Мектептегі оқыту процесінде халық педагогикасының үлгілерін орынды пайдаланудың маңызы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруде халық педагогикасының үлгілерін пайдалану

Қоқымбаева Т. И. -п. ғ. к, доцент (Алматы қ., ҚазмемқызПУ)

Мектептегі оқыту процесінде халық педагогикасының үлгілерін орынды пайдаланудың маңызы зор. Халық педагогикасының негізгі салалары: ауыз әдебиеті және ұлттық салт-дәстүрлер.

Салт-дәстүрлер ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге дамып келе жатқан тарихи және көне процесс. Ол ұрпақ тәрбиесінен, мәдени тұрмысы мен шаруашылық тіршілігінен көрініс беретін құбылыс.

Әдептілік негіздері - дәстүрлер мен әдеп - ғұрып, салттар. Дәстүр, әдет-ғұрып пен салт-сана қоғамдағы әлеуметтік қатынастар түрлерін, қоғамның мәдени денгейін көрсетумен қатар, тәрбие талаптарының негізін құрайды, адамдардың қоғамдасып өмір сүруінің және ұйымдастыруының маңызды формаларын көрсетеді.

Бастауыш сыныптарда ұлттық тәлім-тәрбие беруде “Әдеп әліппесі” пәнінің маңызы зор. Осы пәннің алғашқы бағдарламасы және оқулықтарын дүниеге келтірген ғалым-педагогтардың С. Қалиев, Ә. Табылдиев және т. б. еңбегін ерекше атап өту жөн.

Олардың пікірі бойынша, “Әдеп әліппесі” пәнінің мақсат міндеттері мен мазмұны мынадай бағытта болуға тиісті.

“Әдеп әліппесі” пәні жас ұрпақтың есті, еңбек сүйгіш, адал, әділ, ізетті де шабытты азамат болып өсуіне игі ықпалын тигізетіні бақылау нәтижесінде анықталады. Алайда, аталмыш пен мазмұны арқылы ХХІ ғасырда өмір сүріп, еңбек ететін саналы азамат тәрбиелеудегі қоғамдық сұраныс толық орындалмайды. Сондықтан, ата дәстүріміз кешенді түрде жаңғыртып, бүгінгі педагогикалық талаптарға сай қолдану ләзім. Ол үшін, мектептегі барлық пән мазмұнына мүмкіндігінше халық педагогикасын ықшамдап орынды енгізу.

Халқымыздың ұлдары мен қыздарының санасына сіңіріп, салт-дәстүрін сақтауға, әдет-ғұрпын кеңінен қолдануға үйрету үшін әр сабақта тиісті жерінде пайдалана отырып қалыптастыруымыз керек.

Оқушы өзінің жеті атасын біліп, оған қосымша атаның өсу, өмір сүру жолын, елді қорғаған қазақ батырларының ерлік жолын, халықтың әні мен күйін, термешілерін білуге тиіс.

Осы мақсатқа орай 4-сыныптың қазақ тілінен өткізілген «Мақал-мәтел» тақырыбына оқушыларға төрт түлік малға, достыққа, бірлікке, еңбекке байланысты мақал-мәтелден білетіндерін айтқыздым, мағынасын түсіндірдім. Өтілетін тақырыпқа байланысты оқушыларға алдын ала тапсырма беріліп, оны дәптерлеріне жазып, жаттап келу тапсырылды.

Төрт түлік туралы өлең-жырлар, мақал-мәтелдерді көп айтқан қатардың жеңімпаз болатындығы ескеріліп, ол малдардың бізге қандай пайдасының барын, олар туралы жұмбақтар шешілуі айтылды.

Арнаулы «Білім мен салт-дәстүр сыны» атты жасалған қалталардан оқушылардың өз қалауы бойынша карточкалар алынып, бірі - сабақтың негізгі тақырыбына байланысты сұрақ та, екіншісі - халықтық дәстүрге байланысты сұрақтар қойылды.

Жер жүзінде екі мыңнан астам ұлттар мен ұлыстар тіршілік етеді десек, солардың әрқайсынының өзіне ғана тән әдет - ғұрыптары, салт - дәстүрлері бар. Олар халық мәдениетінің аса мәнді құрамдас бөлігі, одан сол халыққа жататын адамдар мәдениетінің денгейі, рухани байлығы, басқа ұлттар мен ұлыстардан, халықтардан айырмашылығының барлық белгілері айқын танылады. Сонымен қатар салт - сана, дәстүр қатып - сіңген, мәңгі өзгермейтін нәрселер емес, елдің экономикасының, мәдениетінің өркендеуімен бірге олардың озықтары одан әрі дамып, жаңғыра түседі, тозықтары қолданыстан қалып, ұмыт бола береді.

Дәстүр ұғымы барлық халықтарда бар. Ол тарихи негізінде қалыптасып, ұрпақтан - ұрпаққа берілетін әдет - ғұрып, жалпыға бірдей тәртіп, әдет - инабат нормасы болып табылады. Дәстүр өзінің негізі мен қалыптасуы, өмір сүру жағынан барынша ұлттық сипатта болады, әрбір халық жалпы адамзат мәдениетіне санасымен үлес қосады.

Дәстүрлердің жалпыға ортақ ең маңызды қызметі - адамдар арасындағы өркендеп және өзгеріп отыратын тұрақтылықты ретке келтіріп отыру болып табылады.

Тұрақтылық болмаса, даму да болмайды. Демек, дәстүрсіз қоғамдық қатынастардың қалыптасуы, дамуы, өзгеруі мүмкін емес. Тұрақтылықты реттей отырып, дәстүр қоғамдық болыстың ең маңызды негізін түзеді. Қоғамдық қатынастар тарихи дамудың әрбір жаңа сатысында сақталып қана қалмастан, өзгеріп, жаңара береді. Сөйтіп, дәстүрлер арқылы қайта жаңғыру пайда болады, ескі қатынас түрлерінен қазіргі және болашақтағы қатынас түрлері келіп шығады. Соның нәтижесінде әрбір жаңа ұрпақ өткен ғасырлар мұрасының әсеріне ұшырап, оған өндіріс тәсілдері мен оған сәйкес келетін өндірістік қатынастарды реттеу формалары ғана емес сонымен бірге қоғам мүшелерін өзімшілдіктен, томаға тұйықтықтан құтқаратын құрал деп есептейді.

Дәстүрдің тағы бір қызметі - жақындастыру. Бұл жерде дәстүр әлеуметтік бірлікті қалыптастырудың құралы және ұйытқысы, ережесі сипатында көрінеді. Мұның тарихтағы айқын мысалдарының бірі - рулық қауымдастықтар, олардың ауыз бірлігі, тұтастықтарын ақтауға ұмтылушылық. «Кімнің жерін жайлайсың, соның жырын жырлайсың» деген мақал соған байланысты айтылған. Шынында да, дәстүр жақындастырады, араластырады, біріктіреді. Сонымен қатар оның қоғамилығы кейде тікелей емес, сырттай, жанамалай да көрініс береді.

Дәстүр, салт - сана, әдет - ғұрып - жалпының ортақ игіліктері. Өйткені өз елінің, халқының ортасында өмір сүре отырып, оның салт - сана, әдет - ғұрыптарынан тысқары тұратын адам жоқ. Тегінде осындай адам бола қалғаның өзінде оның басқа бір халықтың дәстүрімен тоқайласуына, яки санасуына тура келеді. Өйткені адам қоғамда өмір сүреді, ол қоғам оған өзінің әдептілік-тәрбиелік қағидаларын, көнеден орныққан жол-жосынды орындауды, сақтауды талап етеді.

Егеменді ел жастарының санасын ұлттық ұлағатты қасиеттерді сіңіре білу дәстүрінің мәні зор. Ақынжанды, ақжарқын, шешен, өнерпаз, өнегелі халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан таным-тәрбиелік әдеттері мен ережелері, рәсімдері мен салт-саналық дәстүрлерді жас ұрпақтың жас жүесіне әсер етіп, санасына сіңсе, ол ұлттық мәдениетті игереген иманжүзді, инабатты, жалпы адамзаттық, асыл қасиеттерге, ие болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.