МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР . . . 3

АНЫҚТАМАЛАР . . . 4

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР . . . 5

КІРІСПЕ . . . 6

1 МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1: 1. 1

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәні . . .: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәні . . .

11: 11

1. 1: 1. 2

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәні . . .: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыртырудың мүмкіндіктері . . .

11: 18

2 МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1: 2. 1

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдары . . .: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдары . . .

32: 32

2. 1: 2. 2

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдары . . .: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың әдіс-тәсілдері . . .

32: 50

2. 1: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдары . . .: 57

32:

2. 1:

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдары . . .:

32:

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 60

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

1 Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауы. «Қазақстан - 2050» стратегиясы - қалыптасқан мемлекеттік жаңа саяси бағыты Алматы: «Ақиқат» №1, 2013. - 18-19.

2 Қазақстан Республикасынының білім беру тұжырымдамасы.

3 Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы.

4 Назарбаев Н. Ә. «Қазақстан - 2030». Ел президетентінің Қазақстан
халқына Жолдауы.

АНЫҚТАМАЛАР

« Шығармашылық » деген сөздің төркіні, этимологиялық «шығару», «ойлап табу» дегенді білдіреді.

Әдіс - (метод; грек. Methods - теория, ілім, зерттеу жолы) - көзделген мақсатқа жетудің бірыңғайланған тәсілдері, тәртіпке келтіретін тәртіп жүйесі.

Мектепке дейінгі мекеме - сәбилік (2 айдан 3 жасқа дейін) және мектепке дейінгі жастағы (3 жастан 5 жасқа дейін) балаларды тәрбиелеуге арналған мекеме.

Мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту - мектеп жасына дейінгі балаларды отбасында немесе мектепке дейінгі ұйымда тәрбиелеу және оқыту.

Тәрбие әдістері - ересектер мен балалар арасындағы қоғамдық қарым-қатынастардан туындаған тәрбиелік әрекеттестік тәсілдерінің жиынтығы. Ол балалардың тіршілік, әрекет, қарым-қатынастарын ұйымдастырып, белсенділігін арттырып, тәртіпке келтіруді көздейді. Тәрбие әдістерінде тәрбиешінің тұлғалық ерекшелігі, кәсіптік құзыр деңгейі айқындалады.

Тәрбиеші - оқу - тәрбие мекемелерінде балалармен тәрбие жұмысын жүргізуші.

Білім беру - бұл ғылымдар жүйесінен білім алу және танымдық, іскерлік пен дағдыны қалыптастыру, оның негізінде жеке бастың көзқарасын, адамгершілік т. б. қасиеттерді қалыптастыру, адамның шығармашылық күші мен қабілетін дамыту процесі.

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР

МДМ - Мектепке дейінгі мекеме

ШҚ - шығармашылық қабілет

ББ - білім беру

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Заманауи қоғамда мамандардың кәсіби-шығармашылық деңгейіне, өндіріс пен әлеуметтік саладағы ғылымдардың жетістіктеріне және прогрессивті технологияны енгізу мерзімінің қысқартылуына қойылатын талаптар күшеюде. Бұған, 2012 жылғы желтоқсан айындағы Қазақстан Республикасының Президенті - елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ««Қазақстан-2050 стратегиясы» - кемелденген мемлекеттің жаңа саяси курсы» атты Жолдауында біз бәсекеге қабілетті ел болуымыз үшін, ұшқыр білімді ұлт болуымыз керек делінген [1] .

2015 жылға қарай Ұлттық инновациялық жүйе толыққанды жұмыс істеп, 2020 жылға қарай елде енгізілетін талдаулар, патенттер мен дайын технологиялар түрінде өз нәтижелерін беруге тиіс» - деген сөзі дәлел болады. Осы бағытта жасалып жатқан іс-шаралардың бірі - Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Ұйымына төрағалық етіп отырған 2010 жылы, еуропалық жоғары білім беру аймағына енуді көздейтін Болон процесіне қосылу туралы шешімнің қабылдануы да айрықша мәнді шара. Бұл оқиғаны білім беру жүйесінде көрініс алған елеулі тарихи оқиға десе болады.

Білім беру үдерісін бүгінгі күн талабына сай жаңаша ұйымдастыру ғалымдардан оның философиялық, педагогикалық-психологиялық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін терең зерттеуді, заманауи талаптарына қарай білім беру технологиялары мен әдістерін, дүниетанымның ұстанымдарын қайта қарастыруды, рухани-адамгершілік құндылықтарға бетбұрыс жасауды талап етеді.

Демек, жаңаша білім беру - жаңа білім мен дағдыны меңгерген, шығармашылық қабілеті жоғары, дербес ізденіс нәтижесінде елеулі мәселелердің шешіміне қол жеткізетін, ойлау қабілетімен ерекшеленетін тұлғаны қалыптастыруды көздейді.

Білім және кәсіби машық - заманауи білім беру жүйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары.

Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз болып қалғалы қашан. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс.

Білім беру жүйесіндегі оң өзгерістер біздің елімізде орын алып қалыптасып келеді. Жеке тұлғаның қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштаудағы оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыруды, білім берудің озық технологияларын пайдалануды жатқызуға болады. Оның себептерінің бірі қазіргі таңда ғылым мен техниканың дамуына, технология ғылым саласының озық жетістіктерінің өндіріске көптеп өзгерістер енгізуіне байланысты мектепке дейінгі мекемеде шығармашылық тұлғаға тән білім беру қажеттігі [2] . Шығармашылық - мәдени немесе материалдық құндылықтарды өз ойы бойынша жаңадан жасау ретінде жинақталғаны, әрі ол ойлаудың жоғары формасы болып табылады. Мектеп жасына дейінгі бала әлеуметтік-экономикалық жаңарулар тұсында қол жеткізген жетістіктерін меңгерумен қатар өз іс-әрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада мол табыстарға қол жеткізеді. .

Бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылуда мектеп жасына дейінгі балаларға білім берудің маңызы ерекше. Осыған орай балалардың білім жетістігін өркениетті елдердің білім деңгейіне көтеру, нәтижеге бағдарлап оқыту, ұлттық құндылықтарды білімгерлер бойында қалыптастыру, білім беруді ізгілендіру, жас ерекшеліктерін ескеру, фундаментальді білім беру, қазіргі оқыту технологиясын жетілдіру және т. б. басым бағыттарды 12 жылдық мектептің бастауыш сатысындағы пәндер бойынша мемлекеттік міндетті білім стандартын, оқу бағдарламасын жетілдіруде басшылыққа алудың қажеттігі туындап отыр.

Мектеп жасына дейінгі балаларға белгілі - бір көлемдегі білім, білік - дағдыларды меңгертумен бірге табиғат, қоршаған дүние туралы түсініктерін кеңейте отырып, оларды шығармашылық бағытта жан - жақты дамыту - бүгінгі күннің талабы.

Шығармашылық қабілеттілік - өз бетінше жаңа, бір бейне құруымен сипатталады, яғни іс-әрекеттің қандай түрінде болмасын жаңалық ашу арқылы, жасампаздық бейне жасау арқылы өзіндік жеке даралық дамудың бір көрінісін байқатқан жағдаймен түсіндіріледі.

Б. М. Теплов қабілетті адамдар арасындағы жеке даралық психологиялық өзгешілік деп қарастырады. Б. М. Теплов қабілеттілікке анықтама бере отырып, қабілеттіліктің үш белгісін көрсетеді. Біріншіден қабілеттілік бір адамды екінші адамнан ажыратуға негіз болатын жеке даралық психологиялық ерекшелік; екіншіден, қабілеттілікке барлық жеке даралық ерекшеліктерді жатқыза беруге болмайды, тек қандай да бір немесе бірнеше іс-әрекетті орындау барысында нәтижесі табысқа сәйкес жететін ерекшеліктерді, қабілет деп атауға болады; үшіншіден, «қабілет» түсінігі адамда бар білім, ептілік және дағдымен ғана шектеліп қоймайтындығын айтады, яғни тек ептілік, білім, дағды ғана бар деп айтуға болмайды, керісінше, сол ептілік, білім, дағдыны меңгеруге қабілетті деп санайды. Б. М. Теплов қабілеттіліктің дамуы - бір жақты ғана болмайды, оның қозғаушы күші қарама-қарсы ойлардың күресі деп көрсетеді [3] .

Б. Г. Ананьев қабілет мәселесін жетілдіре отырып, қабілет тек индивидтің белсенді іс-әрекетінде қоғамдық тәжірибені меңгерудегі психологиялық аспектісі ретінде ғана көрсетпей, сонымен қатар психологиялық құрылым ретінде жеке адамның қабілетке байланысын көрсетеді. Оның айтуы бойынша, қабілеттілік - ақылдың шығармашылық дамуының көрінуі. Тек білімдердің жинақталуы, әрі бұл білімдерді шығармашылық көрсетуінде ғана емес, жаңа бейне, жасампаздық әрекет құра алуы деп көрсетеді [4] .

ІІІығармашылық - бүкіл тіршілік көзі. Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі. Ал, бүгінгі күрделі жаңарулар тұсында білімгерлердің шығармашылық бастамасы басты нысанасы болып отыр. Мұндай күрделі мәселені шешуде мектепке дейінгі мекемелердің орны ерекше. Шығармашылық ұғымы мәдениеттің барлық дәуіріндегі ойшылдардың назарында болған. Ежелден-ақ ойшылдарымыз Жүсіп Баласағұн [5], Әл-Фараби [6], Абайды ерекше толғандырып, өз еңбектерінде адамның жеке басын, қабілеттерін дамытуды үнемі көтеріп отырған [7] . Педагогтар К. Д. Ушинский [8], Ы. Алтынсарин [9], А. С. Макаренконың [10] шығармаларында шығармашылықты дамытудың жолдары қарастырылса, бала шығармашылығына бағыт-бағдар беруді ең алғаш мазмұнына енгізген М. Жұмабаев болатын [11] . Психологтар мен ғалымдар Л. С. Выготский [12], В. В. Давыдов [13], Л. В. Занков [14], В. А. Крутецкий [15], өз республикамыздағы көрнекті ғалымдар Т. Тәжібаев [16], М. Мұханов [17], Ж. М. Әбдилдин [18], Қ. Б. Жарықбаев [19], Т. С. Сабыровтың еңбектері жеке тұлғаны дамыту мәселесінің теориясы және практиканың алтын қоры деп білеміз [20] . Бәсекеге қабілетті мектепке дейінгі баланың шығармашылық қабілетін қалыптастыру тәрбиешінің білімділігін, жан-жақтылығын және кәсіби шеберлігін талап етеді. Тәуелсіз мемлекетіміздің бүгіні мен ертеңі тәрбиеленушілерді тәрбиелеуде болашақ тәрбиеші қолында екенін ескере отырып, жан-жақты дамыған тұлға тәрбиелеу - кезек күттірмейтін мәселелердің бірі. Ел Президенті Н. Назарбаев өз Жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады»- деген [21] .

Еліміздің болашағы бүгінгі мектеп жасына дейінгі ұрпақ екені даусыз. Ертең ел тізгініне ие болар жеткіншектеріміздің білімді, тәрбиелі, жан-жақты болып қалыптасуының қамтамасыз етілуі - мемлекеттік маңызы бар іс. Бүгінгі таңда білім саласында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Осы өзгерістерді жүзеге асыру, әсіресе, болашақ тәрбиешілердің біліміне, кәсіби шеберлігіне көп байланысты.

Шығармашылық - өте күрделі психологиялық процесс. Ол іс-әрекеттің түрі болғандықтан тек адамға ғана тән «Шығармашылық» сөзінің төркіні - шығару, ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп түсіну керек. Философиялық сөздікте «Шығармашылық - қайталанбас тарихи қоғамдық мәні бар, жоғары сападағы жаңалық ашатын іс-әрекет» деп түсіндіріледі. Ұзақ жылдар бойы шығармашылық барлық адамның қолынан келе бермейді деп қарастырылып келсе, қазіргі ғылым жетістіктері кез-келген баланы шығармашылық деңгейге көтеруге болатындығын айтуда.

Шығармашылық қабілеттердің өзі де білім базасына, іс-әрекеттердегі технологиялық процестерді жүзеге асыратын іскерліктерге байланысты болып табылатыны белгілі. Мектеп жасына дейінгі баланың шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту мәселесі Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасын Білім туралы заңында білім беру мекемелерінің ең негізгі мақсаты дүниешығармашылық, құзырлық, шығармашылық деп атап көрсетілген [22] . Аталмыш құжатта “шығармашылық” ұғымына “… адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі” ретінде сипаттама берілген. Қазақстан Республикасы гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында былай делінген: “Білім берудің гуманитарлық сипаты, онда адам жай зерттеу объектісі ретінде ғана емес, ең алдымен шығармашылық пен таным субъектісі, құдіретті мәдениет үлгілерін дүниеге әкелген әрі өзінің шығармашылыққа деген құлшынысымен мектеп жасына дейінгі балаларды баурап әкететін субъект ретінде бедерленеді” [23] . Бұл айтылғандар білім берудің басты мақсаты тәрбиешілерге дүние заңдылықтарын, фактілерін таныту дегенді аңғартады. Оқу-тәрбие үрдісінде мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін арттыру жағын ойластыруды алға тартады. Елімізде білім беру жүйесіндегі оң өзгерістер орын алып қалыптасып келеді. Солардың қатарына тәрбиеленушілердің қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштаудағы оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруды, оқытудың озық технологияларын пайдалануды айтуға болады. Оның себептерінің бірі қазіргі таңда ғылым мен техниканың дамуына, технология ғылым саласының озық жетістіктерінің өндіріске көптеп өзгерістер енгізуіне байланысты жоғары оқу орындарында шығармашылық тұлғаға тән білім мен іскерлікті беру қажеттігі. Шығармашылық тұлға қабілеттер арқылы көрініс табады. Ол көріністер адамның қасиеттерінің психологиялық ерекшеліктері, немесе адамның психологиялық қасиеттерінің жиынтығы ретінде айқындалады. Шығармашылық қабілет жөнінде өз ойларын көптеген ғұламалар еңбектерінде жазып қалдырған. . Қабілеттер жайлы, оның адамның еңбектік сферасына байланысты зерттеулер жүргізілді. Мәселен, математикалық қабілеттер, педагогикалық қабілеттер. Сондай-ақ балалардың шығармашылық қабілеттіліктерін дамыту және т. б. мәселелер бойынша зерттеудің жаңа бағыттары белгіленді . Республикамызда шығармашылық қабілеттерін дамыту бойынша бірқатар зерттеулер жүргізілді. Олардың ішінде жоғарғы сыныптарға шығарма жазғызу (Ә. Қоңыратбаев [24], С. Тілешева [25] ), балаларды сөз өнеріне баулу арқылы көркем-шығармашылық қабілеттерін дамыту (Ф. Жұмабекова [26] ), бала шығармашылығын дамытудың дидактикалық мүмкіндіктерін ғылыми-педагогикалық тұрғыдан тұжырымдау (А. Б. Мырзабаев [27] шығармашылық іс-әрекетке оқытудың ғылыми-дидактикалық негіздерін анықтау, шығармашылық қабілеттерін дамыту (Б. А. Тұрғынбаева [28] ) мәселелері тереңінен зерттелген. Оқытудың шығармашылық бағыттылығын күшейту, мектеп жасына дейінгі балалардың қабілеттілігін дамытуға басшылық жасаудың мақсаты - бағыт-бағдар беру. Ал оларға педагогикалық ықпал ету - педагогикалық ғылымның негізгі мәселелерінің бірі Қазіргі дамып жатқан заманымызда жан-жақты, шығармашылық қабілетін қалыптастыруды теориялық-әдіснамалық тұрғыдан зерттеп, оның жолдарын анықтау, ғылыми-әдістемелік жүйесін құру тақырыпты нақтылап, айқындауға және «Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру» тақырыбын таңдауға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыруды ғылыми тұрғыда айқындау және оның тиімділігін дәлелдеу.

Зерттеудің міндеттері:

- мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәнін анықтау.

- мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыртырудың мүмкіндіктерін қарастыру.

- мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру жолдарын нақтылау.

- мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың әдіс тәсілдерін қолдану.

Зерттеудің нысаны: Оқу -тәрбие үдерісі.

Зерттеудің пәні: тіл дамыту пәні арқылы шығармашылық қабілетін қалыптастыру.

Зерттеудің көздері: Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, Н. Ә. Назарбаев., «Әлеуметтік-экономкалық жаңғырту-Қазақстан дамуының басты бағыты» 2012, 27 қаңтар, Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, озат тәрбиешідердің, тәрбиешілердің тәжірибелері.

Зерттеу әдістері мен әдістемелері. Әдебиеттерге теориялық талдау жасау, балалардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыру әдістері, әңгіме әдістері, әдістемелері қолданылды.

Зерттеудің ғылыми жаңалықтары:

- Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін тіл дамыту пәні арқылы әдіс-тәсілдерінің айқындалуы;

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін

қалыптастырудың ұғымдары нақтыланды.

Қорғауға ұсынылатын ғылыми тұжырымдамалар мен нәтижелер:

- Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың мазмұны айқындалды;

- Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың әдіс-тәсілдері қолданылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәні

Бүгінгі жоғары білім берудің көп деңгейлі құрылымы, жоғары оқу орнының халықаралық білім беру жүйесіне жоспарлы интеграциялануы және оларды қоғамның талаптарына сай басқару мәселелері білім беру саласына жаңа тәсілдерді енгізуді талап етуде. Білім саласына ендірілетін жаңалықтың қайсы бірі болмасын арнайы даярлықты талап етеді. «Шығармашылық қабілет» ұғымы жалпы «қабілеттілік» ұғымынан оның дербес біртектес бір түрін - шығармашылық қабілетті іріктеу үдерісінде «шығармашылық» пен «қабілет» ұғымдарын синтездеу нәтижесінде құрылады.

Шығармашылық проблемасы адамзатты күні бүгінгі дейін толғандырып келген, әлі де зерттеуді талап ететін күрделі проблема болып табылады.

Шығармашылықты - адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылысы, ізденіс жасау әрекеті, оның заңдылықтарын оқып-біліп, үйрене алатын кәсібі деп түсінеміз.

Мектепке дейінгі кезең баланың мінез-құлқының негізі қаланып, шығармашылық қабілеті енді ояна бастайтын жауапты уақыт десем артық айтқандық емес. Дәл осы сәтте берілетін білім мен тәрбиенің заман талабына, әлеуметтік сұранысқа сай болуы өте маңызды. Сондықтан әдістемелік бірлестіктің жоспары аясында тәрбиешілер жұмысы бүлдіршіндерді шығармашылыққа баулып, жан-жақты тұлға қалыптастыруды, баланың бойындағы иненің жасуындай талабын әрі қарай ұштауды көздейді. Тәрбиешілер үнемі шығармашылық ізденіс үстінде жүріп, тәлімгерлік тәжірибелерін толықтыра түседі.

Мектепке дейінгі балаларды оқыту және тәрбиелеу, дамытуды одан әрі жетілдіру жолдары қазіргі кезде мектепке дейінгі білім беру заңдарында айқындалып берілген. Бұрынғы қалыптасқан концепциялар, оның өзгешелігі тек оқыту, білім, білік дағдыларын қалыптастыру ғана емес, бүкіл оқыту үрдісін жан-жақты ұйымдастыру мақсатын көздейтіндігінде және баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен дамуына бағытталады.

Ғылыми-әдістемелік еңбектерді зерделей отырып, психологиялық тұрғыдан шығармашылықты - адамның өз бетінше іс-әрекетінің және белсенділігінің бір түрі, мұнда ол үлгі немесе көшірмеден экспериментке көшіп, қоршаған ортаны өзгерте отырып, қандайда бір құнды жаңа нәрсені жасау, шығармашылық актінің болуы деп түсінеміз. Мұндағы шығармашылық акт - жаңашылдығы, ерекшелігі және бірегейлігімен ерекшеленетін өнімді жасауға қабілеттілік, түрткі. Сондай-ақ, адам психикасының жұмысын білімді операциялау үдерісі ретінде қарастыра отырып, оның мынадай құраушыларын көрсетуге болады: білімді алу, білімді қолдану, білімді түрлендіру . Білімді алу жүйесін оқыту сипаттайды, білімді қолдану қабілетін алынған білімдердің негізінде мәселені шешу қабілетін көрсететін интеллектпен теңестіру мүмкін., ал білімді түрлендіру үдерісін (елестету, фантазия, болжам тудыру т. б. ) креативтілік (жалпы шығармашылық қабілеті) сипаттайды. Мұндай теңестіру интеллектуалдылық және шығармашылық үдерістердің ара қатынасын қарастыруға алып келеді.

Шығармашылық үдерісті интеллектуалдықтан ажырату үшін адамның психикасында саналы және санадан тыс іс-әрекеттерді ажырата білу қажет. Мәселен, күрделі шығармашылық тапсырмаларды шешу үдерісінде бірнеше сатыдан өтуге тура келеді: алдымен жаңа тапсырманың шарттарына дайын білімді қолданады; содан соң табанды, бірақ нәтижесіз әрекеттердің арқасында шешім біртіндеп ойда көріне бастаған кезде “идеяның инкубациясы” сатысына көшеді; кейіннен ойды тиянақтау нәтижесінде шығармашылық шешімді табуды көрсететін білімді түрлендіру іске асады. Бұл сатылардың тізбегі ғылыми жаңалықтарды сипаттау кезінде бірнеше дүркін қайталанып, бекітіледі. Демек, шығармашылық үдерістің интеллектуалдылықтан айырмашылығы, онда сана пассивті болып, шығармашылық жағы ғана қабылданады. Санадан тыс әрекет шығармашылық өнімді белсенді түрде тудыра отырып, оны санада көрсетеді. Мұндай басқарылатын іс-әрекетті жүзеге асыру кезінде басқа да қатынастар болады: сана белсенді, ал санадан тыс әрекеттер рецептивті болып, ақпарат сана үшін көрсетіледі.

Сонымен шығармашылық − индивидтің психикасында білімді қолдану мен түрлендіру үдерістерінің ерекшеліктерімен байланысты үдеріс. Мұндағы іс-әрекет өнімін шығармашылық ретінде бағалау критерийлері оның жаңашылдығы, ерекшелігі, мәнділігі , және т. б. болып табылады, сондай-ақ шығармашылық кезеңдеп жүреді.

Психологиялық ғылыми зерттеулерде шығармашылықтың басты белгісі - құбылыстар мен заттар, үдерістер немесе олардың шығармашылық індегі көрнекі-сезімдік немесе ойлау түрлерін түрлендіре білу, ал екінші белгісі - оның ерекшелігі деп көрсетіледі. Демек, шығармашылықты - қайсыбір үдеріс барысында әріптер, операциялар немесе жаңа құралдар көмегімен ерекше заттарды не бейнелерді жасау іс-әрекеті деп түсінуге болады. Сондай-ақ шығармашылық ұғымын былайша қорытындылауға да болады: шығармашылық - өте күрделі үдеріс, өйткені онымен айналысатын адам мақсатты сезінеді, міндет қояды және оның шешімін іздейді; шығармашылық үдерісте ішкі түйсіктің де, елестетудің де, қиялдың да орны ерекше; шығармашылық мәселелерді шешу: қуану, қанағаттану, тілек т. б. ішкі сезімдермен байланысты. Әйткенмен де, бұл кезеңдер шығармашылықтың ерекшеліктерін толық ашып көрсете алмайды.

Ғылыми еңбектерді зерделей отырып, біз шығармашылық үдерістің мәні барлық адамдар үшін бірдей деп айта аламыз. Шығармашылықтардың айырмашылығы олардың нақты материалында, жетістіктерінің өлшемінде және оның қоғамдық мәнділігінде. Шығармашылық үдерісті үйрену үшін данышпандарды зерттеудің қажеті жоқ. Оның бастауы өмірдегі барлық мәселелерді шешуде кездеседі. Тек мұнда адамның көрегендік танытуы және де оның өткір көзбен емес, ең бастысы ми арқылы “көре” білуі керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.