Хроматография әдісі туралы түсінік

Жоспары:

I. Хроматография әдісі туралы түсінік

II. Хроматографиялық әдістің жіктелуі

III. Темірді (III) және мысты (II) бағаналы хроматография әдісі арқылы бөлу

IV. Алма шырынындағы Fe3+ ионын хроматографиялық әдіс арқылы анықтау

V. Хроматография әдісінің медико . биологиялық зерттеулерде қолданылуы.

Әдебиеттер

Хроматография. Хроматография әдісінің негізі.
Әдістің тарихынан: алғашқы рет хроматография әдісін орыс ботанигі М.Цвет 1903 жылы ашты. М.Цвет заттарды бір-бірінен ажырату үшін және тазарту үшін олардың сұйық фазаларының қатысында әртүрлі адсорбцияланғыш касиеттерін қолданды. Қүрамы күрделі қоспаларды бІр-бірінен ажырату әдістері осы адсорбция құбылысына негізделген. Оны хроматография әдісі деп атайды. Қоспалар құрамындағы заттардың
1) Агрегаттық күйіне сәйкес хроматографияның газдық, сұйықтык;
газды- сұйықтық түрлерін ажыратады.
2) Қоспаларды бір-бірінен ажырату механизіміне қарай: адсорбциялық,
таралу және ион алмасу түрлері болады.
3) Хроматографияны жүргізу әдісіне сәйкес: бағаналық, капилярлық
қағаздық және жұқа қабаттық түрлері.
4) Адсорбент қабаттық бойымен жүретін қозғалмалы фазаның орын
ауыстыру әдісіне қарай: фронтальды, аіікындауііы және орын басушы
түрлерін ажыратады.
5) Хроматографиялық процесті жүргізу мақсатына қарай:
а) қоспалардың сапалық және сандық анализінде;
6) препаративті (таза заттарды алуда);
в) химиялық процестердің кинетикасында қолданады, катализатор, ерітініділер - жүйе қасиеттерін зерттеуде қолданылатын хроматографияны бейаналитикалық деп атайды.
Хроматографияның жалпы түсініктері.
Хроматография дегеніміз қоспадағы заттардың бір-бірінен ажыратуға қолданылатын физико-химиялық әдіс.
Хроматография химия , биология, медицинада мұнай өндірісінде кең өріс алды. Бұл әдіс арқылы амин қышқылдары, ферменттерді тағы да басқа заттарды таза күйінде бөліп алуға мүмкіндік туды. Ағзадағы зат алмасу процесстері, витаминдер, алкалоидтар туралы ілім толығымен хроматография әдісімен алынған.
Хроматографиялық әдістердің жіктелуі
Жоғарыда айтылғандай хроматографияның 4 түрі болады:
1. адсорбциялық
2. ион алмасатын
3. үйлестірушілІк
4. гель хроматографиясы
Адсорбциялық хроматография. Бұл әдіс заггарды бір-бірінен ажырату,
олардың әртүрлі адсорбциялануына және қозғалу жыддамдығының түрліше болуына негізделген. Адсорбент ретінде А12О3, СаСО3, МgО, қант, крахмал қолданады. Осы адсорбенттермен толтырылып түтік арқылы бірнеше заттардың қоспаларынан тұратын зерттелетін ерітінді өткізіледі. Ажыратуға тиісті заттардың адсорбциялану қабілеті әртүрлі болғандықган бұл заттар түтік бағанасын бойымен бір-бірінен әртүрлі қашықтықта орналасқан. Жоғары жағында адсорбциялануы күшті заттар одан әрі адсорбциялануы төмен заттар орналасады. Егер қоспа құрайтын заттардың түсі әртүрлі болса, оларды ионы түтік бағанасы болғанда түсті зоналар пайда болу арқылы көруге болады. Осылай бір-бірінен болінген заттарды таза күйінде бөліп алу үшін шыны түтіктен зона бойынша кесіп алады. Содан соң әрбір зонадағы адсорбцияланған затты сол затқа лайық еріткіш арқылы бөліп алады. М. Цвет осы ашқан әдіске сүйеніп жапырақтың жасыл пигменті төрт түсті компонеттен тұратындығын анықтады:хлорофилл, ксантофилл, каротин, хлорофилл.
Ион алмасу хроматографиясы. Зерттеуге алынған ерітіндідегі иондарды

Әдебиеттер:

1. Бірімжанов «Жалпы химия» Алматы 1991ж.
2. Сейтімбетов «Химия» Алматы 1994ж.
3. Құлажанов «Аналитикалық химия» .
4. Әмірқожаева «Физикалық және коллоидтық химия» Алматы 2006ж.