Қазақстан-Қырғызстан қарым-қатынасы мен бауырлас елде болған революция тақырыбын қазақ басылымдары қаншалықты шынайы, анық та, айқын жазатынына талдау жасау

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Елбасы Н. Ә. Назарбаев 2001 жылы 17-наурызда Қазақстан теледидары мен радиосының республикалық корпорациясында болған кезде БАҚ-тың «халыққа жақ, санаға сақ» болуы керектігін айтқан болатын. Сонымен бірге, ақпарат құралдарының Қарулы күштермен қатар тұратынын, Қарулы Күш Отанды қорғап, ел тыныштығын сақтаса, ақпарат құралдары адамның санасына айрықша ықпал ететінін атап көрсеткен еді. Елбасы өз сөзінде мынандай мәселені де: ұлттар арасына жік салатын, елдік мүддеге кереғар келетін жағымсыз ақпараттардың ел қауіпсіздігіне қатер төндіретінін де ескерткен. Осы орайда әрбір мемлекеттің БАҚ-ы өз елінің мемлекеттік мүддесі мен егемендігіне қызмет етуі керек. Сондықтан, мен диплом жұмысымның тақырыбын - «Қырғызстандағы түрлі-түсті революцияның Қазақстан БАҚ-дағы көрінісі» деп алдым.

Диплом жұмысының өзектілігі. Осынау өркениетті қоғамда жаһандану деген аждаһа бас көтеріп, ірі мемлекеттердің ұсақ мемлекеттерге теперіш көрсетуі, аға ұлттардың ұсақ ұлттарды өзіне сіңіріп алуы сияқты қасіреттің өршіп тұрғаны жасырын емес. Көрші Қырғызстандағы революция біз үшін де үлкен сабақ. Өліп-талып жаңа ғана жеткен тәуелсіздік шайқалып кетсе, одан өткен қасірет бар ма?

Өткен жылы наурыз айында Қырғызстандағы парламент сайлауынан кейін туындаған халық наразылығы үлкен дүрбелеңге әкеп тіреді. Бауырлас Қырғыз елінде халық жаппай көшеге шығып, тұтас ел көлемінде толқу болғанда қазақ басылымдары оқиға жайында күн сайын ақпарат таратып отырды. Бірден серпіліп көтеріліп алған ел қайдан тоқтасын, ақыры төңкеріс жасап бірақ тынды. Төңкеріс жөнінде Қазақстан Президенті Н. Ә. Назарбаев:«Революцияны алып-ұшпа албырт жандар жүзеге асырады, ал реформаны бәріне байыппен қарайтын ақылды жандар жүзеге асырады» деп түйеді/ Назарбаев Н. Ә. Қалың елім қазағым/Құраст. Қ. Әлімқұлов, С. Балғабаев, М. Қасымбеков, Қ. Найманбаев. - Алматы: Өнер, 1998. 75 б. /. Жалпы революция деген не? Елге берері бар ма? Бұл турасында Қазақстан Президенті ойын әрі қарай былай сабақтайды:«Революциялық оқыс сілкіністер, аяқ астынан біріге қалу, байыбына бармай жатып конфедерация құра салу сияқты қадамдар қалыпты және табиғи дамып келе жатқан, процеске залал келтіруі мүмкін» / Назарбаев Н. Ә. Қалың елім қазағым/Құраст. Қ. Әлімқұлов, С. Балғабаев, М. Қасымбеков, Қ. Найманбаев. - Алматы: Өнер, 1998. 81-б. / .

Тағдыры мен танымы ұқсас, көршілес айыр қалпақты ағайындардың аяқ астынан бүлінуін біздің еліміз жақсы бақылап отырды. Мұндағы төңкерістің тегі, халыққа тигізген зардабы турасында қазақ баспасөзі үлкенді-кішілі талай материалдар жариялады. Сондықтан, өзгенің қателігінен сабақ алып, оны мемлекетімізде болдырмау жайын қарастыру - еліміздің елдігі үшін аса қажет. Ендеше, диплом жұмысының өзектілігі де осында болмақ. Көршілес Қырғызстандағы «қызғалдақ революциясының» себеп-салдары, зардабы жайында қазақ баспасөзінің жазған материалдарын сұрыптау, оған баға беру қажеттіліктен туған жайт.

Көршіміз қырғыз елінде болып жатқан ұзақ дағдарыс елімізге өз әсерін сездірмей қалған жоқ. Мәселен, екі ел арасындағы тауар айналымы төмендеп кетті. Жұмыссыз қырғыз халқы Қазақстанға қаптап келіп, еңбек ресурстарын пайдалануда ретсіздік тудырып, көші-қон полициясын біраз әбігерге салып қойды. Тіптен еліміздің оңтүстік аймақтарында наркотрафиктің, контрабанданың күшеюіне де Қырғызстандағы жағдайдың әсері болды десек артық айтқандық емес. Міне, осы жағдай көршілес мемлекеттердің тағдыр, арман-мақсаттарының ортақтығын тағы бір рет дәлелдеді. Сондықтан, Қырғызстанда болған төңкерістің себеп-салдарларын саяси сараптан - өткізу өзекті мәселенің бірі.

Диплом жұмысының мақсаты. Д иплом жұмысын жазудағы басты мақсат - Қазақстан-Қырғызстан қарым-қатынасы мен бауырлас елде болған революция тақырыбын қазақ басылымдары қаншалықты шынайы, анық та, айқын жазатынына талдау жасау. Тарихымызбен тамыры тұтас қырғыз еліндегі төңкеріске және одан кейінгі елде қалыптасқан жағдайға байланысты Қазақстанның ресми БАҚ-ы қандай баға бергендігіне тоқталмақпын. Бұл орайда әрбір жарияланымды талдағанда автордың негізгі ой-пікірін анықтап, жазылған халықаралық өзекті мәселенің мәні мен маңызын ашып көрсетуге тырыстым.

Диплом жұмысының міндеті. Қазақстан БАҚ-ы Қырғызстанда болған төңкеріске қатысты қандай көзқарас ұстанғандығын, қандай баға бергендігін және оған қатысты не жазып жүргендігін анықтау. Қырғызстан саясаты мен А. Ақаев билігі тұсындағы елдің ішкі және сыртқы жағдайына назар аудару.

Диплом жұмысының нысаны. Қазақстан басылымдарындағы Қырғыстандағы түрлі-түсті революция туралы материалдардың мәні мен маңызын ашу.

Диплом жұмысының ғылыми-әдістемелік негізі. Мемлекеттік мүдде тұрғысынан қалам тербейтін: «Егемен Қазақстан», «Жас Алаш», «Түркістан», «Айқын» секілді қазақ газеттерінде жазылған материалдар негізге алынды. Осы газет беттерінде жарияланған Қырғызстандағы революцияға қатысты материалдар төңірегінде диплом жұмысы жазылды. Қосымша әдістемелік ретінде: Т. Қожакеевтің «Жас тілшілер серігі», Т. Амандосовтың «Публицистика - дәуір үні», Н. Омашев пен Р. Бегімтаеваның «Қазіргі шетел журналистикасы» еңбектері мен Т. Бекниязовтың «ҚР заңдары мен БАҚ практикасы», Р. Алтынбекованың «Журналистика және әдебиет», А. Рамазанованың «Әлем журналистикасының тарихы», Р. Бегімтаевның «Қазіргі шетел журналистикасы» атты жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған типтік бағдарламасын пайдаландым.

Диплом жұмысының жаңалығы. Қазақ-Қырғыз әдебиеті мен мәдениеті, тарихы туралы бұған дейін көптеген еңбектер мен ғылыми жұмыстар жазылды. Бірақ «Қазақстан БАҚ-да Қырғызстандағы түрлі-түсті революция көрінісі» тақырыбы зерттелмеген, жазылмаған тың тақырып. Диплом жұмысының жаңалығы осында.

Тәжірибелік құндылығы. Д иплом жұмысын жоғары оқу орындарының студенттері көмекші құрал ретінде қолдануына болады.

Зерттеу әдісі. «Қазақстан БАҚ-да Қырғызстандағы түрлі-түсті революция» тақырыбын ашуда талдау, саралау, салыстыру әдістері қолданылды.

Диплом жұмысының құрылымы. Қазақстан басылымдарында жарияланған жарияланымдардың тақырыптарына сай құрылды. Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі бөлім екі тараудан, қорытынды, сілтемелер мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Мен газет тілінің тазалығына, шеберлігіне, материалдарды беру әдісіне тоқталмадым. Себебі бұл өз алдына бір тақырып, бөлек бір диплом жұмысының еншісі деп ойладым.

Диплом жұмысының мазмұны. Кіріспеде диплом жұмысының мақсаты мен міндетіне, бүгінгі таңдағы өзектілігіне тоқталдым. Негізгі бөлімнің екі тарауында мынадай тақырыптар жазылған: І тарау. « Қырғызстан республикасының саяси-геогрофиялық орналасуы» деп алынып, екі тармақшаға, яғни І. 1. «Қырғызстан республикасының әлеуметтік, экономикалық жағдайы», І. 2. «Тәуелсіз Қырғызстан. Ақаев билігі » деп бөлінген. Мұнда тәуелсіз Қырғызстанның «қызғалдақ» революциясына дейінгі саяси, әлеуметтік-экономикалық жай-күйі баяндалып, Ақаев билігінің қаншалықты пәрменде болғандығына тоқталдым. Сонымен қатар, Қырғызстан мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынас, достық, тарихи тамырлас туысқандық мәселесі сөз болды. Ал, екінші тарауды «Көршілес Қырғыз еліндегі «қызғалдақ» революциясы» деп алып, оны да тармақшаларға бөліп, «Қырғызстанда өткен парламент сайлауы» мен «Саяси дағдарыстың туу себебі, оның төңкеріске ұласуы» деп атадым. Бұл тарауда Қазақстан БАҚ-ындағы дер кезінде жарияланған материалдарға сүйене отырып, дағдарыстың туу себебі, оның төңкеріске ұласуы және одан кейін қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайы жайында жазылды. Жалпы, төңкерістің мемлекет экономикасына, елдің елдігіне, болашағына тигізген зардаптары жөнінде деректер мен болжамдарға сүйене отырып, диплом жұмысын жазып шықтым.

Әрбір қоғамда баспасөздің алатын орны ұшан-теңіз. XXI ғасырды біреулер «ақпарат ғасыры» деп те атап жүр. Расымен-ақ біздің қоғамда ақпараттар ағымы ерекше. Қоғамның барлық саласына қатысты әр деңгейде жазылған материалдарды күнделікті баспасөз бетерінен кездестіре аласыз. Тарих, мәдениет, әдебиет, эканомика, саясат, дін т. б. тақырыптарға қатысты дүниелерді, баспасөз халықтың жадына қайталап салып отыруға міндетті.

Біздің негізгі нысанаға алған бағытымыз қазақ тіліндегі мерзімді баспасөз бетіндегі жарық көрген материалдарды оқып таныса отырып, өзімізше ой қортып, тұжырым жасау.

І тарау. Қырғызстан республикасының саяси-геогрофиялық орналасуы І. 1. Қырғызстан республикасының әлеуметтік, экономикалық жағдайы

Қырғызстан Республикасы - Орта Азия аумағында, яғни Тянь-Шань және Памир-Алтай таулары аралығында орналасқан мемлекет. Қырғызстанның Жоғары Кеңесі 1990 жылы 15-желтоқсанда елдің егемендігін жарияласа, 1991 жылы 31 тамызда елдің тәуелсіздігі туралы Декларация қабылдады. Ал 1992 жылдан бастап БҰҰ-на мүше болып келеді. 1998 жылы жүргізілген санақ мәліметтері бойынша қырғыз халқының саны 4, 6 млн-ды құрайды. Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ, Қырғызстан Республикасында «қырғыздар - 60, 6%, орыстар - 15, 3%, өзбектер - 14, 3%, украиндар, татарлар, қазақтар, ұйғырлар, немістер, тәжіктер, дүнгендер, т. б. ұлт өкілдері - 9, 8%-ге жуық» әр түрлі ұлттар мен ұлыстар тұрады екен /197/. Географиялық тұрғыдан тау белдеулері Қырғызстанды екіге бөледі - солтүстік және оңтүстік. Елдің солтүстігінде, негізінен, Бішкек пен оның төңірегінде орыс халқының белсенділігі жоғары болса, оңтүстік бөлігінде өзбек ұлтының үлесі басым. Ал астанасы - Бішкек қаласы. Бұл мемлекет 1993 жылы 5-мамырда қабылданған Конститутциясы бойынша - Президенттік басқару нысанындағы зайырлы мемлекет. Жоғары заң шығарушы органы - Жоғарғұ Кеңеш екі палатадан, яғни заң шығарушы жиналыс және халық өкілдері жиналысынан тұрады.

Республика шекарасының жалпы ұзындығы - 3878 шақырымды құрайды. Ол - батысында Өзбекстанмен - 1099 шақырым, Солтүстігінде Қазақстанмен - 1051, Оңтүстігінде Тәжікстанмен - 870, Қытаймен - 858 шақырымға созылып жатыр. Негізінен, жерінің 75-дан астамын тау жоталары алып жатыр.

Географиялық тұрғыдан жақындығы, тарихи тұрғыдан терең тамырластығы, тілдің, мәдениеттің, салт-дәстүрдің ортақтығы Қазақстанның Қырғызстан Республикасымен жаңа тиімді ынтымақтастығының сенімді негізі болып табылады.

1993-жылдан бастап біздің мемлекетімізбен Қырғызстан арасында достық келісім шартқа қол қойылған. Шартта негізінен екі ел азаматтарының жүріп тұруына, мәдени, экономикалық қарым-қатынастарына еркін кепілдік берілген. Табиғи ресурстарды бірлесіп пайдалану, қоршаған ортаны ыластамау, экологияны қорғау жөнінде бірігіп іс-қимыл жасау туралы да шартта көрсетілген. Ірі табиғи апаттар және халықтың тіршілігіне кері әсерін тигізетін экологиялық зардаптар кезінде, екі ел бір-біріне көмектесу жөнінде уағдаласқан. Қырғызстан мен Қазақстан арасындағы келісім шарт құжаттарының саны 90-ға жуық. Тараптардың өзара қарым-қатынасындағы негізгі арқау - сауда-экономикалық ынтымақтастықты жан-жақты дамыту.

А. Ақаевтың 1997 жылғы Қазақстанға ресми іс сапары екі жақты келісім шарттарды кеңейтуге ерекше маңызы болды. Осы сапар барысында екі ел басшылары Мәңгілік достық туралы шартқа қол қойды.

Екі ел арасындағы тауар айналымы туралы Қ. Тоқаев: «Қазақстан мен Қырғызстан Орталық Азия Экономикалық Қоғамдастығымен қатар Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастық шеңберінде де өзара белсенді қимыл жасайтынын атап өту керек. Екі елдің арасындағы тауар айналымы 1998 жылы 140 млн долларды құрады. Бұл орайда Қырғызстанның сыртқы сауда айналымы құрылымындағы Қазақстанның үлесі 25 пайызға жуығын құрайды» дейді /Қ. Тоқаев. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. -Алматы, 2002, 101 бет. /

Орталық Азиядағы Қазақстан үшін бірден-бір тарихи тамырлас, туыс халық - Қырғызстан республикасы болып табылады. Тарихтың сонау көне заманынан бері қырғыз-қазақ елі малы аралас, үйі ауылдас, көшіп қонып, бірге өмір сүріп келеді.

ХХ ғасырдың 90-жылдарының басында Кеңес Одағы ыдырап, оның құрамындағы мемлекеттер өз тәуелсіздігін ала бастаған тұстан АҚШ Орта Азияны игеру, онда орнығу мүмкіндігіне ие бола бастады. 2001 жылдың күзіне дейін негізінен АҚШ Орта Азияда экономикалық тұрғыдан белсенділік танытты. Аймақтың көмірсутегі ресурстарын өндіруде Американ компаниялары жетекші орындарға ие бола бастады. Ауғанстандағы антитеррористік операциялардың нәтижесінде АҚШ әскерилері жаңа тұрақ базаларын орнатуға мүмкіндік алды. Себебі, террорлық актлердің кең етек алуы әлем назарын өзіне аудартқан еді. Сондықтан Орта Азияны террористердің ықпалынан қорғау мақсатын көздейтін болып АҚШ Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан мемлекеттеріне өз әскерлерін орнықтыра бастады. Ал өз кезегінде бұл мемлекеттер өз аумақтарының АҚШ пен оның одақтастары әскерлеріне ашық екендігін жария етті.

Табиғи қазба байлықтары қорының тапшылығы, мұнай және газ қорының болмауы өндірістің дамуына кері ықпалын тигізуде. Өнеркәсіп өнімдерінің бәсекеге қабілетсіздігі шет ел өнімдерінің өңірде еш кедергісіз айналысқа түсуіне әкеп соғуда. Өндіріс орындарының инфрақұрылымы күйзеліске ұшырауынан елде жұмыссыздар саны артып отыр. Осыған орай Қырғызстан Ұлттық статистикалық комитетінің мына мәліметін мысал ретінде келтіре кетсем: «Қырғызстанда жыл сайын жоғары оқу орындары мен мектеп бітірген 175 мың жастың 75 мыңы жұмыс таба алмайды екен. Жұмыссыздардың 36 пайызын 16 мен 29 жастың арасындағы нағыз қылшылдаған жастар құрайды» /Ермек Зәңгіров. Заң газеті, 30-наурыз, 2005. 2 бет. / Міне, бұл тек ресми статистикалық мәлімет. Ал, шын мәнінде бұл көрсеткіш бұдан бірнеше есе жоғары болуы мұмкін. Ал, оппозиция биліктің осы солқылдақ буынын дәл тауып, жастарды өз мүдделеріне жету мақсатында тиімді пайдалана білді. Өйткені, тепсе темір үзетін жастағы бұл топ үлкен күш-қуат болып саналады.

Әлемнің саяси картасында «демократия аралы» деген атқа ие шағын республиканың оңтүстік-солтүстік болып бөлінуі халықтың тұрақтылығына үнемі өз салқынын тигізіп келеді. Оңтүстік халқы негізінен, өзбектер мен ұйғырлардан тұратыны - Қырғызстанның саяси өміріндегі бас ауыртатын факторлардың бірі. Өңірде ықпалға көнбейтін ислам факторы да, жасырын жүретін есірткі тасымалы да билікті үнемі әбігерге салып отырады.

Міне, жоғарыда айтылған ірілі-ұсақты мәселелердің барлығы жинала келіп, елдегі биліктің орнынан кетуіне түткі болды. А. Ақаев биліктен кетіп, орнына жаңа билік келді. Бұл өзгеріске көпшілік сарапшылар «түрлі-түсті төңкеріс», яғни революция деген баға берді. Осы орайда, ең алдымен, революция дегеніміз не, ол қай кезде жүзеге асады, оған не түрткі болады деген сұрақтардың басын ашып алғанымыз жөн болар. Сондықтан, отандық және шетелдік ғалымдар еңбегіндегі «революция» сөзінің мәнін біраз зерттеп көрдік.

Д. Жамбылов «Саясаттану негіздері» атты еңбегінде революция ұғымына мынадай анықтама береді: «Революция - қоғамның барлық әлеуметтік-экономикалық саяси құрылымындағы түбегейлі сапалы төңкеріс. Оның біртіндеп, ақырын дамитын эволюциядан және ішінара өзгерістер жасайтын реформадан айырмасы зор. Ол көпшілік күштерді қозғалысқа келтіріп, революциялық ситуацияны тудыратын обьективтік өзгерістер нәтижесінде пайда болады. Оның қозғаушы күшіне үстемдік етіп отырған қоғамдық құрылысты құлатып, одан жоғары прогресті құрылысты орнатқысы келген таптар, әлеуметтік топтар жатады» / Жамбылов Д. Саясаттану негіздері: Оқу құралы. - Алматы: Жеті жарғы, 1998. 220/ . Д. Жамбыловтың пікіріне сүйенетін болсақ, революцияның елге берері мол көрінеді. Бірақ бүгінгі күні Қырғызстанда қалыптасқан жағдай тым күрделі. 2005 жылдың 23-қазанында «Егемен Қазақстан» газетінде жарық көрген «Революция және эволюция» атты мақаласында, С. Абдрахманов Қырғызстандағы төңкерістен кейін қалыптасқан жай туралы былай дейді: «Қазақтың «Бірдеңені жел шайқаса бірдеңені көктен көр» деп келетін мақалы бар еді. 50 миллиондық елі бар, қойыны-қонышы толған кені бар, іргесінен жетіп тұрған Еуропаның демі бар Украинаның өзі бір жылғы ырың-жырыңнан әлтіректеп-тәлтіректеп кеткенде Алатаудан төмен түсер ағынды өзендерінің гидроэнергетикалық қуатынан, туристерді еріксіз тартатын Ыстықкөлдің сұлулығынан басқа көлденең көз қызығарлықтай көп байлығы жоқ Қырғызстанның жағдайын өзіңіз-ақ шамалай аларсыз. Ресейдің Ықпалдастық мәселелері орталығының директоры Андрей Яник былай дейді: «Бірнеше айдың ішінде ел ондаған жылдарға кері қарай лақтырылып жіберілді. Биліктен бедел кетті, парламент зор қысыммен тарап кету қаупі төніп тұрған жағдайда жұмыс істеп жатыр, жоғарғы сот қызметі шын мәнінде тоқтап тұр. Экономика қиратылған. Бюджетті өйтіп-бүйтіп толтырған сияқты болу үшін кәсіпорындар қазірдің өзінде 2005 жылғы желтоқсанның есебінен салық төлеуде. Үкіметтің жұмысын елеулі түрде өзгертпейінше Қырғызыстанға биылғы қыстан шығу өте қиынға соғады» / Сауытбек Абдрахманов. Революция және эволюция. Егемен Қазақстан 2005 жылғы 23 қазан/ . Бұл туралы біз өз ойымызды келесі тарауларда сабақтайтын боламыз.

Тарих керуені алға жылжыған сайын қоғам формасы жаңарып, өзгеріске ұшырап отырады. Қоғамдағы елеулі жаңалықтармен, көзқарастардың өзгеруіне сол дәуірдің адамдары бірден-бір ықпал етеді. Әрбір буын ұрпақтың өзіндік өмір сүру формасы да болады. Белгілі бір қоғам аса ұзақ уақыт өмір сүрген жағдайда ондағы әртүрлі түйінді мәселелер қордаланып, жинақталып қалуы мүмкін. Ел басқарудың жаңа формасын уақыт талабына сай лайықтамаған жағдайда қоғамда тоқырау, дағдарыс элементтері ұшыраса бастауы ықтимал. Дағдарыс, тоқырауды ерекше саяси сауаттылықпен жөнге келтірмесе, мәселе, ары қарай ұшығып, тереңдей түседі. Құқықтық тәртіптер бұзылып, әлеуметтік өзекті мәселелер жинақталып, шешімін таппаған күрделі тақырыптардың көп болуы сол қоғамдағы адамдарды тығырыққа әкеп тірейді. Өз өмірлеріне белгілі деңгейде өзгерістің қажет екендігін түсінген адамдар топтасып, саяси күштер қалыптаса бастайды. Қандай да бір қоғамдағы уақытша болмасын дағдарысты аса парасаттылықпен шеше алмаған жағдайда саяси үстемдіктегі топтың ғұмыры ұзақ болмай қалады. Мұндай қоғамда шешімін таппаған мәселелер жинала беріп, қоғамды дағдарысқа әкеп соқтырады. Белгілі саясаттанушы Л. Ә. Байділдинов «Теориялық саясаттану» атты оқулығында «Дағдарыс» сөзіне: «Дағдарыс және қақтығысты саяси ситуациялар қоғамдық ахуалдың тоқырауына әкеліп соғатын, халықтың басым бөлігінің өмірінде айтарлықтай қиындықтар туғызатын, оның өмірлік деңгейін төмендететін, әлеуметтік топтардың өзара қатынастарында әлеуметтік шинелісті қоздыратын, ал тұлғалық деңгейде - шығар жол жоқ, тұйық жағдайға әкеліп тірейтін әлеуметтік қайшылықта пісіп жетілген қоғамдық организмнің ерекше күйін сипаттайды. Нәтижесінде оларды шешудің жаңа жолдарын, тәсілдер мен құралдарын жедел іздестіру пайда болады, яғни қоғамдық организмде инновациялық процестер басталады, өйткені қолданыста жүрген дәстүрлі тәсілдер өздерінің анық тиімсіздігі мен жеткіліксіздігін көрсетеді» деген анықтама береді /Байділдинов Л. Ә. Теориялық саясаттану. Оқулық. - Алматы: 2005 161 бет/.

Дағдарыс кезінде саяси сахна түрлі деңгейдегі саяси тұлғаларға лық толады. Халықтың өзгеріске, жаңартуға деген құмарлығы артып, белсенділер саны көбейеді. Қоғамдағы өткір мәселелердің күрделене түсуі, билікті немесе әлеуметтік реттеуші топты бағытынан жаңылдырады. Дағдарыс, қақтығыс кезінде өшпенділік пен қатыгездік етек алып, бұрыннан қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық және әлеуметтік-саяси жүйелер ыдырайды. Жаңа пайда болған саяси күш немесе бір мүддедегі қоғамдық тобыр мүлде жаңа өзгеріске бастайтын төңкеріс тудыруы мүмкін. Мұндай өзгерістер әлеуметтік-экономикалық жағдайға ғана байланысты емес, саяси реттеуші күштердің әлсіздігіне байланысты да болады. Дағдарыстан, тығырықтан шығатын жаңа форма, тың ізденіс таппаған жағдайда үстем тап қарсыластарынан жеңіліске тап болады. Тоқырау, дағдарыс, өтпелі кезеңдерде саяси жаңартуды көксеген адамдар тобыры көбейіп, кейіннен жалпы халықтық сипат алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.