ТҮЙЕ ТӨЛДЕРІНЕН АЛЫНҒАН ЖҮННІҢ ТАУАРЛЫҚ ҚҰРАМЫ

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ТҮЙЕ ТӨЛДЕРІНЕН АЛЫНҒАН ЖҮННІҢ ТАУАРЛЫҚ ҚҰРАМЫ

Түйе жүніңің технологиялық қасиеттері ерекше екені белгілі. Ол құрамы
жөніңен әркелкі болып, түбіт, ауыспалы талшық және қылшықтан тұрады.
Дегенмен түйе жүніңің құрамындағы түбіттің үлесі мейлінше жоғары. Түйе
жүніңің басты ерекшелігіне оның құрамында өлі талшықтардың болмайтынын
жатқызуға болады.
Тоқыма өнеркөсібіңде түйе жүні қой жүніне қосып жүнді және жартылай
жүнді сапалы маталар дайындау үшін пайдаланылады.
Құрамында түйе жүні бар маталар мен матадан жасалған бұйымдар
жеңілдігімен, беріктігімен қатар, жұмсақтығымен де ерекшеленеді.
Түйе төлдері жүн өнімділігінің жеткілікті дәрежеде зерттелмегеніңе
байланысты қазақ бактрианы мен дромедарларынын бір, екі және үш жасар,
еркек және ұрғашы төддерінің жүн өнімділігін анықтау жөніңде тәжірибе
жүргізілді. Жұмыс нысаны ретінде сыртқы тұлғасы мен тірілей салмағын
анықтауға пайдаланылған тәжірибе топтарындағы боталар пайдаланылды.
Жүн түсімі бойынша қазақ бактриандарынын өздері қатарлас қазақ
дромедарларынан жоғары болатыны белгілі.
Бір жасар қазақ бактриандарынын орташа жүн түсімі 3,0 кг шамасында
болып, онын 2,7 кг жұмсақ жүн, 0,3 кг шуда болып келеді.

1-кесте. Тұқымына, жасына және жынысына байланысты түйе төлдерінің жүн
өнімділігі (килограмм есебімен)
Түйе Түйе Тәжірибе топтары
тұқымы төлі
жасы

еркех төлдер ұрғашы төлдер
оның ішінде оның ішінде

барлық жүннің салмағы жұмсақ шуда жал барлық жүннің салмағы жұмсақ
шуда жал Қазақ бактрианы 1 жыл 3,0 2,7 0,3 - 3,0 2,8 0,2
2 жыл 3,8 3,5 0,3 - 3,5 3,3 0,2 - 3 жыл 5,0 4,5 0,3 0,2
4,5 4,2 0,3 - Қазақ дромедары 1 жыл 2,6 2,1 0,5 - 2,5 2,0
0,5 2 жыл 3,4 3,0 0,4 - 3,2 2,8 0,4 3 жыл 4,0 3,5
0,5 - 3,8 3,3 0,5 -
1-кестеде қазақ бактрианы мен қазақ дромедары тұқымдарына жататын түйе
төлдерінің жүн өнімділігін анықтау нәтижелері келтірілген.
Бір жасар ұрғашы боталардын жұмсақ жүнінің шығымы (2,8 кг) біршама
жоғары болғанымен, жүн өнімділігі еркек боталарға қарағанда 0,2 кг кем
болды.
Бір жасар еркек дромедар тұқымды боталардын жүн өнімділігі 2,6 кг
болса, оның 2,1 кг-ын жұмсақ жүн, 0,5 кг-ын шуда құрады. Ұрғашы дромедар
боталардың бір жастағы орташа жүн түсімі 2,5 кг, онын 2,0 кг-ы жұмсақ жүн,
0,5 кг-ы шуда.
Түйе жүнің жұмсақ және шудаға жіктеу мынадай белгілерге байланысты
жүргізілді.
Жұмсақ жүн құрамында шамалы мөлшерде өскелен қылшықты жүн талшықтары
бар, түбіт пен ауыспалы талшықтан тұратын, қысқа жене жіңішке тұлымша
түрінде болады.
Шуда құрамында түбіт, ауыспалы талшык және қылшығы аздау болып келетін
қатқыл тұлымшалардан құралады.
Бактриандарда жұмсақ жүн жалпы денесімен қылшықты жүн өркешінің 23
бөлігінен, жал өркешінің 13 бөлігі мен мойын бөлігінің алқымынан
қырқылады.
Қылшық жүнді жалдың қарқынды өсуі мал екі жастан асқанда басталады.

Қазақ дромедарларында жұмсақ жүн жалпы дене жағынан және мойынның
жанынан қырқылады. Шуда өркешінің іш жағындағы бөлігінен қырқылып алынады.
Жал мойынның үстінгі және астыңғы жағыңда, сонымен қатар өркешінің жогарғы
12 бөлігінде пайда болады. Жас төлдердің жалы үш жастан асқанда пайда
болады. Түркімендік дромедарлардың жалы екі жастан асқанда өсе бастайды.
Түйенің жүмсақ жүніңің сатып алу бағасы орта есеппен қылшықты жүннен
30%, ал жалдан 20% жоғары болып келеді.
Түйе жүні ластану дәрежесіне байланысты екі түрге бөлінеді: қалыпты -
жүн салмағының 5 пайызына дейін шөп-шаламмен ластанған; ластанған - шөп-
шаламмен ластануы жүн салмагының 5 пайызынан жоғары.
Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданының "Созақ" АҚ мен "Жылтырақ"
шаруа шаруашылығының жер жағдайыңда қырқылған түйе жүнінің шөп-шаламмен
ластану дәрежесі 3 пайыздан 5 пайызға дейінгі деңгейде болды.
Боталардың қай тұқымға немесе жынысқа жататынына қарамастан, жасы өскен
сайын жүн өнімділігі де сенімді дәрежеде өсіп отырады.
Екі жасар еркек бактриандардың орташа жүн түсімі 3,8 кг құраса, оның
3,5 кг жүмсақ, 0,3 кг дөрекі қылшықты жүннен тұрады. Бұл көрсеткіш ұрғашы
малда тиісінше 3,5; 3,3; 0,2 кг шамасында.
Үш жасар еркек малдың жүн тұсімі орта есеппен 5,0 кг, оның жұмсақ жүні
4,5, шудасы 0,3 және жалы 0,2 кг.
Үш жасар ұрғашы бактриандардың жүн түсімі 4,5 кг, онын 4,2 кг жұмсақ,
0,3 кг шуда.
Жүннің үшінші сортына жататын жал еркек бактрианның тек ұш жасында ғана
қырқылатыны анықталды.
Екі жасар қазақ дромедарының орташа жүн өнімділігі еркек малда 3,4 кг,
ал ұрғашыларыңда 3,2 кг болды. Жұмсақ жүн шығымы еркектерінде 3,0 кг,
ұрғашыларында 2,8 кг. Қазақ дромедарларында шуданың шығымы қазақ
бактриандарына қарағанда едәуір жоғары.
Үш жасар еркек дромедардың орташа жүн өнімділігі 4,0 кг болса, онын 3,5
кг жұмсак, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.