Қазақ балалар әдебиетіндегі фантастика

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақ балалар әдебиетіндегі фантастика
Аннотация
Бұл мақалада фантастика және оның әдебиетте алатын орны жөнінде жазылған. Мектепке дейінгі балалар әдебиетіндегі фантастика жанрының маңыздылығы мен басты бөлігі түрлі аңыз - ертегілердің ғажайып кейіпкерлері мен таңғажайып жағдайларға тап болуы жөнінде айтылған. Сонымен қоса, фантастиканың балалардың дамуына қосатын үлесі туралы, қалай қиялдап, қандай сезімде болатыны жайында сөз болмақ.
В данной статье рассмотрены толкования о фантастике как в целом так и в казахской литературе. Большая часть рассказывает о понятии фанастика и вся его суть. Что касается фантастики в дошкольном образований в детской литратуре, то можно увидеть что, основная часть - это различные мифы, сказки с фантастическими способностями и сюжетами. Показывается так же роль фантастики в развитии детей.
This article examines the interpretation of science fiction in general and in Kazakh literature. Most of the talk about the concept of "fanatic" and its entire essence. As for fantasy in children's literatures, one can see that the main part is different myths, fairy tales with fantastic abilities and plots. It also shows the role of fiction in the development of children.

Кіріспе
Балалар әдебиеті - әдебиеттің өз алдына жеке дара саласы болғандықтан, бұл саланың өзіне тән ерекшелігі, тілі мен өзіндік бағыт-бағдары бар. Яғни, балалар әдебиеті - қазақ әдебиетінің бір арнасы. Оның да өсу, өркендеу жолдары бар. Басында жалпы әдебиеттік мұралармен бірге дамып келсе, соңынан өз алдына дараланып, өз ерекшеліктерімен таныла бастады. Балалар әдебиетінің басты ерекшелігі - тақырыбында, екіншіден, бала тіліне лайық көркемдігінде, үшіншіден, тәрбиелік-танымдық, дидактикалық ұғынықтылығында, төртіншіден, балаға тән юмор қажет. Баланың қажеттілігінен, сұранысынан, талабынан шығу үшін оларға тән қылық, мінез керек. Ол үшін көркем шығарма шынайы, табиғи сурттелуі керек. Онсыз баланы алдау мүмкін емес. Бірақ ол шындық қоғам дамуына сай өзгеріп, уақыт талабына шығып отырса нұр үстіне нұр.
Балалар әдебиеті - бүгінігі ұлттық әдебиетімізде көркемдік-шығамашылық және тағылымдық-тәрбиелік мақсаттарды басты назарда ұстап, балалардың жас ерекшелігіне қарай дамып келе жатқан сала. Бұл салада балалардың жастық, білімділік ерекшеліктері еске алынады. Олардың психологиялық өсу процестері ескеріледі.
Балалар әдебиеті - балалар өмірінің энциклопедиясы. Бастысы - балалардың рухани мәдениетін байытып, туған елі мен жерін сүюге, ата-анасын сыйлау, үлкенге құрмет көрсету, имандылыққа тәрбиелеу.

Қазақ балалар әдебиеті жылдан жылға сан жағынан да, идеялық сапасы жағынан да өсіп келеді. Мұның қоғамдық ірі мәні бар. Өйткені балалар әдебиеті - жас ұрпақтарға ұлттық тәрбие берудің қуатты құралы. Ол жастарды ұлттық патриоттық рухта тәрбиелейді, озық ойларымен қаруландырады. Қандай қиыншылықтарды болса да оларды жеңуге ұмтылдырып, жігер - қайратын арттырады.
Мектепке дейінгі балалар әдебиетінің қалыптасуына, дами беруіне, оның жетіле түсуіне көрнекті қайраткерлер жанашырлықпен тікелей ат салысып келеді. Көп жанрлы қазақ балалар әдебиетінің тақырыптық молдығы мен жан-жақтылығы, идеялық мазмұнының байлығы және балалар әдебиетінің нақтылы мәселесін ашу ісі жайында нұсқаулар беріп отырды. Мектептің өмірмен байланысын күшейтуде балалар әдебиетінің тәрбиелік рөлі күшейіп зор міндеттер атқарды. Сонымен қазақ балалар әдебиеті де басқа ұлттық әдебиеттер сияқты үнемі, үздіксіз даму, өсу жолында болды.
Адамзат баласының дамуы ерте кезден бастау алатыны белгілі. Ежелгі халықтардан бізге жеткені - аңыздар мен әпсаналар, түрлі мифтік әңгімелер мен фантастикалық жанрлар және тағысын тағы. Олардың маңызы мектепке дейінгі 3-5 жас аралығындағы бүлдіршіндерді елестетуге, қиялдауға, түрлі бейнелерді суреттеуге үйрету, дағдыландыру.
Фантастика -- энциклопедиялық анықтамада былай берілген: әдебиеттің өмір шындығын қиял тұрғысында әсірелеп бейнелейтін жанры. Ғылыми түсінік жоқ кезде фантастика мифологиялық және діни шығармаларда орын алған ғылымның дамуына байланысты халык қиялынан шыққан туындылар жарық көре бастады. Мысалы, ғылыми-фантастикалық әдебиетте ғылым мен техниканың перспективалары, адамзаттың табиғат сырларына тереңірек үңілуі өмірдегідей тартымды суреттеліп, басты идеясы ғылымда негіз бар, бірақ әлі іске аспаған жаңалықтармен ұштасып жатады. Ал, балалар әдебиетіндегі фантастика, балалардың ойлау, қиялдау, армандау, елестету сияқты психологиялық қабілеттерін дамытады. Балаларды қызықтырып, өмірдің ақ пен қарасын ажыратуға мүмкіндік береді.
Қазақ әдебиетінде фантастика халық қиялынан туған хайуанаттар жайлы, қиял-ғажайып, тұрмыс-салт ертегілерінен бастау алады. Мысалы, "Ер Төстікте", "Керқұла атты Кендебайда", "Қырық өтірікте" фантастика жанрының негізгі элементтері кездеседі. Жазба әдебиетте фантастикалық оқиғалар Абай Құнанбайұлының "Масғүт", "Ескендір" дастандарында, С.Ерубаевтың "Келешек соғыс туралы" повесінде, М.Әуезовтың "Дос - Бедел дос" және "Елу жылдан соң" пьесаларында да бар. Қазақ кеңес әдебиетінде фантастика 1950 жылдан басталады.
Қазақ ертегілерінің ғажайып кейіпкерлері: таусоғар, желаяқ, саққұлақ, жалғыз көзді дәу, жалмауыз кемпірлер - өз заманындағы фантастикалық бейнелер. Аталмыш жанрдың түп атасы - ауыз әдебиеті. Ал біздің заманымыздың еншісі - ғылыми фантастика. Кезінде фантаст жазушыларымыздың қаламынан туған робот есімді темір адамдар жеті қат көктегі жұлдыздар әлеміне қадам басып, жер астына дейін сапар шекті. Кеңес дәуірінде осындай қиял-ғажайыпқа толы романдар, повестер, хикаяттар, әңгімелер жетіп артылатын. Олардың бәрі келешек пен өткен заманның құпияларын барлап, хал-қадерінше әдебиеттің, мәдениеттің дамуына ықпал етті.
ХХ ғасырдың екінші жар - ты - сын - да тағы бір фантастикалық жанр - фэн - те - зи әдебиет әлемінің есігін аш - ты. Аталған жанр біріншіден, әдеби ертегінің шекпенінен шыққандықтан пай - да бо - лу жо - лы да сан қилы, фэн - те - зи кей - де шындық өмірден қашып, миф пен аңыздарды қайыра ой елегінен өткізуге бағыт ұстанса, оның түп та - мы - ры әдеби ертегі белгілі бір ұлт үшін сын сағаттар болған сәтті оны ертегілік об - раз - дар мен мо - тив - тер арқылы та - ны - та біледі; екіншіден, фэн - те - зи жанрындағы ту - ын - ды басқа жанрлардың мәтіндік бөлігі бо - ла ал - мау - ы - мен әдеби ертегіден ерекшеленеді.
Фэн - те - зи - мифологиялық және ертегілік мотивтерді пайдалануға негізделген фантастикалық әдебиет түрі. Заманалық әдебиет түрі ретінде XX ғасырда өмірге келді. Қазіргі деңгейіне жетуі үшін Джон Ро - нальд Ру - эл Тол - кин ере - сен еңбек сіңірді. Оны кейбірде фэнтезидің әкесі деп атай - ды.
Фэн - те - зи ту - ын - ды - ла - ры көбіне та - ри - хи-шы - тыр - ман оқиғалы ту - ын - ды - ны ес - ке түсіріп, ондағы іс-әрекет белгілі бір ұлттың бағзы ба - ба дәуіріндегі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.