Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныптарда компьютерлік графика курсын оқыту мазмұны
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Физика-математика факультеті
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА
КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныптарда компьютерлік
графика курсын оқыту мазмұны
Қорғауға жіберілді Орындаған: Информатика
“__” ________201 ж. мамандығының
кафедра меңгерушісі
Ғылыми жетекшісі:
________________ ______________________
Алматы, 201 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .3
1-ТАРАУ. ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..5
1.1. Информатикадан мемлекеттiк бiлiм стандартының мазмұны мен
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5
1.2. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектептің жоғарғы басқышының білім
беру
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 10
2-ТАРАУ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ КӘСІПКЕ БАУЛУ КУРСЫНДАҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКА
КУРСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.1. Информатиканың кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы оқыту
мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .12
2.2. Компьютерлік графика курсының теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... . 18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. 54
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...56
КІРІСПЕ
Қазақстан білімі бүгінгі таңда мектептерде оқушыларды даярлаудың
барлық бағыттарында, соның ішінде көркемдік білім беруде құрылымдық және
мазмұндық өзгерісті басынан өткеруде. Дүниетаным мен білім беруге
байланысты жоғары кәсіби білімді реформалаудағы тұжырымдамалық көзқараста
қайта бағаланды, мемлекеттік білім беру стандарты ендіріліп, оқытудың
шарттары, формалары мен әдістері жетілдірілді.
Оқушылардың шығармашылық қабілеттілігін дамыту мен оларды кәсіби
тапсырмаларды шешуге байланысты белсенді іс-әрекеттерге даярлау проблемасы
да аса көкейкесті мәселеге айналды. Жаңа ғасырдың алғашқы сатысынан бастап-
ақ адам баласы теориялық және қолданбалы тапсырмаларды шешуде өзіне ұнайтын
жолды таңдау мүмкіндігіне қолы жетті.
Қоғамның бүгінгі саяси-әлеуметтік, экономикалық даму деңгейі адамның
барлық кәсіби іс-әрекеттері саласында жаңа пайдалану болса мамандарға
арналған әртүрлі бағдарламалық құралдардың пайда болуына байланысты туындап
отыр. Бұның бүгінгі таңда ақпараттық технологияның динамикалық тұрғыда
дамып келе жатқан саласының бірі – компьютерлік графикаға тікелей қатысы
бар.
Компьютерлік графика - өзінің арнайы аспаптарымен болашақ маман
иелерінің шығармашылық әрекеттеріне, сондай-ақ жалпы және арнайы білім беру
саласында ерекше графикалық ақпараттық ортаны қалыптастыруда көмектеседі.
Оның маңыздылығы, әсіресе, көркемдік іс-әрекет саласы мамандарын
(суретші–дизайнер, суретші–график, суретші–монументалист және тағы
басқалары) даярлау процесінде арта түседі, өйткені ол көркемдік-
шығармашылық іс-әрекет процесіне қажетті тұлға қасиеттерін дамытудың
жетекші құралы болып табылады.
Компьютерлік графика заң мен заңдылықтарды зерттеу барысында, көркем
шығармашылықта көрініс тапқан бейнелеу, сәндік қолданбалы және дизайнерлік
өнер түрлерін жасау процесінде де негізгі құралдың бірі болып саналады.
Компьютерлердің технологиялық мүмкіндіктері олардың құнды графикалық
мүмкіндіктерімен, бейнелі реңктерімен, кеңістік формаларын екі немесе үш
өлшемдегі көрнекілікпен бейнелеудегі қабілетімен белгіленеді. Жасалған
өнімдердің кәсіби тұрғыда да, жалпы білім беру тұрғысында да маңызы зор,
өйткені ол оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту міндеттерімен өзара
тығыз байланыста жүзеге асады.
Қазіргі сурет салу, дизайн жасау өнерінде компьютердің кеңінен
қолданылатыны бәрімізге мәлім. Соңғы 5-6 жыл аралығында компьютерлік
графика пәні жоғарғы оқу орындарында пән ретінде оқытылуда.
Орта мектептің кәсіпке баулуда компьютерлік графика курсын оқыту
оқушылардың қызығушылығын тудыратыны сөзсіз, олай болса компьютерлік
графика курсының мазмұны қандай болу керек деген мәселе туындайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – компьютерлік графика курсы бойынша
теориялық сабақтардың мазмұнын анықтау болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсатына сай мынадай міндеттер қойылады:
- мектеп информатика пәні бойынша жасалған Мемлекеттік білім беру
стандартындағы кәсіпке баулу курсының мазмұнына талдау жасау;
- орта мектептің кәсіпке баулу курсында Компьютерлік графика
курсын оқытуға талдау жасау;
- қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныпта оқытылатын
Компьютерлік графика курсының мазмұнын анықтау.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1-ТАРАУ. ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2 Информатикадан мемлекеттiк бiлiм стандартының мазмұны мен құрылымы
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жағдайында жас ұрпақты әлемдiк-
ақпараттық-бiлiмдiк кеңiстiкке енуге тәрбиелеуiмiз қажет. Сондықтан
“Информатика” пәнiн оқытуда екi үлкен үрдiс байқалады:
Бiрiншi үрдiсте информатика “ақпаратты жинақтау, өңдеу және сақтау
әдiстерi” туралы пән ретiнде қарастырылады. Ол бiлiмдi “ақпаратқа”
толығымен айналдыратын технократтық тәсiлмен сипатталады. Мұнда
информатиканың мазмұны ретiнде алгоритмдеу және программалау бөлiмдерi
қарастырылады. Аталған бөлiмдерге шамадан тыс сағаттың бөлiнуi адамның
нақты қоршаған ортамен байланысының бiрте-бiрте жойылып, оның “жорымал”
өмiрге енуiне әкелiп соғады. Бұл оның негiзгi кемшiлiктерiнiң бiрi болып
табылады, әрi бұл практика жүзiнде де дәлелденiп отыр.
Екiншi үрдiс “ақпараттық бiрлiктердiң” бiлiмге айналуымен сипатталады.
Ол әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi
және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның
дүниетанымының құрамды бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуын
қалыптастырудың қажеттi жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның
(“мұғалiм - компьютер - оқушы”; “оқушы – компьютер - оқушы”) арасындағы
өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеудi қажет етедi.
Осы процестер мен компьютердiң көпфункционалды мүмкiндiгiнен туындайтын,
информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын ерекшелейтiн
аралық “үрдiс” те бар. Бұл үрдіс орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың
мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрiне енген. Ал
информатиканың синтездеушi мазмұн ретiнде ақпараттық қоғам жағдайында
оқушының өзiндiк танымдық қабiлеттерiн дамытуына мүмкiндiк бередi.
“Информатика” пәнiн “гуманитарлық парадигма” тұрғысынан оқытуда және оқу-
тәрбие процесiнде компьютерлiк техниканы тиiмдi пайдалануды iске асыруда
бiлiм беру жүйесiн технологияландыру маңызды роль атқарады. Сондықтан
аталған пәннiң мазмұны оқытудың педагогикалық талаптарына сай болуы қажет.
Информатиканы орта бiлiм беру жүйесiнде оқытудың мақсаттары:
- оқушыларға ақпараттарды беру, өңдеу, сақтау, жеткiзу және оны
қолдану процестерi туралы бiлiмдердi меңгерту, басқаша айтқанда,
оқушыны ақпараттық бiлiммен қаруландыру;
- оқушылардың оқу үрдісiнде компьютерлiк техниканы өзiндiк даму мен
оны iске асыру құралы ретiнде, сонымен қатар, кәсiптiк қызметтерге
пайдалану дағдыларын қалыптастыру;
- оқушының логикалық-құрылымдық және алгоритмдiк-шығармашылық ойлау
қабiлеттерiн дамыту, ынта-ықыластары мен шығармашылық
бейiмдiлiктерiн қалыптастыру.
Аталған мақсаттардан төмендегi мiндеттер анықталынады:
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың мазмұнын анықтау;
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың оқу бағдарламасын жасақтау;
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың әдiстемелiк жүйесiн
жасақтау.
Ендi бiз мемлекеттiк бiлiм стандартының анықтамасына тоқталып өтейiк:
Мемлекеттiк бiлiм стандарты - бұл пәндер бойынша мазмұнның мiндеттi
минимумы және оқушылардың дайындық деңгейiне қойылатын талаптарды
тағайындайтын нормативтiк құжат.
1998 жылы жасақталған стандарттың негiзгi мазмұны 7-11 сыныптарда
дүниетанымдық көзқарас, алгоритмдеу және программалау, техникалық және
қолданушылар аспектiлерiне бөлiнiп қарастырылған. Аталған аспектiлер
базалық, негiзгi және мамандыққа баулу курстары бойынша жеке-жеке
концентрлi түрдегi мазмұндарға бөлiп, анықталған. Мұнда қарастырылған
мазмұндар ақпараттық технологияның жеделдетiп дамуына байланысты оларды
өзгерiстерге ұшырату қажеттiгi туындады. Сондықтан бұл стандарт 2003 жылы
мына түрде өзгертiлiп, қайтадан жасақталды. Ол стандартқа қойылатын жалпы
талаптың ережелерiне сай айқындалды.
“Информатика” оқу пәнiнiң базалық мазмұны (БМ) – оқу пәнiнiң мектепте
мiндеттi түрде оқытылуы тиiс және үздiксiз бiлiм берудiң келесi сатылары
мен деңгейлерiнде информатиканы оқуды жалғастыру үшiн жеткiлiктi болатын
мазмұнының құрамы мен құрылымы.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бiлiм берудiң негiзгi бағдарламасы (БНБ) –
оқу пәнiнiң мазмұнын, яғни оқушыларда ғылыми дүниетанымдық негiздi
қалыптастыруды, олардың ойлау қабiлетiн дамытуды, ақпараттандыру
құралдарын, ақпараттық технологияларды меңгертудi және оқушыларды өмiрге,
еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлауды анықтайтын құжат. Оның
мазмұны мемлекеттiк стандарт бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бағдарлы бiлiм беру бағдарламасы (БББ) –
“Информатика” оқу пәнiнiң мазмұнын анықтайтын, пәндi тереңдетiп, бағдарлы
оқытуды қамтамасыз ететiн, оқушыларды кәсiби даярлау бағытына қарай көлемi
мен мазмұны бойынша сараланған құжат. Оның мазмұны мемлекеттiк стандарт
бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша қосымша бiлiм беру бағдарламасы (ҚББ) –
мемлекеттiк стандарт мазмұнынан тыс, оқушылардың информатика пәнi бойынша
бiлiмге деген қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған оқу курстарының
мазмұнын анықтайтын құжат. Бұл бағдарлама факультативтiк немесе арнайы
курстар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.
Жалпы ережелер:
Информатика пәнiн оқытудың негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi
төмендегiдей:
- оқушылардың ғылыми дүниетанымдық негiзiн қалыптастыру;
- оқушылардың ойлау қабiлетiн дамыту;
- оқушыларға ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологияларды
меңгерту;
- оқушыларды өмiрге, еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлау;
- информатика ғылымының негiзiн қалайтын үш ұғымның (зат, энергия
және ақпарат) бiрi болып есептелiнетiн, қазiргi таңдағы әлем
бейнесiн құрудың негiзiн құрайтын ақпарат ұғымын қалыптастыру;
- қоршаған ортаны жаңа ақпараттық тұрғыдан зерттеу көзқарасын
қалыптастыратын ақпараттық үрдiстердi, табиғат, қоғам, техника
аймақтарында қарастыру;
- қоғам дамуында жаңа ақпараттық технологиялардың ролiн анықтау,
қоғамның постиндустриялық ақпараттық сатыға өту кезеңiнде адам
еңбегiнiң мазмұны мен сипаттамасын өзгерту;
- оқушылардың теориялық, шығармашылық ойлау қабiлеттерiн дамыту;
- тиiмдi шешiмдер таңдай бiлуге бағытталған, оперативтi ойлау деп
аталатын жаңаша ойлай бiлудi қалыптастыру;
- ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар саласында
бiлiм, бiлiк және дағдыларды қалыптастыру мен оларды дамыту;
- оқушыларды ақпараттық бiрлiктермен қамтамасыз ететiн бiлiмдермен
қаруландыру;
- оқушылардың ақпараттық сауаттылығы мен мәдениетiн қалыптастыру.
“Информатика” пәнiнiң зерттеу объектiлерi:
- ақпарат;
- ақпараттық ресурстар;
- ақпараттық үрдiстер;
- ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар.
“Информатика” пәнiнiң даму болашағы мына көрiнiстерге байланысты:
1. пәннiң жалпыбiлiмдiк, дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, атап
айтқанда:
- оқушыларға формальдау, модельдеу және компьютерлiк тәжiрибе
әдiстерiн меңгерту;
- тиiмдi шешiмдердi таңдай бiлуге бағытталған оперативтi ойлау
қабiлетiн дамыту.
2. информатиканың ғылыми пән ретiнде қалыптасуы, атап айтқанда,
әлеуметтiк, экономикалық, құқықтық, биологиялық, қолданбалы
информатика және т.б.
“Информатика” пәнiнiң даму бағыттары:
- Теориялық информатика. Мұнда ақпараттың жалпы қасиеттерiн зерттеу,
табиғаттағы және қоғамдағы ақпарат үрдiстерiнiң өзара қатынасы,
сонымен қатар әр түрлi ақпараттық орталарда ақпараттық үрдiстердi
жүзеге асырудың негiзгi заңдылықтарын зерттеу мәселелерi
қарастырылады.
- Ақпараттандыру құралдары. Мұнда дербес компьютерлердiң,
микропроцессорлардың есептеу қызметiнiң мүмкiндiктерi және аймақтық
желiлер арқылы ақпараттарды алмасу қызметтерi туралы мәселелер
қарастырылады. Әр түрлi ақпараттарды сақтау, өңдеу және қолдану
мүмкiндiктерiн одан әрi жетiлдiру бағытында ақпараттық
технологиялардың даму мәселелерiн қарастырумен жалғасады.
- Әлеуметтiк информатика. Мұнда информатика мен ақпараттық
технологиялардың қазiргi қоғамдағы алатын орны, ақпаратпен және
программалық өнiмдермен жұмыс жасаудың құқықтық, этикалық және
моральдық нормалары, жеке тұлға мен қоғамның ақпараттық
қауiпсiздiгi төңiрегiндегi мәселелер қарастырылады.
Информатика пәнiнiң базистiк оқу жоспарында алатын орны мектепте оны
оқытудың мақсатын игерту, информатика негiздерiн үйрету мен ақпараттық
мәдениеттi қалыптастырудың бiрнеше кезеңдерiн бөлiп көрсетудi талап етедi.
Бiрiншi кезең (7-9 сыныптар) – базалық курс. Ол информатика пәнi бойынша
оқушылардың мiндеттi (минимум) жалпыбiлiмдiк дайындық деңгейiн қамтамасыз
етедi. Бұл кезең нақты мәселенi шешуде оқушылардың ақпараттық технология
құралдары мен әдiстерiн меңгертуге, сонымен қатар компьютердi үйренуде,
одан әрi кәсiптiк бiлiм қызметiнде оны еркiн, әрi тиiмдi қолдана бiлу
дағдысын қалыптастыруға бағытталған.
Екiншi кезең (10-11 сыныптар) – информатика пәнi бойынша жоғарғы
сыныптарда көлемi мен мазмұны жағынан сараланған бағдарлы курс. Мұнда
оқушылар кәсiптiк даярлыққа бағытталған оқу материалдарын меңгерудi
жалғастырады.
“Информатика” пәнiнiң базалық мазмұны төмендегi материалдар көлемiнде
шоғырланған: ақпараттық бейнелеу, ақпараттық үрдiстер, компьютермен танысу,
ақпараттық технологиялар, формальдау және модельдеу, алгоритмдеу және
программалау, телекоммуникация және әлеуметтiк информатика.
10-11 сыныптарда “Информатика” пәнiн оқытудың мазмұндық желiсi қоғамдық-
гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша
қарастырылған.
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына
бағыттар негiзiнде қарастырылған: ақпараттандыру құралдары, ақпараттық
технология, телекоммуникациялық желi, әлеуметтiк информатика. Мұнда оқу
материалдары информатиканың және ақпараттық технологиялардың гуманитарлық
қызмет саласында қолданылу мүмкiндiктерiмен байланыстырылып қарастырылады.
Жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына
бағыттар негiзiнде қарастырылған: теориялық информатика, ақпараттандыру
құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтiк информатика. Мұнда оқу
материалдары теориялық информатиканың және ақпараттық технологиялардың
жаратылыстану-математикалық бағыттарда қолданылу мүмкiндiктерiмен
байланыстырылып қарастырылады. Сонымен қатар, программалау тiлдерi
тереңдетiлiп, оқытылады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқушылардың мiндеттi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар мектептiң әр түрлi сатысында берiлетiн оқу мазмұнына
сәйкес берiлген. Сатылар негiзгi, жоғарғы (қоғамдық-гуманитарлық және
жаратылыстану-математикалық) деп қарастырылған. Аталған сатыларға сәйкес
берiлген мазмұндық желiстер бойынша оқушының мiндеттi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар анықталған.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқу процесiн ұйымдастыру және оны жүзеге
асыру жағдайларына қойылатын талаптар мына бағыттарда қарастырылған: оқыту
үрдісін мамандармен қамтамасыз ету; оқыту үрдісiн оқу-әдiстемелiк жағынан
қамтамасыз ету; материалдық-техникамен базамен қамтамасыз ету.
1.2. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектептің жоғарғы басқышының
білім беру мазмұны
Қоғамдық – гуманитарлық бағыттағы информатика пәнінің білім беру
мазмұны, информатиканың барлық бөлімдеріңнің тақырыптарын қарастырады:
теориялық информатика, ақпараттандыру әдісі, ақпараттық технология,
әлеуметтік информатика, және информатиканы, гуманитарлы өрістегі ақпараттық
технологияларды қолдану мүмкіндігін жүйелеп ұсыну болып табылады.
10-11 сыныптарда оқушылар көлемі және мазмұны бойынша сараланған,
оқушылардың қызығушылықтары мен кәсіптік дайындыққа дейінгі бағыттарына
қарай информатиканың кәсіпке баулу курсы оқытылуы керек. Кәсіпке баулып
оқыту оқушылардың базалық курс бойынша толық меңгерген біліміне
негізделген, сондықтан 7-сынып оқушылары 10-сыныпқа жетпейінше, қазірше 10-
11 сыныптарда оқытылатын кәсіпке баулу курстарында не оқытылуы керек деген
үлкен мәселе туады. Оларда информатиканы оқыту 1985 жылдан бастап 10-
сыныпта аптасына бір сағат, ал 11-сыныпта аптасына екі сағат оқыту
енгізілген.
2002 жылы Қазақстан Республикасында қайтадан Мемлекеттік білім беру
стандарты жасалынды [1]. Информатика курсының пән ретінде оқу
жүктемесінің көлемі – 7-11 сыныптарда аптасына 1 сағат, оқу жылына
есептегенде 34 сағат. Информатика курсының оқу жүктемесі негізгі басқышта
(7, 8, 9 сыныптар) – оқу жылына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан, барлығы 102
сағат; жоғары басқышта оқыту бағытына байланысты: қоғамдық-гуманитарлық
бағытта – жыл бойына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан, барлығы 68 сағат; ал
жаратылыстану-математикалық бағытта жыл бойына 34 сағаттан, аптасына 1
сағаттан, барлығы 68 сағат болып бекітілді.
Информатика саласында кәсіптік дайындауға бағытталған және оқушылардың
қызығушылығына қарай мазмұны мен көлемі дифференциалданған кәсіпке баулып
оқыту – жоғарғы сыныптарда (10 – 11 сыныптар) жалғасын табады.
Кәсіпке баулып оқыту білім беру бағдарламасы – нақты математикалық және
қоғамдық гуманитарлы бағыттағы информатиканың профильді курсы – 2 жыл.
Жоғарғы басқышта білім берудің бағытына байланысты былайша жіктеледі:
а) қоғамдық - гуманитарлық бағыт – аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34
сағаттан, барлығы 68 сағат; б) жаратылыстану – математикалық бағыт –
аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағаттан, барлығы 68 сағат.
2-ТАРАУ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ КӘСІПКЕ БАУЛУ КУРСЫНДАҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК
ГРАФИКА КУРСЫ
2.1. Информатиканың кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы
оқыту мәселелері
Кәсіпке баулып оқыту – саралап және жекешелендіріп оқыту құралы болып
табылады. Ол жеке тұлғаға бағыттап оқытуды, оқушылардың танымдық
белсенділіктерін дамытуды, оқушының кәсіби мамандығын таңдауды, сонымен
қатар оқушының білімін ары қарай жалғастыру үшін жоғары оқу орынын таңдауын
іске асыруға мүмкіндік береді.
Информатика саралап оқыту табиғи түрде іске асырылатын пән болып
табылады. Оған информатиканың ғылым ретіндегі сипаты және ақпараттық
технологиялар жиынтығы, сыртқы жағдайларға байланысты оның мектепте
енгізілуі мысал бола алады. Информатиканың базалық курсының өзі сараланған
болып табылады, себебі оның мазмұны әр түрлі оқулықтарда әр түрлі
беріледі.
Информатика курсын нақты саралау бір тақырып баяндаудың әр түрлі
әдістемесі емес, сараланған курстардың мазмұны мен өзгешелігіне байланысты
болады. Тек қана информатиканың базалық курсы оқытылып біткеннен кейін ғана
мектептің жоғары басқышында саралап оқыту мүмкін болады.
Кәсіби-сараланған Информатика курсының жалпы мақсаты мен міндеті:
- әр оқушының қызығушылығын есепке алу;
- кәсіби дайындыққа дейінгі бағытты ескеру;
- ғылыми дүниетанымдық негізін қалыптастыру;
- оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға жетелеу;
- оқушыларды практикалық еңбекке және білімін жалғастыруға дайындау;
- компьютермен кәсіби жұмыс істеу шеберлігін дамыту.
Кәсіптік курстың мазмұнын анықтау барысында іргелі және қолданбалы
курстарды бөліп алуға болады. Іргелі курстардың мақсаты - оқушылардың
ғылыми дүниетанымын қалыптастыру болса, ал қолданбалы курстың мақсаты –
оқушыларды практикалық іс-әрекетке дайындау болып табылады.
Қолданбалы кәсіби курстары пәндік аумақ бойынша сараланбайды,
ақпараттық іс-әрекет түрінің критерийі бойынша сараланады.
Мұндай курстардың мақсаты - әр түрлді аумақтарда ғылыми-ақпараттық
технология құралдары мен әдістерін қолдану дағдыларын қалыптастыру болып
табылады.
Адамның ақпараттық іс-әрекетінің түрлері (ақпаратты жинау, өңдеу,
сақтау) нақты пәндік аумаққа сәйкес, сондықтан саралап оқытудың негізгі
критерийі ақпараттық іс-әрекеттің құрылымы мен компоненті болып табылады.
Ақпараттық іс-әрекет түрлеріне сәйкес информатиканың кәсіптік курстары
Ақпараттық іс-әрекет түрлері Мүмкін болатындай кәсіби курстардың
мысалдары
Ақпаратты өңдеу Мәтіндік ақпаратты өңдеу
Графикалық ақпаратты өңдеу
Сандық ақпаратты өңдеу
Ақпаратты алу, сақтау және Мәліметтер қорын пайдалану
қолдану
Ақпаратты тарату Компьютерлік телекоммуникация
Ақпараттық іс-әрекет түрлері Мүмкін болатындай кәсіби курстардың
мысалдары
Адамды кәсіби іс-әрекет түрлерін жүзеге асыру барысындағы нәтижелі
әдістермен, соның ішінде компьютермен қатынастық тілді айтарлықтай
жеңілдеткен ғылыми технологиямен байланыстағы іс - әрекетпен таныстыру
білім берудің маңызды функциясы болып, табылады. Дербес компьютермен жұмыс
жасауға арналған технологияны пайдалану әр түрлі кәсіби бағдарламалық
құралдардың пайда болуына байланысты. Осының бәрі қазіргі таңдағы
ақпараттық технологияның динамикалық даму саласының бірі – компьютерлік
графикаға тікелей қатысы бар.
Компьютерлік графика құралдарының даму кезеңдері мен оның әртүрлі іс-
әрекетінде пайдалану саласына жасаған талдау компьютерлік графиканың соңғы
20 – 30 жыл ішінде кең өріс ала бастағаның дәлелдейді. Осы жылдар
аралығында қазіргі өнердің ең ықпалды бағыттарының бірі – компьютер өнері
қалыптасты. Компьютерлердің жаппай таралуына байланысты графикалық
ақпараттық кеңістікте үлкен өзгерістер болды. Шығармашылық ізденістердің
арқасында компьютерлердің мазмұны, бағдарламалары күрделенді, мүмкіндіктері
жетілдіріліп, сапасы көтерілді. Интернет білім жүйесінде де өзінің орнын
тапты. Бұл салада ол қашықтықта білім беру мүмкіндіктерін көрнекі
динамикалық құралдар, суреттер, графиктер, сызбалар, схемалар, карталар
және тағы басқаларын жасау арқылы жүзеге асырылып отыр.
Жалпы орта мектептің кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы
оқытудың негізгі мақсаттары:
- компьютерді пайдалану тәсіліне – сурет салуға және сызуға, оқушыны
практикалық дайындау, тыңғылықты жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру;
- суретті компьютерлік өңдеудің артықшылықтары жөнінде болжам
қалыптастыру;
- суретті жоғары деңгейде салуға өзінің іс-әрекетін ойша реттей білу,
яғни алгоритмдей білу іс-әрекетін қалыптастыру;
- суретті түрлендіруде әртүрлі командаларды біріктіруге үйрету;
- салынған суретті дискіге жазу, фрагментін өшіру және тағы басқа
әрекеттерді орындауға үйрету болып табылады.
Компьютерлік графиканың даму кезеңдеріне жасаған талдау оның мынадай
жеті бағыт бойынша қалыптасқаның дәлелдейді:
1. Баспа жүйесі (DTP);
2. Мультимедиялық – баспа және білім беру;
3. Автоматтандырылған жобалық қондырғы;
4. Интернет желісіндегі графика;
5. Виртуалды кеңістіктегі жүйе және компьютер ойындары (YR);
6. Үш көлемдегі графика және анимация (3D);
7. Киноға арналған бейне генерациясы;
Бүгінгі таңда компьютерлік графиканы қайда, қалай, не мақсатпен қолдану
қажеттігі толығымен анықталған. Оны: көркемдік компьютерлік графика,
инженерлік компьютерлік графика, суретті компьютерлік графика, іс-құжаттық
компьютерлік графика ретінде қолдануға болады. Олардың әрбірінің қолданылу
ерекшеліктеріне, атқаратын міндеттеріне жасаған талдау компьютерлік
графиканың адамның іс-әрекетінің көптеген салаларында (кино өндірісте,
компьютерлік модельдеу мен дизайнда, білім беру саласында, полиграфияда, үш
көлемді графика мен анимацияда, сәулет пен бейнеөндірісте, мультимедияда
және тағы басқалары) қолданылатынын дәлелдейді.
Компьютерлік графиканы кәсіби іс-әрекеттерде пайдалануға оқушылар
даярлығын қалыптастыру моделі
Компоненттер Өлшемдер Көрсеткіштер
-компьютерлік -Компьютерлік графиканы кәсіби іс
графиканы кәсіби іс - - әрекетте қажеттілігін түсінуі;
әрекетте пайдалануға -компьютерлік графикада
мотиві, қызығушылығы тапсырмаларды қызығушылықпен
1.Мотивациялық және құндылыққа орындауы;
бағдары. -Компьютерлік графикның қыр
сырын меңгеруге ұдайы сұранысының
болуы;
- компьютерлік графиканың
көмегімен іскерлікті меңгеруде
белсенділік көрсетуі,
-компьютерлік графика -компьютерлік графиканың кәсіби
туралы және оларды іс - әрекеттегі мүмкіндіктерін
кәсіби іс - әрекетте түсінуі;
пайдалану -компьютерлік графиканы кәсіби іс
ерекшеліктері туралы - әрекеттерде пайдаланудың
білімі; мәнін,құрылымын, заңдылықтарын,
2.Когнитивтік -компьютерлік принциптерін білуі;
графиканы кәсіби іс - -компьютерлік графиканы кәсіби
әрекетте пайдалану іс-әрекеттерде пайдалану
іскерлігі; әдістемесін білуі;
-компьютерлік графика
бағдарламаларына талдау жасай
білуі;
-компьютерлік графиканы меңгеру
барысында қол жеткізген өзінің
нәтижелеріне талдау бере білуі;
- компьютерлік - компьютерлік графикадан кәсіби
графиканы іс - шеберлігін жетілдіруге өзін - өзі
әрекетте олардың бағыттауы; - компьютерлік
3.Эмоционалдық кәсіби шеберлігін графиканы меңгеруде ынта – ықылас
Еріктік жетілдіру шарттары көрсетуі; - компьютерлік графика
ретінде пайдалану тапсырмаларын орындауда әсерлене
қажеттігінен түсінігі;тбілуі; - компьютерлік графикадан
- компьютерлік меңгергендерін әсерлі сезіммен
графиканы меңгеруге әңгімелеп беруі.
ерікті ынтасы және
өзіне - өзі бағыт
беруге талпынысы.
-компьютерлік - компьютерлік графиканы
графиканы пайдалану пайдалануда өзінің іскерлігіне
барысындағы өзінің іс баға беру білуі; - компьютерлік
- әрекетіне барабар графиканы кәсіби іс - әрекетте
бағалай білу қабілеті;пайдалануда тиімді әдіс –
4.Рефлексивтік -компьютерлік тәсілдерді таңдай білуі;
графиканы кәсіби іс - - компьютерлік графиканың жаңа
әрекетте оңтайлы технологиясына дәлелді баға бере
жүзеге асыру білуі; - компьютерлік графика
салаларын, жлдарын бойынша жасаған сурет, кесте,
дәлелді бағалай білу проект және т.б. сызбаларды
қабілеті; жүзеге асыруда дәлелді негіздеме
бере білуі.
Жоғарыда айтылғандарда негізге ала отырып, біз өзіміздің жасаған
Компьютерлік графика курсы бойынша сабақ жоспарын ұсынамыз.
Компьютерлік графикамен жұмыс істеу компьютерді қолданудың ең танымал
бағыттарының бірі болып табылады. Компьютерлік графиканың қолдану аумағы
өте кең. Ол мультимедиялық программалар, телевизиялық жарнама, киноның
арнайы эффектілерін, мультфильмдер жасаудан бастап, машина жасау мен іргелі
ғылыми зерттеулерді компьютерлік жобалауға дейін қолданылады.
Әр түрлі аймақта қолданылатын графиканың ерекшелігіне байланысты
компьютерлік графиканың бірнеше бағыттары бар, яғни инженерлік графика,
ғылыми графика, іскерлік графика, Web-графика, компьютерлік полиграфия,
көркемдік және жарнамалық графика және т.б.
Компьютерлік графика – программалық-аппараттық есептеу кешендерінің
көмегімен суреттерді өңдеу және оны салу тәсілдері мен әдістерін оқытатын
информатиканың арнайы саласы болып табылады.
Компьютерлік графика құралдарын оқыту аумағының мынадай мүмкіндіктер
бар, яғни оқушылар бейнені талдау нәтижесінде оның мазмұнын, пішіні,
өлшемін және түр-түсін динамикалық түрде басқара алады. Оқу компьютерлік
жүйелерінде графиканы қолдану оқушылардың ақпаратты тарату жылдамдығын ғана
арттырып қоймайды, сонымен қатар оны түсіну деңгейін арттырады, сонымен
бірге кез келген аумақтың маманы үшін сапалы, кәсіптік сезім мен образды
ойлауды дамытуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік графиканы оқыту білім беру мен тәрбиелеудің, оқушылардың
шығармашылық қызметінің бірлігі негізінде, оқушылардың практикалық
жұмыстары мен олардың өнер туындыларын қабылдау және түсіну
қабілеттіліктерін дамытумен үйлестіре отырып жүргізілуі керек.
Компьютерлік графиканы оқытудың мақсаты:
- оқушыларда қазіргі кездегі компьютерлік графиканың теориялық
негіздерін қалыптастыру;
- оқушылардың компьютерлік графиканың әр алуан аппараттық
құралдары жайлы түсініктерін қалыптастыру;
- компьютерлік графиканың әр алуан графикалық құралдары жайлы
түсініктерін қалыптастыру;
- қазіргі кездегі қолданбалы графикалық программалар пакетімен
жұмыс істеу біліктіліктерін қалыптастыру;
- оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, шығармашылық
белсенділіктерін дамыту;
- оқушыларда бір-бірін сынау және өзін-өзі сынауын, дүниетанымдық
және өнегелік қасиеттерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
- оқушының эстетикалық талғамын дамыту.
Компьютерлік графиканы оқыту мынадай кезеңдерден тұрады:
1-кезең. Оқушылардың компьютерлік графиканың теориялық негіздері бойынша
білімдерін жүйелеу.
2-кезең. Оқушылардың таңдалып алынған графикалық редакторлармен жұмыс
істеу біліктіліктерін дамыту.
3-кезең. Оқушылардың білімдері мен компьютерлік құралдармен жұмыс істеу
біліктіліктерін тереңдету және бекіту, оқушылардың шығармашылық
қабілеттіліктерін дамыту.
Курстың мазмұны
1. Компьютерлік графиканың теориялық негіздері. Компьютерлік графика пәні.
Компьютерлік графиканың негізгі бағыттары. Компьютерлік графиканың түрлері:
растрлық, векторлық және фракталдық. Олардың айырмашылықтары. Компьютерлік
түстік модельдер. Графикалық файлдардың форматтары.
2. Компьютерлік графиканың аппараттық құралдары. Суреттермен жұмыс істеуге
арналған компьютерге қойылатын талаптар. Суреттермен жұмыс істейтін қосымша
құрылғылар. Үйдегі фотостудиялық құрылғылар. Суретті баспаға шығару
ерекшеліктері. Графикалық планшет. Цифрлық фотоаппараттар мен
фотокамералар.
3. Компьютерлік графиканың программалық құралдары. Графикалық
редакторлардың интерфейсі және жұмыс істеу принциптері. Графикалық
суреттерді сканерлеу. Анимация жасау құралдарымен таныстыру. Web-графика
негіздері.
4. Практикалық сабақтар.. Компьютерде суретті Adobe Photoshop жүйесінде
өңдеу. Компьютерде суретті Corel DRAW жүйесінде өңдеу. Flash-технологияның
көмегімен анимация жасау.
Компьютерлік графика курсының 10-11 сыныптар бойынша оқу жүктемесінің
көлемі: 1-3 тараулар бойынша 24 сағат теориялық сабақ, ал 4-тарау бойынша
40 сағат практикалық сабақ өткізіледі. Ал қалған 4-сабақ бақылау сабағы
болып табылады.
Оқушы компьютерлік графика пәні бойынша жасалған жұмыстары бойынша
портфолио дайындау керек. Алғашқы сабақта оқушыларға жеке-жеке шығармашылық
тапсырмалар беріледі. Оқушылардың жеке шығармашылық жұмыстарын орындау
нәтижесінде мұғалім олардың курсты оқыту барысында материалды қаншалықты
меңгергенін бақылап отырады. Соңғы бақылау сабағында оқушылар өз жұмыстарын
көрсете отырып, қысқаша хабарлама дайындайды. Мысалы соңғы сабаққа білім
беру мекемесінің суретшісі, бейнелеу өнерінің мұғалімін немесе дизайнерін
шақырып жұмысқа баға беруін талап етуге болады.
2.2. Компьютерлік графика курсының теориялық негіздері
1. Компьютерлік графика ұғымы. Даму кезеңдері. Қолдану аумағы.
1978 ж. компьюттерлік графиканы белгісіз аурудың емі деп атаған. Ал
қазір оны барлық белгілі аурудың емі деп қарастырады. Өйткені ол адам
мен компьютер арасында үлкен байланыс құрады. Сонымен қатар компьютерді
адаммен бір тілде, бейне тілінде сөйлесуге мүмкіндік береді.
Компьютерлік графика жүйесі сандық компьютермен бірге пайда болды деп
есептеуге болады. Массачуск техникалық институтынан шыққан WHIRLWIND
(вихрь) жобасы компьютерлік графика дәуірінің басы болып есептеледі.
1951 ж. комментатор Эдварт Мерроу ең алғаш рет телехабарда компьютермен
сұхбат жүргізді. Сондағы Тейлордың айтқаны менің байқағаным потенциалды
клиенттердің назарын аударатын дисплей, ал машина коды жоқ.
1960 жылдың ортасына қарай нәтижелі жұмыс басталды. Ол КГ-ға да өз
әсерін тигізді. Тибер Морфит және Норман Тейлор басшылығымен Itek фирмасы
электронды сызғыш машина ойлап шығарды. 1964 ж. General Motors және IBM
фирмасымен бірігіп DAC-1 автоматты түрде жобалау жүйесі ұсынылды.
1960 жылдардың соңымен 1970 жылдардың басында КГ облысында жаңа
фирмалар жұмыс істей бастады. Бұрын тұтынушыларға бір жұмысты жасау үшін
жақсы құрылғылар орнатып, оларға сәйкес жаңа программалар жазу керек болса,
енді жаңа пакеттер программасы арқылы бейне, сызу және интерфейс құру
процесі едәуір түрде жеңілдеді.
1970 жылдардың аяғына қарай КГ-да елеулі өзгерістер басталды. Растрлық
дисплейлер ойлап шығарылды және олардың мүмкіндіктері жоғары болды, яғни,
массивті ақпараттар шығару, тұрақты өшпейтін бейнелер, түстермен жұмыс
істеу мүмкіндіктері және арзан мониторлар және де ең алғаш рет түстік гамма
алу мүмкіндігі туды. 1970 жылдардың соңына қарай растрлық технология кең
көлемде қолданыла бастады.
Мүмкін, компьютерлік графика аумағындағы ең маңызды сәті 70-ші
жылдардың соңына қарай құрылған дербес компьютерлер. 1977 жылы Commodre
өзінің PET ( дербес электрондық ісжүргізуші), ал Apple өзінің Apple II
шығарды. Мұндай құрылғылардың пайда болуы жақсы нәтижелер берген жоқ,
керісінше графикасы өте жаман, ал процессорлар жұмысы жай еді.
Әрине 1984 жылы Appl Macintosh қоданушы графикалық интерфейсімен пайда
болып дербес компьютерлер машиналық графиканың маңызды бөлігі болып дамыды.
Алғашқы дербес компьютерлердің қолдану аумағы графика емес, мәтіндік
процессорлармен электрондық кестелер болды. 1980 жылдардың аяғына қарай
барлық қолдану ауқымы, компьютерлік басқарудан бастап үстелдік басылымдарға
дейін программамен қамтылды
80-ші жылдардың аяғына қарай нарық жаңа бағыт алды, ол автоматты
цифрлау, аппараттық және сканерлеу программалық жүйесін дамыту болып
табылды.
Бұл жұмысты Ozalid машинасы атқаруы тиіс болды. Ол сызбаларды
сканерлеп, автоматты түрде векторлап, қағаз бетіне шығарып, стандартты
CADCAM форматына ауыстыратын болды.
Графикалық машина көбінесе векторлық ақпаратпен жұмыс істейді, ал
бейнені өңдеу негізі нүктелік ақпарат болып табылады. Қазіргі уақытта
векторлық, растрлық ақпараттармен жұмыс істеу қиындық туғызбайды.
Мәліметтерді графикалық түрде беру көптеген компьютерлер жүйесінің
ажырамайтын бөлігіне айналды. Осыған байланысты компьютерлік графика ұғымы
пайда болды. Компьютерлік графика - программалық ақпараттық есептеу,
компьютердің көмегімен суреттерді салу, өңдеу тәсілдері мен әдістерін
оқытатын информатиканың арнайы саласы.
2. Компьютерлік графиканың негізгі бағыттары. Компьютерде графикалық
ақпараттардың берілуі.
Бейнені компьютерде сақтау, көру және өңдеу үшін бейнені сандық түрге
ауыстыру қажет. Бейнені осындай түрге түрлі әдістермен айналдыруға болады.
Ең қарапайым әдістердің бірі (түсіну үшін) бейнені кішкентай төтбұрыштарға
бөліп, әр төтрбұрыштарды жеке қарастырып шығу. Квадраттық графикалық
элеметті нүкте (picture element, pixel, пиксель) деп атайды. Нүктедің
сипаттамасы - бұл түстің сипаттамасы. Бұл түрде көрсетілген бейнені
растрлық деп атайды. Фотосуреттер, көркем суреттер, бейнелер компьютерде
әдетте растрлық бейне ретінде көрсетіледі. Әр нүкте түсті сипаттайды, ал
түс- бір немесе бінеше сандамен сипатталады. Нүктелердің құрылымы бейнені
үлкейткенде жақсы көрінеді. (төмендегі 1-сурет).
1-сурет. Нүктелердің құрылымы.
Нүкте көлемі неғұрлым кішкентай болса бейне сапасы соғұрлым жоғары
болады, және керісінше нүктеь көлемі неғұрлым үлкен болса бейне сапасы
соғұрлым нашар болады. Сапа жайында айтатын болсақ онда оның кеңейтілуі
жайында айтқанымыз. Кеңейтілу (resolution) нүкте көлемімен анықталады:
нүкте неғұлым кіші болса, кеңейтілу соғұрлым үлкен. Басқа жағынан қарағанда
бейне сантиметр, миллиметр, дюйммен өшенетін болса нүктелер саны көбейеді
және кеңейтілуі жоғары болады.
Кеңейтулер тағы экран кеңейтілуі, баспаға шығару құрылғысының
кеңейтілуі, бейненің кеңейтілулер болып бөлінеді. Бұл үш түсінік әртүрлі
объектіге жатады. Бұл кеңейтулер бір-бірімен ешқандай байланысы жоқ,
алайда, экран бетіндегі бейнелердің физикалық өлшемі қандай, қағаз бетіне
шыққанша немесе қатты дискідегі файл өлшемдерін анықтағанша.
Экранның кеңейтілуі — бұл компьютер жүйесінің кеңейтілуі (ол монитор
және видеокартаға байланысты) және операциялық жүйеге (ол бабына келтіруге
байланысты Windows). Экранның кеңейтілуі нүктелермен өлшенеді және бейненің
өлшемін анықтайды, ол жаңағы экран бетіне толығымен сиып кететін бейне.
Принтердің кеңейтілуі — бұл принтердің қасиеті. Ол басылып шағарылатын
бірлік ұзындықтың жеке нүктелерді анықтайды. Ол dpi (нүктелер дюймге)
бірлігімен өлшенеді және стандартты бейненің өлшемін немесе керісінше
берілген өлшемдегі бейненің сапасын анықтайды.
Бейненің кеңейтілуі — бұл бейненің өзінің қасиеті. Графикалық
редакторде құрылған бейнеге немесе сканер көмегімен жасалған бейнеге өлшем
беріледі және ол дюмдегі нүктемен өлшенеді. Бейненің кеңейтілу мәні сол
бейне файлында сақталады және басқа бейненің қасиетімен тығыз байланысты.
Физикалық өлшемі. Бейне өлшемдері нүктелермен қатар бірлік өлшемдермен
де (миллиметр, сантиметр, дюйм) өлшенеді. Ол бейне құруда беріледі және
файлмен бірге сақталады.
Егер бейне экран бетінде көрсету үшін дайындалса және экран бетінің қай
бөлігін алып жатқанын білу үшін оның ені мен биіктігі нүктемен беріледі.
Егер бейне баспаға шығару үшін дайындалса және парақ бетінің қай
бөлігін алып жатқанын білу үшін оның өлшемі бірлік өлшемдерімен беріледі.
Казігі кездегі қолданыстағы компьютерлік графиканы келесі түрлерін
атап көрсетуге болады:
• Іскерлік
• Инженерлік
• Ғылыми
• Иллюстративтік
Іскерлік графика- компьютерлік графиканың бұл бағыты әр түрлі
мекемелердің жұмыстарында қолданылады, көбінесе жоспарды көрсетеді,
статикалық мәліметтер беруде диограмма немесе графика түрінде
қолданылады.
Бұл түрдегі графика адамдарға таныс болуы керек, өйткені бұл түрді
теледидарларда жиі қолданылады. Сайлау нәтижелері, ақша құны, бағаның өсуі
және т.б. ақпараттың берілуі көбінесе графика түрінде беріледі, яғни
іскерлік графика түрінде. Ақпаратың бұл түрде берілуі, саннмен берілген
ақпаратқа қарағанда, адаммен тез қабылданады.
Диаграмманы негізгі үш түрге бөліп көрсетуге болады:
• Бағаналық (столбиковые)
• Дөңгелек (круговые)
• Сызықтық (линейные)
Бірінші түрдегі диаграммамен ең үлкен немесе ең кішкене көрсеткішті
анықтауда.
(2-сурет. Бағаналық диограмма).
Инженерлік графика- құжаттық графиканы электронды түрде құру және
корректілеу. Бұл түрдегі графика проектілеу жұмыстармен айналысатын барлық
облыстарда қолданылады. Қарапайым киім тігу үлгісінен бастап ракета үлгісін
жасауға дейін жаңа заманның инженерлік графикасы- сызушының жұмыс орны
емес, ол қиын (сложный) программалық комплекс. Оындай жүйелерді қолдану
арқылы проектілеуге кетекн уақыт мерзімі елеулі түрде қысқарып, жаңа өнім
тез шығарылады және олардың сапасымен сенімділігі артады.
Ғылыми графика- ол ғылыми және инжинрлік қызметте есептің нәтижелерінің
графикалық өңдеу зерттеулерінің нәтижелерін көрнекі түрде көрсету үшін
қолданылады. Графикалық үлгіде көрсетілген ғылыми есептеу нәтижелері немесе
эксперименттер.
Мысалға, бір зерттеу нәтижесінен алынған процес үлгіі немесе обьект
мына түрде көрсетілген: Z=cos(U(x2+Vy2))
U және V- параметрлері өзгерсе процес қалай өзгереді? Бұны елестету
қиын. Ал егер осы формула негізінде 3- өлшемді графика тұрғызсақ, онда
маман процес ерекшелігін берілген шектеулерде тез анықтайды.
Иллюстративті графика- бұл түрдегі графика компьютерді суретші
құралы ретінде қолданады. Мұнда негізгі екі бағытты атап көрсетіге болады:
• Сурет салу графикасы
• Өңдеу графикасы.
Арнайы программалар компьютерді виртуалды суретшінің жұмыс
орнынна айналдырады. Мұнда суретші өзінің жобаларын жасап үлгісін көреді.
3. Компьютерлік графиканың түрлері: растрлық, векторлық және
фракталдық. Олардың айырмашылықтары.
Компьютерлік графиканың түрлері, бір мезгілде өзінде дыбыс, әуен, мәтін,
бейне және анимация үйлескен мультимедия болып табылады. Компьютерлік
графикада бейнелену өзінің әртүрлі құрлымы бойынша ажыратылады.
Компьютерлік графикада бейнелену тәсіліне байланысты растрлық, векторлық
және фракталдық графика болып болып бөлінеді. Обьектінің модулін
тұрғызуда үш өлшемді графика пән ретінде қарастырылады.
Нақты өмірде бейне немесе фотосурет бірқатар үздіксіз элементтер
жиынтығы болып табылады. Тіпті өте мұқият қарамасақ қарындашпен түсірілген
сызықтағы үздіктерді байқай аламыз. Сандық емес фотосуреттердің белгілі бір
түстердің немесе сұр түстердің көлңке аймағы да үздіксіз болып табылады.
Ауысу жаймен немесе керісінше тез әрі оғаш болады, әйтсе де, бір түстің
аймағы сол түстің аймағы болып қалады.
Компьютерлік графика басқа принциптерге негізделген. Мұнда үздіксіз еш
нәрсе жоқ, сканерден немесе сандық фотоаппараттан алынған бейнелердің,
экранға немесе принтрден берілген кесіндері әрқашанда дискретті, яғни жеке
нүктелерден тұрады. Бұл нүктелер анықтай алмайтындай өте кішкентай болуы
мүмкін, әйтседе сандық координкад- мозайка, басқаша айтқанда растр болып
табылады.
Матрицаның үлкендігі экранға физикалық әсер етпейді және оған тәуелді де
болмайды. Неғұрлым матрица экран бетінде үлкен болса, соғұрлым ұяшықтың
көлемі азаяды, бұдан бейне сапасы жоғарылайды.
Растрлық (нүктелік) графиканың негізі.
Raster, Image – бейне.
Бейне (объект) монохромды (штрихтелген), ақ-қара фотосуреттер болуы
мүмкін .
- Монохромды объект.
Нүктелік графиканың негізі: егер қандайда бір бейнені кодтау қажет болса
онда бейне бетіне тор жабауып, тура бейне өлшеміндей матрица құрып,
обьект бетіндегі торларды 1 ал бос жерлерді 0 толтырамыз.
Егер бейненің түп нұсқасының шекаралары тордың шекараларына паралел
болса, онда 0 және1 биттік идиал матрица (bitmap) құрылады. Олар кодталған
бейнені құрады.
Егер бұл матрицаны экран бетіне немесе принтден шығарып немесе дискіге
сақтайтын болсақ онда обектінің оттисксін аламыз.
Растрлық графиканың артықшылдығы:
• Әр нүктедер бір-бірінен тәуелсіз.
• Бейнелік ақпаратты енгізудің автоматты техникалық түрде іске
асырылуы. Мұндай құрылғыларға сканерлер, бейнекамералар,
сандық фотокамералар және графикалық планшеттер жатады.
• Фотомүмкіндігі Тұман немесе түтін суреттерін алуға болады.
Және басқада эффектілер.
• Файлдар форматы нүктелік бейнелерді сақтау үшін арналған, және
олар стандарт болып табылады, шешуші болмағандықтан қай
графикалық редакторда жасалғанын білу маңызды емес.
• Web-дизайнді қолдануға болады.
Растрлық графиканың кемшілігі:
1. Растрлық бейнелер транспонирленбейді, яғни растрлық бейнені
бұруға, еңкейтуге болмайды. Егер бейнені кішкене ғана
қисайтатын болсақ онда бейне шеттері түзу сызық емес
баспалдық болып қалады.
2. Бейнені үлкейтіп анықтап көруге болмайды. Бейне нүктелерден
тұрғандықтан, оны үлкейткенде нүктелер көлемі де үлкейеді.
Бұдан бейне сапасы нашарлайды.
Бұдан:
3 Кез-келген бейнені мозайка нүктелердің жиынтығы ретінде көрсетуге
болады.
4 Растрлы кодтау әдісі универсалды емес. Бұл мәселені шешу үшін негізгі
екі түсінікті қарастырып кету керек:
5 нүкте (англ pixel - picture element - элементарлы бейне),
6 разрешение ( англ. resolution). Бейненің матрицалық кодтау өлшемі
мынаған байланысты:
нүкте өлшемі ұяшық матрицасының өлшеміне = кеңейтілу
"Үшбұрыш" ( "ежик в тумане" деп аталатын) мәселесін шешу үшін, нүктелер
санын көбейту керек, ал ол үшін нүктедер көлемін кішірейту керек.
Растрлық бейнелер арқылы штрихтелген бейнелерді кодтау ыңғайлы.
Кеңейтілу бірлігі:
ppi (pixel per inch - нүкте инч (дюйм)-ге) – нүктедер саны 1 дюйм
ұзындық бірлігіне.
dpi (dots per inch - дюймдегі нүктелер) – бірлік ұзындықтағы нүктелер
саны
1 дюйм = 25,4 мм.
Векторлық графика.
Растрлық графикада кескіннің негізгі элементтік базасы нүкте болса,
векторлық графикада (Vector drawing) кескін қарапайым геометриялық
фигураға, сызық, қисық сызықтарға бөлініп кетеді және әр бір осындай
элемент компанеттер жадысында математикалық форма түрінде сақталады, бірақ
мұндағы кодтау нүктелерге емес қисықтарға негізделген. Сплайн орнына Безье
қисығы таңдалып алынған. (Пьер Безье - француз математигі , автомобиль
корпусының сплайнын есептеген).
Сплайн бұл- векторлық графиканың негізгі түсінігі. Сызықтық бейнелер-
сплайн болып табылады. TryeType және PostScript шрифтары осы сплайнда
жасалған.
Сплайн негізі: жазықтықтағы 4-коэффициент P0, P1, P2 және P3 анықталған
болса, онда кез-келген элементарлық қисықты салуға болады. Бұл
нүктелердің орнын ауыстырудан қисықтың формасын өзгертеміз.
Векторлық графиканың артықшылдығы :
1. Көлемнің аздығы. Векторлық бейнені кодтау барысында бейнені толығымен
емес тек нүктенің 4 кординаталары ғана сақталады, сондықтан ол жадыда аз
орын алады. Осыдан: Векторлық графика – кодтауға ең тиімді түр.
2. Трансформациялау еркіндігі. Векторлық бейнені айналдыруға, масштабын
өзгертуге (үлкейтуге немес кішірейтуге) болады, бұдан бейне сапасы
жоғалмайды.
3. Аппараттық тәуелсіздік. Векторлық графика идеалды объектілермен
"жұмыс" істейді, және өзгертулерге қолайлы.
Векторлық графиканың кемшілігі – программалық тәуелділік. Әр программа
Безье қисығын өзінің алгоритіміне сәйкес салады. (Мысалы, .cdr форматы
CorelDraw программасында сипатталмаған және стандартты емес болып
табылады). Көп жағдайда өзгертуге тура келеді.
Фракталдық графика. Векторлық графика сияқты фракталдық графика да
математикалық есептеулерге негінделген. Алайда фракталдық графиканың
базалық элементі математикалық формуланың өзі болып табылады, яғни
компьютер жадысында еш бір обьект сақталмайды, бейнелер тек теңдеулер
бойынша тұрғызылады. Осы жолмен қарапайым жиі структуралардан бастап,
күрделі иллюстрацияға дейін және 3-өлшемді обьектілер мен табиғи
ландшафттардың көріністерін жасалады. (1-сурет)
Үш өлшемді графика - негізінде векторлық графика болып табылады.
Мұндағы бейнелер компьютер жадысында құраушы обьектілер түрінде сақталады.
Обьект 3-өлшемді болуы үшін оның бетін каркастық құрылғы ретінде үш өлшемді
координата х, у және z түрінде және кеңістіктегі түйіндік нүктелер арқылы
тұрғызамыз (mesh - сетка, каркас) (2-сурет).
3-сурет. 3D-пограммасының терезесі.
Растрлық, векторлық, үш өлшемді және фракталдық графика
• Статистикалық (уақыт аралығында өзгермейтін)
• Динамикалық (анимация)
болып бөлінеді.
Динамикалық 3-өлшемді графика кинемотографияда (персонаждар, арнайы
эффектілер, антруаж, қиын трюктер және т.б) кеңінен қолданыста. 2-өлшемді
графика х,у координатты графика мультфильмдерде және веб-беттерін өңдеуде
қолданылады. Көптеген сайттарда анимацияның негізгі 2-і түрі кездеседі:
растрлық (gif-анимациясы) және векторлық (Flash- анимациясы).
4. Түрлі-түсті бейнелер. Негізгі түстік үлгідер. Үлгідер арасындағы
өзгертулер. Түстік палитра. Компьютерлік түстік үлгідер.
Түстік үлгі – түсті анықтау әдісі. Бейнелерді өндеуде түсті субьективті
қабылдау қажет емес сканер, принтер, бейнеманиторлар түсті бірден қабылдау
үшін көптеген фирма-шығарушыларға обьективті өлшеуіш системалар қажет . Ол
түстердің бірінғай координаттарын орнатуға қажет .
Ол үшін :
- түстік үлгілер .
- түстік сәйкестік жүйесі .
- түстік режім.
Расторлы суреттердің әр бір нүктесі түс туралы ақпараттардан тұрады, ал
векторлы обьектте оның контуры және боялған аймақ жайлы ақпараттан тұрады.
Ақпарат түстің тереңдігіне байланысты бірден 32 битке дейін компьютерлер
жадысынан орын алады. Егер бір ақ-қара түсті суреттермен жұмыс істесек
онда түс 0 және 1 деп кодталады. Мұндай жағдайда ещқандай проблема жоқ.
Онша қиын емес 256 – түстен тұратын суреттер немесе сұр түсті суреттер үшін
барлық қолданатын түстерді номерлеу қиын емес, ал кейбір суреттер
милиондаған түстерден тұрады, сондықтан да мұндай нөмірлеу жарамайды.
Осындай көп түсті суреттер үшін түсті, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Физика-математика факультеті
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА
КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныптарда компьютерлік
графика курсын оқыту мазмұны
Қорғауға жіберілді Орындаған: Информатика
“__” ________201 ж. мамандығының
кафедра меңгерушісі
Ғылыми жетекшісі:
________________ ______________________
Алматы, 201 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .3
1-ТАРАУ. ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУ
МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..5
1.1. Информатикадан мемлекеттiк бiлiм стандартының мазмұны мен
құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5
1.2. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектептің жоғарғы басқышының білім
беру
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 10
2-ТАРАУ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ КӘСІПКЕ БАУЛУ КУРСЫНДАҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКА
КУРСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.1. Информатиканың кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы оқыту
мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. .12
2.2. Компьютерлік графика курсының теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... . 18
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. 54
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...56
КІРІСПЕ
Қазақстан білімі бүгінгі таңда мектептерде оқушыларды даярлаудың
барлық бағыттарында, соның ішінде көркемдік білім беруде құрылымдық және
мазмұндық өзгерісті басынан өткеруде. Дүниетаным мен білім беруге
байланысты жоғары кәсіби білімді реформалаудағы тұжырымдамалық көзқараста
қайта бағаланды, мемлекеттік білім беру стандарты ендіріліп, оқытудың
шарттары, формалары мен әдістері жетілдірілді.
Оқушылардың шығармашылық қабілеттілігін дамыту мен оларды кәсіби
тапсырмаларды шешуге байланысты белсенді іс-әрекеттерге даярлау проблемасы
да аса көкейкесті мәселеге айналды. Жаңа ғасырдың алғашқы сатысынан бастап-
ақ адам баласы теориялық және қолданбалы тапсырмаларды шешуде өзіне ұнайтын
жолды таңдау мүмкіндігіне қолы жетті.
Қоғамның бүгінгі саяси-әлеуметтік, экономикалық даму деңгейі адамның
барлық кәсіби іс-әрекеттері саласында жаңа пайдалану болса мамандарға
арналған әртүрлі бағдарламалық құралдардың пайда болуына байланысты туындап
отыр. Бұның бүгінгі таңда ақпараттық технологияның динамикалық тұрғыда
дамып келе жатқан саласының бірі – компьютерлік графикаға тікелей қатысы
бар.
Компьютерлік графика - өзінің арнайы аспаптарымен болашақ маман
иелерінің шығармашылық әрекеттеріне, сондай-ақ жалпы және арнайы білім беру
саласында ерекше графикалық ақпараттық ортаны қалыптастыруда көмектеседі.
Оның маңыздылығы, әсіресе, көркемдік іс-әрекет саласы мамандарын
(суретші–дизайнер, суретші–график, суретші–монументалист және тағы
басқалары) даярлау процесінде арта түседі, өйткені ол көркемдік-
шығармашылық іс-әрекет процесіне қажетті тұлға қасиеттерін дамытудың
жетекші құралы болып табылады.
Компьютерлік графика заң мен заңдылықтарды зерттеу барысында, көркем
шығармашылықта көрініс тапқан бейнелеу, сәндік қолданбалы және дизайнерлік
өнер түрлерін жасау процесінде де негізгі құралдың бірі болып саналады.
Компьютерлердің технологиялық мүмкіндіктері олардың құнды графикалық
мүмкіндіктерімен, бейнелі реңктерімен, кеңістік формаларын екі немесе үш
өлшемдегі көрнекілікпен бейнелеудегі қабілетімен белгіленеді. Жасалған
өнімдердің кәсіби тұрғыда да, жалпы білім беру тұрғысында да маңызы зор,
өйткені ол оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту міндеттерімен өзара
тығыз байланыста жүзеге асады.
Қазіргі сурет салу, дизайн жасау өнерінде компьютердің кеңінен
қолданылатыны бәрімізге мәлім. Соңғы 5-6 жыл аралығында компьютерлік
графика пәні жоғарғы оқу орындарында пән ретінде оқытылуда.
Орта мектептің кәсіпке баулуда компьютерлік графика курсын оқыту
оқушылардың қызығушылығын тудыратыны сөзсіз, олай болса компьютерлік
графика курсының мазмұны қандай болу керек деген мәселе туындайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – компьютерлік графика курсы бойынша
теориялық сабақтардың мазмұнын анықтау болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсатына сай мынадай міндеттер қойылады:
- мектеп информатика пәні бойынша жасалған Мемлекеттік білім беру
стандартындағы кәсіпке баулу курсының мазмұнына талдау жасау;
- орта мектептің кәсіпке баулу курсында Компьютерлік графика
курсын оқытуға талдау жасау;
- қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы сыныпта оқытылатын
Компьютерлік графика курсының мазмұнын анықтау.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1-ТАРАУ. ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2 Информатикадан мемлекеттiк бiлiм стандартының мазмұны мен құрылымы
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жағдайында жас ұрпақты әлемдiк-
ақпараттық-бiлiмдiк кеңiстiкке енуге тәрбиелеуiмiз қажет. Сондықтан
“Информатика” пәнiн оқытуда екi үлкен үрдiс байқалады:
Бiрiншi үрдiсте информатика “ақпаратты жинақтау, өңдеу және сақтау
әдiстерi” туралы пән ретiнде қарастырылады. Ол бiлiмдi “ақпаратқа”
толығымен айналдыратын технократтық тәсiлмен сипатталады. Мұнда
информатиканың мазмұны ретiнде алгоритмдеу және программалау бөлiмдерi
қарастырылады. Аталған бөлiмдерге шамадан тыс сағаттың бөлiнуi адамның
нақты қоршаған ортамен байланысының бiрте-бiрте жойылып, оның “жорымал”
өмiрге енуiне әкелiп соғады. Бұл оның негiзгi кемшiлiктерiнiң бiрi болып
табылады, әрi бұл практика жүзiнде де дәлелденiп отыр.
Екiншi үрдiс “ақпараттық бiрлiктердiң” бiлiмге айналуымен сипатталады.
Ол әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi
және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның
дүниетанымының құрамды бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуын
қалыптастырудың қажеттi жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның
(“мұғалiм - компьютер - оқушы”; “оқушы – компьютер - оқушы”) арасындағы
өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеудi қажет етедi.
Осы процестер мен компьютердiң көпфункционалды мүмкiндiгiнен туындайтын,
информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын ерекшелейтiн
аралық “үрдiс” те бар. Бұл үрдіс орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың
мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрiне енген. Ал
информатиканың синтездеушi мазмұн ретiнде ақпараттық қоғам жағдайында
оқушының өзiндiк танымдық қабiлеттерiн дамытуына мүмкiндiк бередi.
“Информатика” пәнiн “гуманитарлық парадигма” тұрғысынан оқытуда және оқу-
тәрбие процесiнде компьютерлiк техниканы тиiмдi пайдалануды iске асыруда
бiлiм беру жүйесiн технологияландыру маңызды роль атқарады. Сондықтан
аталған пәннiң мазмұны оқытудың педагогикалық талаптарына сай болуы қажет.
Информатиканы орта бiлiм беру жүйесiнде оқытудың мақсаттары:
- оқушыларға ақпараттарды беру, өңдеу, сақтау, жеткiзу және оны
қолдану процестерi туралы бiлiмдердi меңгерту, басқаша айтқанда,
оқушыны ақпараттық бiлiммен қаруландыру;
- оқушылардың оқу үрдісiнде компьютерлiк техниканы өзiндiк даму мен
оны iске асыру құралы ретiнде, сонымен қатар, кәсiптiк қызметтерге
пайдалану дағдыларын қалыптастыру;
- оқушының логикалық-құрылымдық және алгоритмдiк-шығармашылық ойлау
қабiлеттерiн дамыту, ынта-ықыластары мен шығармашылық
бейiмдiлiктерiн қалыптастыру.
Аталған мақсаттардан төмендегi мiндеттер анықталынады:
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың мазмұнын анықтау;
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың оқу бағдарламасын жасақтау;
- информатиканы 7-11 сыныптарда оқытудың әдiстемелiк жүйесiн
жасақтау.
Ендi бiз мемлекеттiк бiлiм стандартының анықтамасына тоқталып өтейiк:
Мемлекеттiк бiлiм стандарты - бұл пәндер бойынша мазмұнның мiндеттi
минимумы және оқушылардың дайындық деңгейiне қойылатын талаптарды
тағайындайтын нормативтiк құжат.
1998 жылы жасақталған стандарттың негiзгi мазмұны 7-11 сыныптарда
дүниетанымдық көзқарас, алгоритмдеу және программалау, техникалық және
қолданушылар аспектiлерiне бөлiнiп қарастырылған. Аталған аспектiлер
базалық, негiзгi және мамандыққа баулу курстары бойынша жеке-жеке
концентрлi түрдегi мазмұндарға бөлiп, анықталған. Мұнда қарастырылған
мазмұндар ақпараттық технологияның жеделдетiп дамуына байланысты оларды
өзгерiстерге ұшырату қажеттiгi туындады. Сондықтан бұл стандарт 2003 жылы
мына түрде өзгертiлiп, қайтадан жасақталды. Ол стандартқа қойылатын жалпы
талаптың ережелерiне сай айқындалды.
“Информатика” оқу пәнiнiң базалық мазмұны (БМ) – оқу пәнiнiң мектепте
мiндеттi түрде оқытылуы тиiс және үздiксiз бiлiм берудiң келесi сатылары
мен деңгейлерiнде информатиканы оқуды жалғастыру үшiн жеткiлiктi болатын
мазмұнының құрамы мен құрылымы.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бiлiм берудiң негiзгi бағдарламасы (БНБ) –
оқу пәнiнiң мазмұнын, яғни оқушыларда ғылыми дүниетанымдық негiздi
қалыптастыруды, олардың ойлау қабiлетiн дамытуды, ақпараттандыру
құралдарын, ақпараттық технологияларды меңгертудi және оқушыларды өмiрге,
еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлауды анықтайтын құжат. Оның
мазмұны мемлекеттiк стандарт бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бағдарлы бiлiм беру бағдарламасы (БББ) –
“Информатика” оқу пәнiнiң мазмұнын анықтайтын, пәндi тереңдетiп, бағдарлы
оқытуды қамтамасыз ететiн, оқушыларды кәсiби даярлау бағытына қарай көлемi
мен мазмұны бойынша сараланған құжат. Оның мазмұны мемлекеттiк стандарт
бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша қосымша бiлiм беру бағдарламасы (ҚББ) –
мемлекеттiк стандарт мазмұнынан тыс, оқушылардың информатика пәнi бойынша
бiлiмге деген қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған оқу курстарының
мазмұнын анықтайтын құжат. Бұл бағдарлама факультативтiк немесе арнайы
курстар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.
Жалпы ережелер:
Информатика пәнiн оқытудың негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi
төмендегiдей:
- оқушылардың ғылыми дүниетанымдық негiзiн қалыптастыру;
- оқушылардың ойлау қабiлетiн дамыту;
- оқушыларға ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологияларды
меңгерту;
- оқушыларды өмiрге, еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлау;
- информатика ғылымының негiзiн қалайтын үш ұғымның (зат, энергия
және ақпарат) бiрi болып есептелiнетiн, қазiргi таңдағы әлем
бейнесiн құрудың негiзiн құрайтын ақпарат ұғымын қалыптастыру;
- қоршаған ортаны жаңа ақпараттық тұрғыдан зерттеу көзқарасын
қалыптастыратын ақпараттық үрдiстердi, табиғат, қоғам, техника
аймақтарында қарастыру;
- қоғам дамуында жаңа ақпараттық технологиялардың ролiн анықтау,
қоғамның постиндустриялық ақпараттық сатыға өту кезеңiнде адам
еңбегiнiң мазмұны мен сипаттамасын өзгерту;
- оқушылардың теориялық, шығармашылық ойлау қабiлеттерiн дамыту;
- тиiмдi шешiмдер таңдай бiлуге бағытталған, оперативтi ойлау деп
аталатын жаңаша ойлай бiлудi қалыптастыру;
- ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар саласында
бiлiм, бiлiк және дағдыларды қалыптастыру мен оларды дамыту;
- оқушыларды ақпараттық бiрлiктермен қамтамасыз ететiн бiлiмдермен
қаруландыру;
- оқушылардың ақпараттық сауаттылығы мен мәдениетiн қалыптастыру.
“Информатика” пәнiнiң зерттеу объектiлерi:
- ақпарат;
- ақпараттық ресурстар;
- ақпараттық үрдiстер;
- ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар.
“Информатика” пәнiнiң даму болашағы мына көрiнiстерге байланысты:
1. пәннiң жалпыбiлiмдiк, дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, атап
айтқанда:
- оқушыларға формальдау, модельдеу және компьютерлiк тәжiрибе
әдiстерiн меңгерту;
- тиiмдi шешiмдердi таңдай бiлуге бағытталған оперативтi ойлау
қабiлетiн дамыту.
2. информатиканың ғылыми пән ретiнде қалыптасуы, атап айтқанда,
әлеуметтiк, экономикалық, құқықтық, биологиялық, қолданбалы
информатика және т.б.
“Информатика” пәнiнiң даму бағыттары:
- Теориялық информатика. Мұнда ақпараттың жалпы қасиеттерiн зерттеу,
табиғаттағы және қоғамдағы ақпарат үрдiстерiнiң өзара қатынасы,
сонымен қатар әр түрлi ақпараттық орталарда ақпараттық үрдiстердi
жүзеге асырудың негiзгi заңдылықтарын зерттеу мәселелерi
қарастырылады.
- Ақпараттандыру құралдары. Мұнда дербес компьютерлердiң,
микропроцессорлардың есептеу қызметiнiң мүмкiндiктерi және аймақтық
желiлер арқылы ақпараттарды алмасу қызметтерi туралы мәселелер
қарастырылады. Әр түрлi ақпараттарды сақтау, өңдеу және қолдану
мүмкiндiктерiн одан әрi жетiлдiру бағытында ақпараттық
технологиялардың даму мәселелерiн қарастырумен жалғасады.
- Әлеуметтiк информатика. Мұнда информатика мен ақпараттық
технологиялардың қазiргi қоғамдағы алатын орны, ақпаратпен және
программалық өнiмдермен жұмыс жасаудың құқықтық, этикалық және
моральдық нормалары, жеке тұлға мен қоғамның ақпараттық
қауiпсiздiгi төңiрегiндегi мәселелер қарастырылады.
Информатика пәнiнiң базистiк оқу жоспарында алатын орны мектепте оны
оқытудың мақсатын игерту, информатика негiздерiн үйрету мен ақпараттық
мәдениеттi қалыптастырудың бiрнеше кезеңдерiн бөлiп көрсетудi талап етедi.
Бiрiншi кезең (7-9 сыныптар) – базалық курс. Ол информатика пәнi бойынша
оқушылардың мiндеттi (минимум) жалпыбiлiмдiк дайындық деңгейiн қамтамасыз
етедi. Бұл кезең нақты мәселенi шешуде оқушылардың ақпараттық технология
құралдары мен әдiстерiн меңгертуге, сонымен қатар компьютердi үйренуде,
одан әрi кәсiптiк бiлiм қызметiнде оны еркiн, әрi тиiмдi қолдана бiлу
дағдысын қалыптастыруға бағытталған.
Екiншi кезең (10-11 сыныптар) – информатика пәнi бойынша жоғарғы
сыныптарда көлемi мен мазмұны жағынан сараланған бағдарлы курс. Мұнда
оқушылар кәсiптiк даярлыққа бағытталған оқу материалдарын меңгерудi
жалғастырады.
“Информатика” пәнiнiң базалық мазмұны төмендегi материалдар көлемiнде
шоғырланған: ақпараттық бейнелеу, ақпараттық үрдiстер, компьютермен танысу,
ақпараттық технологиялар, формальдау және модельдеу, алгоритмдеу және
программалау, телекоммуникация және әлеуметтiк информатика.
10-11 сыныптарда “Информатика” пәнiн оқытудың мазмұндық желiсi қоғамдық-
гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша
қарастырылған.
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына
бағыттар негiзiнде қарастырылған: ақпараттандыру құралдары, ақпараттық
технология, телекоммуникациялық желi, әлеуметтiк информатика. Мұнда оқу
материалдары информатиканың және ақпараттық технологиялардың гуманитарлық
қызмет саласында қолданылу мүмкiндiктерiмен байланыстырылып қарастырылады.
Жаратылыстану-математикалық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына
бағыттар негiзiнде қарастырылған: теориялық информатика, ақпараттандыру
құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтiк информатика. Мұнда оқу
материалдары теориялық информатиканың және ақпараттық технологиялардың
жаратылыстану-математикалық бағыттарда қолданылу мүмкiндiктерiмен
байланыстырылып қарастырылады. Сонымен қатар, программалау тiлдерi
тереңдетiлiп, оқытылады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқушылардың мiндеттi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар мектептiң әр түрлi сатысында берiлетiн оқу мазмұнына
сәйкес берiлген. Сатылар негiзгi, жоғарғы (қоғамдық-гуманитарлық және
жаратылыстану-математикалық) деп қарастырылған. Аталған сатыларға сәйкес
берiлген мазмұндық желiстер бойынша оқушының мiндеттi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар анықталған.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқу процесiн ұйымдастыру және оны жүзеге
асыру жағдайларына қойылатын талаптар мына бағыттарда қарастырылған: оқыту
үрдісін мамандармен қамтамасыз ету; оқыту үрдісiн оқу-әдiстемелiк жағынан
қамтамасыз ету; материалдық-техникамен базамен қамтамасыз ету.
1.2. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектептің жоғарғы басқышының
білім беру мазмұны
Қоғамдық – гуманитарлық бағыттағы информатика пәнінің білім беру
мазмұны, информатиканың барлық бөлімдеріңнің тақырыптарын қарастырады:
теориялық информатика, ақпараттандыру әдісі, ақпараттық технология,
әлеуметтік информатика, және информатиканы, гуманитарлы өрістегі ақпараттық
технологияларды қолдану мүмкіндігін жүйелеп ұсыну болып табылады.
10-11 сыныптарда оқушылар көлемі және мазмұны бойынша сараланған,
оқушылардың қызығушылықтары мен кәсіптік дайындыққа дейінгі бағыттарына
қарай информатиканың кәсіпке баулу курсы оқытылуы керек. Кәсіпке баулып
оқыту оқушылардың базалық курс бойынша толық меңгерген біліміне
негізделген, сондықтан 7-сынып оқушылары 10-сыныпқа жетпейінше, қазірше 10-
11 сыныптарда оқытылатын кәсіпке баулу курстарында не оқытылуы керек деген
үлкен мәселе туады. Оларда информатиканы оқыту 1985 жылдан бастап 10-
сыныпта аптасына бір сағат, ал 11-сыныпта аптасына екі сағат оқыту
енгізілген.
2002 жылы Қазақстан Республикасында қайтадан Мемлекеттік білім беру
стандарты жасалынды [1]. Информатика курсының пән ретінде оқу
жүктемесінің көлемі – 7-11 сыныптарда аптасына 1 сағат, оқу жылына
есептегенде 34 сағат. Информатика курсының оқу жүктемесі негізгі басқышта
(7, 8, 9 сыныптар) – оқу жылына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан, барлығы 102
сағат; жоғары басқышта оқыту бағытына байланысты: қоғамдық-гуманитарлық
бағытта – жыл бойына 34 сағат, аптасына 1 сағаттан, барлығы 68 сағат; ал
жаратылыстану-математикалық бағытта жыл бойына 34 сағаттан, аптасына 1
сағаттан, барлығы 68 сағат болып бекітілді.
Информатика саласында кәсіптік дайындауға бағытталған және оқушылардың
қызығушылығына қарай мазмұны мен көлемі дифференциалданған кәсіпке баулып
оқыту – жоғарғы сыныптарда (10 – 11 сыныптар) жалғасын табады.
Кәсіпке баулып оқыту білім беру бағдарламасы – нақты математикалық және
қоғамдық гуманитарлы бағыттағы информатиканың профильді курсы – 2 жыл.
Жоғарғы басқышта білім берудің бағытына байланысты былайша жіктеледі:
а) қоғамдық - гуманитарлық бағыт – аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34
сағаттан, барлығы 68 сағат; б) жаратылыстану – математикалық бағыт –
аптасына 1 сағаттан, оқу жылында 34 сағаттан, барлығы 68 сағат.
2-ТАРАУ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ КӘСІПКЕ БАУЛУ КУРСЫНДАҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК
ГРАФИКА КУРСЫ
2.1. Информатиканың кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы
оқыту мәселелері
Кәсіпке баулып оқыту – саралап және жекешелендіріп оқыту құралы болып
табылады. Ол жеке тұлғаға бағыттап оқытуды, оқушылардың танымдық
белсенділіктерін дамытуды, оқушының кәсіби мамандығын таңдауды, сонымен
қатар оқушының білімін ары қарай жалғастыру үшін жоғары оқу орынын таңдауын
іске асыруға мүмкіндік береді.
Информатика саралап оқыту табиғи түрде іске асырылатын пән болып
табылады. Оған информатиканың ғылым ретіндегі сипаты және ақпараттық
технологиялар жиынтығы, сыртқы жағдайларға байланысты оның мектепте
енгізілуі мысал бола алады. Информатиканың базалық курсының өзі сараланған
болып табылады, себебі оның мазмұны әр түрлі оқулықтарда әр түрлі
беріледі.
Информатика курсын нақты саралау бір тақырып баяндаудың әр түрлі
әдістемесі емес, сараланған курстардың мазмұны мен өзгешелігіне байланысты
болады. Тек қана информатиканың базалық курсы оқытылып біткеннен кейін ғана
мектептің жоғары басқышында саралап оқыту мүмкін болады.
Кәсіби-сараланған Информатика курсының жалпы мақсаты мен міндеті:
- әр оқушының қызығушылығын есепке алу;
- кәсіби дайындыққа дейінгі бағытты ескеру;
- ғылыми дүниетанымдық негізін қалыптастыру;
- оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға жетелеу;
- оқушыларды практикалық еңбекке және білімін жалғастыруға дайындау;
- компьютермен кәсіби жұмыс істеу шеберлігін дамыту.
Кәсіптік курстың мазмұнын анықтау барысында іргелі және қолданбалы
курстарды бөліп алуға болады. Іргелі курстардың мақсаты - оқушылардың
ғылыми дүниетанымын қалыптастыру болса, ал қолданбалы курстың мақсаты –
оқушыларды практикалық іс-әрекетке дайындау болып табылады.
Қолданбалы кәсіби курстары пәндік аумақ бойынша сараланбайды,
ақпараттық іс-әрекет түрінің критерийі бойынша сараланады.
Мұндай курстардың мақсаты - әр түрлді аумақтарда ғылыми-ақпараттық
технология құралдары мен әдістерін қолдану дағдыларын қалыптастыру болып
табылады.
Адамның ақпараттық іс-әрекетінің түрлері (ақпаратты жинау, өңдеу,
сақтау) нақты пәндік аумаққа сәйкес, сондықтан саралап оқытудың негізгі
критерийі ақпараттық іс-әрекеттің құрылымы мен компоненті болып табылады.
Ақпараттық іс-әрекет түрлеріне сәйкес информатиканың кәсіптік курстары
Ақпараттық іс-әрекет түрлері Мүмкін болатындай кәсіби курстардың
мысалдары
Ақпаратты өңдеу Мәтіндік ақпаратты өңдеу
Графикалық ақпаратты өңдеу
Сандық ақпаратты өңдеу
Ақпаратты алу, сақтау және Мәліметтер қорын пайдалану
қолдану
Ақпаратты тарату Компьютерлік телекоммуникация
Ақпараттық іс-әрекет түрлері Мүмкін болатындай кәсіби курстардың
мысалдары
Адамды кәсіби іс-әрекет түрлерін жүзеге асыру барысындағы нәтижелі
әдістермен, соның ішінде компьютермен қатынастық тілді айтарлықтай
жеңілдеткен ғылыми технологиямен байланыстағы іс - әрекетпен таныстыру
білім берудің маңызды функциясы болып, табылады. Дербес компьютермен жұмыс
жасауға арналған технологияны пайдалану әр түрлі кәсіби бағдарламалық
құралдардың пайда болуына байланысты. Осының бәрі қазіргі таңдағы
ақпараттық технологияның динамикалық даму саласының бірі – компьютерлік
графикаға тікелей қатысы бар.
Компьютерлік графика құралдарының даму кезеңдері мен оның әртүрлі іс-
әрекетінде пайдалану саласына жасаған талдау компьютерлік графиканың соңғы
20 – 30 жыл ішінде кең өріс ала бастағаның дәлелдейді. Осы жылдар
аралығында қазіргі өнердің ең ықпалды бағыттарының бірі – компьютер өнері
қалыптасты. Компьютерлердің жаппай таралуына байланысты графикалық
ақпараттық кеңістікте үлкен өзгерістер болды. Шығармашылық ізденістердің
арқасында компьютерлердің мазмұны, бағдарламалары күрделенді, мүмкіндіктері
жетілдіріліп, сапасы көтерілді. Интернет білім жүйесінде де өзінің орнын
тапты. Бұл салада ол қашықтықта білім беру мүмкіндіктерін көрнекі
динамикалық құралдар, суреттер, графиктер, сызбалар, схемалар, карталар
және тағы басқаларын жасау арқылы жүзеге асырылып отыр.
Жалпы орта мектептің кәсіпке баулу курсында компьютерлік графиканы
оқытудың негізгі мақсаттары:
- компьютерді пайдалану тәсіліне – сурет салуға және сызуға, оқушыны
практикалық дайындау, тыңғылықты жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру;
- суретті компьютерлік өңдеудің артықшылықтары жөнінде болжам
қалыптастыру;
- суретті жоғары деңгейде салуға өзінің іс-әрекетін ойша реттей білу,
яғни алгоритмдей білу іс-әрекетін қалыптастыру;
- суретті түрлендіруде әртүрлі командаларды біріктіруге үйрету;
- салынған суретті дискіге жазу, фрагментін өшіру және тағы басқа
әрекеттерді орындауға үйрету болып табылады.
Компьютерлік графиканың даму кезеңдеріне жасаған талдау оның мынадай
жеті бағыт бойынша қалыптасқаның дәлелдейді:
1. Баспа жүйесі (DTP);
2. Мультимедиялық – баспа және білім беру;
3. Автоматтандырылған жобалық қондырғы;
4. Интернет желісіндегі графика;
5. Виртуалды кеңістіктегі жүйе және компьютер ойындары (YR);
6. Үш көлемдегі графика және анимация (3D);
7. Киноға арналған бейне генерациясы;
Бүгінгі таңда компьютерлік графиканы қайда, қалай, не мақсатпен қолдану
қажеттігі толығымен анықталған. Оны: көркемдік компьютерлік графика,
инженерлік компьютерлік графика, суретті компьютерлік графика, іс-құжаттық
компьютерлік графика ретінде қолдануға болады. Олардың әрбірінің қолданылу
ерекшеліктеріне, атқаратын міндеттеріне жасаған талдау компьютерлік
графиканың адамның іс-әрекетінің көптеген салаларында (кино өндірісте,
компьютерлік модельдеу мен дизайнда, білім беру саласында, полиграфияда, үш
көлемді графика мен анимацияда, сәулет пен бейнеөндірісте, мультимедияда
және тағы басқалары) қолданылатынын дәлелдейді.
Компьютерлік графиканы кәсіби іс-әрекеттерде пайдалануға оқушылар
даярлығын қалыптастыру моделі
Компоненттер Өлшемдер Көрсеткіштер
-компьютерлік -Компьютерлік графиканы кәсіби іс
графиканы кәсіби іс - - әрекетте қажеттілігін түсінуі;
әрекетте пайдалануға -компьютерлік графикада
мотиві, қызығушылығы тапсырмаларды қызығушылықпен
1.Мотивациялық және құндылыққа орындауы;
бағдары. -Компьютерлік графикның қыр
сырын меңгеруге ұдайы сұранысының
болуы;
- компьютерлік графиканың
көмегімен іскерлікті меңгеруде
белсенділік көрсетуі,
-компьютерлік графика -компьютерлік графиканың кәсіби
туралы және оларды іс - әрекеттегі мүмкіндіктерін
кәсіби іс - әрекетте түсінуі;
пайдалану -компьютерлік графиканы кәсіби іс
ерекшеліктері туралы - әрекеттерде пайдаланудың
білімі; мәнін,құрылымын, заңдылықтарын,
2.Когнитивтік -компьютерлік принциптерін білуі;
графиканы кәсіби іс - -компьютерлік графиканы кәсіби
әрекетте пайдалану іс-әрекеттерде пайдалану
іскерлігі; әдістемесін білуі;
-компьютерлік графика
бағдарламаларына талдау жасай
білуі;
-компьютерлік графиканы меңгеру
барысында қол жеткізген өзінің
нәтижелеріне талдау бере білуі;
- компьютерлік - компьютерлік графикадан кәсіби
графиканы іс - шеберлігін жетілдіруге өзін - өзі
әрекетте олардың бағыттауы; - компьютерлік
3.Эмоционалдық кәсіби шеберлігін графиканы меңгеруде ынта – ықылас
Еріктік жетілдіру шарттары көрсетуі; - компьютерлік графика
ретінде пайдалану тапсырмаларын орындауда әсерлене
қажеттігінен түсінігі;тбілуі; - компьютерлік графикадан
- компьютерлік меңгергендерін әсерлі сезіммен
графиканы меңгеруге әңгімелеп беруі.
ерікті ынтасы және
өзіне - өзі бағыт
беруге талпынысы.
-компьютерлік - компьютерлік графиканы
графиканы пайдалану пайдалануда өзінің іскерлігіне
барысындағы өзінің іс баға беру білуі; - компьютерлік
- әрекетіне барабар графиканы кәсіби іс - әрекетте
бағалай білу қабілеті;пайдалануда тиімді әдіс –
4.Рефлексивтік -компьютерлік тәсілдерді таңдай білуі;
графиканы кәсіби іс - - компьютерлік графиканың жаңа
әрекетте оңтайлы технологиясына дәлелді баға бере
жүзеге асыру білуі; - компьютерлік графика
салаларын, жлдарын бойынша жасаған сурет, кесте,
дәлелді бағалай білу проект және т.б. сызбаларды
қабілеті; жүзеге асыруда дәлелді негіздеме
бере білуі.
Жоғарыда айтылғандарда негізге ала отырып, біз өзіміздің жасаған
Компьютерлік графика курсы бойынша сабақ жоспарын ұсынамыз.
Компьютерлік графикамен жұмыс істеу компьютерді қолданудың ең танымал
бағыттарының бірі болып табылады. Компьютерлік графиканың қолдану аумағы
өте кең. Ол мультимедиялық программалар, телевизиялық жарнама, киноның
арнайы эффектілерін, мультфильмдер жасаудан бастап, машина жасау мен іргелі
ғылыми зерттеулерді компьютерлік жобалауға дейін қолданылады.
Әр түрлі аймақта қолданылатын графиканың ерекшелігіне байланысты
компьютерлік графиканың бірнеше бағыттары бар, яғни инженерлік графика,
ғылыми графика, іскерлік графика, Web-графика, компьютерлік полиграфия,
көркемдік және жарнамалық графика және т.б.
Компьютерлік графика – программалық-аппараттық есептеу кешендерінің
көмегімен суреттерді өңдеу және оны салу тәсілдері мен әдістерін оқытатын
информатиканың арнайы саласы болып табылады.
Компьютерлік графика құралдарын оқыту аумағының мынадай мүмкіндіктер
бар, яғни оқушылар бейнені талдау нәтижесінде оның мазмұнын, пішіні,
өлшемін және түр-түсін динамикалық түрде басқара алады. Оқу компьютерлік
жүйелерінде графиканы қолдану оқушылардың ақпаратты тарату жылдамдығын ғана
арттырып қоймайды, сонымен қатар оны түсіну деңгейін арттырады, сонымен
бірге кез келген аумақтың маманы үшін сапалы, кәсіптік сезім мен образды
ойлауды дамытуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік графиканы оқыту білім беру мен тәрбиелеудің, оқушылардың
шығармашылық қызметінің бірлігі негізінде, оқушылардың практикалық
жұмыстары мен олардың өнер туындыларын қабылдау және түсіну
қабілеттіліктерін дамытумен үйлестіре отырып жүргізілуі керек.
Компьютерлік графиканы оқытудың мақсаты:
- оқушыларда қазіргі кездегі компьютерлік графиканың теориялық
негіздерін қалыптастыру;
- оқушылардың компьютерлік графиканың әр алуан аппараттық
құралдары жайлы түсініктерін қалыптастыру;
- компьютерлік графиканың әр алуан графикалық құралдары жайлы
түсініктерін қалыптастыру;
- қазіргі кездегі қолданбалы графикалық программалар пакетімен
жұмыс істеу біліктіліктерін қалыптастыру;
- оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, шығармашылық
белсенділіктерін дамыту;
- оқушыларда бір-бірін сынау және өзін-өзі сынауын, дүниетанымдық
және өнегелік қасиеттерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
- оқушының эстетикалық талғамын дамыту.
Компьютерлік графиканы оқыту мынадай кезеңдерден тұрады:
1-кезең. Оқушылардың компьютерлік графиканың теориялық негіздері бойынша
білімдерін жүйелеу.
2-кезең. Оқушылардың таңдалып алынған графикалық редакторлармен жұмыс
істеу біліктіліктерін дамыту.
3-кезең. Оқушылардың білімдері мен компьютерлік құралдармен жұмыс істеу
біліктіліктерін тереңдету және бекіту, оқушылардың шығармашылық
қабілеттіліктерін дамыту.
Курстың мазмұны
1. Компьютерлік графиканың теориялық негіздері. Компьютерлік графика пәні.
Компьютерлік графиканың негізгі бағыттары. Компьютерлік графиканың түрлері:
растрлық, векторлық және фракталдық. Олардың айырмашылықтары. Компьютерлік
түстік модельдер. Графикалық файлдардың форматтары.
2. Компьютерлік графиканың аппараттық құралдары. Суреттермен жұмыс істеуге
арналған компьютерге қойылатын талаптар. Суреттермен жұмыс істейтін қосымша
құрылғылар. Үйдегі фотостудиялық құрылғылар. Суретті баспаға шығару
ерекшеліктері. Графикалық планшет. Цифрлық фотоаппараттар мен
фотокамералар.
3. Компьютерлік графиканың программалық құралдары. Графикалық
редакторлардың интерфейсі және жұмыс істеу принциптері. Графикалық
суреттерді сканерлеу. Анимация жасау құралдарымен таныстыру. Web-графика
негіздері.
4. Практикалық сабақтар.. Компьютерде суретті Adobe Photoshop жүйесінде
өңдеу. Компьютерде суретті Corel DRAW жүйесінде өңдеу. Flash-технологияның
көмегімен анимация жасау.
Компьютерлік графика курсының 10-11 сыныптар бойынша оқу жүктемесінің
көлемі: 1-3 тараулар бойынша 24 сағат теориялық сабақ, ал 4-тарау бойынша
40 сағат практикалық сабақ өткізіледі. Ал қалған 4-сабақ бақылау сабағы
болып табылады.
Оқушы компьютерлік графика пәні бойынша жасалған жұмыстары бойынша
портфолио дайындау керек. Алғашқы сабақта оқушыларға жеке-жеке шығармашылық
тапсырмалар беріледі. Оқушылардың жеке шығармашылық жұмыстарын орындау
нәтижесінде мұғалім олардың курсты оқыту барысында материалды қаншалықты
меңгергенін бақылап отырады. Соңғы бақылау сабағында оқушылар өз жұмыстарын
көрсете отырып, қысқаша хабарлама дайындайды. Мысалы соңғы сабаққа білім
беру мекемесінің суретшісі, бейнелеу өнерінің мұғалімін немесе дизайнерін
шақырып жұмысқа баға беруін талап етуге болады.
2.2. Компьютерлік графика курсының теориялық негіздері
1. Компьютерлік графика ұғымы. Даму кезеңдері. Қолдану аумағы.
1978 ж. компьюттерлік графиканы белгісіз аурудың емі деп атаған. Ал
қазір оны барлық белгілі аурудың емі деп қарастырады. Өйткені ол адам
мен компьютер арасында үлкен байланыс құрады. Сонымен қатар компьютерді
адаммен бір тілде, бейне тілінде сөйлесуге мүмкіндік береді.
Компьютерлік графика жүйесі сандық компьютермен бірге пайда болды деп
есептеуге болады. Массачуск техникалық институтынан шыққан WHIRLWIND
(вихрь) жобасы компьютерлік графика дәуірінің басы болып есептеледі.
1951 ж. комментатор Эдварт Мерроу ең алғаш рет телехабарда компьютермен
сұхбат жүргізді. Сондағы Тейлордың айтқаны менің байқағаным потенциалды
клиенттердің назарын аударатын дисплей, ал машина коды жоқ.
1960 жылдың ортасына қарай нәтижелі жұмыс басталды. Ол КГ-ға да өз
әсерін тигізді. Тибер Морфит және Норман Тейлор басшылығымен Itek фирмасы
электронды сызғыш машина ойлап шығарды. 1964 ж. General Motors және IBM
фирмасымен бірігіп DAC-1 автоматты түрде жобалау жүйесі ұсынылды.
1960 жылдардың соңымен 1970 жылдардың басында КГ облысында жаңа
фирмалар жұмыс істей бастады. Бұрын тұтынушыларға бір жұмысты жасау үшін
жақсы құрылғылар орнатып, оларға сәйкес жаңа программалар жазу керек болса,
енді жаңа пакеттер программасы арқылы бейне, сызу және интерфейс құру
процесі едәуір түрде жеңілдеді.
1970 жылдардың аяғына қарай КГ-да елеулі өзгерістер басталды. Растрлық
дисплейлер ойлап шығарылды және олардың мүмкіндіктері жоғары болды, яғни,
массивті ақпараттар шығару, тұрақты өшпейтін бейнелер, түстермен жұмыс
істеу мүмкіндіктері және арзан мониторлар және де ең алғаш рет түстік гамма
алу мүмкіндігі туды. 1970 жылдардың соңына қарай растрлық технология кең
көлемде қолданыла бастады.
Мүмкін, компьютерлік графика аумағындағы ең маңызды сәті 70-ші
жылдардың соңына қарай құрылған дербес компьютерлер. 1977 жылы Commodre
өзінің PET ( дербес электрондық ісжүргізуші), ал Apple өзінің Apple II
шығарды. Мұндай құрылғылардың пайда болуы жақсы нәтижелер берген жоқ,
керісінше графикасы өте жаман, ал процессорлар жұмысы жай еді.
Әрине 1984 жылы Appl Macintosh қоданушы графикалық интерфейсімен пайда
болып дербес компьютерлер машиналық графиканың маңызды бөлігі болып дамыды.
Алғашқы дербес компьютерлердің қолдану аумағы графика емес, мәтіндік
процессорлармен электрондық кестелер болды. 1980 жылдардың аяғына қарай
барлық қолдану ауқымы, компьютерлік басқарудан бастап үстелдік басылымдарға
дейін программамен қамтылды
80-ші жылдардың аяғына қарай нарық жаңа бағыт алды, ол автоматты
цифрлау, аппараттық және сканерлеу программалық жүйесін дамыту болып
табылды.
Бұл жұмысты Ozalid машинасы атқаруы тиіс болды. Ол сызбаларды
сканерлеп, автоматты түрде векторлап, қағаз бетіне шығарып, стандартты
CADCAM форматына ауыстыратын болды.
Графикалық машина көбінесе векторлық ақпаратпен жұмыс істейді, ал
бейнені өңдеу негізі нүктелік ақпарат болып табылады. Қазіргі уақытта
векторлық, растрлық ақпараттармен жұмыс істеу қиындық туғызбайды.
Мәліметтерді графикалық түрде беру көптеген компьютерлер жүйесінің
ажырамайтын бөлігіне айналды. Осыған байланысты компьютерлік графика ұғымы
пайда болды. Компьютерлік графика - программалық ақпараттық есептеу,
компьютердің көмегімен суреттерді салу, өңдеу тәсілдері мен әдістерін
оқытатын информатиканың арнайы саласы.
2. Компьютерлік графиканың негізгі бағыттары. Компьютерде графикалық
ақпараттардың берілуі.
Бейнені компьютерде сақтау, көру және өңдеу үшін бейнені сандық түрге
ауыстыру қажет. Бейнені осындай түрге түрлі әдістермен айналдыруға болады.
Ең қарапайым әдістердің бірі (түсіну үшін) бейнені кішкентай төтбұрыштарға
бөліп, әр төтрбұрыштарды жеке қарастырып шығу. Квадраттық графикалық
элеметті нүкте (picture element, pixel, пиксель) деп атайды. Нүктедің
сипаттамасы - бұл түстің сипаттамасы. Бұл түрде көрсетілген бейнені
растрлық деп атайды. Фотосуреттер, көркем суреттер, бейнелер компьютерде
әдетте растрлық бейне ретінде көрсетіледі. Әр нүкте түсті сипаттайды, ал
түс- бір немесе бінеше сандамен сипатталады. Нүктелердің құрылымы бейнені
үлкейткенде жақсы көрінеді. (төмендегі 1-сурет).
1-сурет. Нүктелердің құрылымы.
Нүкте көлемі неғұрлым кішкентай болса бейне сапасы соғұрлым жоғары
болады, және керісінше нүктеь көлемі неғұрлым үлкен болса бейне сапасы
соғұрлым нашар болады. Сапа жайында айтатын болсақ онда оның кеңейтілуі
жайында айтқанымыз. Кеңейтілу (resolution) нүкте көлемімен анықталады:
нүкте неғұлым кіші болса, кеңейтілу соғұрлым үлкен. Басқа жағынан қарағанда
бейне сантиметр, миллиметр, дюйммен өшенетін болса нүктелер саны көбейеді
және кеңейтілуі жоғары болады.
Кеңейтулер тағы экран кеңейтілуі, баспаға шығару құрылғысының
кеңейтілуі, бейненің кеңейтілулер болып бөлінеді. Бұл үш түсінік әртүрлі
объектіге жатады. Бұл кеңейтулер бір-бірімен ешқандай байланысы жоқ,
алайда, экран бетіндегі бейнелердің физикалық өлшемі қандай, қағаз бетіне
шыққанша немесе қатты дискідегі файл өлшемдерін анықтағанша.
Экранның кеңейтілуі — бұл компьютер жүйесінің кеңейтілуі (ол монитор
және видеокартаға байланысты) және операциялық жүйеге (ол бабына келтіруге
байланысты Windows). Экранның кеңейтілуі нүктелермен өлшенеді және бейненің
өлшемін анықтайды, ол жаңағы экран бетіне толығымен сиып кететін бейне.
Принтердің кеңейтілуі — бұл принтердің қасиеті. Ол басылып шағарылатын
бірлік ұзындықтың жеке нүктелерді анықтайды. Ол dpi (нүктелер дюймге)
бірлігімен өлшенеді және стандартты бейненің өлшемін немесе керісінше
берілген өлшемдегі бейненің сапасын анықтайды.
Бейненің кеңейтілуі — бұл бейненің өзінің қасиеті. Графикалық
редакторде құрылған бейнеге немесе сканер көмегімен жасалған бейнеге өлшем
беріледі және ол дюмдегі нүктемен өлшенеді. Бейненің кеңейтілу мәні сол
бейне файлында сақталады және басқа бейненің қасиетімен тығыз байланысты.
Физикалық өлшемі. Бейне өлшемдері нүктелермен қатар бірлік өлшемдермен
де (миллиметр, сантиметр, дюйм) өлшенеді. Ол бейне құруда беріледі және
файлмен бірге сақталады.
Егер бейне экран бетінде көрсету үшін дайындалса және экран бетінің қай
бөлігін алып жатқанын білу үшін оның ені мен биіктігі нүктемен беріледі.
Егер бейне баспаға шығару үшін дайындалса және парақ бетінің қай
бөлігін алып жатқанын білу үшін оның өлшемі бірлік өлшемдерімен беріледі.
Казігі кездегі қолданыстағы компьютерлік графиканы келесі түрлерін
атап көрсетуге болады:
• Іскерлік
• Инженерлік
• Ғылыми
• Иллюстративтік
Іскерлік графика- компьютерлік графиканың бұл бағыты әр түрлі
мекемелердің жұмыстарында қолданылады, көбінесе жоспарды көрсетеді,
статикалық мәліметтер беруде диограмма немесе графика түрінде
қолданылады.
Бұл түрдегі графика адамдарға таныс болуы керек, өйткені бұл түрді
теледидарларда жиі қолданылады. Сайлау нәтижелері, ақша құны, бағаның өсуі
және т.б. ақпараттың берілуі көбінесе графика түрінде беріледі, яғни
іскерлік графика түрінде. Ақпаратың бұл түрде берілуі, саннмен берілген
ақпаратқа қарағанда, адаммен тез қабылданады.
Диаграмманы негізгі үш түрге бөліп көрсетуге болады:
• Бағаналық (столбиковые)
• Дөңгелек (круговые)
• Сызықтық (линейные)
Бірінші түрдегі диаграммамен ең үлкен немесе ең кішкене көрсеткішті
анықтауда.
(2-сурет. Бағаналық диограмма).
Инженерлік графика- құжаттық графиканы электронды түрде құру және
корректілеу. Бұл түрдегі графика проектілеу жұмыстармен айналысатын барлық
облыстарда қолданылады. Қарапайым киім тігу үлгісінен бастап ракета үлгісін
жасауға дейін жаңа заманның инженерлік графикасы- сызушының жұмыс орны
емес, ол қиын (сложный) программалық комплекс. Оындай жүйелерді қолдану
арқылы проектілеуге кетекн уақыт мерзімі елеулі түрде қысқарып, жаңа өнім
тез шығарылады және олардың сапасымен сенімділігі артады.
Ғылыми графика- ол ғылыми және инжинрлік қызметте есептің нәтижелерінің
графикалық өңдеу зерттеулерінің нәтижелерін көрнекі түрде көрсету үшін
қолданылады. Графикалық үлгіде көрсетілген ғылыми есептеу нәтижелері немесе
эксперименттер.
Мысалға, бір зерттеу нәтижесінен алынған процес үлгіі немесе обьект
мына түрде көрсетілген: Z=cos(U(x2+Vy2))
U және V- параметрлері өзгерсе процес қалай өзгереді? Бұны елестету
қиын. Ал егер осы формула негізінде 3- өлшемді графика тұрғызсақ, онда
маман процес ерекшелігін берілген шектеулерде тез анықтайды.
Иллюстративті графика- бұл түрдегі графика компьютерді суретші
құралы ретінде қолданады. Мұнда негізгі екі бағытты атап көрсетіге болады:
• Сурет салу графикасы
• Өңдеу графикасы.
Арнайы программалар компьютерді виртуалды суретшінің жұмыс
орнынна айналдырады. Мұнда суретші өзінің жобаларын жасап үлгісін көреді.
3. Компьютерлік графиканың түрлері: растрлық, векторлық және
фракталдық. Олардың айырмашылықтары.
Компьютерлік графиканың түрлері, бір мезгілде өзінде дыбыс, әуен, мәтін,
бейне және анимация үйлескен мультимедия болып табылады. Компьютерлік
графикада бейнелену өзінің әртүрлі құрлымы бойынша ажыратылады.
Компьютерлік графикада бейнелену тәсіліне байланысты растрлық, векторлық
және фракталдық графика болып болып бөлінеді. Обьектінің модулін
тұрғызуда үш өлшемді графика пән ретінде қарастырылады.
Нақты өмірде бейне немесе фотосурет бірқатар үздіксіз элементтер
жиынтығы болып табылады. Тіпті өте мұқият қарамасақ қарындашпен түсірілген
сызықтағы үздіктерді байқай аламыз. Сандық емес фотосуреттердің белгілі бір
түстердің немесе сұр түстердің көлңке аймағы да үздіксіз болып табылады.
Ауысу жаймен немесе керісінше тез әрі оғаш болады, әйтсе де, бір түстің
аймағы сол түстің аймағы болып қалады.
Компьютерлік графика басқа принциптерге негізделген. Мұнда үздіксіз еш
нәрсе жоқ, сканерден немесе сандық фотоаппараттан алынған бейнелердің,
экранға немесе принтрден берілген кесіндері әрқашанда дискретті, яғни жеке
нүктелерден тұрады. Бұл нүктелер анықтай алмайтындай өте кішкентай болуы
мүмкін, әйтседе сандық координкад- мозайка, басқаша айтқанда растр болып
табылады.
Матрицаның үлкендігі экранға физикалық әсер етпейді және оған тәуелді де
болмайды. Неғұрлым матрица экран бетінде үлкен болса, соғұрлым ұяшықтың
көлемі азаяды, бұдан бейне сапасы жоғарылайды.
Растрлық (нүктелік) графиканың негізі.
Raster, Image – бейне.
Бейне (объект) монохромды (штрихтелген), ақ-қара фотосуреттер болуы
мүмкін .
- Монохромды объект.
Нүктелік графиканың негізі: егер қандайда бір бейнені кодтау қажет болса
онда бейне бетіне тор жабауып, тура бейне өлшеміндей матрица құрып,
обьект бетіндегі торларды 1 ал бос жерлерді 0 толтырамыз.
Егер бейненің түп нұсқасының шекаралары тордың шекараларына паралел
болса, онда 0 және1 биттік идиал матрица (bitmap) құрылады. Олар кодталған
бейнені құрады.
Егер бұл матрицаны экран бетіне немесе принтден шығарып немесе дискіге
сақтайтын болсақ онда обектінің оттисксін аламыз.
Растрлық графиканың артықшылдығы:
• Әр нүктедер бір-бірінен тәуелсіз.
• Бейнелік ақпаратты енгізудің автоматты техникалық түрде іске
асырылуы. Мұндай құрылғыларға сканерлер, бейнекамералар,
сандық фотокамералар және графикалық планшеттер жатады.
• Фотомүмкіндігі Тұман немесе түтін суреттерін алуға болады.
Және басқада эффектілер.
• Файлдар форматы нүктелік бейнелерді сақтау үшін арналған, және
олар стандарт болып табылады, шешуші болмағандықтан қай
графикалық редакторда жасалғанын білу маңызды емес.
• Web-дизайнді қолдануға болады.
Растрлық графиканың кемшілігі:
1. Растрлық бейнелер транспонирленбейді, яғни растрлық бейнені
бұруға, еңкейтуге болмайды. Егер бейнені кішкене ғана
қисайтатын болсақ онда бейне шеттері түзу сызық емес
баспалдық болып қалады.
2. Бейнені үлкейтіп анықтап көруге болмайды. Бейне нүктелерден
тұрғандықтан, оны үлкейткенде нүктелер көлемі де үлкейеді.
Бұдан бейне сапасы нашарлайды.
Бұдан:
3 Кез-келген бейнені мозайка нүктелердің жиынтығы ретінде көрсетуге
болады.
4 Растрлы кодтау әдісі универсалды емес. Бұл мәселені шешу үшін негізгі
екі түсінікті қарастырып кету керек:
5 нүкте (англ pixel - picture element - элементарлы бейне),
6 разрешение ( англ. resolution). Бейненің матрицалық кодтау өлшемі
мынаған байланысты:
нүкте өлшемі ұяшық матрицасының өлшеміне = кеңейтілу
"Үшбұрыш" ( "ежик в тумане" деп аталатын) мәселесін шешу үшін, нүктелер
санын көбейту керек, ал ол үшін нүктедер көлемін кішірейту керек.
Растрлық бейнелер арқылы штрихтелген бейнелерді кодтау ыңғайлы.
Кеңейтілу бірлігі:
ppi (pixel per inch - нүкте инч (дюйм)-ге) – нүктедер саны 1 дюйм
ұзындық бірлігіне.
dpi (dots per inch - дюймдегі нүктелер) – бірлік ұзындықтағы нүктелер
саны
1 дюйм = 25,4 мм.
Векторлық графика.
Растрлық графикада кескіннің негізгі элементтік базасы нүкте болса,
векторлық графикада (Vector drawing) кескін қарапайым геометриялық
фигураға, сызық, қисық сызықтарға бөлініп кетеді және әр бір осындай
элемент компанеттер жадысында математикалық форма түрінде сақталады, бірақ
мұндағы кодтау нүктелерге емес қисықтарға негізделген. Сплайн орнына Безье
қисығы таңдалып алынған. (Пьер Безье - француз математигі , автомобиль
корпусының сплайнын есептеген).
Сплайн бұл- векторлық графиканың негізгі түсінігі. Сызықтық бейнелер-
сплайн болып табылады. TryeType және PostScript шрифтары осы сплайнда
жасалған.
Сплайн негізі: жазықтықтағы 4-коэффициент P0, P1, P2 және P3 анықталған
болса, онда кез-келген элементарлық қисықты салуға болады. Бұл
нүктелердің орнын ауыстырудан қисықтың формасын өзгертеміз.
Векторлық графиканың артықшылдығы :
1. Көлемнің аздығы. Векторлық бейнені кодтау барысында бейнені толығымен
емес тек нүктенің 4 кординаталары ғана сақталады, сондықтан ол жадыда аз
орын алады. Осыдан: Векторлық графика – кодтауға ең тиімді түр.
2. Трансформациялау еркіндігі. Векторлық бейнені айналдыруға, масштабын
өзгертуге (үлкейтуге немес кішірейтуге) болады, бұдан бейне сапасы
жоғалмайды.
3. Аппараттық тәуелсіздік. Векторлық графика идеалды объектілермен
"жұмыс" істейді, және өзгертулерге қолайлы.
Векторлық графиканың кемшілігі – программалық тәуелділік. Әр программа
Безье қисығын өзінің алгоритіміне сәйкес салады. (Мысалы, .cdr форматы
CorelDraw программасында сипатталмаған және стандартты емес болып
табылады). Көп жағдайда өзгертуге тура келеді.
Фракталдық графика. Векторлық графика сияқты фракталдық графика да
математикалық есептеулерге негінделген. Алайда фракталдық графиканың
базалық элементі математикалық формуланың өзі болып табылады, яғни
компьютер жадысында еш бір обьект сақталмайды, бейнелер тек теңдеулер
бойынша тұрғызылады. Осы жолмен қарапайым жиі структуралардан бастап,
күрделі иллюстрацияға дейін және 3-өлшемді обьектілер мен табиғи
ландшафттардың көріністерін жасалады. (1-сурет)
Үш өлшемді графика - негізінде векторлық графика болып табылады.
Мұндағы бейнелер компьютер жадысында құраушы обьектілер түрінде сақталады.
Обьект 3-өлшемді болуы үшін оның бетін каркастық құрылғы ретінде үш өлшемді
координата х, у және z түрінде және кеңістіктегі түйіндік нүктелер арқылы
тұрғызамыз (mesh - сетка, каркас) (2-сурет).
3-сурет. 3D-пограммасының терезесі.
Растрлық, векторлық, үш өлшемді және фракталдық графика
• Статистикалық (уақыт аралығында өзгермейтін)
• Динамикалық (анимация)
болып бөлінеді.
Динамикалық 3-өлшемді графика кинемотографияда (персонаждар, арнайы
эффектілер, антруаж, қиын трюктер және т.б) кеңінен қолданыста. 2-өлшемді
графика х,у координатты графика мультфильмдерде және веб-беттерін өңдеуде
қолданылады. Көптеген сайттарда анимацияның негізгі 2-і түрі кездеседі:
растрлық (gif-анимациясы) және векторлық (Flash- анимациясы).
4. Түрлі-түсті бейнелер. Негізгі түстік үлгідер. Үлгідер арасындағы
өзгертулер. Түстік палитра. Компьютерлік түстік үлгідер.
Түстік үлгі – түсті анықтау әдісі. Бейнелерді өндеуде түсті субьективті
қабылдау қажет емес сканер, принтер, бейнеманиторлар түсті бірден қабылдау
үшін көптеген фирма-шығарушыларға обьективті өлшеуіш системалар қажет . Ол
түстердің бірінғай координаттарын орнатуға қажет .
Ол үшін :
- түстік үлгілер .
- түстік сәйкестік жүйесі .
- түстік режім.
Расторлы суреттердің әр бір нүктесі түс туралы ақпараттардан тұрады, ал
векторлы обьектте оның контуры және боялған аймақ жайлы ақпараттан тұрады.
Ақпарат түстің тереңдігіне байланысты бірден 32 битке дейін компьютерлер
жадысынан орын алады. Егер бір ақ-қара түсті суреттермен жұмыс істесек
онда түс 0 және 1 деп кодталады. Мұндай жағдайда ещқандай проблема жоқ.
Онша қиын емес 256 – түстен тұратын суреттер немесе сұр түсті суреттер үшін
барлық қолданатын түстерді номерлеу қиын емес, ал кейбір суреттер
милиондаған түстерден тұрады, сондықтан да мұндай нөмірлеу жарамайды.
Осындай көп түсті суреттер үшін түсті, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz