Қоғамның даму заңдылықтары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

1. Қоғамның даму заңдылықтары

2. Қоғам және қоғамдық қатынастар

3. Қоғамның әлеуметтік құрылым

4. Қазіргі қоғамның әлеуметтік құрылымы

5. Орта тап қоғам

Қоғамның даму заңдылықтары

Қоғамдық прогресс. Жалпы прогрес ұғымы (лат. Progressus алға жылжу)
қоғамның бірқалыпты жоғары қарқынмен дамуын, экономикалық өрлеуін, саяси
орнықтылығын, рухани өмірдің жаңаруын, адамдардың тұрмыстық жақсаруын
білдіреді.
Жаңару және сабақтастық – дамудың қажетті нышандары. Қоғамдық прогресс
деп адамзат қоғамының үздіксіз дамуын, төменгі, жетілмеген формадан жоғары
жетілген формаға, дамудың салыстырмалы жоғары сатысына өтуін, жоғары қарай
өрлей қозғалуын айтамыз.
Қоғамдық прогресстің деңгейін сипаттау үшін адамның табиғатпен аралық
әрекетінің деңгейін, оның өндіріске қатысуын және қоғамдағы нақтылы орнын
ажыратып алу керек. Қоғам өмірі бірқалыпты тұра бермейді, үнемі өзгерісте
болады. Ол өзгерістердің қарқыны мен ауқымы әр түрлі. Кейде жүздеген
жылдар бойы өмірдің қалыптасқан тәртіптері бір деңгейде тұра береді, енді
бірде өзгеру қарқыны күшейіп кетуі мүмкін. Қоғам өмірінің дамуында болатын
өзгерістерді зерттеудің нәтижелері қоғамдық прогресс құбылысының табиғатын
айқындауға алып келеді.
Прогресс өлшемі - өндіргіш күштердің, солардың ішінде өндіріс
құралдарының, ең бастысы, материалдық игілік өндіруші ретіндегі адамның
өзінің дамуы.

Қоғам және қоғамдық қатынастар

Қоғам ұғымы. Қоғам дегенде біздің ойымызға алдымен Кітап сүюшілер
қоғамы, Қызыл крест-қызыл жарты ай қоғамы, Педагогтер қоғамы,
Бақшашылар қоғамы сияқты адамдардың топтасып, белгілі бір пайдалы іс
тындыруға бағытталған ұйымдары келеді.Ол қоғамдардың алдына қойған
мақсаттары, жоспарлары, бірлесіп жұмыс атқару ережелері – жарғылары болады.
Адамдар өз еркімен қоғамға мүше болып, шамасына қарай тиісті міндеттер
атқарады.
Адамдар белгілі бір мақсатпен шағын топтарға бірігуі мүмкін. Мысал
ретінде спорт командасын, мектеп сыныптарын, шаруашылық бригадасын, цех
ұжымын, әскер бөлімшесін және тағы басқаларды атауға болады. Адамдардың
бірлесіп өмір сүруі мен әрекет етуінің ең жиі кездесетін формасына отбасы
жатады. Бұлар адмдардың бірлесіп әрекет етуінің шағын формалары. Бұл жерде
адамдардың бірлескен тобы өздерінің тіршілік әрекеттерін белгілі бір
қызмет аясында, белегілі бір орында (аймақта, мекемеде, үйде т.б) жүргізе
алатынын естен шығарму керек
Қоғам сөзі бұдан ауқымды және күрделі мағынада дақолданылады. Мысалы
Қазақстан қоғамы дегенде, біз өзіміз азаматы болып табылатын мемлекетті,
оның халқын ойға аламыз. Бүкіл планетаға қатысты алып, қарағанда, бұл
ұғымды адамзат қоғамы деп атаймыз. Бұл жердегі жүздеген мемлекеттерде
миллиардтаған адамның Жер деп аталатын аспан денесінде, бір планетаның
өкілі ретінде бірігіп өмір сүруін, өзгелермен санасып тіршілік етуін,
өзіндік өркениет жасауын білдіреді.
Бұл айтылғандардан бірнеше қорытынды шығаруға болады. Алдымен, қоғам
сөзінің қолданылу ауқымының кең екендігі – белгілі бір топ адамдарының
бірігіп өмір сүруінен бастап, бүкіл планетаны мекендеген бүкіл адамзат
ұғымын беретін аңғаруға болады. Екіншіден, ол жеке адмның өзіне немесе
әрекетіне емес, адмдардың бірлестігіне қатысты алынады. Үшіншіден,
адамдардың әрекеті міндетті түрде белгілі бір табиғи ортада, қоршаған
табиғатпен байланысты өтетіні көрінеді. Ал адамдардың өздері такбиғаттың
бір бөлшегі екендігін ескерсек, қоғам дегеніміз – материалдық дүниенің бір
бөлшегі ретіндегі адамдардың табиғатпен және өзара байланысты бола отырып,
бірлесу формасы болып шығады.
Қоғамды құраушы бөліктер. Қоғам көптеген құрамдас бөліктерден, үнемі
жаңарып отыратын, өзара байланыста және әрекеттестікте болатын
элементтерден, жүйелерден тұрады.
Адамзат қоғамы саяси құрылымы жағынан Біріккен Ұлттар Ұйымына (БҰҰ)
мүше болып енетін тәуелсіз мемлекеттерден, ол мемлекеттердің кейбіреулерін
біріктіретін конфедерациялардан, кейбір еледрдің ішкі құрылымындағы
федерацияладан және ұлттық – мемлекеттік аумақтардан тұрады. Олар өздерінің
түрі мен мемлекеттік құрылыстарына қарай әкімшілдік бірліктерге -
облыстарға, республикаларға, жерлерге, штатарға, контандорға, тиісінше,
одан әрі қалаларға, аудандарға,ауылдарға т.б бөлінеді. Өмірлік тәжірибеде
қоғамды адамдардың мемлекеттік, ұлттық, тілдік, діни белгілері бойынша
бірігу құрылымдарына қарай талдау мен саралау жиі ұшырасады.
Қоғамдар қызметіне қарай толып жатқан әрекет түрлерімен – саясатпен,
шаруашылықтың белгілі бір түрімен, саудамен, табиғатты қорғаумен, мәдени
және рухани шаруалармен айналысуы мүмкін. Барлық қоғамның әлеуметтік
негізі, түпкілікті ұясы - отбасы болып табылады.
Қоғамдық қатынастар. Әр жеке адам қоғаммен ондаған, жүздеген арналар
арқылы байланыс жасайды. Адам бір уақыттың ішінде бірнеше – отбасы, еңбек,
кәсіподақ, саяси партия, балабақша, мектеп, футбол командасы, бақшашылар
ұйымы, тұрғын үй құрылыс кооперативі сияқты бірлесулермен әрекеттес болуы
мүмкін
Сондай-ақ кез келген адам – белгілі бір әлеуметтік топтың, таптың,
ұлттың, діннің, нәсілдік өкілі, белгілі бір мемлекеттің азаматы, адамзат
қоғамының мүшесі. Адамдар аталған топтаслардан тыс өмір сүре алмайды.
Ендеше, сол тотармен бірігіп әркет жасамай, солармен қатынасқа түспей
тұрмайды.
Қоғамның кез келген мүшелерінің өзгелермен қатынасына мысал үшін
қатардағы бір фабриканың жұмысшысын алайық. Ол станокта тұрып, фабрика
өндіретін бұйымға қажетті бір тетікті дайындайды делік. Фабрика сол үшін
жұмысшыға жалақы төлейді. Жұмысшы мен фабриканың арасындағы негізгі қатынас
осы болғанымен, ол басқа да ондаған байланыстардан астасып жатады. Жұмысшы
фабрика әкімшілігімен, кәсіподақ және өзге қоғамдық ұйымдармен еңбекақы
көлеміне, демалысқа жұмыс киіміне, тамаққа, емделуге, мәдени-рухани
қызметтерге байланысты қатынастар жасайды. Жұмысшының негізгі кәсібінен
тыс мекемелермен және адамдармен аясы одан да кең. Ол жұмыс орнынан үйіне
жету үшін көлік қызметкерлерімен, зат сатып алу үшін сауда орындарымен,
балаларын тәрбиелеу, оқыту үшін бала-бақшамен немесе мектеппен, солар
сияқты түрлі себептермен өзге мекемелермен, жеке адамдармен істес болады.
Ал адамның өз отбасы мүшелерімен, туыстарымен, достарымен байланыс аясы
бүдан да кең.
Әлеуметтік топтасулар арасындағы немесе адамдар арасндағы
экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени қарым-қатынас қоғамдық қатынастар
деп аталады.
Қоғам өмірінің рухани және материалдық өндіріс аясындағы қатынастары
қабыса байланысып жатады. Бұлардың екіншісі қоғам өмір сүру үшін
материалдық мүмкіндіктер жасайтын болса, біріншісі адамдардың рухани-мәдени
құндылықтарды жасау және тарату үрдісіндегі өзара әректтерінің нәтижесі
болып табылады. Сонымен бірге материалдық және рухани қоғамдық қатынастар
өзара байланыста болады және қоғамның дамуын қамтамасыз ете,ді. Қандай
қоғам болса да ешқашан тұйықталып өмір сүре алмайды. Адмдар қауымдастықтары
қатынас жасасады. Сонда адамдардың бірлескен рухани және материалдық
қызметіндегі қатынастары да қоғамдық қатынастар болып табылады. Қоғамды
құрайтын жүйелер мен құрауыштар арасында толып жатқан байланыстар бар.
Қоғамдық қатынастардың мазмұны. Мазмұнына қарай қоғамдық қатынастар
материалдық және рухани қатынастарға жіктеледі. Қоғам тірішілікке қажеттің
бәрін табиғаттан алатын болғандықтан, ол қоршаған ортамен тығыз байланыста
өмір сүреді.

Қоғамның әлеуметтік құрылымы

Әлеуметтік құрылым. Әлеумет сөзі халық бұқарасы, көпшілік, жамиғат
мағынасына қолданылады. Қандай болмасын белгілі бір категорияға (ұлт, тап)
енетін адмдардың жиыны әлеуметтік топ делінеді. Егер бұл терминді бұкіл ел
ауқымында қолданатын болсақ, онда бүкіл Қазақстанда тұратын барлық
азаматтарға қатысты болып шығады. Әлеумет сөзі шағын топтраға қатысты да
қолдана береді. Бір әкімшілік бірлікте (ауданда, қалада, облыста) тұратын
түрлі әлеуметтік топтар өкілдерінен құралған адамдардың жиынтығын социум
делінеді.
Құрылым. (лат. Structura - құрылу) жүйені құрайтын элементтер жиынтығы
және реттілігі. Тұтастықтың қандайы болса да, белгілі бір құрауыштардан
құралады. Ол құрауштар бір-бірімен органикалық байланыста, тұрақты
қатынаста болып отырады. Ал құрылым сол байланыстар мен қатынастардың
бірлігі ретінде көрініс береді. Қазақстанның әлеуметтік құрылым деп бүкіл
ел азаматтарының түрлі белгілеріне қарай, бір-бірімен тұрақты қатынаста
болатын топтарға жіктелуін айтамыз.
Кез келеген қоғам өзінің бағыт алған саяси стратегиясына қарамастан,
таптардан, әлеуметтік топтардан және қабаттардан (лат. Strаtum - қабат)
түрады.
Материалдық игіліктер өндіру адам қоғамының өмір сүру мен дамуының
негізі болып табылады. Сондықтан өндірістік қатынастар саяси, құқықтық,
дамгершілік, діни және басқа қатынастардың сипатына тура әсер етіп отырады.

Бағыты жағынан қоғамдық қатынастарды:
а) Адам мен адм арасындағы
ә) Қоғам мен адам арасындағы
б) Қоғам мен қоғам арасындағы
в) қоғам мен табиғат арасындағы қатынастарға бөліп қарастыруға болады.
Қоғам – көп қырлы, күрделі обьект. Сондықтан оны зерттеу әдістеғрі де
алуан түрлі. Солардың бірі – адамдардың бірлесіп өмір сүруінің тарихи даму
сатыларын қарастыру. Бұл тұрғыдан қарай отырып, біз адамдардың алғашқы,
туыстық белгілері бойынша бірігулерін қазіргі ірі ұлт деңгейіне дейінгі өсу
динамикасын зерттеп білеміз.
Адамдардың бірігіп өмір сүруінің тарихи формаларын: ұлтқа дейінгі және
ұлт деп екіге жіктеп қарастыру қабылданған. Бұл екі формаға тәне орталық
белгілер және ұстанымды айырмашлықтар бар. Айырмашылығы деп ұлтқа дейінгі
қауымдастықтардың орнықты бола алмауын, ұлттың орнықты қауымдастық екенін
айтамыз.
Қоғамды құрайтын әлеуметті тұрған жеріне қарай – қалалықтар және
ауылдықтар: жасына қарай – ерлер, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.