Технологиялык, селекциялық-тұқым асылдандыру жұмыстары, жүн, қой етін, қзаракөл елтірісін, қой терісін өндіру жайлы мәселелер

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Казіргі таңда болашақ маман - бүгінгі студент заман талабына сай оқып,
тежірбиеден ету ұшін озық техника нен технологияны игеруге тиіс. Ол үшіп
оқыту процессіне электропды – ессптеу техникасын, оқытудың жаңа тәсілдері
мен формаларыненгізу кереь. Студенттерді
Ғылыми-зерттеу жұмыстарыннан да тыс қалдырмау қажет Бұл олардың жаңа
мәдени ғылыми - техаикалык, танымы қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Лабораториялык, - тәжірибелік сабақтарда уақыттың жартысынан көбі
творчестволық және өз бетімсн әзірленетін жұмыстарға сондай-ақ зерттеу
жұмыстарына белінугс тиіс. Бұл ол сабақтар білім алу да болашағы өте зор
болып табылатын проблемалық тәсілдермен өту керек деген сөз.
Алматы зооинженерлік-мал дәрігерлік институтының қой шаруашылыгы
кафедрасының ұстаздары көп жылдық тәжірибелеріне сүйене отырып, лабора
ториялық – тәжірибелік сабақтарға арналған осы оқулық құралын тұңғыш
рет қазақ тілінде құрастырып отыр. Оқулық құралында технологиялык,
селекциялық-тұқым асылдандыру жұмыстары, жүн, қой етін, қзаракөл
елтірісін, қой терісін өндіру жайлы мәселелерге жан-жақты тоқталдық. Сондай-
ақ қой және қаракөл қозыларын бонитировкау, дайындау стандарттары жүнге,
қаракөл елтірісіне, қой терісіне қойылатын техникалық талаптар
жөніндегі нұсқаулардың негізгі ережелеріде сөз болады. Студенттен
тапсырма орымдау үшін өткен материалдарды пысықтай түссін дегсн
ниетпен бақылау сұрақтары да берілген.
Оқулық құрал стутенттердің пән материалдарын өз бетімсн оқып
үйренулерін жетілдіре тусуге арналған. Олар тапсырма орындау үшін,
әдеттегідей дәріс материалдарын, кафедра ұсынған әдебиеттер мен осы окулық
құралын басшылыққа ала отырып, сабақтан тыс уақыт та дайындалады.
Лабораториялық және тәжірибелік сабақтар ақылы студенттердің оқу
материалдарын ойларына сіңіруін бақылауға, оқытушыныц қатысуымен
күнделікті тапсырманы өз беттсрімен орындауға есептелінген.
Лабораториялық-тәжірибелік жұмыстар оқулық, құралы жоғарғы оқу
орындарының 3107 "зоотехния" мамандығы бойынша түсіріп және сыртай оқитын
студенттерге, сондай-ақ мамандығын көтеру факультеттерінің
тыңдаушыларына , шаруашылық басншылары мен мамандарына арналады.
ЖҮН ТАЛШЫҚТАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ.
Қой жүндерінің топтары,жүн шикізатыньң түрлері және олардың
салыстырмалы сипаттамасы.
Осы тақырып бойынша тапсырманы орындап шығу студентке мата өндірісінде
қолданылатын талшықтардың айрықша морфологиялық ерек шелікіерін меңгеруге,
әртекті жүнді біртектіден, бияэы, биязылау ұяң және қылшық, жүндердің өзіне
тән сипаттық белгілерін айыр білуге үйретеді, басқа малдардың жүнімсн және
жүннен басқа тоқыма өндірісінде қолданылатын талшықтармен, сондай-ақ,
оларды өзара салыстыра білуді үйретеді.
I-ші тапсырма. Бір бума әртекті жүнді алып, әр талын жек- жеке жүн
типтеріне бөліп ажыратыңыз. Әр текті жүн талшықтарын сыртқы түріне қарап
ажырату үйреніңіз. Қой жүнінің, үлгілеріне қарап, жүн талшықтары, түрлерін
анықтаңыз : түбіт , аралық талшық кылшық, жүн және оның түрлері – құрғақ
және өлі жүн, песига өте жуан, бірақ қыс қозы жүні.
Жұмысқа қажетті : жуылған қой жүнің ертекті үлгілері қысқын
милламетрлік сызғыш, түрлі типтегі жүн талшықтарымен планшет.
Тапсырманы орындау.
Бір бумадагы жүннен әр текке жататын жүн талшықтарын бөлек-бөлек
топтап ажырату. Алдымен тұлымның үстіңгі қабатын ярус алып жататын
қылшық жүндерді, оның түрлі типін бөлек ажыратыңыз. Жүн бумасының түп
жағынан сол сияқты саусақтармен ұстап тұрып, талшық пен құрғақ жүндерден
оңай ажыратуға болады.Қалған төменгі түбітпен тұрады.
Әр топты анығырақ ажырату мақсатында жүн бөһліктерін зер сала қарау
керек және алдын ала ажыратқан кезде жіберілген қателіктерді түзеткен жөн.
Бумадагы жүндерді топтан бөлгеннен кейін түрлі жүн талшықтарын мұқият
зер сала қарап, оларды сыртқы түріне қарай салыстыру, иілгіштілігі мен
үзілгіштігін тексеру.. Жеке бақылау нәтижелері мен әдебиеттердің
мәліметтеріне сүйене отырып, мына форма толтырылады.
(1-ші кесте).

Жүн талшықтарының түрлеріне

салыстырмалы сипаттама.
Жүн Талшықтың Әдебиет Әдебиет Жүн Жылтырлығыжіб
тал-шыұзындығы мәліметі мәліметті тал-шығектей,
қтарынтүзулеп алып бойынша жұп және жек ының күмістей,әлсіз
ың өлшенген 5 талталының бақылау иілігшт,булалдыр,бой
типтержүнсм жіңішкелігі, нәтижесі ігінін ынша
і мкм бойынша жүн байқау
талының нәтижес
иірлігі і

2-ші тапсырма. Әртекті жұп ұлгілсріне талдау жасау және жүн
талшықтарының негізгі түрлерінің гпроценттік қ атынасын анықтау.
Жұмысқа қажетті: бірінші; тапсырманы орындау кезінде
талшықтардың түрлеріне аждыратылған әртекі жүн бумасы,
аналитикалық таразы.
Тапсырманы орындау.
Жүн талшығының әр фракциясын аналитикалық таразымен өлшеу және
студенттердің фамилиясы мен жүн талшықтарының түрлері жазылған
пакеттерге салу (2-ші кесте).
2-ші кесте. Жүн талшығы фракциясын өлшеу нәтижесі.
Түбіт Аралық Қылшық және Өлі жүн Барлығы жүн Барлық түрі
талшық құрғақ жүн құрғақ талшықтарын
нағыз салмағы
Г 1( Г 1( Г 1( Г 1( Г 1( Г 1(

Ескерту:Жүн талшықтарының негізгі түрлерінің процснттік
қатынасын анықтаудың көрсегілген методикасы оңайлатылған түрі болып
табылады. Неғұрлым дәл мәліметтер алу ушін зерттелінетін жүннен
әрқайысы 1,5 -2,0 г үш үлгіні байқау жұмысына алып қалады. Олардың
біреуі-негізгі, екінішісі-бақылау және үшіншісі-артық алынады.
Талдауға алынған алғашқы екі үлгіні негізгі және бақылау эфирмен
немесе сабынды сонда ерітіндісімен жуып, сығып, келтіру шкафында немесе 105
г радусқа дейін температурадағы термостатта әбден құрғағанша кептіреді
де фракцияларға бөледі . Талдау нәтижелері көрсеткішінің арасында үлкен
айырмашылық болған жағдайда үшінші артық алынған үлгі талданады.
3-ші тапсырма. Қой жүнінің негізгі топтарын біліп алғаннан кейін оларға
қысқаша сипаттама беру.
Жумысқа қажетт і : биязы , биязылау , қылшық ұяң, жүн, бумаларымен
үлгі ретінде планшетка жәие жаттығу үшін түрлі жүн топтары бумаларының,
жиынтығы.
Тапсырманы орындау
Алынған үлгілсрді пайдалана отырып, біртект і және әртекті жүн
ерекшеліктерімен бұдан кейін биязы, биязылау, ұяң және қылшық жүндердің
өзіндік ерекшеліктерімен танысу. Қой жүнінің әр тобының, құрамына кіретін
жүн талшықтарының түрлеріне көңіл бөліңіздер.
Өз байқауларының нәтижелері мен әдебиет мәліметтерін пайдалана отырып,
жаттығуға алыған бумадан жундердің, әрқайсысы қай топқа жататындығын
анықтау.
4 -ші тапсырма . Жүн шикізатының, әр алуан турлерін танып игергеннен
кейін оларға салыстырмалы сипаттама беру.
Студент алдын-ала арнайы әдебиеттерді оқьп шығып, көбінесе бұрынғы
ССРО-да дайындалатын жалпы жүн балаисыньиі 90% теи астамы кой жүні
екендігіне көңіл бөлінеді. Қой жүнімен қатар басқа да малдардың
пайдаланылады.
Ешкі жуні әртекті және біртекті болып бөлінеді . Әртекті ешкі жұні
түбіттен, аралық талшықтан және тұрпайы қылшықтан тұрады. Өлі талшықтарда
кездеседі.Қылшықтың технологиялық сапасы төмен болады. Сондықтан аралас
келген ешкі жүнінің негізінен түбіті пайдаланылады. Ол трикотаж және тоқыма
бұйымдары үшін бағалы шикізат болып табылады орамал , шәлі, т . б. .
Ешікі түбіті қойдыкіне қарағанда жіңішкелігі келеді. Талшығының жіңішкелігі
10 мен 19 микрометр аралығындағы, көбінесе 10-12 микрометр болады.
Жіңішкелігі 27-40 микрометр аралық талшықтан тұратын біректі ешкі жүні
ангор және советтік жүнді ешлкілерден алынады. Біржолғы қырқым кезінде
жүнің ұзындығы 21 - 22 см жетеді. Бір текті ешкі жүні қой жүніне қарағанда
жылтыры күшті, мықты берік болады және басылымдылығы одан кем болады. Ол
драп жасауға, бұйымдарды қаптау немесе тыстауға арналған
маталар, пұліс, көрпе, кілем, жасанды мех және драп жасауға
пайдаланылады.
Тұйе жұнінің түсі сарғып-бурыл болады, тұрі және қасиеті жағынан
ол әртекті қой жүніне өте жақын келеді . Түбіт мөлшері 22-25% аралығыпда
болады, өлі жұн кездеспейді, құрғақ талшықтарды байқауға болады.
Түйе жүні мықтылығы жәпе созылғьштық қасиетімен сапалы саналады. Түйе
жүнімен негізінен трикотаж бұйымдары, бобрик дайындалады, ал қой жүнімен
араластырылып жоғары сапалы мата тоқылады. Түйенің мойны, маңдайы, еркеші
мен алқым жүндерінен шудасынан жетек белбеулерін, престеуге арналған
салфеткалар, тағы басқа мақсаттарға арналып техникалық бұйымдар жасалады.
Коян тұбіті жылу жібермейді және дыбыс ұстағыш қасиетімен бағалы. Фетр
шұға өндірісінде және трикотаж бұйымдарына пайданылады.
Сиыр жүні өте қысқа 3-4 см және қылшықты. Жіңішкелігі 40-140
микрометр. Ол негізінен киіз өндірісінде пайдаланылады.
Жылқы қылын қой және сиыр жүнімен араластырып а т-әбзелдеріндегі
киіздік бұйымдарға пайдаланады. Жұмысқа қажеті:ешкі, түйе, сиыр және жылқы
жүндерініің, қоян түбіті, сондай-ақ химиялық талшықтардың үлгісі .

Тапсырманы орындау

Әдебиет мәліметтер мен жеке талдау материалдарын пайдалана отырып,
түрл і ма л жүндері мен жасанды талшықтардың ерекшеліктерін сипаттау
4-ші кесте. Жүн ішікі заттарының түрлері және олардан жасалатын
бұйымдар
Қой жүні
а) біртект і
в) әртекті
Ешкі жүні
а) біртекті
ә) әртекті жүндегі ешкі түбіті
Түйе жүні
Қоян түбіті
Жылқы қылы
Заводтық жүн
Жасанды талшық
Синтетикалық талшық

Жүн талшықтарының гистологиялық құрылымы

Тапсырма - турлі жүн қабаттарының құрылымы мен функциясын оқып-үйрену,
әр түрлі жүн талшықтарын гистологиялық қүрылымның көрінісі бойынша өзара
салыстыру.
1 ші тапсырма. Микроскоп арқылы әр түрлі жүн талшығының гистологиялық,
құрылымын мүқият зер сала қарап, суретін салу.
Жұмысқа қажеті: N 1 тақырыпты орындау кезінде фракцияларға
ажыратылған үлгілер, микроскоп, заттық және жабынды әйнек,
глицерин, қысқаш, араластырғыш ине, қайшы және әйнек таяқша.

Тапсырманы орындау

Әрбір жүн талының фракциясынан 20-30 талшықтан алып, қатар -қатар
түзулеп жазылған күйінде қояды. Заттық әйнекке шыны таяқшамен бір тамшы
глицерин жағып,оған жүн бумасының әр жерінен 0,5 мм қиын алынған жүп
талшығының 15-20 қиындысын орналастырады. Осы жүн талшықтарының
кесінділерін глицеринмен араластырғыш инемен жақсылап араластырады да
жабынды әйнекті үстіне қояды. Зерттелінетін жүн талшықтары кесіндісін
микроскоптың, жұмыс столына орналастыры да алдымен аздап үлкейтілген
күйінде, содаи кейін өте-мөте үлкейтілген күйінде зер сала карайды.
Бұл кезде жүн талының қабаттарына, олардың өзара қатынасына, қабыршықты
қабаттардың құрылымының, сипатына көңіл бөледі қабыр-шақ пішіні, шамасы
және орналасуы.
Студент өзінің жеке байқауларының нәтижесі мен әдебиет мәліметтерін
негізге ала отырып, әртүрлі жүн талшықтары құрылымының микроскоптық
көрінісін суреттеп береді және олардың арнайы формадағы өзіне тән
ерекшеліктерін белгілейді.
2 -ші тапсырма. Гистологиялық құрылымы бойынша талшықтарының түрлері
басым түсетін қой жүнінің типтарын анықтау.
Жұмысқа қажеті: микроскоп, заттық және жабынды әйнектер, глицерин,
қайшы, араластырғыш ине жәнс эфирге жуылған биязы, биязылау, ұяң, және
қылшық жүн бумалары.

Тапсырманы орындау

Әр топқа жататын жүн бумаларыньң, әрқайысына бірінші тапсырманы
орындау кезіндегідей препарат зертелетін материал дайындалады.
Микроскоп арқылы қараған кезде ең басты мәселе ретінде осы топқа
жататын жүн талшығының құрамына назар аударады. Гистологиялық зерттеулер
мен әдебиеттік мәліметтерді негізге ала отырып, зерттеуге алынып отырған
төрт түрлі жүн үлгісінің әрқайсысына құрайтын талшықтардың, түрін
белгілейді.

Жүн талдаудың нәтижелері

Тапсырма. Жүн талшықтарының, көлденеңінен кесіндісінің пішінімен
және құрылмымен танысу.
Студент алдын ала әдебиеттер оқып танысқан кезде түбіт, ішінара,
аралық талшықтардың көлденең, неғұрлым тиімді болып саналатын цилиндрлікке
жақын келетін пішінде болатындығын байқайды. Кылшық жүн мен өлі жүннің,
көлденең кесіндісінің пішіні көбінесе одан айтарлықтай ауытқиды,
талшықтың, пшнніне иіргеи кездегі және жіптің сапалық қасиеті тікелей
байланысты болады.
Жұмысқа қажеті: жуылған, әртекті жүн бумасы, заттық және жабындыны
глицерин, коллодий, микроскоп, тығын. араластырырғыш
ине, өткір алмас бритва немесе скальпель.

Тапсырманы орындау

Жуылған жүнен әр түрлі 20-30 тал жүн алынады да қатарластыра жайып
қояды. Алынған жүн бумасын сол қолымен соза отырып , шыны таяқшаның
көмегімен коллодийге батырады да 2-3 минут бойына коллодий суығанша осы
күйде ұстап тұрады. Бұдан кейін жүн бумасын тығынды тіліп, арнайы
істелінген тілікке қысып тұрып, өткір алмаспен бірнеше жерден
мүмкіндігінше ең төмснгі жіңішкелікте көлденең кесінді қияды. Дұрыс
кесілген кесінді талшықтарды араластырғыш иненің, көмегімен заттық
әйнектің үстіне тамызылғане глициринге салнады да жабынды әйнекпен
бастырып, микроскоппен қарайды.
Жүн талының көлденең кесіндісің пішініне, кесіндінің пішінімен
талшық жіңішкелігінің байланысына , сондай-ақ әр түрлі талшықтардың,
өзекше және қыртысты қабаттарының дамуына көніл бөледі. Көлденең
кесіндінің, микроскоптық көрінісін суреттеу
Тапсырма. Кейбір кең таралған тоқыма талшықтардың
гистологиялық құрылымен танысу: мақта, зығыр, жібек, жасанды және
синтетикалық, талшық.
Жүннен басқа тоқыма өндірісіне арналған талшықтар өзінің гистологиялық
құрылымен табиғи қой жүнінен айтарлықтай ерекшеленеді. Мақта талшығында
өзекшесі бар бұратылған таспа түріндегі өсімдік клеткасы бар. Зығыр талшығы
бірнеше ірі өсімдік клеткаларынан тұрады. Жібек талшығының пішінін ұзына
бойын қуалай түскен штрихтері айқын көрінетін таспа тәрізді. Жасанды және
синтетикалық талшықтардың клеткалық құрылымы болмайды, бұларды микроскоп
арқылы қарағанда өзіңе тән жолақшалар болады.
Жұмысқа кажеті: мақта, зыгыр, жасанды және сиитетикалық талшықтардың
бумалары, сондай ақ бірінші тапсырманы орындау ксзінде пайдаланылған барлық
материалдар.

Тапсырманы орындау

Мақта, зығыр талшықтарды, жібек жіпті және химиялық талшықтарды
алдымен жай көзбен, содан кейін микроскоп арқылы қарайды. Зерттеуге
алынатын талшықтар жүн талшықтарын микроскоппен қарауға қалай әзірлесе, сол
бойынша даярланады. Жоғарыдағы аталған талшықтардың гистологиялық құрылымы
табиғи жүн талшықтарынікімен салыстырады. Жүннен басқа талшықтардың
микроскопиялық қүрылымын суреттеп жазады
Тапсырма. Матаның немесе иірілген жіптің үлгісін зерттеп, оның
талшықтық құрамын анықтау.
Маталар талшық құрамына қарай біртекті және қоспа болып келеді .
Біртекті маталар шикізатының құрамы жағынан бір түрдің жібінен тоқылады-
матаның негізі желі жібі де , көлденеңіне түсетін арқаулығы да.
Аралас матаның негізі бір түрге жататын жіп болса , арқаулығы басқа бір
түрдің жібінен болады. Аралас мата талшықтар қоспасынан тұратын жіптерден
тоқылуы да мүмкін.
Жумысқа қажеті: маталардың немесе жіпердің. үлігілері және микросктың
құрал-жабдықтары.

Тапсырманы орындау

Үлгіге алынған матадан бірнешс бойлық және көлденең, жіптерін
суырып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.