Мектеп жасына дейінгі балалардың даму құзіреттілігінің индикаторлар жүйесі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 101 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Мектепке дейінгі балалық шақ республикалық орталығы

Мектеп жасына дейінгі балалардың даму құзіреттілігінің индикаторлар жүйесі

(1 жастан бастап 6 жасқа дейін)

әдістемелік құрал

Астана 2010
Мектеп жасына дейінгі балалардың даму құзіреттілігінің индикаторлар
жүйесі. – Астана 2010ж. - 219 бет.

Авторлар: Т. М. Калашникова

Рецензенттер:
Р. Үсенбаева Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті Жалпы
психология кафедрасының аға оқытушысы, п.ғ.к. доцент.
А. Ж. Салиева Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті
Әлеуметтік ғылымдар факультеті деканының орынбасары, п.ғ.к., доцент.

Берілген әдістемелік құралда қарастырылған құзіреттілікті анықтаушы
индикаторлар мектепке дейінгі ұйым тәжірибесінде диагностикалық жұмыс
жүргізуге кең мүмкіндік береді.

© Мектепке дейінгі балалық шақ

республикалық орталығы 2010 жыл

МАЗМҰНЫ

1 Түсіндірме жазба 4
2 Денсаулық білім беру саласы 6
3 Қатынас білім беру саласының мазмұны 21
4 Кіші сала Сауат ашу және қолды жазуға дайындау негіздері 47
5 Таным білім беру саласы 48
6 Шығармашылық білім беру саласы 74
7 Әлеуметтік орта білім беру саласы 87
8 Ұсынымдар 99
9 Баланың жеке даму картасы 100
10 Баланың жеке даму траекториясының болжамын жасау парағы 103
11 Бақылау парағы 104
12 Әдебиеттер 106
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБА

Қазақстан Республикасы Президентінің Жаңа әлемдегі — жаңа Қазақстан
атты халыққа Жолдауында ұлттық білім беру жүйесін жаңарту саясаты
белгіленген.
Білім беру жүйесінің әлемдік білім беру кеңістігіне енуі оның сапасына
байланысты.
Мектепке дейінгі білім беру сапасы балаларды тәрбиелеу мен оқыту
процестерінің жай-күйімен және нәтижелілігімен айқындалады. Мектепке
дейінгі білім беру сапасын жүзеге асыра отырып, мектеп жасына дейінгі
балалардың құзіреттілігін дамыту деңгейлеріне сәйкестігін анықтауды
қарастыратын мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік жалпыға
міндетті стандартына сәйкестігін белгілеу қажет.
Мекепке дейінгі білім берудің жаңа сапасына қол жеткізудің басты
стратегиясы баланың дамуына диагностика және болжам жасау болып табылады.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік стандартын іске асырудың
толықтығы мен сапасы әрбір баланың жетістіктерінің қорытынды диагностикасы
бойынша бағаланады, ондағы іс-әрекеттің негізгі нәтижесі білім, білім,
дағдылар жүйесімен қатар дамуда ілгерілеу, оның құзіреттілігін дамыту
деңгейінен көрінеді.
Мектеп жасына дейінгі баланың негізгі құзіреттіліктері оның дамуының
негізгі нәтижелері ретінде баланың жеке ерекшеліктерін, әлеуметтік орта
ерекшеліктерін қарастырады және, тұтас алғанда, оның қабілеттілігін,
ықыласын, қарым-қатынастағы, іс-әрекеттегі, ақпаратпен жұмыс істеудегі,
өмірде түрлі қолжетімді міндеттерді шешудің тиімді нұсқаларын таба білу
белсенділігін көрсетеді.
Мұнда мектепке дейінгі тәрбие сапасы нәтижеcінің мақсатты бағдарлары
мен көрсеткіштері ретінде баланың құзіреттілігін дамыту индикаторлары, яғни
мектеп жасына дейінгі баланың тұтас даму деңгейінің көрсеткіштері болады.
Мұндай жол мектепке дейінгі ұйым педагогтеріне, ата-аналарға баланың
жеке білім беру траекториясын құруға негіз болатын қатаң емес
диагностика жүргізуге мүмкіндік береді.
Индикаторлар жүйесінің мақсаттары:
- баланың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, құзіретті
дамуының сәйкес деңгейін қамтамасыз ету;
- сапалы диагностика және мониторингтің көмегімен балаларды күту және
білім беру қызметін жүзеге асыратын түрлі типтегі мектепке дейінгі
ұйымдардың тиімді қызметі;
- мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың қажетті деңгейін және оның
мектепке дейінгі білім беру саласында халықаралық прогреске және тәжірибеге
сәйкестігін қамтамасыз ету.
Баланың құзіреттілігін дамытуды бағалау ретінде индикаторлар жүйесінің
белгілі құрылымы бар: білім беру саласы, бөлім, стандарт мақсат, көрсеткіш
ретінде педагогтерді, ата-аналарды балалардың құзіреттілігін дамыту
параметрлері жайлы бастапқы ақпаратпен, сондай-ақ балалардың бір жас
кезеңінен келесісіне өтуіне көмектесетін қабілеттіліктері мен
құзіреттілігін анықтайтын негізді қамтамасыз етеді.
Индикаторлар жүйесінің сапасы бірқатар жағдайларға байланысты:
- әр баланың қызығушылықтары мен мүмкіндіктеріне және ата-аналардың
тілегіне негізделген мектепке дейінгі білім берудің гуманистік жүйесін
қамтамасыз ету;
- педагогикалық бағалаудың бала жетістіктерінің шамамен алғандағы
көрсеткіштеріне бағытталуы;
- баланың дамуына мүмкіндік беретін және оның даралығын сақтауды
қамтамасыз ететін білім ортасын құру;
- білім беру процесін аса көп реттеуден іс-әрекетті еркін таңдау,
шығармашылық және жеке даралықты көтермелеуге ауысу.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа Мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты, индикаторлар жүйесі баланың жеке тұлғасын дамытуға, оның жеке
әлемін ашуға, қоршаған ортамен қарым-қатынас және өзара әрекет тәжірибесін
жинақтау қабілетіне бағытталған педагогикалық процестің тұтастығын
қарастырады.
Индикаторлар мазмұнында балалар құзіреттілігінің көрсеткіштері барлық
білім беру салалары мен бөлімдері бойынша берілген.
Құзіреттілік көрсеткіштері:
1. Қандай да бір әрекеттерді жаңғыртады.
2. Нені орындағанын түсінеді, белгілі білім қорын меңгереді.
3. Білгенін шығармашылықпен және стандарттан тыс жағдайларда қолдана
алады.
Педагогтер балалардың даму процесін жылына үш рет қарап қадағалауы
тиіс: жылдың басында, ортасында және соңында (межелік бақылау, аралық
бақылау және қорытынды бақылау), ал нәтижелерді:
+.жаңғыртады, түсінеді, қолданады;
- жаңғырта алмайды, түсінбейді, қолданбайды;
Қ-. қиналады
шартты белгілерінің көмегімен Бақылау парақтары жинақ ведомосіне (немесе
парақтарға) жазады.
Алынған мәліметтер негізінде бала дамуының жеке картасы толтырылады. Ол
жылына үш рет әрбір мониторингтен кейін толтырылады (межелік, аралық және
қорытынды).
Бұл болжау картасы және бақылау парағы баланың жеке даму
траекториясын құруға мүмкіндік береді, педагог диагностиканың әр кезеңінен
кейін педагогикалық процестің міндеттері мен мазмұнын анықтайды.
Оларды толтыру мен талдау жасау бойынша Қосымшада осы құжаттар мен
нұсқаулықтардың үлгілері беріліп отыр.
Бала дамуындағы ілгерлеу көрсеткіштері әр білім беру саласында
көрсетілген.

ДЕНСАУЛЫҚ
БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ

Дені сау, шымыр, көңіл-күйі жайдары балаларды өсіру тек қана ата-
аналардың мәселесі ғана емес, сондай-ақ, әрбір мектепке дейнгі ұйымның
мәселесі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесінің негізгі міндеті —
денсаулығын және дене дамуын жақсарту, жұмыс қабілеттілігін арттыру, өсіп-
жетіліп келе жатқан ағзаның функционалды мүмкіндіктерін кеңейту, қимыл
дағдыларын қалыптастыру және қимыл сапаларын тәрбиелеу.
Дене тәрбиесі балаларда салауатты өмір салты, күнделікті дене
жаттығуларын орындау әдеттерін қалыптастыруға мүмкіндік береді, спортқа
деген сүйіспеншілікті тәрбиелейді, үйлесімді дамыған жеке тұлғаны
қалыптастыра отырып, ақыл-ой қабілеттілігін дамытумен тығыз байланыста
болады,
Дене тәрбиесі алғашқы алты жылда ғана жалпы тәрбиемен өте тығыз
байланыста болады. Мектепке дейінгі балалық шақта бала денсаулығының, ұзақ
ғұмыр кешуінің, жан-жақты дайындығының және үйлесімді дене дамуының негізі
қаланады.
Дұрыс ұйымдастырылған дене тәрбиесі дұрыс дене бітімінің қалыптасуына,
аурулардың алдын алуға, бала ағзасының ішкі мүшелері мен жүйелерінің
қызметін жақсартуға мүмкіндік жасайды.
Мектепке дейінгі ұйым жағдайында дер кезіндегі және толыққанды дене
дамуында келесі факторларды ескерген жөн:
- жағымды, эмоционалды хал-ахуал және тиімді гигиеналық жағдайлар құру;

- нақты белгіленген күн тәртібін қамтамасыз ету;
- дұрыс тамақтануды ұйымдастыру;
- бала ағзасын жүйелі түрде шынықтыру;
- өмірінде дене жаттығуларын кеңінен қолдану;
- түрлі аурулардың алдын алу.

1 жастан бастап 2 жасқа дейін

Мәдени-гигиеналық дағдылар
Балаларда өз бетімен тамақтану және жуыну дағдыларын дамыту.
Қажетті реттілікті сақтай отырып, қалай дұрыс киіну керектігін көрсету.

Жеке қолданатын заттардың неге арналғанын түсіндіру.
Жаман әдеттердің алдын алу.
Өзінің физиологиялық қажеттіліктерін түсінуге және реттей білуге
үйрету.

Дене шынықтыру
Балаларда табиғи қимыл түрлерін қалыптастыруға мүмкіндік жасау.
Түрі, көлемі, түсі, қолданысы әртүрлі заттармен және ойыншықтармен ойын
әрекеттерін орындаудың қимыл тәжірибесін байыту.
Мақсатқа сәйкес заттық-ойын ортасын құру.

Дербес қимыл іс-әрекеті
Балалардың ойынға арналған атрибуттарды дербес қолдануын көтермелей
отырып, қимыл белсенділігін қолдау.
Балаларды қимылды ойындарға ынталандыру.
Балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, дербес қимыл іс-әрекетіне
басшылық жасау.

Өмірлік қауіпсіздік
Топта психологиялық жайлылық ахуалын құру, балада қорғалу, сенімділік,
қауіпсіздік сезімдерін дамытуға сеп болу, кез келген жарақаттың алдын алу.
Балада қажет болған жағдайда ересектердің көмегіне жүгінуге мүмкіндік
беретін мінез-құлық дағдыларын және өзін қоршаған заттарды дұрыс қолдана
білуді қалыптастыру.

2 жастан бастап 3 жасқа дейін

Мәдени-гигиеналық дағдылар
Мәдени-гигиеналық дағдыларға жағымды қарым-қатынасты қалыптастыру,
өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру.
Жеке қолданыс заттарының атауларын бекіту.
Мейірімділікке және бір-біріне көмек беру ынтасын тәрбиелеу.

Дене шынықтыру
Тәрбиешіге еліктеу немесе оның айтуы бойынша бірлесіп әрекет жасай
білуді қалыптастыру.
Балаларды түрлі заттармен ойын түріндегі жаттығуларды орындауға үйрету.

Дербес қимыл іс-әрекеті
Іс-әрекет түріне байланысты мақсатты түрде әрекеттенуге үйрету.
Ересектер мен құрбы-құрдастарына еліктей отырып, таныс кейіпкерлердің
әрекеттерін жаңғырту.
Белгілі ептілікті көрсете білуді қалыптастыру.

Өмірлік қауіпсіздік
Өз денсаулығын сақтауға мүмкіндік туғызатын қарапайым мінез-құлық. Өз
денсаулығын сақтаға қабілетті болуға қарапайым ережелерге үйретуді
жалғастыру.
Балалардың эмоцияналдық икемін қолдау; топтағы балаларды ізгіниеттілік
қарым-қатынасқа жасай алуына көмектесу. Тазалық пен реттіліктен қанағат
сезіміне бөленуге, ересектердің нұсқауларына мұқият болуға және олардың
өтініштерін қуана орындау. Дөрекілікке, сараңдыққа қарама-қарсы қарым-
қатынасқа тәрбиелеу.

3 жастан бастап 4 жасқа дейін
Мәдени-гигиеналық дағдылар
Мәдени-гигиеналық дағдыларды өздігінен орындауды қалыптастыру.
Балалардың назарын өз сыртқы келбетіне аудартып, өздігінен кем-кетік
жерлерін жөндеуге шақыру. Тамақ ішу әдебін үйретіп, өз бойы мен келбетін
таза әрі әдемі ұстап, ұқыптылыққа шақыру. Бір-біріне қол ұшын беріп,
көмектесу ниеттеріне түрткі болу.
Дене шынықтыру
Балаларға өз кеудесін тік ұстап тұрып, көрсетілген бағыттық қимылдарды
дұрыс сақтай отырып, барлығына ортақ жаттығуларды бір қарқында орындауға
үйрету. Дене буындарының дұрыс қалыптасуына, мүсіннің сымбатты болып өсуіне
септігін тигізетін негізгі қимыл, қозғалыс түрлерін үйретуді жалғастыру.
Педагогтің айтқанын тыңдауға жетелеу, оның жасап көрсеткен қимыл,
қозғалысын барлық балалармен бірге бір келкі орындауын дамыту және
тәрбиешінің нұсқауын зейін қойып тыңдап, мүлтіксіз қайталауға, жаттығу
кезінде топ құрған қатардан өз орнын табуға үйрету.
Балалардың дене шынықтыру жаттығуларына деген дұрыс көзқарасын
қалыптастыру. Қимыл, қозғалысты тәжірибені әртүрлі дене шынықтыру
жаттығулары мен шапшаң, ширақ, қозғалысқа толы ойындармен байыта түсу.
Балаларға қимыл, қозғалысты белсенділіктің ұжымдық түрлерін
ұйымдастырып, оған деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиешінің нұсқауына сәйкес баланың кеңістікте тепе-теңдікті сақтай
отырып, өзіне таныс қимыл, қозғалыстарды жеңіл әрі емін-еркін, ырғақпен
орындауын қалыптастыру. Сонымен бірге, баланың бойына шапшаңдықты,
ширақтықты,тапқырлықты дамыту.

Өзіндік қимыл, қозғалыс қызметі
Өзіндік қимыл, қозғалыс қызметіне деген қызығушылықты қолдай келе,
қолда бар дене шынықтыруға арналған құрал - жабдық, саймандарын қолдануға
ынталандыру.
Салыстырмалы түрде жеңіл және күрделі емес қимыл, қозғалысты
тапсырмаларды нақты қоя білуді дамыту.
Салауатты өмір сүру салты
Адам туралы білімін пысықтау: мен, менің достарым, отбасым; адамның
дене мүшелері және олардың атқаратын қызметтері туралы. Кей кезде, бөтен
жерде тығырық жағдайға тап болғанда өз-өзін ұстап, байқап барып, әрекет
етуге; бейтаныс адамдармен кездескенде абай болуға үйрету.
Баланың өз денсаулығын сақтаудың қарапайым амалдарына үйрету. Баланы
өзі қандай да бір сырқаттанып немесе науқастанып тұрғанын байқаса
үлкендерден көмек сұрауға үйрету. Көшеде жаяу жүргінші ретінде қауіпсіздік
дағдыларымен таныстыру.

4 жастан бастап 5 жасқа дейін

Мәдени-гигиеналық дағдылар
Балалардың алғашында үйренген мәдени-гигиеналық дағдыларын, өз-өзіне
қызмет көрсету дағдылары мен дастархан басында өз-өзін ұстай білу
мәдениетін жетілдіру. Пайдалы әдеттерді қалыптастыруға ықпал жасау. Топқа
жалпы берілген тәртіптік үдерісті орындау барысында баланың бойына
ауызбіршілік пен ұйымшылдық дағдыларын дарыту.
Дене шынықтыру
Қимыл, қозғалыстың үйлесімділігі мен тепе-теңдігін жетілдіру; балаларды
әртүрлі қимыл жаттығулары кезінде өз денесінің жай-күйін байқап отыруға
үйрету. Балаға кеудесін тік ұстап, қолдарының табиғи еркін қозғалысымен
жүруді; жеңіл, бір қалыппен, ырғақпен жүгіруге үйрету. Шаңғымен жүру және
велосипед тебуді қалыптастыру. Әртүрлі сапқа тұрып немесе сол сапта
қозғалып келе жатақан уақытта ара қашықтықты сақтай отырып, кеңістікте
тұспалдай білуді үйрету.
Өзіндік қимыл, қозғалыс қызметі
Баланың қимыл, қозғалысқа негізделген доп, құрсау, басқада ойыншықтар
қолданылатын ойындарға әрдайым қызығушылығын қолдай келе, баланы өз бетімен
дене шынықтыру құрал-саймандарын пайдалануына ниеттендіру. Қимыл, қозғалыс
қызметін түрлендіріп, баланың жеке мүмкіндігі мен жас мөлшерін ескере
отырып берілетін жүктемелерді реттеп отыру.
Салауатты өмір сүру салты
Балаларды сырқаттанудың алғашқы белгілерін шырамытуға және науқастанып
қалған кездің өзінде негізгі әрекет қағидаларын үйрету. Өмірдегі әртүрлі
жағдайларға икемделуіне орай өз-өзін жазатайым жарақаттардан, соққылардан,
құлаулардан сақтап, жазатайым қауіптің алдын-ала байқап, көре білуге және
олардан қашып, құтылу жолдарын табуға үйрету.
Егер балаға бейтаныс бір адам кезіккенде өзін сол жағдайда дұрыс әрекет
етуге үйрету. Көшеде, оның ішінде жол мен қиылыстарды кесіп өткенде
ережелерді сақтауға үйрету. Балаларға күн тәртібін сақтау, шынығу, өз
бойыңа, денеңе күтім жасау денсаулықтың кепілі екендігін түсіндіру. Адам
денесінің құрылысы мен атқаратын қызметі туралы білімдерін ұлғайту.

Мектепке дейінгі ересек жас
5 жастан бастап 6 жасқа дейін

Мәдени-гигиеналық дағдылар
Балалардың алғашында үйренген мәдени-гигиеналық дағдыларын өздігінен
істеуін үйрету. Балалардың бойындағы дербестік дағдыларын және көңіл күйдің
жақсаруына себеп болатын жағымды әдет-қылықтарды дамытуды қолдау. Әрдайым
балаларға кеудесін тік ұстап жүруді ескертіп, естеріне салып отыру.
Дастархан басында отыру мәдениеті мен этика ережелерін қалыптастыруды
жалғастыру.
Дене шынықтыру
Қимыл, қозғалыс техникасымен және олардың орындалуындағы қолдануға
болатын әртүрлі әдіс-тәсілдерді ұсыну. Спорттық жаттығуларға, жарыстарға,
сайыстарға қызығушылықтарын арттыру. Өз қимыл, қозғалыстық мүмкіндіктерін
жақсартуға ынталандырып, олардың орындалуына шығармашылық тұрғысынан қарау
қажет. Әртүрлі жағдайда кеудені тік ұстауды үйрету.
Бағытты түрде физикалық қасиеттерді және жалпы төзімділікті,
шапшаңдылықты, жүйріктікті, тәсілқойлылықты, тепе-теңдік сезімі мен қимыл,
қозғалыс координациясын дамыту. Амалшылдық, тапқырлықты бойларына дарыту.
Балаға көзбен шамалауды үйрету. Спорттың әр түрімен таныстырып, спорттық
үлгі-нұсқаларға еріп отыру.
Өзіндік қимыл-қозғалыс қызметі
Балалардың өзіндік әрекеттерінде қимыл, қозғалысқа негізделген сайыс
пен жарыстың элементтері бар ойындар, спорттық ойындар, спорттық жарыстар
ұйымдастыру және оларды ынталандыру. Бірлесе, бірге әрекет ету дағдыларын
қалыптастыруды жалғастыру және ұйымдастырушылық қабілеттілікті дамыту.
Өзінің физиологиялық мүмкіндіктерін түсінуге және соған сәйкес әрекет етуге
үйрету.
Салауатты өмір сүру салты
Баланың бойында қауіпсіздік ережелерін сақтау маңыздылығын ұғыну және
зақымдық қауіпі бар заттармен қызмет барысында қажетті қағидаларды ұстануды
қалыптастыру. Балаларды бейтаныс адамдармен және инфекциялы қауіпті
науқастармен қарым-қатынасқа баруын шектеу ережелерімен таныстырып, қажет
жағдайда полиция қызметкерлеріне көмек сұрап баруды үйрету.
Балаларға үйсіз, күйсіз жүрген жануарларға және өзіне бейтаныс өсімдік,
жидек, саңырауқұлақ жинақтарына кезіккен жағдайда қауіпсіздік сақтау
ережелер негіздеріне үйрету. Балаға өз ағзасының сауықтыруға деген
қызығушылығын арттыру және валеологиялық алған білімдеріне сәйкес өз
денсаулығын сақтау мен шынықтыру әдіс-тәсілдерін үйрету.
Жеңіл жарақаттанып қалған кезде өзіне және басқаларға алғашқы қарапайым
көмек көрсетуге үйрету.

ДЕНСАУЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ
Стандарт:
- өзінің физикалық денсаулығын ойлауға және тіршілік іс-әрекетінің
қауіпсіздік ережесін сақтауға;
- қозғалыс дағдыларын меңгеру;
- түрлі оқиғаларға қатысты өзінің эмоциялық күйін білдіруге;
- денсаулық сақтау негіздері мен жеке бас гигиенасының дағдыларын
меңгеруге;

Ерте жас Мектепке дейінгі кіші жас Мектепке дейінгі ересек
жас
стандарт: стандарт: стандарт:
1 жастан бастап 3 жастан бастап 5 жастан бастап 6 жасқа
3 жасқа дейін 5 жасқа дейін дейін гигиеналық
жеке бас гигиенасының алғашқы гигиеналық шараларды орындау ретін біледі шараларды өздігінен
дағдыларын меңгереді орындауға ынта білдіреді
1 жастан 2 жасқа 2 жастан 3 жасқа 3 жастан 4 жасқа дейін 4 жастан 5 жасқа дейін 5 жастан 6 жасқа дейін
дейін дейін
1.қасықты 1.үлкендердің 1.қолын жуғанда, 1.тамақтану алдында 1. киімі мен аяқ киімін
жұдырығында ұстайды;азын-аулақ жуынғанда іс-әрекетін және ұйқыдан кейін тазалайды;
2.ұқыпты жейді; көмегімен жуынады;белгілі ретпен мұқият жуынады; 2. барлық қажетті
3 беті мен қолын 2. қасықты оң орындай-ды; 2. қолын дәретханадан гигиеналық шараларды
үлкендердің қолында ұстайды; 2 қасық пен шанышқыны шыққанда және ластанып орындайды (өз денесіне,
көмегімен сүртеді; 3 азықты мұқият епті қолданады; қалғанда жуады; шашына, киіміне және
4.заттарды шайнайды; 3 қиын кездерде 3.тарақты, қол орамалдыт.б. күтім);
бүктемелейді; 4 ойыншықтарды үлкендердің көмегіне пайдаланып, тісін 3. өз шкафын жөндеп
5.киімдегі орнына жинайды; жүгініп, өздігінен тазалайды, жөтелгенде, реттеп сақтайды;
алқам-салқамдықты 5.үлкендердің кезектілікті, түшкіргенде орамалмен 4. төсегін мұнтаздай
байқайды азын-аулақ жүйелілікті сақтай бүркеп тұрып, теріс етіп жинайды
көмегімен киінеді.отырып киінеді. қарайды.

Өзінің не істеп, не қойғанын түсінеді, белгілі бір білім қорына ие
1 дастархан басына 1.кір және 1.өзінің сырт келбетіне1.ас ішу құралдарымен 1. гигиеналық
таза қолмен отыру алқам-салқам күтім жасау (шанышқы, қасық, пышақ,процедуралардың
керек екенін болғаннан көрі, қажеттілігін ұғынады; майлық орамал) сенімді мағынасын түсінеді:беті
түсінеді; таза әрі әдемі, 2. ұқыптылық ережелерінпайдаланады мен қолын жуады,
2.дастархан басында жинақы болғанның сақтайды; 2.тамақтану әдебін таранады, шашы мен
өз-өзін дұрыс жақсы екенін 3. қолы мен киімінің сақтап, асты аз-аздан киімінің кем-кетік
ұстауға тырысып түсінеді; тазалығын қадағалайды алып, шусыз жейді, жерлерін реттейді;
бағады; 2. өз киімдерін тамақтан соң аузын 2. дастархан басында
3.үлкенді тыңдап, бәйпектейд); шаяды. өз-өзін мәдениетті ұстау
оның өтінішіне құлақ3.жеке қолдану ережесін орындайды;
асады; құралдары: тарақ, 3. заттарға уақытылы
4.өзінің сүлгі, бет орамал күтім қажет екендігін
физиологиялық және т.б. атаулары (су заттарды кептіру,
қажеттіліктерін мен пайдалану киімді тазалау) жете
реттейді (түбекке мақсатын түсінеді. түсінеді;
өзі сұрана 4.балабақша мен қоғамдық
бастайды); орындарда қалыптасқан
5. қол орамал өз-өзін ұстау мәдениеті
пайдалана бастайды. ережелерін сақтайды.

Өздігінен, шығармашылық тұрғыдан және қалыптан тыс жағдайда өзінің білген-түйгенін қолдана алады
1 шыны аяқтан 1. қуыршақпен ойын 1. өзінің сырт келбетіне1. өз-өзіне қызмет 1. барлық
өздігінен ішеді; барысында жуыну, күтім жасайды (тарақ пенкөрсетеді (жуынады, мәдени-гигиеналық
2 жеке заттарының киіну, қол орамалды қолданады);таранады, шешініп, прцедураларды орындайды;
(нені, қайда кию тамақтану,шомылдыру2. тамақтанғанда аузын киінеді, түймелерін 2.қоршап тұрған
керек екендігін) мәдениетінің жауып, шайнайды; қадайды, аяқ киімінің ортасының тәртіп,
қолдануына қарай үдерісін 3.үлкендердің көмегіне бауын байлайды); тазалығын қолдайды;
салыстырады; бейнелейді; жүгінбей-ақ, дұрыс 2. киіміндегі 3. кезекшінің міндетін
3.бас киімін, 2. мұнтаздай болып реттілікпен киінеді; олқылықтар-ды байқап орындайды;
шұлығын, аяқ жүруге ұмтылады; 4. сүлгіні өз орнына және оны дұрыстайды; 4. үлкендер болмаған
киімін тартып 3 кішігірім еңбек іліп, киімдерін 3. гигиеналық кезде де қалыптасқан
киіп, тапсырмаларын бүктейді. процедураларды орындау өз-өзін ұстау мәдениеті
жарым-жартылай орындауға барысында өз ережелерін орындайды;
шешінеді; қызығушылық құрбы-құрдастарымен 5. жүріп келе жатқанда,
4. өз заттарын танытады; достық қарым-қатынасты сабақта отырғанда,
сақтайтын орынды 4. киіну және қолдайды. тамақтану кезінде
табады. шешіну дағдыларын кеудесін тік, дұрыс
меңгерген; ұстауды қолдайды;
5. үлкен түймелерді 6. тез және ұқыпты
ағыта біледі. киініп, шешінеді.
Ерте жас Мектепке дейінгі кіші жас Мектепке дейінгі ересек
жас

Стандарт Стандарт Стандарт
1 жастан бастап 3 жастан бастап 5 жастан бастап 6 жасқа
3 жасқа дейін жүгірудің, 5 жасқа дейін дейін негізгі қимылдар
өрмелеудің және секірудің өздігінен өмірлік маңызды кезінде шығарма
алғашқы дағдыларын меңгереді қимылдарды орындайды шылық ұстаным білдіреді
Дене шынықтыру білім беру саласы
Тәрбиешінің көрсеткен үлгісі бойынша кейбір іс-әрекеті мен білгенін қайталау, жаңғырту
1 жастан бастап 2 2 жастан бастап 3 3 жастан бастап 4 жасқа 4 жастан бастап 5 жасқа5 жастан бастап 6 жасқа
жасқа дейін жасқа дейін дейін дейін дейін
Негізгі Қимылдың кейбір Өмірлік маңызды Орындайды: Негізгі қимылдарды
қимылдар-ды түрлерін орындайды:қимылдарды орындайды: 1. жалпы дамытатын орындау кезінде
үлкендердің 1.шағын топ болып, 1. тізесін жоғары жаттығу кешендері; шығармашылық келіс
көрсетуімен жұптасып, шыр көтеріп, аяғының ұшымен 2. дәлдікті сақтап танытады:
орын-дайды: айнала, жүгіруді әртүрлі бағытта жүру; отырып, негізгі 1. гимнасти-калық
1. тәрбиешінің ырғақпен өзгерте 2. (құралдар арасымен) қозғалыс түрлерін орындықтың жіңішке
соңынан шағын топ отырып, керісінше жыланша ирелеңдеу; орындайды: тақтайшасымен, (1,5-3см)
болып жүру; жеке-жеке бытырап, 3. тапсырмалар бойынша 3. өкшемен, табанының жіптің үстімен жүру,
2. (ені 20 см, тарап (2 жас 6 (тоқтап, отырып, бұрылыпсыртқы қырымен, орта белде отырып барып,
ұзындығы 2-3 м) айдан кейін), барып )жүру, қабырғалы жалғамалы қадаммен, біртолтырып тығындалған
түзу жолмен жүріп,алдындағы тақтаймен құралдарды жақ бүйіріне (оңға жәнедоптарды аттап өту,
(биіктігі 10-15 бөгеттерді аттай отырып, (биіктігі солға қарай) жүру; құралдарды жинау және
см, болатын) жалғамалы қадаммен 30-35 см) ылди тақтаймен4. залдың шетін шашу;
құралдарды аттап айналып өту; жүрісті орындау; жағалай, ен бойымен 2. жұптасып, бір-бірінің
өту, (ені 20-25 2. топ және шағын 4. сап бойымен бытырап, шашырап, қолдарын ұстап айналу;
см) тақтайшамен топ болып, бір-бірлеп, әртүрлі ырғақпен жылдамдықты 3. 1,5-2 минут үздіксіз,
жүріп өту; бір-бірінің соңынанбағытта, тура жыланша өзгерте секіріп, ақырын ырғақпен жүгіру,
3. (арасы 20-30 смтура бағытта, саптаирелеңдеп, бытырап, бағыттаушыны ауыстыра 80-120 метр қашықтыққа
болатын) пілтелер бір-бірден, ақырын тапсырманы орындау мен отырып жүру; орташа жылдамдықты
мен сызықтар бір қалыпты ырғақтажүгіру, ырғақ қалыпты 5. еденнен 20-25см жүгіруді жай жүріске
арасында жүгіру; 30-40 секунд өзгерте, 50-60 сек биікке көтерілген алмастыру, шамамен
4. (ара қашықтығы (үздіксіз) жүгіру ақырын қалыпты сақтай тақтайшалардан, 20метр қашықтықты 5,5-6
3-4 м) еденде 3. иілменің, отырып, 10 м қашықтықта сатылардан, ішіне секунд жылдамдықта
жатқан тақтай керілген арқанның тез ырғақпен жүгіру; тығындалып толтырылған жүгіру;
арқылы тура жолмен(40-30см) астынан 5. құралдар арасымен, доптардан (арақашықтығы4. сатының бір
екі қол,екі аяқпенеңбектеп өту; жарты шеңбер астымен(енібірдей, 5-6 жұпталып тақтайынан, екінші
еңбектеп, ал (бір 4.ылди тұрған 50-60см) доп домалату, қойылған доп арқылы тақтайына өрмелеп асу,
жақ ұшы 20-30 см) баспалдақпен оң және сол қолымен алыскезектесіп) қолдарды тақтайшалардың арасымен
көтерілген көлбеу өрмелеу; 2,5-5м қашықтыққа әртүрлі жағдайда ұстап,өту;
тақтайшамен 5. баланың алдында лақтыру; аттап өту; 5. орнында тұрып бір
өрмелеу; өз бойы мен кеуде 6. тәрбиешінің 70-100 см6. бағыттау-шыны аяқта секіру (оң және
5. деңгейде 1-1,5 м қашықтықтан, бұралаң ауыстыра отырып жүгіру,сол), алға қарай жылжып
баспалдақ-сатымен,қашықтықта керілгенжолмен (ені 25-50 см, 1-1,5 минут үзіліссіз биіктікке, бір орыннан
гимнастикалық тор мен арқанның ұзындығы 5-6 м), шеңбер ақырын ырғақпен жүгіру,тура және қырыннан 5-6
қабырғамен балаға арғы жағынан допты бойымен лақтырған добын орташа жылдамдық-пен (биіктігі 15-20см)
ыңғайлы тәсілмен екі қолымен қағып алу; 40-60метр қашықтыққа құралдардан асып,
(ұзындығы 1,5м) төменнен жоғары, 7. (арақашық-тығы 6м) жүгіру, 3 рет 10 кезек-кезегімен секіру;
жоғары, төмен кеудесінен алға тура жолмен, құралдар метрден ирелеңдеп 6. допты жоғарыға
өрмелеу; қарай лақтыру; арасымен, еденге қолын жүгіру, 20 метрге лақтырып, оны шапалақпен
6. доп лақтыру. 6. тәрбиеші-нің тигізбей (биіктігі 50см)жүгіру (жыл аяғына қағып алу, бір орыннан
50-100 см бөгеттерден еңкейіп өту;қарай 5,5-6 сек.к); алға адымдап жылжып бара
қашықтықтан 8. (арақашық-тығы 2-3м) 7. гимнасти-калық ұзын жатып допты жерге соғу
лақтырған добын алға ұмтылып, бір орындық үстінде (5-6м ара қашықтықта);
қағып алу. шеңберден екінші етбетімен жатып, 7. құралдарды алысқа
шеңберге, арсындағы қолымен тартыла, лақтыру (5-9м кем емес),
құралдарды айнала бауырлап жорғалау, жатықтан және
секіру; 8. (биіктігі 50см) тікеден-тік нысанаға
9. (15-20см) биіктіктен жіптің, доғаның астымен3-4м қашықтықтан
секіру; оң жағымен, сол жағыменлақтыру;
10. белгіленген алға қарай өту, 8. ырғақты гимнастика,
тәртіппен сапқа тұру. шеңберден өту, аэробиканың элементтері;
бөренеден асып өту, 9. спорттық ойындардың
гимнастикалық қабырғағаэлементтері (шана,
өрмелеу; шаңғы, велосипед тебу).
9. төменнен, өз басының
деңгейінен бір-біріне
(1,5м қашықтықтан) доп
лақтыру және оны қағып
алу, (2м қашықтықтан)
допты бір қолымен
бөгеттер арқылы
лақтырысу;
10. допты жерге оң
қолымен,сол қолымен
(қатарынан 5 реттен кем
емес) соғу;
11. екі аяғын қосып,
ашып, бір аяқта, екінші
аяқта кезек-кезек,
сызық арқылы, биіктігі
5-10 см болатын
2-3 құрал арқылы,
20-25см биіктіктен, бір
орнынан ұзындыққа (70
см-ден кем емес)
секіру, қысқа
секіртпемен секіру.
Өзінің не істеп, не қойғанын түсінеді, белгілі бір білім қорына ие
1.қозғалыстың өзі 1. қоршаған 1. тәрбиешінің ауызша 1 спорттық 1. спорттық ойындар мен
физикалық күшті ортаның жасаған нұсқауы бойынша жаттығу-ларды жаттығулардың элементтері
талап ететінін жағдай-талаптарынасаптық жаттығуларды орындаудағы дене мен түрлерін орындайды
түсініп, сондықтан сәйкес қимыл, орындайды дайындығының (шана, шаңғы, велосипед
үлкендердің көмегінеқозғалыс әрекеттің(тепе-теңдіктегі маңыздылығы мен өз тебу);
жүгінеді. қай түрі қажет жаттығулар, сырғанау, мүмкіндіктерін 2. әртүрлі типтік өзара
екенін түйсінеді; лақтыру, қағып алу, сезінеді: шанада әрекеттестік ойындарында
2. жаттығулар дәлдеу, ырғақты сырғану, үш алуан түрлі қызметті
орындау барысында жаттығу); дөңгелекті орындай және үйлестіре
шарттарды 2 кеңістікте тұспалдай велосипедті тебу, алады;
сақтайды. біледі; шаңғымен жүру, судағы3.дене шынықтыру мен
3. үлкендердің ойындар. сауықтыру қызметінің мәнін
ізгілікті-жігерлік түсінеді;
талаптарын орындайды 4.ойындар мен жаттығуларды
(ойындарда, сайыстарда, өз бетімен ұйымдастыра
физикалық жаттығуларды біледі;
орындау кезінде 5. спорттың әр түріне және
үлкендермен және еліміз бен қаламызда болып
құрдастарымен өзара жатқан спорттық оқиғаларға
әрекеттесу). қызығушылық танытады.
Өздігінен, шығармашылық тұрғыдан және қалыптан тыс жағдайда өзінің білген-түйгенін қолдана алады
1. ойын барысында 1. өз кеудесін тік1. жаттығулар-ды орындау1. әртүрлі жаттығуларда1. өз ісінің сапасын
негізгі ұстап, басын төменбарысында жалпы ырғақ өз денесінің жай-күйінесараптай отырып, келесі
қимыл-қозғалыстың түсірмей, қолдарынпен қарқында әрекет ете қимыл, қозғалыста іс-әрекетімен салыстыра
түрлерін еркін қимылдата, алады; тепе-теңдік пен келе, түзетулер
пайдаланады; аяғын 2. белгілі бір үйлесімділікті сақтай енгізеді;
2. кейбір сүйрелеңдетпей шапшаңдылық танытып, алады; 2. ізгілікті-жігерлік
кейіпкерлердің жүре алады; көзбен шамалауы жақсы; 2. қозғалысты қасиеттерін көрсете
қарапайым 2 жаттығулар 3. қимыл, қозғалысқа ойындардың түрлерін алады (мақсатқа жетудегі
қимыл-қылықтарын кезінде әртүрлі толы ойындардың жасауда шығармашыл ұйымшылдық, дербестік,
көрсете алады бастапқы күйлерде ережелерін орындайды; ұстаным қолданады; жауапкершіліктік,
(көжектер сияқты тепе-теңдікті 4. ойын ұйымдастыру үшін3. жаттығулар мен тапқырлық, зеректілік);
секіру, дәнді шоқу, сақтай алады; спорттық ойындарда шапшаңдылық 4. хоккей, футбол,
балапандар сияқты су3. белгілі бір құрал-саймандардың пен төзімділік танытып,бадминтон, баскетболда
ішу т.с.с.). шапшаңдылық қолдану тәсілдерін қозғалыстардың негізгі ойнай алатынын,
танытады; біледі. түрлерін орындау биіктікке секіре
4. жүгіру және барысында дәлдікті алатынын көрсетеді;
жүру кезінде өзін көрсетеді; 5. ересектерге дене
кеңістікте 3. үш дөңгелекті шынықтыруға арналған
тұспалдай алады; велосипед тебу; керек-жарақты дайындауға
5. ойынды 4. дене шынықтыру, және орнына қайта жинап
жаттығулар мен сауықтыру шаралары қоюға көмектеседі;
қимыл, қозғалысқа кезінде өз 6. еркін іс-әрекетінде
толы ойындарға белсенділігін танытады;өзіне таныс қозғалысқа
қатысады. 5. өзінің жағымды толы ойындарды,
көңіл-күйін көрсетеді жаттығулар мен
(ойында жеткен өз қимылдарды пайдалана
жетістіктеріне қуану). ды.
Ерте жас Мектепке дейінгі кіші жас Мектепке дейінгі ересек
жас
Стандарт Стандарт Стандарт
1 жастан бастап 3 жастан бастап 5 жастан бастап 6 жасқа
3 жасқа дейін: 5 жасқа дейін: дейін: топтағы
кейбір қимылдарды ересектердің саптық және спорттық балалармен бірге қимыл,
көрсетуімен орындайды жаттығуларды меңгереді қозғалыс ойын
іс-әрекеттерін
ұйымдастырады
Кіші сала Өздігінен қозғалу белсенділігі
Бір жастан бастап 2 2 жастан бастап 3 3 жастан бастап 4 жасқа 4 жастан бастап 5 жасқа5 жастан бастап 6 жасқа
жасқа дейін жасқа дейін дейін дейін дейін
Тәрбиешінің көрсеткен үлгісі бойынша кейбір іс-әрекеті мен білгенін қайталау, жаңғырту
1. қозғалысты 1. таныс 1. ережесі бар ойындарды1. ережесі бар 1. сайыстық элементтері
ауыстыру кезінде кейіпкерлер мен қолданады; ойындарды ұйымдастыра бар қимылға толы
тепе-теңдікті аңдарды нышандар 2. өзінің іс-әрекетін біледі; ойындарды ұйымдастыра
сақтайды; көмегімен басқалардың 2. өз әрекеттерін біледі;
2. қолдарын көтеріп,қайталайды іс-әрекеттерімен келісіпбасқалармен келісіп 2. ойын барысында
түсіріп, қолдарын (имитациялық және алады; алады; негізгі қозғалысты
алдына созып және еліктеу қимылдары 3. нақты және шешімі 3. кеңістікте өзін орындаудың әртүрлі
арқасына жасыра арқылы); тез, қарапайым бағдарлай алады. тәсілдерін біледі;
алады, тіке тұрып 3. ересектер мен қозғалысты тапсырмаларды 3. статистикалық және
тұрған кезде алға құрдастарына қоя алады. динамикалық жаттығулар
қарай еңкіштей еліктейді. мен үйлестірімді және
біледі. күш жұмсауды қажет
ететін қимылдарды
орындайды.
Өзінің не істеп, не қойғанын түсінеді, белгілі бір білім қорына ие
1. еліктеу 1. қимыл, 1. ойындардағы кейбір 1. ойындардағы 1. күнделікті қимыл,
ойында-рында қозғалысты ережелерді орындап және ережелерді орындап жәнеқозғалыс белсенділік
нышандарды әрекеттерге өзініңоларды сақтауға оларды сақтауға қажеттілігін түйсініп,
пайдаланады; оң көзқарасын ұмтылады; ұмтылады; көз мөлшерлеу
2. құрал-саймандар танытады. 2. белсенді қимыл, қажеттілігін дамыту;
және жабдықтар қозғалыстардың тек 2. қозғалыстың
көмегімен әрекет пайда ғана әкелетінін әдемілігін, әсемдігін,
етуге тырысады түйсініп, сол мәнерлілігін,
(әткеншек тебу, доп қозғалыстан рақат икемділігін ескереді.
лақтыру, ылдидан табады.
сырғанау).
Өздігінен, шығармашылық тұрғыдан және қалыптан тыс жағдайда өзінің білген-түйгенін қолдана алады
1. қарапайым ойын 1.белгілі бір 1. өзіндік қозғалысқа 1. әртүрлі құралдарды1. серуен кезінде дене
қимыл, қозғалыстарынептілігін толы ойындарда негізгі өздігінен қолдана шынықтырудың керек-жарағын
орындайды (арбаны көрсетеді; қимылдарды қолданады; отырып, керек- және басқа да
сүйреу, допты 2. алғашында 2. әртүрлі құралдармен жарақты, нышандарды құрал-саймандарды
домалату); меңгерген қимыл, ойнау кезінде өзінің пайдалануда пайдалана отырып, өзіндік
2. ересектерге қозғалыстарын жеке тәжірибесін шығармашылық пен қиялқимыл, қозғалыс
еліктей отырып ойын ойындарда, қолданады (доппен, элементтерін әрекеттерін қайталайды;
әрекеттерін күнделікті кеглимен және т.б.); танытады; 2. іс-әрекеттегі жағдайдың
орындайды өмірінде және 3. белсенді қозғалыстан 2. өз ағзасына өзгеруіне тез арада
серуендегенде рақаттанады. жүктемені өз бетімен ыңғайлана білу, тапқырлық
қолданады; үйлестіре біледі. пен оңтайлылық сияқты
3. күнделікті қасиеттерді көрсетеді;
іс-әрекетінде 3. жаттығуларды орындауда
нышандармен, шығармашылық тұрғыдан
музыкалық қарап, жүзеге асырады;
сүйемелдеумен 4. бірлескен
сюжеттік-рөлдік іс-әрекеттерде
ойындарға ұйымдастырушылық
қатысады. қабілеттерін танытады.
Кіші сала Салауатты өмір салты
Стандарт Стандарт Стандарт
1 жастан бастап 3 жастан бастап 5 жастан бастап 6 жасқа
3 жасқа дейін: 5 жасқа дейін: дейін: қауіпсіздік
қауіпті жағдайларда сақтық танытып, салауатты өмір сүру салты ережелерін біледі, ережелерін саналы түрде
шынықтыру шараларын өткізуде оң эмоция ересектердің көрсетуімен шынықтырудың орындайды, шынықтыру
білдіреді элементтерін орындайды шараларының маңыздылығы
мен қажеттілігін түсінеді

Бір жастан бастап 2 2 жастан бастап 3 3 жастан бастап 4 жасқа 4 жастан бастап 5 5 жастан бастап 6 жасқа
жасқа дейін жасқа дейін дейін жасқа дейін дейін
Тәрбиешінің көрсеткен үлгісі бойынша кейбір іс-әрекеті мен білгенін қайталау, жаңғырту
1. ересектердің 1. өз денсаулығын 1. өз денсаулығын 1. Жеңіл-желпі 1. Жеңіл жарақаттанғанда
көрсетуімен сақтауға септігін сақтауға септік жарақаттанғанда қарапайым медициналық
сауықтыру, шынықтырутигізетін кәдуілгітигізетін іс-әрекеттердіқарапайым медициналықкөмек көрсете алатын
шаралары мен басқа қарапайым орындайды (беті тайғақ көмек көрсете алатын дағдыларға ие.
іс-әрекеттерді іс-әрекеттерді жабындарда, дағдыларға ие. 2. Өз денсаулығын
(жаттығуларды) орындайды (қолына тепкішектерде абай болу,2. Өз сырқатының сақтаудың және мықтаудың
орындайды; үшкір заттарды ұсақ заттар мен т.б. алғашқы белгілерін тәсілдерін біледі.
таңертеңгі және тағыалма, тепкішектен мұрынға тықпаламау, байқап біледі. 3. Қауіпті құралдармен
басқа дамытушы аттап өтпеу, ыстықэлектр құралдарды 3. Науқастанып қалғанәрекеттесу барысында
жаттығулар мен заттарға тиіспеу, ұстамау, теледидар кезде негізгі өз-өзінқажетті ережелерді
ойындарды орындай ажыратқыштарға алдында ұзақ уақыт және ұстау ережелерін сақтайды.
алады; және тоқ көздерінежақын жерде отырмау); сақтайды. 4. Бейтаныс адамдармен
қауіпті қоршаған тиіспеу); бейтаныс адамдармен және инфекциялы қауіпті
құралдарды қолданудатаңертеңгі және кездескенде сақтық науқастармен
өз сақтығын тағы басқа танытады. қарым-қатынасқа баруын
танытады. дамытушы шектейтін ережелерді
жаттығуларды орындайды.
жасайды.
Өзінің не істеп, не қойғанын түсінеді, белгілі бір білім қорына ие
1. қауіпті жағдайда 1. жүріп келе 1. өз денесі мүшелерінің1. науқастанып немесе1.науқаста-нып,
сақтық танытады, жатқан көліктен қызметін және негізгі жарақаттанып қалғандажарақаттанып қалғанда
көзге бөгде заттар сақтану функционалдық жүйесінің ересектерден көмек немесе қиын жағдайларға
мен құмның түсіуіненқажеттілігін арнайы белгілерін сұраудың қажеттілігінұшырағанда ересектерден
сақтану, ауызға түсінеді (жолға түсінеді (көз — көреді, түсінеді; көмек сұрау маңыздылығын
бөтен заттарды қарай жүгірмеу, құлақ — естиді және тұлға аралық түсінеді (мәселен, полиция
салмау. жолға доп т.б.); қарым-қатынас қызметкерінен көмек
лақтырмау). өз денсаулығын сақтау жағдайында қажетті сұрау);
үшін гигиеналық ережелерді сақтау 2. тұлға аралық
шараларды орындаудың қажеттілігін қарым-қатынас жағдайында
маңызын түсінеді (ауыз түсінеді; қажетті ережелерді сақтау
қуысын шаю, сабынмен денсаулық сақтау үшінқажеттілігін, денсаулық
жуыну, тістерін ұйқының, тамақтанудыңсақтау үшін ұйқының,
тазалау); гигиеналық тамақтанудың гигиеналық
2. көшеде өз-өзін шаралардың, қимыл, шаралардың, қимыл,
ұстаудың қарапайым қозғалыстың маңызды қозғалыстың, шынығудың
ережелерін сақтайды екендігін түсінеді; маңыздылығын түсінеді;
(жолдың жүргінші жағында2. аяқжолдың неге қоғамдық орындарда өз-өзін
велосипед тебуге арналғандығын және ұстау ережелерін
болмайды); жолдың жүргінші орындайды;
3. бейтаныс және қауіптіжағымен жүру адам 3. спорттың адам
жағдайларда сақтық өміріне қандай өміріндегі маңыздылығын
таныту қажеттігін қауіп-қатер түсінеді.
түсінеді. туғызатынын біледі;
3. бағдар-шамның
белгілерін меңгеріп,
жаяу жүрушінің
ережелерін орындайды.
Өздігінен, шығармашылық тұрғыдан және қалыптан тыс жағдайда өзінің білген-түйгенін қолдана алады
1. гигиеналық және 1.нақты 1. негізгі гигиеналық 1. өзінің 1. өзінің валеологиялық
шынықтыру шараларынажағдайларда шараларды орындайды; валеологиялық алған алған біліміне сәйкес
өзінің оң көзқарасынқауіпсіздік гигиеналық және білімін күнделікті қауіпсіздік дағдыларын
танытады; ережелерін шынықтыру шараларын өмірде қолданады күнделікті өмірде
2. ересек- сақтайды (сабақ орындауға, өз-өзіне (мәселен, өзінің қолданады;
терден көмек сұрай барысында қызмет көрсетуге өзінің туған-туыстарын,үйіні2. үйдің тұрмыстық
алады. құрал-жабдықтарменоң көзқарасын танытады. ң нөмірін, көшесінің техникасы мен кейбір
, ойындарда); атауын білу); құралдарды пайдалану
2. су киіммен, су 2. жануарлармен және бойынша нұсқауларын және
аяқ киіммен жүруге өсімдіктермен қатынастиымдарын орындайды;
болмайтынын кезінде сақтық 3. жолда жүру ережелерін
түсінеді; танытады; орындайды;
3. гигиеналық және 3. қауіптен, 4. жайсыз-күйсіз жүрген
шынықтыру жарақаттанудан жануарлармен қарым-қатынас
шараларын сақтанудың тәсілдерінкезіндегі қауіпсіздік
орындауға өзінің біледі. ережелерін біледі;
оң көзқарасын 5. өсімдіктер-
танытады. мен қатынас кезінде сақтық
танытады, улы түрлерін
біледі.
ҚАТЫНАС БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

Кіріспе
Балалардың ақыл-ойы мен мінез-құлығының дамуында тіл маңызды рөл
атқарады. Тілдің, сөйлеудің немесе жалпы сөздің әсерінен баланың қабылдау
сипаттамасы өзгереді. Сөздердің ауызша көрсетілуі мен мән-мағынасын түсіне
бастағанда, бала қоршаған құбылысты басқалай қабылдай түседі. Сөйлеуді
меңгерген бала ең бастысы заттардың мән-мағынасын түсіне бастайды, демек,
сөйлеу арқылы қабылдаудың сенсорлық типі мән-мағыналық, заттық типке
ауысады.
Сөйлеудің әсерінен баланың жадында қайта өзгеру немесе жаңару үдерісі
болады. Алғашында алған әсерді жаңғырту барысында сөйлем құрап отырып, сол
сөздің әрмен қарай дамуы тек сыртқы жағдайлардың нәтижесінен ғана болмай,
оның орнын ауыстыратын сөз арқылы да бола алады.Ол бірінші және екінші
ишарат жүйелерінің арасында құрылған құбылысты алғашында қабылдаған сөз
арқылы пайда болады.
Сөйлеудің әсерінен бала іс-әрекетінің сипаттамасы да өзгеріске
ұшырайды. Бастапқыда, бала ойнап отырып, тікелей ересектерден үйренген іс-
әрекеттерін жаңғырта немесе қайталай бастайды. Содан кейін ғана, қоршаған
ортадан алынатын әртүрлі сыртқы түршіктіретін және бірнеше рет қайталанып
отыратын әсерден қалыптасып келе жатқан жүйке үдерісінің күрделенуімен
баланың іс-әрекеті де күрделене бастайды. Осылайша, бұрын көрген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.