Себепті белгілер факториальді белгілердің
функциясы болып табылады. Медико-қоғамдық зерттеулерде қоғамның денсаулығы
соңғы қорытындылық көрсеткіш ретінде көрсетіледі. Соңғы белгілермен қоса
аралық белгілер де болады. Оларға медициналық көмек, медициналық жәрдем
көрсету және қолданылған ресурстар жатады.
Факториальді белгілер туралы айта кету үшін ең алдымен фактор терминіне
анықтама беру керек. Фактор – белгілі бір процесстің, құбылыстың, жеке
бөлімнің, мінездің себебін анықтайды. Медикоқоғамдық зерттеулерде көптеген
классификациялардың факторлық белгілері қолданылады (қоғамдық биологиялық,
қоғамдық экономикалық, табиғи климаттық, медициналық және т.б.).
Факториальді және қорытындылық белгілерге қарамастан медикоқоғамдық
зерттеулердің 4 типі бар:
• бір қорытындылық белгіге бір фактор әсерін зерттеу;
• бір қорытындылық белгіге бірнеше комплекстік факторлардың әсерін
зерттеу;
• комплексті қорытынды белгілеріне бір фактор әсерін зерттеу;
• қорытынды көрсеткіштер комплексіне комплексті факторлардың әсерін
зерттеу;
Медикоқоғамдық зерттеулер белгілі бір ретпен этаптар бойынша өтеді.
Этаптардың келесі түрлерін ажыратамыз:
1. Дайындық кезеңі.
2. Ақпаратты жинау және құрастыру.
3. Ақпаратты нақтылау, анализдеу, визуализациялау және әдеби графикалық
безендіру.
4. Практика бойынша қарап, эффектілігін бағалау.

Медико-қоғамдық зерттеудің дайындық кезеңі.
Зерттеудің дизайнін анықтау.

Бірінші кезеңіндеде дизайнді ( ағылш. design - өнерлік ойлар) нақтылап
қарастырады және ол өзіне бағдарлама мен зерттеу жоспарын қосады.
Бағдарламада жинақталу мақсаты, зерттеу тақырыбы, керекті объект,
зерттеудің өлшем бірлігі мен көлемі, глоссарді терминдердің анықтамасы,
гипотезалар әдістері, анализ және ақпаратты қорытындылау, сақтау, зерттеу
ретін анықтау қарастырылады.
Кезеңнің ең басында қандай мәселені қарастыру және оның мақсатын
анықтап алу қажет. Мақсатын анықтау зерттеудің белгілі бір бөлімінде логика
бойынша анықталады. Әдетте медикоқоғамдық зерттеулер мақсаты теориялық,
практикалық жүзінде бола алады. Медикоқоғамдық зерттеудің мақсаты -
қоғамдық денсаулықтың жағдайын жақсарту. Мақсат нақты қойылуы қажет. Ол тек
авторға емес орындаушыға түсінікті болу қажет.
Мақсатты анықтар алдында зерттеу тапсырмасын анықтап алу қажет.
Тапсырмалар зерттеу барысында біріншілік және екіншілік болып бөлінеді.
Біріншілік тапсырмалар зерттеу мақсатына толығымен сәйкес болуы қажет. Ал
екіншілік тапсырмалар болашақтағы зерттеулерге қойылады және бұл тапсырма
методикалық сұрақтарды шешуге, гипотезаларды тексеруге қажет.
Тақырыптың аты зерттеу мақсатына сай болуы керек. Тақырып әдетте бір
сөйлеммен беріледі.
Тағы бір дайындық этапының маңызды жайттарының бірі глоссария түсінігін
нақтылау және қолданылған терминдерді анықтау болып табылады.Бұл көптеген
авторлардың бір мазмұнды бірнеше түрде көрсетуімен байланысты. Осындай
жайтты болдырмау үшін терминдердің анықтамасын беру қажет.
Мысалы, бірнеше жыл бұрын балалар өлімі деген анықтама бір жасқа
дейінгі уақытты қамтыған. Ал қазіргі кезде 15 жастағы балаларға дейінгі
уақытты қамтиды. Ал 1 жасқа дейінгі балалар өлімі нәрестелік өлім деп
аталады.
Келесі кезең гипотезаның құрылуы, ол зерттеудің бағытын анықтайды.
Гипотеза нақты әрі түсінікті болуы керек. Оны зерттеу процесі барысында
тексеру қажет. Зерттеу қорытындылары гипотезаны дәлелдейді немесе жоққа
шығарады.
Ақпаратты жинауға дейін зерттеу объектісін, өлшем бірлігін және көлемін
анықтау қажет. Медико-қоғамдық зерттеулерде статистикалық сәйкестік болу
керек. Өлшем бірлігі бұл зерттеуге қажетті ақпараттың статистикалық
элементіне сай болуы керек.
Репрезивті сәйкестікті анықтау үшін құрылым методикасын, статистикалық
сәйкестікті зерттеу тәсілін анықтау қажет.
Дайындалған кезеңде статистикалық құралдар ойластырылады (карта,
анкеталар, келген ақпаратты қабылдау үшін компьютерлік программалар және
ақпарат базасының құрылымы), сол жерге зерттеу кезінде барлық ақпарат
енгізіледі.
Жұмыс үстелі зерттеудің келесі бір кезеңі болып табылады. Мұнда егер
зерттеу бағдарламасы стратегиялық, методологиялық болмаса, оның барысы
бағдарламаға қосылып зерттелуі қарастырылады. Жұмыс үстеліне таңдау реті,
ресурспен қамтамасыз ету ( қаражат, материальді – техникалық, ақпараттық
ресурстар және т.б.).
Дайындық кезеңіндегі маңызды зерттеулердің бірі – пилотты зерттеу. Оның
мақсаты тапсырманың сапалы статистикалық, методикалық зерттеулерге сай
болуы. Бұл жұмыстардың келесі кезеңдерін анықтауға жол береді. Әрбір
осындай зерттеуден кейін статистикалық құрал – жабдықтар ақпарат базасында
салыстырылады.
Тәжірибе көрсетуі бойынша дайындық кезеңі жұмыс уақытының 50% - ін
құрайды, бұл әрбір объектінің жақсы жетістігін көрсетеді.
Таңдап алу және бақылау. Бұрын көрсетілгендей медикоқоғамдық зерттеулер
зерттеу объектісінің санына сай болу қажет.
Зерттеу барысының көлеміне байланысты түгел және жартылай түгел болып
бөлінеді. Мысалы, соғыс ардагерлерінің денсаулығын түгел деп аталатын
зерттеу барысы, ал қай районда тұратындығы туралы мәліметті жартылай түгел
деп аталатын зерттеу барысы қарастырады. Жартылай түгелдің өзі бірнеше
түрге бөлінеді:
• көп графикалық
• басты массив бойынша
• таңдамалы зеттеу
Көп графикалық зерттеу – арнайы бір адамды тереңінен зерттеу.
Таңдамалы зерттеу қорытындыларды тарату, белгілі бір бөліктің
қорытындысының нәтижесінен кейін таратады. Бұл тандауды жүзеге асыру үшін
репрезентативтік болу қажет. Репрезентативтік – генеральді сәйкестіктің сай
келуі.

Таңдау көлемінің қажеттілігі ( К.А. Отдельнов)

Зерттеу Зерттеу t = 2,0 t = 2,5 t = 3,0
түрі нақтылығы
К=
p = 0,95 p = 0,98 p = 0,99
1.Ориентировтық 0,5 16 25 36
танысу 0,4 25 39 56
0,3 44 69 100

2.Ортаңғы 0,2 100 156 225
нақтылықпен
зерттеу
3.Жоғары 0,1 400 625 900
нақтылықпен
зерттеу

Комплекстік медикоқоғамдық зерттеулерді зерттеудің қорытындыларынан
алдын – ала бөлуге болады.Және ол қорытынды сенімділік пен және нақтылықпен
ерекшеленеді.
Кездейсоқ таңдау бойынша ойланбастан бақылау бірлігі қалыптасады. Кей
кезде таңдау түрлі әдістермен жүзеге асады. Медикоқоғамдық зерттеулер
фамилияның тек бірінші әріпімен анықталады. Мысалы, белгілі бір ұйымға
компьютерлік методикалардың ойластырылуы.
Механикалық таңдау механикалық жинақтау және зерттеумен сипатталады.
Мысалы, 20% - тік сәйкестікті әр түрлі бес жағдайда қарастыруға болады.
Көптеген жағдайларда стационарға түскенде медициналық және басқа да
құжаттардың номері қолданылады.
Типологиялық таңдау. Бұл таңдау генеральді сәйкестікпен белгіленетін
топ. Осы топтарға жиналған топтар бір – бірімен пропорциональді сай
келмейді. Мысалы, зерттелген топты жасына, жынысына, мамандығына қарай
бөліп қарастыруға болады.
Сериялық таңдау ол жеке емес топтар бойынша зерттеу. Оғар ауылдарды,
райондарды жатқызуға болады. Олар кездейсоқ және механикалық таңдаулар
бойынша жүргізіледі. Олар бір қадамды, екі қадамды, үш қадамды болып
келеді. Бір қадамдыға заводтағы жұмысшылар жатады, екі қадамдыға әйелдер,
балалар, ер адамдар жатады, ал үш қадамдыға жеке тұлғалар жатады. Бұл
белгісіз фактордың әсерін және деңгейін қарастырады.
Когартты таңдау. Адамдардың демографиясын, яғни бір жыл ішіндегі
санының өсуін немесе төмендеуін, бір сөзбен айтқанда статистикамен белгілі
бір топ адамдарының сәйкес келуін қарастырады.
Копи – пар әдісі немесе бірдей топ қабілеті бұл жұп бойынша
сәйкестік. Бұған жататын топтар бірнеше белгілерге ажыратылады. Бұл әдісті
зерттеу барысында көп қолдана бермейді.
Статистикалық ақпаратты жинау әдістері. Мұнда этаптың бірінші сатысында
қандай ақпарат қолданылатындығын оқимыз.
Зерттеу бағдарламасы 2 бөлімнен тұрады:
1) денсаулығының жағдайы мен көрсеткіштерге мінездеме.
2) зерттелетін топтың өмірге деген көзқарасына мінездеме.
Денсаулық туралы ақпаратты 3 жағдаймен білуге болады:
• берілген статистикадан
• біріншілік медициналық құжаттардан
• бақылау әдісінен
Өмірге деген көзқарасынан ақпарат алу үшін қоғамдық методикалар, социальді
методикалық бейімделу шарты, социальді гигиеналық зерттеулер қарастырылады.
Оның мынадай келесі түрлері бар:
• анкеталау;
• сұхбаттасу;
• комбинациялау;
• экспедиционды – монографиялық зерттеу;
• қаржылық әдіс;
• бақылау әдісі
Бұл жерде барлық методикалар толық берілмеген, бірақ бұлардың барлығы
белгілі бір модификацияға ие. Мысалы, сұхбаттасу жеке және топтық, терең
клиникалық болуы мүмкін.
Анкетаны медикоқоғамдық зерттеу барысында дайындау.Анкета берілген
тапсырманың зерттелуін қатаң түрде бақылауы қажет. Анкетаны дайындау
барысында келесі ережелерді сақтау қажет: анкетаның бұзылмауы, код бойынша
жинақталуы, сұрақтардың нақты қойылуы, мінезді фиксациялау бойынша сұрақтар
болуы қажет. Осы ережелерді қатаң түрде сақтасақ анкеталау толық түрде
өтеді. Анкета бойынша өзінің жеке пікірін білуге және салыстыруға
мүмкіншілігі бар. Барлық қажеттіліктерге сай сұрақтардың көбі мінезі
бойынша сипатталынады. Осы қажеттіліктерді орындай отырып түрлі сұрақтарға
кездесуге болады. Сұрақтардың көбі объективті ақпарат алу үшін қойылады.
Осы топқа социальді демографиялық жағдайларды жатқызуға болады және 30
минуттық талдаудан кейін респонденттің назары төмендейді. Сұрақтардың ашық
қойылуына көңіл аудару қажет. Мұнда жауаптар көп вариантты болуы мүмкін.
Сондықтан да анкетада осы үшін бос орындар қалдырып қояды. Сондықтан жауап
беруші жақсылап ойланып жауап беру керек. Мысалы, бір сұрақ техникалық
қиындықтар жөнінде болса, анкетада оған жауаптар вариант түрінде беріледі.
Мысалы, сіздің ойыңызша поликлиниканың жұмысын жақсарту үшін қандай
ұсыныстар мен тілектер қалдыру қажет, ауруханада қай жердің жұмысын
жақсарту сіздің ойыңызша қандай шараларды қолдана отырып дәрігерлер мен
адамдар арасындағы қатынасты айтуға болады деген сияқты.
Ашық сұрақтар зерттеулерді тексеру кезінде болуы мүмкін жауап нұсқасын
аныктау ушін де қолданылады. Курамында болуы мумкин жауап нускасы бар
сурактар жабык сурактар деп аталады.Мысалы,осы сұрақ арналан көріністі
немесе оқиғаны айта отырып,сурак койылган адамга багалаудын биреуин тандау
усынылады(канагаттанарлык,канагатта нарсыз) ''Сиз емхананын жумысын,жалпы
калай багалайсыз?''.Жабык суракты курастырган кезде барлык болуы мумкин
дурыс жауаптар алынып тасталуы керек,сонымен катар биринши болуы мумкингі
аз жауаптар жазылады,содан кейин дурыс немесе дурыс емес жауаптар
нускасынын узындыгы бирдей болуы керек,жауаптардын нускасының нақтылығы
бирдей денгейде болуы керек.Жабык сурактарды 2 топка болуге
болады:альтернативти сурактар жане курама сурактар.Койылган суракка бир
мезгилде жауап берилетин жабык сурактар тури альтернативти сурак деп
аталады.''Сыркаттанудын барлык жагдайында даригерге караласыз
ба?ия,жок''.Респондент жауап беру кезинде жокка шыгармайтын,бир-бирин
толыктыратын бир немесе бирнеше жауаптарды тандай алатын сурак курама
сурак деп аталады.''Сиз сыркаттанган кезде даригерге каралмауыңыздын себеби
неде?(бир немесе бирнеше дурыс жауап нускасын сызыныз);даригер кабылдауын
узак куту-1,уйде жане жумыстан кол босамау-2,емхана алыста орналаскан-
3,кабылдау уакыты колайсыз-4,немен ауыратынынызды билесиз-5,даригердин
укыпсыздыгы сизди канагаттандырмайды-6,усынган ем канагаттандырмайды сизды-
7,ауру ози қайтады деп сену-8,жауап беруге киналамын-9.Жауап беруши осы
койылган суракка бир немесе бирнеше жауапты тандай алады.
Жабык сурактар артурли фактилердин,катынастардын коринистерин курауда
колайлы.Бирак алдын ала усынылган жауаптар жиынтыгы жауап берушині берилген
нускаларымен оздигинен жумыс истеуинен босатады.
Ашық сұрақтар машиналық өңдеуге қолайсыз.
Анкета құрау кезінде берілген жауап нұсқасынан бос орын қалдыратын,
жауап берушіге өз ойын жазу үшин аралык формадағы жиі қолданылатын сұрақ
-жартылай жабық сұрақ,мысалы ''Денсаулығыңызды жақсарту үшин сіздін
ойыңызша не істеу керек?-деген сұраққа келесідей жауап беруге болады:үй
жағдайын жақсарту-1,тамақтану сапасын жақсарту-2,бос уакытты
көбейту,тынығуға уакытты есептегенде-3,медициналық көмек берудің сапасын
жақсарту-4,еңбек жағдайын жаксарту-5,зиянды адеттерден кұтылу-6, өзге іс-
арекеттер(қандай екенін көрсету)-7.
Көпшілік жағдайда жауап берушілер тек берілген жауап нұсқаларына ғана
жауап берумен шектелетінін тәжірибе көрсетті. Ашық жабық жартылай жабық
сұрақтар типін дұрыс кұрау нақты, толык, сенімді мәлімет алуга көмектеседі.

Нақты, тікелей жауап алуға бағытталған сұрақ тура сұрақ деп аталады. Ол
жекеше түрде кұралады: Сіз білесіз бе ... ,. Сіз қалай ойлайсыз? және
тағы басқа. Егер жауап беруші қойылған сұрақтарға нақты жауап бере
алмайтындай болса, жанама сұрақ қойылады. Жанама сұрақ көбіне жақсыз немесе
жартылай жақсыз түрде кұралады. Кейбір адамдар осылай ойлайды... Ал сіз
қалай ойлайсыз?.
Сұрақтар орындалу қызметіне қарай енгізілген, негізгі, қорытынды және
фильтрлі сұрақтар болып бөлінеді.

Енгізілген сұрақтар жауап берушіні зерттелетін мәселеге
шынайы косу үшін тағайындалады. Бұл талап асіресе адам жеке парақпен
калғанда анкетаны қолданғанда қажет.
Қорытынды сұрактар жауаптардың шындыгын, дәлдігін, күмәнсіздігін
тексеру үшін қолданады. Көбіне анкетада жауап беруші негізгі және
қорытынды сұрақтар арасында тікелей байланыс бар екенін сезбейтіндей етіп
орналасады. Қорытынды сұрак ретінде жанама және ашық сұрақтар жиі
колданылады. Социологиялық информацияны тек негізгі сұрақтар беретінін есте
ұстау керек.
Негізгі сұрақтарға берілген жауаптар, қорытынды жұмыстардын жауаптары
мәліметтің дәлдігін жоғарылатады. Кейбір қосымша мәліметтер алу қорытынды
сұрақтын қызметіне кірмейді.
Фильтрлі сұрақтың маңызы жауап беруші зерттелетін затты білетіні немесе
білмейтінін анықтаудан тұрады. Олар зерттеулердін жиынтығына жатпайтын
мәселелерді шешуде қолданылады. Фильтрлі сұрақтардың жауабы анкета
толтырудың сапасын анықтауда қолданылады. Анкета толтыру кезіндегі
қателіктер немесе өз еркінен тыс толтыру фильтрлеуші сұраққа жауаптың
үлесін арттырады.
Жауап сенімділігінін жоғарылауы әдіснамалық талаптардың қатарының
орындалуына және қадағалауына жағдай жасайды.Жауап берушіге жауаптан бас
тартуға мүмкіндік берілуі керек. Ол үшін мынадай жауап нұскасы болу керек,
мысалы: жауап беруге қиналамын және тағы басқа. Сұрактар құрылымында анық
және анық емес нұсқалар болмау керек.
Сұрақтың сапасы және оның қорытындысы оның негізгі талаптарына және
анкетаның графикалық безендірілуіне байланысты. Анкета құрастырудын негізгі
талаптары мынадай:
-Анкетаға тек ғана маңызды сұрақтарды енгіземіз, зерттеудің негізгі
тапсырмасын шешуге арналған жауаптар алуға негізделген сұрактарды,
анкеталық сұрау жүргізбей жауап алуға мумкін емес мәліметтерді;
-Сұрактың және ондағы сөздердің құрылымы жауап берушіге тусінікті болу
керек, және оның білім деңгейіне,мамандығына сәйкес жүргізілу керек.
-Анкетада жауап беруге қиналатын сұрақтар болмау керек:сұрақтар жауап
берушіге дұрыс және интенсивті мәлімет бере алатындай кұрылу керек.
-Сұрақтардың құрылуы және жалғасуы қойылған зерттеудің мақсатқа жету
үшін және тапсырманы шешу үшін ең қажетті информация алуға негізделу қажет.
Анкетаның композициясы мынадай мағыналык бөлімдермен сипатталады:енгізу
болімі,негізгі бөлім,әлеуметтік-демографиялык бөлім(паспорттық)
Енгізу бөлімінде қандай ұйым немесе ғылыми мекеме анкеталық сұрау
жүргізетіні көрсетіледі.Сұрақтың кандай мақсатта қойылып жатқанын қарапайым
және анық түрде түсіндіріледі және оның қорытындылары қалай
қолданылатыны,жауаптардың анонимділігіне кепілдік беріледі,анкетаны
таныстырудын адісіне қысқаша түсініктеме беріледі.Енгізу бөлімін
тағайындау жауап берушіні максимальды жане озіне жакындату үшін,сұрақ
такырыбымен оны қызыктыру үшін және жүргізілетін зерттеуге қатысуды
қызықтыру үшін жүргізіледі.
Анкетаның негізгі бөлімінде осы такырыптың мазмұнын ашуға бағытталған
сұрақтар болады.Бұл бөлім анкетаның көлемі бойынша ең үлкен және мазмұны
жағынан ең күрделісі болып табылады.Анкетаның негізгі болімінің бастапкы
сұрағының мақсаты жауап берушіні қызықтыруға бағытталған,анкетамен жұмыс
процессіне толық кірісуіне бағытталған.негізгі бөлімнің қорытынды сұрағы
жоғарыда аталган мәліметтерді тереңдей түсу және нактылау үшін
қойылады.Анкетаның сонында койылатын жауап берушилерди жауап беруге киындык
туғызатын сұрактар койылады . Жауап беруші анкетаның сұрақтарын көбіне
жауап беріп қойған сон сонғы сұракты калдырмай жауап беру үшін , бұрын
ұнамсыз болған сұраққа да жауап береді.
• Анкетаның алеуметтік --- демографиялық бөлімінде жауап берушінің
объективті жағдайы мен статусын аныктауға арналған сұрактар болады
(жынысы,жасы ,отбасы жағдайы ,мамандығы және т.б.).Ереже бойынша
тусинікті жауап берушіге күш тусірмейди.Анкетанын бұл
болімінін негізгі мақсаты біріншіден жинакталған мәліметттердің
репрезентативтілігін тексеру,екіншіден зерттеу натижелерін одан да
сапалы ету.
• Кесте макетін кұру адісі . Статистикалык зерттеулердің бірінші
этапында таблица макетін кұру керек.Кестелер әртурлі вариантта болуы
мумкін.Бұл бір-бірімен байланысы жок таблицалар жиынтығы болуы
мумкін,кейде кестелер бір альбомға енгізіледі.
• Кестелерді сөйлемдер сиякты бастауышты кестеде айтылатын негізгі
мағынаны және бастауышты аныктайтын баяндауышты аныктайды.бастауыш —
берілген көріністің негізгі белгісі,ол негізінде таблица катарынын
горизантальды солға орналасады.Баяндауыш-- бастауышты анықтайтын
белгілер ,кесте бағанында немесе вертикальді графигінде жоғарыда
орналасады.
• Кесте кұру кезіндегі белгілі талаптар койылады:
• Кесте кыска накты оның мағынасын анықтайтын мәтінде болу керек.
• Кестелер біркелкі ,реттік нөмірі болу керек.
• Кестелердің безендірілуі қатар және графаны қорытындыларымен
аяқталады.
• Кестеде бос клетка қалмау керек.
• Кестелердің келесі турлерін ажыратады, карапайым,топтастырылған,
комбинирленген. Қорытынды хабар тек бір белгісі бойынша ұсынылған
таблица карапайым таблица деп аталады. Топтастырылған таблицада
бастауыш бірнеше баяндауышпен сипатталады, бірак олар озара
байланыспаган. Комбинирленген таблицада белгілерді сипаттайтын
бастауыш өзара байланыскан.

11.2. Берілген базаны кұрастыру және мәлімтеттер жинау кезеңі.
Жиналған мәлімтеттің нәтижесінде сөзбен санмен символмен берілген
мағлұматтар физикалык тасымалдаушылардың кұжаттарына тіркеледі,аталган
техника және байланыс каналдары аркылы өнделеді және тасымалданады.Баска
сөзбен айтканда берілген мәлімет форматталган турдегі мәлімет.Шын мәнісінде
мұндай мәліметтер белгілі бір жолдармен жиналуы,сакталуы жане өңделуі
қажет.Бұл үшін арнайы мәліметтер базасы колданылады.Сондыктан мәлімет
базасы термині тек корсеткіштер жиынтығы емес ,құрастырылған мәліметтердің
электронды пассивы.
Компьютерлік жуйені қолданудың әсері пайдаланушы мәзірінің колайлығына
және зерттеушіге кұрамының кол жетерлік болуына байланысты .Компьютерлік
жуйеге жүгіну жұмысқа берілген мәліметтердің болуын кадағалайды.Мәлимет
базасындағы мәлімет белгілі уакыт ішінде жинақталады,берілгендерді енгізу
арнайы операторлармен жүзеге асырылады.Компютердің жадында сакталган
берілгендер массивінің мәліметтер базасынан негізгі айырмашылығы мәлімет
базасының құрамына кіретін массивті малімет арнайы программамен
баскарылатын мәләмет базасынын баскару жуйесі МББЖ деп аталады.
Ереже бойынша бұл мәліметтер мәлімет базасына кағаз тасымалдаушыны
арнайы компютерлік программа аркылы енгізеді.Бірақ мәліметтерді электронды
карта аркылы тікелей енгізуге болады.Бул жағдайда кағаздык емес технология
енгізу қолданылады.
Кез келген акпарат жуйесінің даму мумкіндігі кажетті талап болып
табылады.Жаңа құрылыммен толықтыру үшін аркашан жаңа тапсырмалар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.