Мектепке дейінгі мекемені басқару пәнінің ОҚУ БАҒДАРЛАСЫ
Қ.А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ТАРИХ - ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасы
Білім алушыларға арналған
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Мектепке дейінгі мекемені басқару пәнінің
ОҚУ БАҒДАРЛАСЫ
5В050101- Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығына арналған
ТҮРКІСТАН
2013ж
Пән атауы Пән коды Кредит саны
Мектепке дейінгі MDDB 4206 Курс
мекемені басқару Семестр
Мамандық аты Мамандық шифрыКафедра Факультет
Мектепке дейінгі 5В050101 Жалпы педагогика Тарих-педагогика
оқыту және және
тәрбиелеу этнопедагогика
Пән өткізу уақыты және орны Дүйсенбі. Сағат: 9.25-10.15
аудитория-217
СОӨЖ уақыты Дүйсенбі. Сағат:
--------------------------
Оқытушының аты жөні Контактактілік ақпарат телефон. 8702 655 06 08
лауазымы, дәрежесі @mail kuni-sulu2010
атағы
Магистр-оқытушы Қазиева
К.О
Оқытушы қолы ______ Кафедра меңгерушісі _________________ Рысбекова А.
Лекция тезистері
1-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекемені ұйымдастыру және басқару пәні
Мақсат міндеттері .
ҚР. Білім туралы заңында т.б. басқа нормативті құжаттарда мектепке
дейінгі мекеме қызметі мәселелері
Мектепке дейінгі мекеме мен мектептегі білім үрдісінің мақсатын,
міндетін,
әр баланың дамуына жағдай жасайды (денсаулығын сақтау, эмоционалдық
саулығы).
Мектепке дейінгі мекеменің міндеттері:
- салауатты өмір сүру салтының құндылығына балаларды қатыстыру;
- эмоционалдық аман-саулығын қамтамасыз ету, әр түрлі көркемдік іс-
әрекет түріне
- талабын, білуге құмарлығын, еркіндігін дамыту;
- айналадағы әлем жайында білімін қалыптастыру;
Мектепке дейінгі мекеменің методологиясының негізі - тәрбиенің мақсаты
және міндеті туралы тұжырымдамалар, мемлекетімізді басқару туралы заңдар.
Алда тұрған жаңа міндеттер білім беру ісін басқаруды жетілдіруді талап
етеді.
сүйенетін дерек көздері:
• басқару туралы заң;
• Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы;
• білім беру ісін басқару тәжірибесі.
Мектептану мектепті басқару тәжірибесіне сүйеніп, озат тәжірибені
насихаттап тәжірибеге енгізеді.Мектептану үшін маңызды дерек көзі белгілі
педагогтардың мектепті басқару жөнінде берген құнды ұсынбалары. Бірақ оны
сын көзбен оқыған дұрыс.Мектептану мазмұны: мектепті басқарудың негізгі
принциптері; білім беру ұйымдарының қызметі; мектептің ішін басқару
мазмұны; әдістері, т.б. Мектептанудың зерттейтін саласы дидактика мен
тәрбие саласынан өзге, оларды қайталамайды.
Педагогикада халыққа білім беру ісінде шешілмей отырған мәселелерді
шешіп, мектептегі лауазымды адамдардың іс-әрекетін оқу-тәрбие процесіне
басшылық жасауына керекті жұмыс түрлері мен әдістерін зерттейтін сала
елеулі орын алады. Осы мәселелерді мектептану курсы зерттейді..
Мұғалімдердің біліктілігін көтеру жүйесі, озат тәжірибені жинақтау түрлері,
әдістері қаралады.
Бала бақша мен мектептің өзара байланысы бойынша жұмысын ұйымдастыру:
мектепте оқып үйренуіне жағдай жасау;
мектепте оқуға психологиялық дайындығын қалыптастыру;
бала дамуының үдіксіз білім беру жүйесін құру.
Бала бақшаның негізгі мақсаты:
денсаулығын сақтау, нығайту;
психологиялық дамуына жағдай жасау (есте сақтау, ойлау, қабылдау)
мектепте оқуға дайындау (мектеп, мектеп ережесі, қоңырау, үзіліс)
Мектептің мақсаты:
денсаулығын сақтау нығайту;
қабілеттерін, ойлауын дамыту;
ерік, жігер сезімін дамыту.
Екі ұйым арасындағы әрекет:
Мектепке дейінгі мекеме —танымдық әрекет —мағлұмат алады, талдайды,
ойнайды,
Мектеп пен бала бақшадағы сабақтарды салыстыра отыра келесі ұқсастықтарды
Бір маңыздылық: балалардың танымдық әрекетін басқару, білім және білікпен
Айқын және қатаң ұйымдастыру: әрқашан, әр уақытта нақты сабақ
Мектеп пен мектепке дейінгі білім беру мекемелерінің оқу үрдісінің
Мектеп Мектепке дейінгі білім беру мекемелері Оқытудың мазмұны Балаларды
мектепке даярлау кезеңінде назардан тыс қалатын жағдайлар да
баланың дене бітімімен бірге, саусақ сүйектерінің дамуы мен көру
іс-әрекетін жүйелі ұйымдастыра білуі; құрбыларымен, үлкендермен қарым-
қатынасы;
қоршаған ортасын қабылдау бейімі т.б.. Мектепке дейінгі білім беру мекемесі
мен бастауыш мектеп сатысындаКөбіне бастауыш мектепте мектепалды дайындық
тобының әдіс-тәсілдерін, жұмыс түрлерінМұндай жерде көбіне балалардың
негізгі қызметі ойын екені белгілі Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру
институты бастауыш білім беру мен
бала дамуының тиімді жақтарын қамтамасыз ететін үздіксіз білім беру
заман талабына сай мектепке дейінгі мекеме мен бастауыш білім
мектепте оқуға бейімделуіне, әр баланың жеке тұлғалық дамуына оң
мектепке психологиялық жағынан дайындығын қамтамасыз ету;
жаңа шығармашылық шеберханалар мен жобалар құру.
Мақсатқа жету үшін Мекеме келесі жұмыс бағыттарын жүзеге асырады:
- Қазақстан Республикасының барлық типтегі және түрдегі мектепке дейінгі
ұйымдарын, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарын
бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етуді жетілдіру бойынша нұсқаулық
әзірлеу масқатында оның жағдайын зерттеу және талдау;
- мектепке дейінгі ұйымдардың, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды
сыныптарының педагогикалық қызметкерлерінің кәсіби құзыреттіліктерін
арттыру мақсатында мектепке дейінгі білім беру саласындағы инновациялық
қызметтің Отандық және шетел тәжірибелерін зерттеу, талдап қорытындылау,
тарату;
- педагог-ғалымдардың және олардың мектепке дейінгі білім беру саласындағы
ғылыми зерттеулерінің библиографиялық қызметінің электронды және баспа
мәліметтер қорын құру;
- мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың өзекті сұрақтары бойынша жалпы білім
беретін мектептердің мектепалды даярлық сыныптары мен мектепке дейінгі
ұйымдарды әдістемелік сүйемелдеу және тәжірибелік көмек көрсету;
- жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптары мен мектепке
дейінгі ұйымдардың педагогикалық қызметкерлерін аттестациялауда әдістемелік
сүйемелдеу;
- оқу-әдістемелік кешендерді әзірлеу және өңдеу, мектепке дейінгі
ұйымдардың педагогикалық қызметкерлері мен тәрбиеленушілердің ата-аналарын
жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарын ақпараттық және
әдістемелік сүйемелдеу үшін ғылыми-тәжірибелік журналдар шығару;
- мектепке дейінгі ұйымдар базасында эксперименталды алаңдарды құру бойынша
жұмыстарды ұйымдастыру және әдістемелік нұсқауларды басып шығару арқылы
эксперименталды алаңдар жұмысының нәтижелерін тарату;
- конференциялар, кеңестер, семинарлар, дөңгелек үстелдер, педагогикалық
оқулар, мектепке дейінгі ұйымдардағы педагогикалық қызметкерлердің кәсіби
шеберліктері бойынша байқаулар сондай-ақ тәрбиеленушілер үшін байқаулар,
фестивальдар даярлау және өткізу;
- жергілікті атқарушы органдармен, білім беру ұйымдары мен қоғамдық,
Үкіметтік емес және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты нығайту және
дамыту.
Қазақстандық мектепке дейінгі білім берудің жаңғыртылуын жалғастыруды
қамтамасыз етуші болып табылатын Қазақстан Республикасының 2011-2020
жылдарға арналған білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес
Мектепке дейінгі балалық шақ республикалық орталығы РММ мектепке дейінгі
тәрбие мен оқытудың сапалы жетілуі бойынша инновациялық жобаларды өңдеумен,
мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандартын енгізу және әдістемелік сүйемелдеумен, ата-аналар мен балаларды
оқыту үшін ұсыныстар және әдістемелік құралдарды басып шығарумен
айналысатын болады.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту (бастауышқа дейінгі білім беру –
ЮНЕСКО-ның ұсынымдарына сәйкес атауы) – баланың жасын және өзіне тән
ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды қалыптасуы үшін даму ортасын
құратын үздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі.Балалардың мектепке дейінгі
тәрбие мен оқуға деген құқығын мектепке дейінгі ұйымдардың, жалпы білім
беретін мектептердің мектепалды сыныптарының, сондай-ақ жетім балалар мен
ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған балалар үйлері мен
мектеп- интернаттардың мектепке дейінгі топтарының және мектептен тыс
ұйымдардағы мектепке дейінгі топтардың желісі қамтамасыз етеді. Осы кезең
сонымен бірге мектепке дейінгі арнайы түзеу ұйымдары мен топтарында,
“мектеп – балабақша” кешендерінде болуға айрықша мұқтаж балалардың
ұйымдасқан тәрбиесі мен оқуын қамтиды.
Мақсаты –мектепке дейінгі білім беру, сауықтыру және түзеу
бағдарламаларымен қамтуды дәйекті түрде ұлғайту жолымен балалардың білім
алуына бірдей бастапқы мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
Міндеттері:
• әлеуметтік жағдайы мен тұратын орнына қарамастан, барлық балаларды
мектепке дейінгі ұйымдармен ертерек қамту;
• бес жастағы балаларды мектепалды даярлығымен толық қамтуды қамтамасыз
ету;
• мектепалды даярлығының мазмұнын мектеп жасына дейінгі балаларға тән
қызмет түрлерін, жасына және даралығына сай тәсілдерді ескере отырып қайта
қарау және оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру кезінде заттық кеңістік ортасын
жасау;
• мектепке дейінгі және бастауыш білімнің оқыту бағдарламаларының
үйлесімділігі, баланы шаршаудан қорғау мақсатында оны оңтайлы жүктемемен
қамтамасыз ету, салауатты өмір салтының құндылықтарына баулу арқылы
денсаулығын нығайту;
• баланың бойында оқу қызметін меңгеруге қажетті жеке қасиеттерді
тәрбиелеу.
Тәрбие мен оқыту мазмұны бірінші деңгейде қызметтің өзіндік түрлерін және
баланың даму бағытын, оның кейінгі мектеп жағдайына бейімделуін қамтамасыз
етуге тиісті.
1. "Білім туралы Заңның" негізгі ережелері.
Бүгінгі күні елімізде қоғам мен мемлекеттің қазіргі заманғы қажеттілігіне
бағытталған тұтас тәрбие жүйесі қалыптасқан.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуге қойылатын талаптар Қазақстан – 2030:
барлық Қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының
артуы атты ел Президентiнiң Қазақстан халқына Жолдауында, Қазақстан
Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi Бiлiм туралы Заңында, Қазақстан
Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы Қазақстан Республикасындағы
баланың құқықтары туралы Заңында, Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 7
шiлдедегi Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк жастар саясаты
туралы Заңында көрсетілген.
Білім – Қазақстанның экономикалық, әлеуметтік және саяси модернизация
жолындағы дамуының аса маңызды, әрі басты бағыттарының бірі болып табылады.
Қазіргі заман шарттарына сай – президенттің анықтауы бойынша стратегиялық
мақсаттарды жүзеге асырудың, атап айтқанда, бәсекелестікке қабілетті ұлт
пен экономика қалыптастырудың негізгі факторы. Білім – мәдениеттің негізі.
Ол арқылы тұлға қалыптасып, мәдени тұрғыда өзін-өзі тану жүзеге асады.
Қазақстан Президентінің жолдауында: Осы заманғы білім беру жүйесінсіз
әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз
біз инновациялық экономика құра алмаймыз, - деген. Осыған орай нәтижелі
білім беру – басты мақсат болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес біздің білім беру жүйеміз де
әлемдік стандарттарға негізделген жағдайда, білім берудің құрылымы да,
мазмұны да, түбегейлі өзгеріске ұшыраған уақытқа сай, нәтижеге бағдарланған
білім жағдайында оқу-тәрбие үрдісін дұрыс ұйымдастыруға көңіл бөлінуде.
Бұл заңға сәйкес ҚР-сы Үкіметінің білімді дамыту туралы ұсыныстарын жүзеге
асырудың жолдары белгіленген.Заңдағы ережелер білімнің дамуына жағдай
жасайды.
Білім жүйесінің орталық білігі – жалпы орта білім. Оны жалпы білім беретін
орта мектептер, жекелеген түрдегі тереңдетіп оқытатын мектептер, гимназия,
лицейлер, кешкі мектептер, интернаттар, денесі мен психикасында кемшілігі
бар балаларды тәрбиелеп, оқытатын мектептер береді.Жалпы білім беретін оқу
орындарының алдында тұрған басты мімдеттер "Білім туралы" Заңның 8-бабында
белгіленген. Олар:
Жеке адамды дамытуға, қалыптастыруға жағдай жасау
Оқушының білім беру бағдарламаларын меңгеруіне жағдай жасау.
Оқушының шығармашылығын дамыту.
Адамгершілік тәрбиесін беру.
Салауатты өмір салтының негізін жасау.
Баланың дамуына жағдай жасап, оған ақыл-ой тәрбиесін беру.
Елжандылыққа тәрбиелеу.
Қүқықтық тәрбие беру.
Саналы тәртіпке тәрбиелеу.
Қазақ халқы мен республиканың басқа халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы,
дәстүрлерін, мемлекеттік, орыс және шетел тілдерін оқыту.
Оқытудың жаңа технологияларын енгізу.
Білім беруді ақпараттандыру.
Ғылыми дүниетанымды қалыптастыру.
"Білім Заңына" сәйкес бұрынғы кәсіптік-техникалық және орта арнаулы оқу
орындары деген атау кәсіптік оның орнына бастауыш кәсіптік, орта кәсіптік,
т.б. атаулар алынды.
"Білім туралы Заң" жас ұрпаққа берілетін білім мазмұнын мемлекеттің
стандарттауын талап етеді. Онда оқушы меңгеруі тиіс негізгі білімдер,
іскерлік дағдылар көрсетіледі.
Басқару принциптері дегеніміз – білім беру ісінің басшы қызметкерлері өз
жұмысында ұстануға тиісті мақсатқа жетуге көмектесетін негізгі, іргелі
ережелер.
Демократиялық принцип бойынша білім беру ісі орталықтан басқарылуымен
қатар, басқару ісіне халық, мектептің қызметкерлері тартылады, олардың
шығармашылық күштері қолданылады. Осы принцип негізінде Білім және ғылым
министрлігінің облыстық, т.б. білім беру басқармасының, педагогикалық
кеңестің мәжілістері өткізіліп, онда оқыту және тәрбиенің маңызды
мәселелері талқыланып, қаулы-қарарлардың орындалуын білім беру ұйымдарын
басқару органдары қадағалап отырады.
Ғылымилық, теория мен тәжірибенің тығыз байланысы принципін ұстанған мектеп
басшылары өз жұмысында ғылымның жетістігін қолданып, еңбекті ғылыми
ұйымдастырып, озат тәжірибені зерттеп, жинақтап және таратып отырады.
Басқару жұмысының табыстылығына ұйымдастыру жұмыстары көмектеседі. Оның
маңызды бөлігі – кадрларды іріктеу, дайындау, әрбір қызметкердің қызметіне
деген жауапкершілікке тәрбиелеу.
Ақпараттардың шындығы және жеткіліктілігі принципін ұстанған мектеп
әкімшілігі өз ұжымының оқу тәрбие жұмысындағы қол жеткен жетістіктерін
асыра бағаламайды, кемшіліктерді түзетіп отырады.
Мектептегі басқару органдарының құрылымы алуан түрлі. Шартты түрде оларды
төрт топқа бөлуге болады.
Бірінші топ: мектептің лауазымды өкілдері - мектеп директоры, оның оқу-
тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары,
мектептің шаруашылық бөлімінің меңгерушісі, балалар мен жастар ұйымдарының
жетекшілері.
Екінші топ: мұғалімдер, ата-аналар және оқушылар өкілдері қатысатын жалпы
мектептік конференция, педагогикалық кеңес және әдістемелік бірлестіктер.
Үшінші топ: оқушылардың өзін-өзі басқару органдары (оқушылар комитеті,
сыныптың, пән үйірмелерінің, түрлі қоғамдардың жетекшілері).
Төртінші топ: мектептің және сыныптың ата-аналар комитеті.
Осы органдар мектепті басқару үшін ғылыми тұрғыдан дәлелденген ұстанымдарды
(принциптерді) басшылыққа алып жұмыс істеуі тиіс. Олардың ішіндегі
мәндірегі төмендегі ұстанымдар:
• мектептің алдында тұрған басты міндеттерді анықтау кезінде барлық
басқару органдарының келісіп, іскерлік, ынтымақ жағдайында жұмыс істеуі;
• барлық басқару органдары және лауазымды адамдардың өз міндеттері мен
қызметтерін атқару кезіндегі демократиялылығы, жариялылығы, мұғалімдердің,
ата-аналардың және оқушылардың қоғамдық пікіріне сүйену;
• мектеп басшыларының, мұғалімдердің, сынып жетекшілерінің,
тәрбиешілердің жауапкершіліктері;
• мектептегі жақсы және пайдалы психологиялық микроклиматты,
шығармашылық белсенділікті және бастама көтерген адамдарды қолдау, оқу-
тәрбие жұмысының сапасына жоғары талап қою;
• оқушыларды оқыту мен тәрбиелеуді жетілдіру туралы жоғарғы органдардың
қабылдаған шешімдерінің орындалуына әдепті және тұрақты түрде басшылық ету;
• педагогикалық шығармашылықты, инновациялық ізденістерді мадақтау және
озат педагогикалық тәжірбиені меңгеруге ұмтылған мұғалімдерді, сынып
жетекшілерін қолдау.
Мектеп басшысының жұмыс бағдарламасы:
• мектепке жалпы басшылық ету;
• мектеп кеңесін (педагогикалық кеңесті) басқару;
• жалпыға бірдей білім беруді жүзеге асыру;
• мектеп жұмысын жоспарлау;
• оқу және тәрбие жұмысындағы мектеп, отбасы, жұртшылықтың
ынтымақтастығын тексеру және орнату;
• ата-аналар комитетінің жұмысын қадағалау;
• мектеп директоры орынбасарларының жұмысына басшылық ету және оны
бақылау;
• оқытудың барысын және оқушылардың білім сапасын бақылау;
• мектеп кітапханасымен жұмыс;
• мектептің шаруашылық және қаражат жұмысын бақылау;
• мектепшілік бақылау жүйесіне басшылық жасау;
• мектеп директоры жанындағы мәжілісті өткізу;
• мектеп асханасымен жұмыс;
• демеуші мекемелермен байланыс орнату;
• баланың денсаулығына қамқорлық жасау;
• техникалық қауіпсіздік талабын орындауды қадағалау;
• халық арасында педагогикалық білімді насихаттау.
Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасарының жұмысының мазмұны:
• жалпы білім беруді жүзеге асыру;
• оқу бағдарламасының орындалуын қадағалау;
• мұғалімдердің күнтізбелік-тақырыптың және сабақ жоспарларын бекіту;
• сабақ кестесін педагогикалық талапқа сай жасау;
• пән бойынша жүргізілетін әдістемелік жұмысты бақылау;
• сынып журналдары және оқушылардың күнделіктерінің, дәптерлерінің
талапқа сай безендірілуін тексеру;
• оқытудың барысына, оқушылардың білім сапасына бақылау жасау және
басшылық ету;
• оқушылардың арасында жазбаша бақылау жұмыстарын жүргізу;
• оқушылардың білімін бақылау. Баға қою жүйесін қадағалау;
• пән үйірмелерінің және факультативтердің жұмысын бақылау;
• кітапхананық жұмысы. Сыныптан тыс окуды тексеру;
• зертханалық және тәжірибелік жұмыстардың өткізілуіне басшылық жасау;
• еңбекті оқыту, еңбек тәрбиесі және мамандық талдау жұмыстарын, өнімді
еңбекті ұйымдастыру;
• оқушылардың аудандық, қалалық жарыстарына қатысуына көмектесу.
Директор және оның орынбасарларының оқу-тәрбие жұмысын бірлесіп бақылауы:
Бақыланатын нысандар:
• оқытудың барысы және оқушылардың білім сапасы;
• оқу кабинеттерінің жұмысы;
• оқушыларға қойылатын педагогикалық талаптар;
• үлгермеушілер болайын деп тұрған сыныптар;
• тәрбиеден тыс қалған оқушылармен жұмыс;
• педагогикалық озат тәжірибені зерттеу, қорытындылау және
шығармашылықпен тарату;
• мұғалімдердің біліктілігін көрсету, әдістемелік және жас мұғалімдермен
жұмыс;
• мектеп құжаттары;
• педагогикалық оқу;
• адамгершілік тәрбиесі;
• дене тәрбиесі;
• құқықтық тәрбие, т.б. тәрбие салалары;
• техника қауіпсіздігі.
2-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекеменің қызметін ұйымдастыру
Мектепке дейінгі мекеме типтері
Оны ашу қаржыландыру штат кестесін түзу балабақша құжаттары
Мектепке дейінгі мекеме құрамы
Меңгерушінің міндеттері т.б. саласындағы ғылыми зерттеулердің маңызы
1. Жалпы ережелер
1. Осы Үлгі ереже Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
әзірленген және меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан,
мектепке дейінгі білім беру ұйымдары (бұдан әрі-мектепке дейінгі ұйымдар)
қызметінің тәртібін анықтайды.
2. Мектепке дейінгі ұйым-мектепке дейнгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім
беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымы.
3. Мектепке дейінгі ұйымдар бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларды
тәрбиелеуді, оқытуды, бағуды, күтуді және сауықтыруды қамтамасыз етеді.
4. Мектепке дейінгі ұйымдардың негізгі міндеттері:
1) мектеп жасына дейінгі балалардың дене және психикалық денсаулығын қорғау
және нығайту, оларды салауатты өмір салты құндылықтарына бейімдеу;
2) мектеп жасына дейінгі балалардың зияткерлік және жеке басының дамуын
қамтамасыз ету, олардың ынталарын қанағаттандыру, жалпы адами және ұлттық
құндылықтарға бейімдеу негізінде қабілеттерін дамыту;
3) мектеп жасына дейінгі балаларда бастамашылықты, білімқұмарлықты,
еркіндікті және шығармашылық жағынан өзін-өзі көрсету қабілетін дамыту;
4) балалардың мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың білім беру
бағдарламаларын игеруіне жағдай жасау;
5) бес (алты) жастағы балаларды мектеп алды даярлаумен қамтамасыз ету;
6) тәрбиеленушілердің ата-аналарымен өзара іс-қимыл жасау;
7) мектеп жасына дейінгі балаларды үйде тәрбиелейтін отбасыларына
әдістемелік, диагностикалық және консультативтік көмекті ұйымдастыру.
5. Мектепке дейінгі ұйымдар өз қызметіне Қазақстан Республикасының
Конституциясын, Заңдарын осы Үлгі ережені, сондай-ақ кесімдерді басшылыққа
алады.
2. Мектепке дейінгі ұйымдардың түрлері және оларды жинақтау
Мектепке дейінгі ұйымдар мыналарға бөлінеді:
1)тәрбиеленушілердің жас құрамына қарай:
- бір жастан үш жасқа дейінгі балаларға арналған балалар яслиі;
- үш жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларға арналған балабақшалар;
- бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларға арналған ясли-бақшалар;
2)Мақсаты бойынша:
- жалпы дамытатын үлгідегі: ясли-бақша, жалпы үлгідегі балабақша,
тәрбиеленушілерді дамытуды (дене, зияткерлік, эстетикалық және т.б.) бір
немесе бірнеше бағыттарда басым жүзеге асыратын мектепке дейінгі оқу-тәрбие
орталығы;
- түзу үлгісіндегі: ясли-бақша, дене және психикалық дамуында мүмкіндіктері
шектеулі балаларға арналған балабақша (сөйлеу, көру, есту, интеллекті,
тірек-қозғалыс функциялары ауыр және жеңіл бұзылған, психикалық дамуы
шектеулі және т.б.), санаторийлік балабақша (бастапқа туберкулез инфекциясы
білінген, туберкулездің кішігірім және басылып келе жатқан нысандарымен
ауыратын, жиі және ұзақ ауыратын балаларға арналған және т.б.);
- құрама үлгідегі (жалпы даму және түзу сипатындағы функцияларды қоса
атқаратын ясли-бақша, балабақша).
Мектепке дейінгі ұйымдардың жаңа үлгілері мен құрылымдары: білім беру
ұйымдары базасындағы мектепке дейінгі шағын орталықтар, балабақша -
мектеп кешендері, үйдегі балабақша және т.б. болуы мүмкін.
3) жұмыс режимі бойынша: күндізгі, тәулік бойы, икемді режимді.
7. Мектепке дейінгі ұйымдар мемлекеттік және жеке меншік болуы мүмкін.
8. Мектепке дейінгі ұйымға құрылтайшының жолдамасы, баланың даму тарихынан
үзінді көшірме, эпидемиологиялық жағдай туралы санитарлық-эпидемологиялық
қызметтің анықтамасы негізінде бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балалар
қабылданады. Мектепке дейінгі түзеу ұйымдарына және мүмкіндіктері шектеулі
балаларға арналған топтарға қабылдау кезінде қосымша психологиялық-
медициналық-педагогикалық комиссияның қорытындысы беріледі, ал бастапқы
туберкулез инфекциясы білінген, кішігірім және басылып келе жатқан
туберкулездің нысандарымен ауыратын, жиі және ұзақ ауыратын балаларға
арналған санаториялық ұйымдарының қорытындысы беріледі.
9. Мектепке дейінгі ұйымға қабылдау үшін өтініштерді есепке алу тәртібін,
жолдамаларды рәсімдеу мен беруді құрылтайшы анықтайды.
10. Жапы дамыту үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйым жұқпалы, тірек-қозғалыс
аппараты бұзылуының ауыр түрімен ауыратын және ақыл-ой кемістігі бар
балалардан басқа, бір жастан алты (жеті) жасқа дейін балалар қабылданады.
Түзеу жұмысы үшін жағдай жасалған болса, жалпы дамыту үлгісіндегі мектепке
дейінгі ұйымға мүмкіндіктері шектеулі балаларды қабылдауға болады.
11. Мектепке дейінгі ұйымға топтар бірдей жастағы немесе әр жастағы қағидат
бойынша жинақталған.
12. Балаларды мектепке дейінгі ұйымға тұрақты және уақытша орналасуға
қабылдау онда бос орынның болуына қарай жыл бойы жүргізіледі.
13. Мектепке дейінгі ұйымда баланың орны мына жағдайларда сақталады:
1) бала ауырып қалғанда;
2) бала мидициналық, санаторийлік-курорттық және өзге де ұйымдарда
емделгенде және сауықтырғанда;
3) ата-анасының біреуіне еңбек демалысы берілгенде;
4) бала жаз маусымында екі айға дейінгі мерзімде сауықтырылғанда.
14. Мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда баланы қабылдау үшін кіру
жарналары, сондай-ақ бала мектепке дейінгі ұйымда ұзақ мерзім болмаған
немесе қатыспаған жағдайда орынды сақтау үшін төлемақы алынбайды.
15. Басшы құрылтайшының келісімі бойынша баланы мектепке дейінгі ұйымнан
мына жағдайларда шығарады:
1) баланы мектепке дейінгі ұйымда ұстау үшін ай сайынғы төлемақы уақытылы
төленбегенде (10 күннен астам);
2) бала дәлелді себепсіз және әкімшілікке ескертпей балабақшаға бір айдан
астам келмегенде;
3) баланың мектепке дейінгі ұйымға келуіне кедергі болатын денсаулық
жағдайы туралы медициналық қорытындысы болса.
16. Мемлекеттік мекемелердің ұжымдық-құқықтық нысанында құрылған
мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда (түзеу яслилерінде, түзеу
балабақшаларында, түзеу яслибақшаларда, жалпы дамытатын мектепке дейінгі
ұйымдардың түзеу топтарында, балабақша-мектеп кешендерінің түзу
топтарында, санаториялық мектепке дейінгі ұйымдарында және т.б.) баланы
ұстау үшін ата-анасынан ақы алынбайды.
17. Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындарының ұйымдық-құқықтық
нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда ата-аналардан
немесе оларды алмастыратын адамдардан баланы ұстау үшін алынатын ай сайынғы
төлемақының мөлшері баланың жасына қарамастан, тамақтандыруға арналған
шығындардың 100 пайызын құрайды.
18. Жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдарда баланы ұстау үшін ата-аналардың
төлемақысын алу тәртібін құрылтайшы белгілейді.
19. Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындарының ұйымдық-құқықтық
нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда бос орындар және
алаңдар болған кезде ата-аналардың қаражаты есебінен баланы ұстау құны
толық төлене отырып коммерциялық топтар ашылуы мүмкін. Коммерциялық топтар
қызметінің тәртібін білім беру саласындағы орталық атқару орган анықтайды.
Мектепке дейінгі ұйымдардың жұмыс істеу тәртібі
Мектепке дейінгі ұйымдар Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңы және
осы Үлгі негізінде құрылтайшы бекітетін өздерінің Жарғыларын әзірлейді және
бекітеді.
Мектепке дейінгі ұйымдар:
1) өз Жарғысымен белгіленген функциялардың орындалуын;
2) білім беру бағдарламаларының толық көлемді іске асырылуын;
3) іске асырылатын білім беру бағдарламаларының сапасын;
4) білім беру процесін ұйымдастыруда қолданылатын нысандардың, әдістердің
және құралдардың балалардың жас, психикалық-физиологиялық ерекшеліктеріне,
бейімділігіне, қабілеттеріне, ынталары мен қажеттілігіне сәйкестігін;
5) білім беру процесі кезінде балалардың және мектепке дейінгі ұйым
қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі ұйымдар меншік нысандарына қарамастан, мемлекеттік жалпыға
міндетті мектепке дейінгі тәрбие және оқыту стандартына сәйкес мемлекеттік
тіл ретінде қазақ тілін білу мен дамытуды, сондай-ақ орыс тілін және бір
шет тілін оқып-үйренуді қамтамасыз етеді. Ұлттық топтар үшін олардың ана
тілдерін оқып-үйренуіне жағдай жасалады, ал олар жинақы тұратын жерлерде
олардың тілдерінде тәрбиелеу және оқыту үшін мектепке дейінгі ұйымдар
немесе топтар құрылуы мүмкін.
. Мектепке дейінгі ұйымдар бағынысына, үлгісі мен меншік нысанына
қарамастан, балаларға тұрақты медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз
етеді, оны мектепке дейінгі ұйымның немесе Қазақстан Республикасының
заңнамасында белгіленген тәртіппен тиісті денсаулық сақтау ұйымының штатына
кіретін медициналық қызметкерлер жүзеге асырады.
. Мектепке дейінгі ұйымдар белгіленген тәртіппен білім беру, сауықтыру және
өзге де сипаттағы қосымша ақылы қызметтер көрсете алады. Бұл ретте мектепке
дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына
айқындалған негізгі білім беру, сауықтыру және өзге де қызметтерді
қысқартуға және сапасын төмендетуге қатаң тыйым салынады.
Мектепке дейінгі ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тамақ өнімдерін тұтыну нормаларын ескере отырып балаларды үйлесімді
тамақтандыруды қамтамасыз етеді. Мектепке дейінгі ұйымда балаларды
тамақтандыру жұмыс режимін ескере отырып ұйымдастырылады, оның берілу саны
Жарғымен айқындалады.
. Шағын учаскеде тұратын отбасыларды және балаларды әлеуметтік-
педагогикалық қолдау мақсатында мектепке дейінгі ұйымдар консультациялық
пункттердің жұмысын қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының, деңгейі мен сапасының
мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты
талаптарына сәйкестігін анықтау үшін аудандық (қалалық) білім беру
органдары мектепке дейінгі ұйымдарды мерзімділігі бес жылда бір рет,
мемлекеттік аттестаттау үш жылдан кейін өткізіледі.
Мектепке дейінгі ұйымдар басқару дара басшылық және алқалық басқару
қағидаттары негізінде құрылады. Алқалық басқарудың нысандары мектепке
дейінгі ұйымның кеңесі, педагогикалық кеңес, қамқоршылық кеңесі болып
табылады. Кеңестердің жұмысын ұйымдастыру ережелерін, оларды сайлау
тәртібін қоса алғанда Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы
орталық атқарушы органы бекітеді.
Мектепке дейінгі ұйымды тікелей басқаруды мектепке дейінгі ұйымның
құрылтайшы тағайындайтын басшысы жүзеге асырады.
Мектепке дейінгі ұйымның басшысы:
1) мектепке дейінгі ұйымның атынан іс-әрекет жасайды, барлық мемлекеттік
және жеке меншік ұйымдарда, кәсіпорындарда оның мүддесін білдіреді;
2) қаражаттарды басқарушы болып табылады, шарттар жасайды, сенім хаттар
береді, банктерге есептік және басқа шоттар ашады;
3) өзінің құзіреті шегінде мектепке дейінгі ұйым қызметкерлерінің орындауы
мен міндеттері бұйрықтар мен өкімдер шығарады, жаза қолданады;
4) кадрларды іріктеу мен орналастыруды жүзеге асырады, Қазақстан
Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес қызметкерлерді жұмысқа
қабылдау және жұмыстан шығару құқығын пайдаланады;
5) белгіленген тәртіппен мектепке дейінгі ұйымды және қызметкерлерді
аттестаттауды жүргізуді ұйымдастырады, аттестаттау нәтижелерін кадрларды
орналастыруда ескереді;
6) мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты және санитарлық-гигиеналық нормалар талаптарына сәйкес мектепке
дейінгі ұйымдағы тәрбиелеу-білім беру процесін жүзеге асыру үшін жағдай
жасайды;
7) балалардың мүдделерін, отбасының қажеттігін қанағаттандыруға бағытталған
қосымша қызметтерді ұйымдастырады;
8) бекітілген шағын учаскелер шегінде 0-ден 7-ге дейінгі жастағы балаларды
дербес есепке алуды ұйымдастырады;
9) баланы мектепке дейінгі ұйымға қабылдаған кезде ата-анасын немесе оларды
алмастыратын тұлғаларды мектепке дейінгі ұйымның Жарғысымен, тәрбиелеу-
білім беру қызметін жүргізу құқығына берілген лицензиямен және өзге де
қабылдау және оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру тәртібін регламенттейтін
құжаттармен таныстырады;
10) мектепке дейінгі ұйымға бекітілген мүліктің сақталуын және тиімді
пайдалануын қамтамасыз етеді;
11) заңнамада белгіленген тәртіппен мыналар:
- мектепке дейінгі ұйым тәрбиеленушілерін, қызметкерлерінің құқықтары мен
бостандықтарын бұзғаны;
- өзінің құзіретіне жататын функцияларды орындамағанны;
- мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандартының талаптарын орындамағаны;
- мектепке дейінгі ұйым тәрбиеленушілері мен қызметкерлерінің оқу-тәрбие
барысында өмірі мен денсаулығы;
- қаржы-шаруашылық қызметтің жай-күйі, оның ішінде материалдық және ақшалай
қаражаттарды нысаналы пайдаланбағаны үшін жауап береді.
3-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекеме педагогтарының кәсіби әрекеті және оған
қойылатын талап тар
М.д.м. әдіскерінің педагогикалық әрекеті
Компоненттері , мотив мақсаты, жүзеге асару жолдары
М.д.м. әдіскерінің белсенділігінің түрлері. өздігінен білім алу өзін
өзі тәрбиелеу зерттеу, т.б.
Еліміздің тәуелсіздік алған жылдар ішінде егемен еліміздің,
қоғамымыздың әлеуметтік-саяси және басқа да салаларында түбегейлі
өзгерістер болып жатыр. Соның бірі-білім беру саласы. Қай кезеңде
болмасын жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру қоғам алдындағы ең жауапты,
маңызды іс болып қала береді. Сондықтан мемлекетіміздің даму, жаңару
жолындағы жаңалықтар мен түрлі өзгерістер еліміздің білім беру саласында
да өз әсерін тигізуде.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында Мектепке дейінгі тәрбие – үздіксіз білім берудің
алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын
орталық делінген
Әлемдік білім кеңістігінде мектепке дейінгі педагогиканың мәселелерін
шешуде тәрбиелеу мен білім берудің жаңаша жетілдірілген әдіс – тәсілдерін
іздестіру, үнемі жаңалыққа жол ашу бағыттары қарастырылуда. Ғасырдан астам
тарихы бар және әлемдік қоғамдастықта балаларға мектепке дейінгі тәрбие мен
білім берудің негізгі нысаны ретінде сыннан өткен балабақша бүгіні де
үздіксіз білім берудің алғашқы баспалдағының үлгісі болып қалып отыр.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бала тұлғасын қалыптастыру мен дамытуда
үздіксіз білім беру жүйесінің бірінші деңгейі болып табылады.
Мектепке дейінгі білім мекемелері басшылары алдында тәрбие мен білім беру
ісінің мазмұнын серпінді түрде дамыта отырып, тиімділігі мен сапасын
арттыру міндеті тұр. Осы заманғы басшы мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту, тәрбие және дамыту әдістемелері, сонымен қатар әдістемелік қызметті
басқару мәселелерінде білікті болуы тиіс. Мектепке дейінгі мекемедегі
әдістемелік қызмет педагогикалық ұжымның жұмысын білім беру бағдарламалары
міндеттерін шешуге бағыттайтын болғандықтан басқару ісіне жатады.
Басқарудың тиімді тәсілі- менеджменттік басқару. Ю.Конаржевский
Менеджмент және мектепішілік басқару кітабында Ұстанымдар жүйесі ашық
және оны өмірде игеру, теориялық одан әрі ұғыну барысында басқа
ұстанымдармен толығып отырады дей келе, ұстанымның бірнеше түрін ажыратып
көрсетеді.
1. Адамға құрмет және сенім ұстанымы. Бұл ұстаным оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастырушыға бірнеше талаптар қояды. Олардың ішінде мыналарға назар
аударған жөн.
• адамның жеке басының беделін құрметтеу, адамның құқы мен
мүмкіндіктерін мойындау;
• өзара құрмет егізінде сенімділік ахуалдықалыптастыру;
• адамға өзін-өзі таныту, өз мүмкіндіктерін ашып көрсету үшін жағдай
жасау;
• бастамашылдықты, шығармашылық биімділікті, ұжымда өз орнын таба білуді
барынша дамыту.
2. Ынтымақтастық ұстанымы. Талаптар:
• адаммен педагогикалық жүйенің пассивті элементі емес, белсенді факторы
ретіндесанасу;
• педагогтардың жеке қасиетін білу және ескеру;
• білім мекемесінде жоғары өнімділікті жұмыстық ахуалды қалыптастыру;
• педагогтың бойындағы балаларға деген ізгіліктік қатынастарды,
құзіреттілікті, басшылықты, жауапкершілікті бағалау;
• мамандар тарапынан болатын кез-келген педагогикалық мақсатқа лайықты
бастамаларға қолдау көресту, мұқияттылық, көзқарас таныту.
3. Тұрақты жаңғырту ұстанымы. Бұл ұстаным жаңа технологияларды және
оқыту мен тәрбиелеәдістемелерін игеру, ұйымдастыру және психологиялық
құралдарды өзгерту, үрдістерді ұйымдастырудың негізгі басшылық
ұстанымы болып табылады. Осы ұстаным негізінде жаңашылдық қалыптасады.
Жаңашылдықты енгізуді үйретуден бастау керек. Әрбір жаңаша құрылатын
тиімді жұмыс бағдарламасының 5 сатысы болады.
1. Әр жұмысты тапсырмаларға бөліп, әр бөлімді жан-жақты түсіндіріп шығу
керек.
2. Түсіндіріп қоймай, өзіңіз соны істеп көрсетуіңіз керек.
3. Енді өзі жасап көруіне мүмкіндік беріңіз.
4. Атқарылған іске ағымдық бақылау жасау, міндетті түрде мадақтау.
5. жетістікті айтып мақтауын жеткізу, ал кеткен кемшілікті өз мойыныңызға
алып, оны өзіңізден іздеңіз.
Осы аталған ұстанымдарды ескерген жағдайда ғана әдістемелік жұмыс
нәтижесі болары белгілі.
Әдістемелік жұмыс – мектепке дейінгі мекемедегі барлық педагог
қызметкерлердің өз мамандығын жетілдіретін, шеберлікті арттыратын, озат
тәжірибе мен ғылым жаңалықтарын өз жұмысына шығармашылықпен енгізетін
бірден-бір жұмыс түрі.
Балабақшадағы әдістемелік жұмысқа жетекшілік ететін бірден-бір адам, ол –
әдіскер. Басқару қызметінің негізгі ерекшеліктері мен заңдылықтарын
білместен әдістемелік жұмысты сауатты ұйымдастыру мүмкін емес.
Педагогикалық үрдістің тиімділігі әдіскердің барлық басқару қызметтерін
бірдей дәрежеде сапалы орындауымен анықталады. Сондықтанда әдіскер мектеп
жасына дейінгі балаларды оқыту, тәрбие және дамыту әдістемелері және жүйелі
бассқару мәселелерінде білікті болуы керек. Әдіскер өз жұмысын ғылыми
негізде теориялық тұрғыда сауатты жүргізе білсе, онда практикада жүйелілік,
бірізділік қалыптасып нәтижесі табысты болмақ.
Әрқашан даму үстіндегі кәсіби білім көтеру жүйесінің басты тұлғасы –
кәсіби дайындығы жоғары, жеке басының емес, педагогтың жағдайын ойлайтын,
жаңа талапқа сай технологияны тез меңгере алатын және оны оқу-тәрбие
үрдісінде шебер қолдана білуге үйрететін – әдіскер.
Кәсіби білім көтеру гуманизмі бұрынғы Маған тәуелді адамдарға әмір
жүргіземін деген көзқарасты жойып, Менің мамандығыма мұқтаж адамдарға
көмектесемін деген бағытты ұстанады.
Әдіскер маман иелерінің есінде болатын жайт: ең алдымен әдіскер жоғары
мәдениетті, өз ісіне жауапты, тыңдаушыларға немқұрайлы қарамайтын, олардың
көңілінен шыға білетін маман болуы тиіс. Білім беру жүйесінің қазіргі заман
талабы қатардағы әдіскерден жаңашыл болуды, кәсіби шебер, өмірге
бейімділікті, қызметте жақсы нәтиже көрсете білуді талап етеді. Білім
жетілдіру жүйесінің басты міндеті – маманға көмек көресту. Білім беру
жүйесіндегі бұл категория – өз қызмет талабына байланысты әдістеме ілімімен
кәсіби шұғылданатын педогогикалық қызметкер.
Әдіскер белгілі бір педагогикалық жүйені әдістеме жағынан қамтамасыз
етеді, педогогикалық кадрлардың кәсіби білімін жетілдіруге қатысады.
Әдіскердің өмірден алған тәжірибесі, қабілеті, адамгершілігі,
қарапайымдылығы, мінез-құлқы әлдеқайда жоғары деңгейде болуы тиіс. Ол
қандай қиын жағдай болсын, кедергілерге қарамастан педагогтармен тікелей
тынымсыз жұмыс жасайды
Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен
еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру
саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт
талабына сай өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Қазіргі кезеңде білім ғылым саласында инновациялық педагогикалық
технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту мен тәрбиелеуде де педагогикалық технологиялар ұғымы кеңінен
қолданылатын ұғымдардың біріне айналды.
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың
ажырамас бөлігі болып отыр.Сондықтан мектепке дейінгі балаларды оқыту мен
тәрбиелеудің негізгі мақсаты – баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы
болып отыр.
Жаңа заман баласы ертеңгі еліміздің болашағы. Жаңа заман баласын
қалыптастырып, дамыту үшін, тұлғаның ішкі дүниесі мен оның қыр сырын
анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай туғызу қажет.
Әрине, ол үшін мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балалардың
жеке басының қалыптасуы мен дамуында педагогтардың педагогикалық
технологияларды қолдана білу сауаттылығына да байланысты.
Яғни, педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін
дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасау
қазіргі таңдағы әрбір педагогтың міндеті.
Қоғамдағы қазіргі даму кезеңінде мектепке дейінгі мекемелердегі білім
беру жүйесінде оқыту, тәрбие беру үрдісін технологияландыру- басты
мәселенің бірі.осыған орай мектепке дейінгі мекемелердің тәжірибесіне оқыту
мен тәрбиелеудің әр түрлі технологиялары жасалып енгізілуде.
Әрине мұндайда педагогикалық технологияға анықтама берген ғалымдардың бірін
атап өтсек те болады.Олар: В.П.Беспалько, В.М.Монахов, В.М.Кларин,
П.И.Третьчков, И.П.Сенновский, Г.А.Монахова, М.А.Чошанов т.б. өз
еңбектерінде қарастырып өткен.
Білім беру жүйесінде педагогикалық технологияны қолдану келешек
ұрпақтың еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл
болуына жағдай жасау әрбір педагогтың міндеті болып табылады.Білім беру
жүйесінде қолданылып жүрген педагогикалық технологиялар:ынтымақтастық
педагогикасы, білім беруді ізгілендіру, ойын арқылы оқыту, проблемалық
оқыту, модульдік оқыту, тірек сигналдары арқылы оқыту, дамыта оқыту,
түсіндіре басқарып оза оқыту, өздігінен оқыту, сын тұрғысынан ойлауды
дамыту, оқытудың компьютерлік технологиясы, бағдарламалап оқыту, деңгейлеп
оқыту т.б.
Сонымен қатар, мектепке дейінгі мекемелерде инновациялық білім беру
құралдарын қолданудың да маңызы зор. Инновациялық білім беру құралдарына:
аудио, видео, құралдар, компьютер, интерактивті тақта, интернет,
мультимедиялық құрал, электрондық оқулықтар, мен оқу әдістемелік кешендер,
инновациялық ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады.
Қазіргі таңда көптеген интерактивтік бағдарламалық бөлімдер, қозғалмалы
объектілер құруға мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар
көптеп шығып, қолданыс табуда. Осындай құралдардың бірі-мультимедиялық
оқулықтарды балабақшаларда кеңінен пайдалану. Бұл жағдайда тәрбиеші әр оқу
іс-әрекеттерін бастар алдында жиі көрнекіліктер ауыстырмаған болар еді. Ал,
мультимедиялық оқулықтар арқылы тәрбиеші уақытты тиімді және ұтымды
пайдаланар еді.Бала бақша баласына мультимедиялық оқулықтар біріншіден,
балалардың қызығушылығын арттырады, екіншіден, зейін қойып көрумен қатар
түсінбеген жерлерін қайта көруге мүмкіндік алады.Мультимедиялық оқулықтар
балабақшада балаларға арналған таптырмас құрал болып табылады. Өйткені,
балалардың зейіні әр түрлі әдемі түстерге, ойыншықтарға, әдемі суреттерге,
әсемдікке әуес болады.Мультимедиялық электронды оқулықтар бала үшін де,
тәрбиеші үшін де күнде дамытылып отыратын анық түрдегі әдістемелік жүйе
болып табылады.Мектепке дейінгі мекемелерде ақпараттық қатынастық
технология құралдарын қолданудағы мақсат- баланың танымдық қызығушылығын
қалыптастыру.Балада танымдық қызығушылықтың болуы олардың оқу іс-
әрекеттерге белсенді, білімінің сапалы болуына, жағымды мінез құлықтарын
қалыптастыруға мүмкіндік береді.Аталған педагогикалық технологиялар мен
инновациялық құралдар балабақшада балалардың жас ерекшелоіктерін ескерген,
әр сатыға балалардың қабылдау мүмкіндіктерін ескерген жағдайда ғана
пайдалануға болады. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау қабілеті әлсіз,
қабылдау процестері тұрақсыз келеді.Сондықтан олар затты қолмен ұстап,
көзімен көргенді ұнатады. Осыған сәйкес, мектепке дейінгі балалардың оқу іс-
әрекеттеріне көрнекілік, ойын технологиясын кеңінен қолданған жөн. Тәрбиеші
– бала бойына білім нәрін себетін басты тұлға. Жаңашыл тәрбиеші даярлауға
тқойылатын талаптар студенттерді оқытудың жаңа түрлерімен қаруландыра
отырып, қазіргі уақыттағы кәсіптік дағдыларын игеруге бағытталған оқытудың
жаңа жолдарын енгізуді көздейді.
4-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекемелерде балалардың ойын әрекетін ұйымдастыру
1.Ойын балалардың негізгі әрекеті.Оның түрлері, оларды ұйымдастыру
әдістемесі, әр топтағы балалардың ойын әрекеті
2. Ойын әрекетін қйымдастыру бойынша педагогикалық нұсқау беру.
3. Балалар ойын бақылау кезеңдері оны талдау үлгілері
Білім берудің алғашқы деңгейлері балабақшадан басталмақ. Мақсаты-
мектепке дейінгі білім балалардың білім алуына бірдей бастапқы
мүмкіндіктерді қамтамасыз ету. Кез келген оқыту технологиясы тәрбиешіден
терең теориялық, психологиялық, педагогикалық әдістемелік білімді,
педагогикалық шеберлікті, бабалардың жан дүниесіне терең үңіліп оны ұғына
білуді талап етеді.Қазіргі таңда мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде
қолданылатын педагогикалық технологиялардың бірнеше түріне тоқталайық.Ойын
арқылы оқыту технологиясының мақсаты дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық,
әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойын технологиясының ерекшелігі ойындық
іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-талғамдарына
сүйенеді. Баланың бойындағы білімділік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін
аша түсуді көздейді.Ойын - балалар үшін оқу да, еңбек те. Ойын айналадағы
дүниені танудың тәсілі.Сонымен қатар, ойын балаларға өмірде кездескен
қиыншылықтарды жеңу жолын үйретіп қана қоймайды, олардың ұйымдастырушылық
қабілеттерін де қалыптастырады.Ойын-әлеуметтік қызмет. Ол баланың жасына
қарай өзін қоршаған ортаны танып білуге құштарлығын арттырады.Проблемалық
оқыту технологиясы-баланы өз бетімен ізденуге үйрету, танымдық және
шығармашылық қабілеттерін дамыту. Яғни, балалардың белсенділігі арттыру,
оқу материалына баланы қызықтыратындай мәселе тудыру, бала материалды
сезім мүшелері арқылы ғана қабылдап қоймайды, білімге деген қажеттілігін
қанағаттандыру мақсатында меңгереді, бала оқытуды өмірмен және еңбегімен
байланыстырады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларға ойынның маңыздылығы және мектепке
дейінгі мекемеде баланың дамуы ойынсыз жүзеге аспайтыны туралы білеміз.
Балалар әсердің көпшілігін сапасы төмен телевизиялық бағдармалардан алады
деп ойлаймын.
Ойын ересек адамдар өмірінің бейнесі. Бала солардың іс әрекеттерін
қайталайды, әртүрлі әлеуметтік мәдени жағдайлар мен қарым
қатынастардың үлгісін келтіреді. Бірақ, байқап қарасақ, қазіргі
балалар өз ата аналарының немен айналысатынын білмейді.
Ата аналар туралы мәліметтер бағанында белгісіз аббревиатуралар,
ал қызмет деген бағанда риэлторлар, менеджерлер, дилердер, агенттер,
референттер және т.б. пайда болады. Ата аналар балаларына немен
айналысатынын нақты түсіндіре алмайды. Ересектердің күнделікті өмірде
байқалатын іс әрекеттер түрлері ғана қалады. Бірақ олар аз ғана. Балалардың
өмірінен дүкенші, хат тасушы, тігінші мамандықтары жоғалды. Дегенмен, бұл
ойындар үшін жағдай жасалған, біраз балабақшада жасанды ойын аумақтары
бар. Бірақ бұл ойын атрибуттары балалардың қызығушылығын оятпай, сөрелерде
шаң басып жатады, яғни оларды бұл ойындар қызықтырмайды, өйткені
ересектердің бала тілінде сөйлеуге уақыты да, құлқы да жоқ. Ойынды баламен
бірге ойнаудан басқа үйретудің тәсілі жоқ. Сонымен қатар, ойывнның мектепке
дейінгі мекемелерден жоғалып кету себептерінің бірі педагог
қызметкерлерінің ата аналарға жағымпаздану ықыласы, соның нәтижесінде
педагогтардың балаларға неғұрылым көп мәлімет беріп оқытуы. Ойынға уақыт
мүлдем қалмайды. Әрі қазіргі кезде әлеуметтік тапсырыс сияқты сөз орамы
жиі қолданылуда. Расында, әлеуметтік тапсырыс көбіне балалардың ойынын
ұйымдастыруды білмеу және ықылассыздық жағдайында қолданылады. Алайда,
мектепке дейінгі мекемелерде ойынға арналған уақыт бар. Бұл туралы
нормативті құжаттарда, жаңа СанПиНның Гигиеналық талаптар жөніндегі
нұсқаулық әдістемелік хатында жеке айтылған.
Қазіргі таңда балалар ойынын басқарудың үш негізгі әдісі бар.
1. Балалардың сюжеттік ойындарын басқарудағы Д.В.Менджерицкаяның
пікірінше, балалар ойынына әсер етудің және балаларды ойын
барысында тәрбиелеудің негізгі жолы оның мазмұнына ықпал ету,
яғни тақырыпты таңдау, сюжетті дамыту, рөлдерді бөлу және
басталған ойынның мазмұнын байыту үшін педагогтің өзі әртіс
ретінде бір рөлді ойнап, ойынға кірісіп кетуі керек.
2. Психологтар Н.Я.Михайленко мен Н.А.Корткова ойынды қызмет
ретінде қалыптастыру әдісін зерттеп тапқан. Ол үшін түрлі
қағиданы жүзеге асыруға негізделген:
-балалар ойын ойнау шеберлігінигеру үшін тәрбиеші олармен бірге ойнап,
баланың ойынға кіру және шығуда өзін еркін әрі тең сезінетін ойын
серіктесі болуы керек;
-тәрбиеші балалрмен бүкіл мектепке дейінгі балалық шағында ойнау керек,
бірақ баллардың ойынды құрудың жаңа және күрделі тәсілін меңгеру
мақсатында ойынды әр жас кезеңінде ерекше ұйымдастыру қажет;
-мектепке дейінгі балалық шағының әр кезеңінде ойын дағдыларын
қалыптастыруда балалардың ойын элементтерін жүзеге асырумен бірге
серіктестеріне ересектер мен құрбыларына оның мағынасын түсіндіріп отыру
керек.
Жоғарыда келтірілген сюжеттік ойынды ұйымдастыру қағидалары балалардың
өз бетімен ойын ойнауға (жеке және бірлескен) жетелейтін
ойнау қабілеттері мен дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
3. Ойынды кешенді басқару әдісін Е.В.Зворыгина мен С.Л.Новоселова
ұсынған.
Қазіргі уақытта мектепке дейінгі мекемелер тәжірибесінде бұл әдіс келесі
педагогикалық жағдайлардың байланысы болған кезде жиі қолданылады.
Баланың айналамен танысуға бағытталғын белсенді әрекеті, оқытатын ойындар,
ойын барысында педагогтың баллармен қарым қатынасын белсендір етін заттық
ойындық ортасын уақытында өзгерту.
1.Балалар тәжірибесін жоспарлы түрде байыту. Тұрмыста, сабақта, серуенде,
кітап оқығанда, теледидар қарағанда бала заттардың қызметін, адамдардың іс
әрекеттерінің мағынасын, олардың қарым қатынастарының мәнін меңгереді, оның
алғашқы эмоциялық өнегелі бағалауы қалыптасады. Мұның бәрі ойын идеясының
пайда болуына, мазмұнының баюына қызмет етеді.
2.Нақты тәжірибені ойындық, шарттық жоспарға ауыстыру үшін, баллардың
ойында шындықты қайта еске түсіру үшін оқыту ойындары ( дидактикалық,
театральды, т.б) қолданылады. Олардың жаңашылдық элементтері болуы қажет,
балаларды шартты жағдайға енгізу керек, білім алу процесіне эмоциональды
түрде тарту қажет.
3.Ойын ортасын дер кезінде ауыстыру, айналамен таныстыруда алған әсерлерін
бала есінде бекітуге арналған ойын материалы мен ойыншықтарды таңдау
мектепке дейінгі балаларды ойын мәселелерін өз бетінше шығармашылықпен
шешуге итермелейді,ойында шындықты қайта қарастырудың әртүрлі тәсілдеріне
ынталандырады. Заттық ойындық ортаны балалрдың практикалық және ойындық
тәжірибесін ес епке алу арқылы өзгерту керек. Ойыншықтарды тек тақырыбын
өзгерту ғана емес, оларды образға сәйкестілік принципі бойынша таңдау
маңызды.
4.Өз бетінше бастамалы ойында алған әрекет тәжірибесін бекіту үшін ойын
барысында балалардың ересек адаммен қарым қатынасы болу қажет. Қарым
қатынас ойын мәселелерін шешудің прогрессивті тәсілдерін қалыптастыруға
бағытталу қажет. Ол үшін педагог мектепке дейінгі балалардың әрекетін
күрделендірілген проблемалық ойын жағдайларында ұйымдастырады. Ойынды
қалыптастыруды кешенді басқарудың барлық компонеттері бір бірімен
байланысты және әртүрлі жастағы балалармен жұмыста өте маңызды. Мұндай
басқару нәтижесінде жетілген ойын дамуының деңгейі бұл жас кезінде
педагогқа өз тәрбиеленушілерінің жаңа мүмкіндіктерін есепке алып, ірі қарай
жетелеуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі балалардың ойынын басқаруды ң үш әдісін қарастырып,
келесі қорытындыны шығаруға болады:
-ойын ересектердің іс әрекеттерді регламенттеуінен бос болу қажет;
-баланың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРИХ - ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ
Жалпы педагогика және этнопедагогика кафедрасы
Білім алушыларға арналған
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Мектепке дейінгі мекемені басқару пәнінің
ОҚУ БАҒДАРЛАСЫ
5В050101- Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
мамандығына арналған
ТҮРКІСТАН
2013ж
Пән атауы Пән коды Кредит саны
Мектепке дейінгі MDDB 4206 Курс
мекемені басқару Семестр
Мамандық аты Мамандық шифрыКафедра Факультет
Мектепке дейінгі 5В050101 Жалпы педагогика Тарих-педагогика
оқыту және және
тәрбиелеу этнопедагогика
Пән өткізу уақыты және орны Дүйсенбі. Сағат: 9.25-10.15
аудитория-217
СОӨЖ уақыты Дүйсенбі. Сағат:
--------------------------
Оқытушының аты жөні Контактактілік ақпарат телефон. 8702 655 06 08
лауазымы, дәрежесі @mail kuni-sulu2010
атағы
Магистр-оқытушы Қазиева
К.О
Оқытушы қолы ______ Кафедра меңгерушісі _________________ Рысбекова А.
Лекция тезистері
1-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекемені ұйымдастыру және басқару пәні
Мақсат міндеттері .
ҚР. Білім туралы заңында т.б. басқа нормативті құжаттарда мектепке
дейінгі мекеме қызметі мәселелері
Мектепке дейінгі мекеме мен мектептегі білім үрдісінің мақсатын,
міндетін,
әр баланың дамуына жағдай жасайды (денсаулығын сақтау, эмоционалдық
саулығы).
Мектепке дейінгі мекеменің міндеттері:
- салауатты өмір сүру салтының құндылығына балаларды қатыстыру;
- эмоционалдық аман-саулығын қамтамасыз ету, әр түрлі көркемдік іс-
әрекет түріне
- талабын, білуге құмарлығын, еркіндігін дамыту;
- айналадағы әлем жайында білімін қалыптастыру;
Мектепке дейінгі мекеменің методологиясының негізі - тәрбиенің мақсаты
және міндеті туралы тұжырымдамалар, мемлекетімізді басқару туралы заңдар.
Алда тұрған жаңа міндеттер білім беру ісін басқаруды жетілдіруді талап
етеді.
сүйенетін дерек көздері:
• басқару туралы заң;
• Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы;
• білім беру ісін басқару тәжірибесі.
Мектептану мектепті басқару тәжірибесіне сүйеніп, озат тәжірибені
насихаттап тәжірибеге енгізеді.Мектептану үшін маңызды дерек көзі белгілі
педагогтардың мектепті басқару жөнінде берген құнды ұсынбалары. Бірақ оны
сын көзбен оқыған дұрыс.Мектептану мазмұны: мектепті басқарудың негізгі
принциптері; білім беру ұйымдарының қызметі; мектептің ішін басқару
мазмұны; әдістері, т.б. Мектептанудың зерттейтін саласы дидактика мен
тәрбие саласынан өзге, оларды қайталамайды.
Педагогикада халыққа білім беру ісінде шешілмей отырған мәселелерді
шешіп, мектептегі лауазымды адамдардың іс-әрекетін оқу-тәрбие процесіне
басшылық жасауына керекті жұмыс түрлері мен әдістерін зерттейтін сала
елеулі орын алады. Осы мәселелерді мектептану курсы зерттейді..
Мұғалімдердің біліктілігін көтеру жүйесі, озат тәжірибені жинақтау түрлері,
әдістері қаралады.
Бала бақша мен мектептің өзара байланысы бойынша жұмысын ұйымдастыру:
мектепте оқып үйренуіне жағдай жасау;
мектепте оқуға психологиялық дайындығын қалыптастыру;
бала дамуының үдіксіз білім беру жүйесін құру.
Бала бақшаның негізгі мақсаты:
денсаулығын сақтау, нығайту;
психологиялық дамуына жағдай жасау (есте сақтау, ойлау, қабылдау)
мектепте оқуға дайындау (мектеп, мектеп ережесі, қоңырау, үзіліс)
Мектептің мақсаты:
денсаулығын сақтау нығайту;
қабілеттерін, ойлауын дамыту;
ерік, жігер сезімін дамыту.
Екі ұйым арасындағы әрекет:
Мектепке дейінгі мекеме —танымдық әрекет —мағлұмат алады, талдайды,
ойнайды,
Мектеп пен бала бақшадағы сабақтарды салыстыра отыра келесі ұқсастықтарды
Бір маңыздылық: балалардың танымдық әрекетін басқару, білім және білікпен
Айқын және қатаң ұйымдастыру: әрқашан, әр уақытта нақты сабақ
Мектеп пен мектепке дейінгі білім беру мекемелерінің оқу үрдісінің
Мектеп Мектепке дейінгі білім беру мекемелері Оқытудың мазмұны Балаларды
мектепке даярлау кезеңінде назардан тыс қалатын жағдайлар да
баланың дене бітімімен бірге, саусақ сүйектерінің дамуы мен көру
іс-әрекетін жүйелі ұйымдастыра білуі; құрбыларымен, үлкендермен қарым-
қатынасы;
қоршаған ортасын қабылдау бейімі т.б.. Мектепке дейінгі білім беру мекемесі
мен бастауыш мектеп сатысындаКөбіне бастауыш мектепте мектепалды дайындық
тобының әдіс-тәсілдерін, жұмыс түрлерінМұндай жерде көбіне балалардың
негізгі қызметі ойын екені белгілі Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру
институты бастауыш білім беру мен
бала дамуының тиімді жақтарын қамтамасыз ететін үздіксіз білім беру
заман талабына сай мектепке дейінгі мекеме мен бастауыш білім
мектепте оқуға бейімделуіне, әр баланың жеке тұлғалық дамуына оң
мектепке психологиялық жағынан дайындығын қамтамасыз ету;
жаңа шығармашылық шеберханалар мен жобалар құру.
Мақсатқа жету үшін Мекеме келесі жұмыс бағыттарын жүзеге асырады:
- Қазақстан Республикасының барлық типтегі және түрдегі мектепке дейінгі
ұйымдарын, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарын
бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етуді жетілдіру бойынша нұсқаулық
әзірлеу масқатында оның жағдайын зерттеу және талдау;
- мектепке дейінгі ұйымдардың, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды
сыныптарының педагогикалық қызметкерлерінің кәсіби құзыреттіліктерін
арттыру мақсатында мектепке дейінгі білім беру саласындағы инновациялық
қызметтің Отандық және шетел тәжірибелерін зерттеу, талдап қорытындылау,
тарату;
- педагог-ғалымдардың және олардың мектепке дейінгі білім беру саласындағы
ғылыми зерттеулерінің библиографиялық қызметінің электронды және баспа
мәліметтер қорын құру;
- мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың өзекті сұрақтары бойынша жалпы білім
беретін мектептердің мектепалды даярлық сыныптары мен мектепке дейінгі
ұйымдарды әдістемелік сүйемелдеу және тәжірибелік көмек көрсету;
- жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптары мен мектепке
дейінгі ұйымдардың педагогикалық қызметкерлерін аттестациялауда әдістемелік
сүйемелдеу;
- оқу-әдістемелік кешендерді әзірлеу және өңдеу, мектепке дейінгі
ұйымдардың педагогикалық қызметкерлері мен тәрбиеленушілердің ата-аналарын
жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарын ақпараттық және
әдістемелік сүйемелдеу үшін ғылыми-тәжірибелік журналдар шығару;
- мектепке дейінгі ұйымдар базасында эксперименталды алаңдарды құру бойынша
жұмыстарды ұйымдастыру және әдістемелік нұсқауларды басып шығару арқылы
эксперименталды алаңдар жұмысының нәтижелерін тарату;
- конференциялар, кеңестер, семинарлар, дөңгелек үстелдер, педагогикалық
оқулар, мектепке дейінгі ұйымдардағы педагогикалық қызметкерлердің кәсіби
шеберліктері бойынша байқаулар сондай-ақ тәрбиеленушілер үшін байқаулар,
фестивальдар даярлау және өткізу;
- жергілікті атқарушы органдармен, білім беру ұйымдары мен қоғамдық,
Үкіметтік емес және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты нығайту және
дамыту.
Қазақстандық мектепке дейінгі білім берудің жаңғыртылуын жалғастыруды
қамтамасыз етуші болып табылатын Қазақстан Республикасының 2011-2020
жылдарға арналған білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес
Мектепке дейінгі балалық шақ республикалық орталығы РММ мектепке дейінгі
тәрбие мен оқытудың сапалы жетілуі бойынша инновациялық жобаларды өңдеумен,
мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандартын енгізу және әдістемелік сүйемелдеумен, ата-аналар мен балаларды
оқыту үшін ұсыныстар және әдістемелік құралдарды басып шығарумен
айналысатын болады.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту (бастауышқа дейінгі білім беру –
ЮНЕСКО-ның ұсынымдарына сәйкес атауы) – баланың жасын және өзіне тән
ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды қалыптасуы үшін даму ортасын
құратын үздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі.Балалардың мектепке дейінгі
тәрбие мен оқуға деген құқығын мектепке дейінгі ұйымдардың, жалпы білім
беретін мектептердің мектепалды сыныптарының, сондай-ақ жетім балалар мен
ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған балалар үйлері мен
мектеп- интернаттардың мектепке дейінгі топтарының және мектептен тыс
ұйымдардағы мектепке дейінгі топтардың желісі қамтамасыз етеді. Осы кезең
сонымен бірге мектепке дейінгі арнайы түзеу ұйымдары мен топтарында,
“мектеп – балабақша” кешендерінде болуға айрықша мұқтаж балалардың
ұйымдасқан тәрбиесі мен оқуын қамтиды.
Мақсаты –мектепке дейінгі білім беру, сауықтыру және түзеу
бағдарламаларымен қамтуды дәйекті түрде ұлғайту жолымен балалардың білім
алуына бірдей бастапқы мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
Міндеттері:
• әлеуметтік жағдайы мен тұратын орнына қарамастан, барлық балаларды
мектепке дейінгі ұйымдармен ертерек қамту;
• бес жастағы балаларды мектепалды даярлығымен толық қамтуды қамтамасыз
ету;
• мектепалды даярлығының мазмұнын мектеп жасына дейінгі балаларға тән
қызмет түрлерін, жасына және даралығына сай тәсілдерді ескере отырып қайта
қарау және оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру кезінде заттық кеңістік ортасын
жасау;
• мектепке дейінгі және бастауыш білімнің оқыту бағдарламаларының
үйлесімділігі, баланы шаршаудан қорғау мақсатында оны оңтайлы жүктемемен
қамтамасыз ету, салауатты өмір салтының құндылықтарына баулу арқылы
денсаулығын нығайту;
• баланың бойында оқу қызметін меңгеруге қажетті жеке қасиеттерді
тәрбиелеу.
Тәрбие мен оқыту мазмұны бірінші деңгейде қызметтің өзіндік түрлерін және
баланың даму бағытын, оның кейінгі мектеп жағдайына бейімделуін қамтамасыз
етуге тиісті.
1. "Білім туралы Заңның" негізгі ережелері.
Бүгінгі күні елімізде қоғам мен мемлекеттің қазіргі заманғы қажеттілігіне
бағытталған тұтас тәрбие жүйесі қалыптасқан.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуге қойылатын талаптар Қазақстан – 2030:
барлық Қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының
артуы атты ел Президентiнiң Қазақстан халқына Жолдауында, Қазақстан
Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi Бiлiм туралы Заңында, Қазақстан
Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы Қазақстан Республикасындағы
баланың құқықтары туралы Заңында, Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 7
шiлдедегi Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк жастар саясаты
туралы Заңында көрсетілген.
Білім – Қазақстанның экономикалық, әлеуметтік және саяси модернизация
жолындағы дамуының аса маңызды, әрі басты бағыттарының бірі болып табылады.
Қазіргі заман шарттарына сай – президенттің анықтауы бойынша стратегиялық
мақсаттарды жүзеге асырудың, атап айтқанда, бәсекелестікке қабілетті ұлт
пен экономика қалыптастырудың негізгі факторы. Білім – мәдениеттің негізі.
Ол арқылы тұлға қалыптасып, мәдени тұрғыда өзін-өзі тану жүзеге асады.
Қазақстан Президентінің жолдауында: Осы заманғы білім беру жүйесінсіз
әрі алысты барлап, кең ауқымды ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз
біз инновациялық экономика құра алмаймыз, - деген. Осыған орай нәтижелі
білім беру – басты мақсат болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес біздің білім беру жүйеміз де
әлемдік стандарттарға негізделген жағдайда, білім берудің құрылымы да,
мазмұны да, түбегейлі өзгеріске ұшыраған уақытқа сай, нәтижеге бағдарланған
білім жағдайында оқу-тәрбие үрдісін дұрыс ұйымдастыруға көңіл бөлінуде.
Бұл заңға сәйкес ҚР-сы Үкіметінің білімді дамыту туралы ұсыныстарын жүзеге
асырудың жолдары белгіленген.Заңдағы ережелер білімнің дамуына жағдай
жасайды.
Білім жүйесінің орталық білігі – жалпы орта білім. Оны жалпы білім беретін
орта мектептер, жекелеген түрдегі тереңдетіп оқытатын мектептер, гимназия,
лицейлер, кешкі мектептер, интернаттар, денесі мен психикасында кемшілігі
бар балаларды тәрбиелеп, оқытатын мектептер береді.Жалпы білім беретін оқу
орындарының алдында тұрған басты мімдеттер "Білім туралы" Заңның 8-бабында
белгіленген. Олар:
Жеке адамды дамытуға, қалыптастыруға жағдай жасау
Оқушының білім беру бағдарламаларын меңгеруіне жағдай жасау.
Оқушының шығармашылығын дамыту.
Адамгершілік тәрбиесін беру.
Салауатты өмір салтының негізін жасау.
Баланың дамуына жағдай жасап, оған ақыл-ой тәрбиесін беру.
Елжандылыққа тәрбиелеу.
Қүқықтық тәрбие беру.
Саналы тәртіпке тәрбиелеу.
Қазақ халқы мен республиканың басқа халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы,
дәстүрлерін, мемлекеттік, орыс және шетел тілдерін оқыту.
Оқытудың жаңа технологияларын енгізу.
Білім беруді ақпараттандыру.
Ғылыми дүниетанымды қалыптастыру.
"Білім Заңына" сәйкес бұрынғы кәсіптік-техникалық және орта арнаулы оқу
орындары деген атау кәсіптік оның орнына бастауыш кәсіптік, орта кәсіптік,
т.б. атаулар алынды.
"Білім туралы Заң" жас ұрпаққа берілетін білім мазмұнын мемлекеттің
стандарттауын талап етеді. Онда оқушы меңгеруі тиіс негізгі білімдер,
іскерлік дағдылар көрсетіледі.
Басқару принциптері дегеніміз – білім беру ісінің басшы қызметкерлері өз
жұмысында ұстануға тиісті мақсатқа жетуге көмектесетін негізгі, іргелі
ережелер.
Демократиялық принцип бойынша білім беру ісі орталықтан басқарылуымен
қатар, басқару ісіне халық, мектептің қызметкерлері тартылады, олардың
шығармашылық күштері қолданылады. Осы принцип негізінде Білім және ғылым
министрлігінің облыстық, т.б. білім беру басқармасының, педагогикалық
кеңестің мәжілістері өткізіліп, онда оқыту және тәрбиенің маңызды
мәселелері талқыланып, қаулы-қарарлардың орындалуын білім беру ұйымдарын
басқару органдары қадағалап отырады.
Ғылымилық, теория мен тәжірибенің тығыз байланысы принципін ұстанған мектеп
басшылары өз жұмысында ғылымның жетістігін қолданып, еңбекті ғылыми
ұйымдастырып, озат тәжірибені зерттеп, жинақтап және таратып отырады.
Басқару жұмысының табыстылығына ұйымдастыру жұмыстары көмектеседі. Оның
маңызды бөлігі – кадрларды іріктеу, дайындау, әрбір қызметкердің қызметіне
деген жауапкершілікке тәрбиелеу.
Ақпараттардың шындығы және жеткіліктілігі принципін ұстанған мектеп
әкімшілігі өз ұжымының оқу тәрбие жұмысындағы қол жеткен жетістіктерін
асыра бағаламайды, кемшіліктерді түзетіп отырады.
Мектептегі басқару органдарының құрылымы алуан түрлі. Шартты түрде оларды
төрт топқа бөлуге болады.
Бірінші топ: мектептің лауазымды өкілдері - мектеп директоры, оның оқу-
тәрбие ісі жөніндегі орынбасары, тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары,
мектептің шаруашылық бөлімінің меңгерушісі, балалар мен жастар ұйымдарының
жетекшілері.
Екінші топ: мұғалімдер, ата-аналар және оқушылар өкілдері қатысатын жалпы
мектептік конференция, педагогикалық кеңес және әдістемелік бірлестіктер.
Үшінші топ: оқушылардың өзін-өзі басқару органдары (оқушылар комитеті,
сыныптың, пән үйірмелерінің, түрлі қоғамдардың жетекшілері).
Төртінші топ: мектептің және сыныптың ата-аналар комитеті.
Осы органдар мектепті басқару үшін ғылыми тұрғыдан дәлелденген ұстанымдарды
(принциптерді) басшылыққа алып жұмыс істеуі тиіс. Олардың ішіндегі
мәндірегі төмендегі ұстанымдар:
• мектептің алдында тұрған басты міндеттерді анықтау кезінде барлық
басқару органдарының келісіп, іскерлік, ынтымақ жағдайында жұмыс істеуі;
• барлық басқару органдары және лауазымды адамдардың өз міндеттері мен
қызметтерін атқару кезіндегі демократиялылығы, жариялылығы, мұғалімдердің,
ата-аналардың және оқушылардың қоғамдық пікіріне сүйену;
• мектеп басшыларының, мұғалімдердің, сынып жетекшілерінің,
тәрбиешілердің жауапкершіліктері;
• мектептегі жақсы және пайдалы психологиялық микроклиматты,
шығармашылық белсенділікті және бастама көтерген адамдарды қолдау, оқу-
тәрбие жұмысының сапасына жоғары талап қою;
• оқушыларды оқыту мен тәрбиелеуді жетілдіру туралы жоғарғы органдардың
қабылдаған шешімдерінің орындалуына әдепті және тұрақты түрде басшылық ету;
• педагогикалық шығармашылықты, инновациялық ізденістерді мадақтау және
озат педагогикалық тәжірбиені меңгеруге ұмтылған мұғалімдерді, сынып
жетекшілерін қолдау.
Мектеп басшысының жұмыс бағдарламасы:
• мектепке жалпы басшылық ету;
• мектеп кеңесін (педагогикалық кеңесті) басқару;
• жалпыға бірдей білім беруді жүзеге асыру;
• мектеп жұмысын жоспарлау;
• оқу және тәрбие жұмысындағы мектеп, отбасы, жұртшылықтың
ынтымақтастығын тексеру және орнату;
• ата-аналар комитетінің жұмысын қадағалау;
• мектеп директоры орынбасарларының жұмысына басшылық ету және оны
бақылау;
• оқытудың барысын және оқушылардың білім сапасын бақылау;
• мектеп кітапханасымен жұмыс;
• мектептің шаруашылық және қаражат жұмысын бақылау;
• мектепшілік бақылау жүйесіне басшылық жасау;
• мектеп директоры жанындағы мәжілісті өткізу;
• мектеп асханасымен жұмыс;
• демеуші мекемелермен байланыс орнату;
• баланың денсаулығына қамқорлық жасау;
• техникалық қауіпсіздік талабын орындауды қадағалау;
• халық арасында педагогикалық білімді насихаттау.
Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасарының жұмысының мазмұны:
• жалпы білім беруді жүзеге асыру;
• оқу бағдарламасының орындалуын қадағалау;
• мұғалімдердің күнтізбелік-тақырыптың және сабақ жоспарларын бекіту;
• сабақ кестесін педагогикалық талапқа сай жасау;
• пән бойынша жүргізілетін әдістемелік жұмысты бақылау;
• сынып журналдары және оқушылардың күнделіктерінің, дәптерлерінің
талапқа сай безендірілуін тексеру;
• оқытудың барысына, оқушылардың білім сапасына бақылау жасау және
басшылық ету;
• оқушылардың арасында жазбаша бақылау жұмыстарын жүргізу;
• оқушылардың білімін бақылау. Баға қою жүйесін қадағалау;
• пән үйірмелерінің және факультативтердің жұмысын бақылау;
• кітапхананық жұмысы. Сыныптан тыс окуды тексеру;
• зертханалық және тәжірибелік жұмыстардың өткізілуіне басшылық жасау;
• еңбекті оқыту, еңбек тәрбиесі және мамандық талдау жұмыстарын, өнімді
еңбекті ұйымдастыру;
• оқушылардың аудандық, қалалық жарыстарына қатысуына көмектесу.
Директор және оның орынбасарларының оқу-тәрбие жұмысын бірлесіп бақылауы:
Бақыланатын нысандар:
• оқытудың барысы және оқушылардың білім сапасы;
• оқу кабинеттерінің жұмысы;
• оқушыларға қойылатын педагогикалық талаптар;
• үлгермеушілер болайын деп тұрған сыныптар;
• тәрбиеден тыс қалған оқушылармен жұмыс;
• педагогикалық озат тәжірибені зерттеу, қорытындылау және
шығармашылықпен тарату;
• мұғалімдердің біліктілігін көрсету, әдістемелік және жас мұғалімдермен
жұмыс;
• мектеп құжаттары;
• педагогикалық оқу;
• адамгершілік тәрбиесі;
• дене тәрбиесі;
• құқықтық тәрбие, т.б. тәрбие салалары;
• техника қауіпсіздігі.
2-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекеменің қызметін ұйымдастыру
Мектепке дейінгі мекеме типтері
Оны ашу қаржыландыру штат кестесін түзу балабақша құжаттары
Мектепке дейінгі мекеме құрамы
Меңгерушінің міндеттері т.б. саласындағы ғылыми зерттеулердің маңызы
1. Жалпы ережелер
1. Осы Үлгі ереже Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
әзірленген және меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан,
мектепке дейінгі білім беру ұйымдары (бұдан әрі-мектепке дейінгі ұйымдар)
қызметінің тәртібін анықтайды.
2. Мектепке дейінгі ұйым-мектепке дейнгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім
беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымы.
3. Мектепке дейінгі ұйымдар бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларды
тәрбиелеуді, оқытуды, бағуды, күтуді және сауықтыруды қамтамасыз етеді.
4. Мектепке дейінгі ұйымдардың негізгі міндеттері:
1) мектеп жасына дейінгі балалардың дене және психикалық денсаулығын қорғау
және нығайту, оларды салауатты өмір салты құндылықтарына бейімдеу;
2) мектеп жасына дейінгі балалардың зияткерлік және жеке басының дамуын
қамтамасыз ету, олардың ынталарын қанағаттандыру, жалпы адами және ұлттық
құндылықтарға бейімдеу негізінде қабілеттерін дамыту;
3) мектеп жасына дейінгі балаларда бастамашылықты, білімқұмарлықты,
еркіндікті және шығармашылық жағынан өзін-өзі көрсету қабілетін дамыту;
4) балалардың мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың білім беру
бағдарламаларын игеруіне жағдай жасау;
5) бес (алты) жастағы балаларды мектеп алды даярлаумен қамтамасыз ету;
6) тәрбиеленушілердің ата-аналарымен өзара іс-қимыл жасау;
7) мектеп жасына дейінгі балаларды үйде тәрбиелейтін отбасыларына
әдістемелік, диагностикалық және консультативтік көмекті ұйымдастыру.
5. Мектепке дейінгі ұйымдар өз қызметіне Қазақстан Республикасының
Конституциясын, Заңдарын осы Үлгі ережені, сондай-ақ кесімдерді басшылыққа
алады.
2. Мектепке дейінгі ұйымдардың түрлері және оларды жинақтау
Мектепке дейінгі ұйымдар мыналарға бөлінеді:
1)тәрбиеленушілердің жас құрамына қарай:
- бір жастан үш жасқа дейінгі балаларға арналған балалар яслиі;
- үш жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларға арналған балабақшалар;
- бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балаларға арналған ясли-бақшалар;
2)Мақсаты бойынша:
- жалпы дамытатын үлгідегі: ясли-бақша, жалпы үлгідегі балабақша,
тәрбиеленушілерді дамытуды (дене, зияткерлік, эстетикалық және т.б.) бір
немесе бірнеше бағыттарда басым жүзеге асыратын мектепке дейінгі оқу-тәрбие
орталығы;
- түзу үлгісіндегі: ясли-бақша, дене және психикалық дамуында мүмкіндіктері
шектеулі балаларға арналған балабақша (сөйлеу, көру, есту, интеллекті,
тірек-қозғалыс функциялары ауыр және жеңіл бұзылған, психикалық дамуы
шектеулі және т.б.), санаторийлік балабақша (бастапқа туберкулез инфекциясы
білінген, туберкулездің кішігірім және басылып келе жатқан нысандарымен
ауыратын, жиі және ұзақ ауыратын балаларға арналған және т.б.);
- құрама үлгідегі (жалпы даму және түзу сипатындағы функцияларды қоса
атқаратын ясли-бақша, балабақша).
Мектепке дейінгі ұйымдардың жаңа үлгілері мен құрылымдары: білім беру
ұйымдары базасындағы мектепке дейінгі шағын орталықтар, балабақша -
мектеп кешендері, үйдегі балабақша және т.б. болуы мүмкін.
3) жұмыс режимі бойынша: күндізгі, тәулік бойы, икемді режимді.
7. Мектепке дейінгі ұйымдар мемлекеттік және жеке меншік болуы мүмкін.
8. Мектепке дейінгі ұйымға құрылтайшының жолдамасы, баланың даму тарихынан
үзінді көшірме, эпидемиологиялық жағдай туралы санитарлық-эпидемологиялық
қызметтің анықтамасы негізінде бір жастан алты (жеті) жасқа дейінгі балалар
қабылданады. Мектепке дейінгі түзеу ұйымдарына және мүмкіндіктері шектеулі
балаларға арналған топтарға қабылдау кезінде қосымша психологиялық-
медициналық-педагогикалық комиссияның қорытындысы беріледі, ал бастапқы
туберкулез инфекциясы білінген, кішігірім және басылып келе жатқан
туберкулездің нысандарымен ауыратын, жиі және ұзақ ауыратын балаларға
арналған санаториялық ұйымдарының қорытындысы беріледі.
9. Мектепке дейінгі ұйымға қабылдау үшін өтініштерді есепке алу тәртібін,
жолдамаларды рәсімдеу мен беруді құрылтайшы анықтайды.
10. Жапы дамыту үлгісіндегі мектепке дейінгі ұйым жұқпалы, тірек-қозғалыс
аппараты бұзылуының ауыр түрімен ауыратын және ақыл-ой кемістігі бар
балалардан басқа, бір жастан алты (жеті) жасқа дейін балалар қабылданады.
Түзеу жұмысы үшін жағдай жасалған болса, жалпы дамыту үлгісіндегі мектепке
дейінгі ұйымға мүмкіндіктері шектеулі балаларды қабылдауға болады.
11. Мектепке дейінгі ұйымға топтар бірдей жастағы немесе әр жастағы қағидат
бойынша жинақталған.
12. Балаларды мектепке дейінгі ұйымға тұрақты және уақытша орналасуға
қабылдау онда бос орынның болуына қарай жыл бойы жүргізіледі.
13. Мектепке дейінгі ұйымда баланың орны мына жағдайларда сақталады:
1) бала ауырып қалғанда;
2) бала мидициналық, санаторийлік-курорттық және өзге де ұйымдарда
емделгенде және сауықтырғанда;
3) ата-анасының біреуіне еңбек демалысы берілгенде;
4) бала жаз маусымында екі айға дейінгі мерзімде сауықтырылғанда.
14. Мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда баланы қабылдау үшін кіру
жарналары, сондай-ақ бала мектепке дейінгі ұйымда ұзақ мерзім болмаған
немесе қатыспаған жағдайда орынды сақтау үшін төлемақы алынбайды.
15. Басшы құрылтайшының келісімі бойынша баланы мектепке дейінгі ұйымнан
мына жағдайларда шығарады:
1) баланы мектепке дейінгі ұйымда ұстау үшін ай сайынғы төлемақы уақытылы
төленбегенде (10 күннен астам);
2) бала дәлелді себепсіз және әкімшілікке ескертпей балабақшаға бір айдан
астам келмегенде;
3) баланың мектепке дейінгі ұйымға келуіне кедергі болатын денсаулық
жағдайы туралы медициналық қорытындысы болса.
16. Мемлекеттік мекемелердің ұжымдық-құқықтық нысанында құрылған
мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда (түзеу яслилерінде, түзеу
балабақшаларында, түзеу яслибақшаларда, жалпы дамытатын мектепке дейінгі
ұйымдардың түзеу топтарында, балабақша-мектеп кешендерінің түзу
топтарында, санаториялық мектепке дейінгі ұйымдарында және т.б.) баланы
ұстау үшін ата-анасынан ақы алынбайды.
17. Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындарының ұйымдық-құқықтық
нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда ата-аналардан
немесе оларды алмастыратын адамдардан баланы ұстау үшін алынатын ай сайынғы
төлемақының мөлшері баланың жасына қарамастан, тамақтандыруға арналған
шығындардың 100 пайызын құрайды.
18. Жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдарда баланы ұстау үшін ата-аналардың
төлемақысын алу тәртібін құрылтайшы белгілейді.
19. Коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындарының ұйымдық-құқықтық
нысанында құрылған мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда бос орындар және
алаңдар болған кезде ата-аналардың қаражаты есебінен баланы ұстау құны
толық төлене отырып коммерциялық топтар ашылуы мүмкін. Коммерциялық топтар
қызметінің тәртібін білім беру саласындағы орталық атқару орган анықтайды.
Мектепке дейінгі ұйымдардың жұмыс істеу тәртібі
Мектепке дейінгі ұйымдар Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңы және
осы Үлгі негізінде құрылтайшы бекітетін өздерінің Жарғыларын әзірлейді және
бекітеді.
Мектепке дейінгі ұйымдар:
1) өз Жарғысымен белгіленген функциялардың орындалуын;
2) білім беру бағдарламаларының толық көлемді іске асырылуын;
3) іске асырылатын білім беру бағдарламаларының сапасын;
4) білім беру процесін ұйымдастыруда қолданылатын нысандардың, әдістердің
және құралдардың балалардың жас, психикалық-физиологиялық ерекшеліктеріне,
бейімділігіне, қабілеттеріне, ынталары мен қажеттілігіне сәйкестігін;
5) білім беру процесі кезінде балалардың және мектепке дейінгі ұйым
қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі ұйымдар меншік нысандарына қарамастан, мемлекеттік жалпыға
міндетті мектепке дейінгі тәрбие және оқыту стандартына сәйкес мемлекеттік
тіл ретінде қазақ тілін білу мен дамытуды, сондай-ақ орыс тілін және бір
шет тілін оқып-үйренуді қамтамасыз етеді. Ұлттық топтар үшін олардың ана
тілдерін оқып-үйренуіне жағдай жасалады, ал олар жинақы тұратын жерлерде
олардың тілдерінде тәрбиелеу және оқыту үшін мектепке дейінгі ұйымдар
немесе топтар құрылуы мүмкін.
. Мектепке дейінгі ұйымдар бағынысына, үлгісі мен меншік нысанына
қарамастан, балаларға тұрақты медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз
етеді, оны мектепке дейінгі ұйымның немесе Қазақстан Республикасының
заңнамасында белгіленген тәртіппен тиісті денсаулық сақтау ұйымының штатына
кіретін медициналық қызметкерлер жүзеге асырады.
. Мектепке дейінгі ұйымдар белгіленген тәртіппен білім беру, сауықтыру және
өзге де сипаттағы қосымша ақылы қызметтер көрсете алады. Бұл ретте мектепке
дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына
айқындалған негізгі білім беру, сауықтыру және өзге де қызметтерді
қысқартуға және сапасын төмендетуге қатаң тыйым салынады.
Мектепке дейінгі ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тамақ өнімдерін тұтыну нормаларын ескере отырып балаларды үйлесімді
тамақтандыруды қамтамасыз етеді. Мектепке дейінгі ұйымда балаларды
тамақтандыру жұмыс режимін ескере отырып ұйымдастырылады, оның берілу саны
Жарғымен айқындалады.
. Шағын учаскеде тұратын отбасыларды және балаларды әлеуметтік-
педагогикалық қолдау мақсатында мектепке дейінгі ұйымдар консультациялық
пункттердің жұмысын қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мазмұнының, деңгейі мен сапасының
мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты
талаптарына сәйкестігін анықтау үшін аудандық (қалалық) білім беру
органдары мектепке дейінгі ұйымдарды мерзімділігі бес жылда бір рет,
мемлекеттік аттестаттау үш жылдан кейін өткізіледі.
Мектепке дейінгі ұйымдар басқару дара басшылық және алқалық басқару
қағидаттары негізінде құрылады. Алқалық басқарудың нысандары мектепке
дейінгі ұйымның кеңесі, педагогикалық кеңес, қамқоршылық кеңесі болып
табылады. Кеңестердің жұмысын ұйымдастыру ережелерін, оларды сайлау
тәртібін қоса алғанда Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы
орталық атқарушы органы бекітеді.
Мектепке дейінгі ұйымды тікелей басқаруды мектепке дейінгі ұйымның
құрылтайшы тағайындайтын басшысы жүзеге асырады.
Мектепке дейінгі ұйымның басшысы:
1) мектепке дейінгі ұйымның атынан іс-әрекет жасайды, барлық мемлекеттік
және жеке меншік ұйымдарда, кәсіпорындарда оның мүддесін білдіреді;
2) қаражаттарды басқарушы болып табылады, шарттар жасайды, сенім хаттар
береді, банктерге есептік және басқа шоттар ашады;
3) өзінің құзіреті шегінде мектепке дейінгі ұйым қызметкерлерінің орындауы
мен міндеттері бұйрықтар мен өкімдер шығарады, жаза қолданады;
4) кадрларды іріктеу мен орналастыруды жүзеге асырады, Қазақстан
Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес қызметкерлерді жұмысқа
қабылдау және жұмыстан шығару құқығын пайдаланады;
5) белгіленген тәртіппен мектепке дейінгі ұйымды және қызметкерлерді
аттестаттауды жүргізуді ұйымдастырады, аттестаттау нәтижелерін кадрларды
орналастыруда ескереді;
6) мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты және санитарлық-гигиеналық нормалар талаптарына сәйкес мектепке
дейінгі ұйымдағы тәрбиелеу-білім беру процесін жүзеге асыру үшін жағдай
жасайды;
7) балалардың мүдделерін, отбасының қажеттігін қанағаттандыруға бағытталған
қосымша қызметтерді ұйымдастырады;
8) бекітілген шағын учаскелер шегінде 0-ден 7-ге дейінгі жастағы балаларды
дербес есепке алуды ұйымдастырады;
9) баланы мектепке дейінгі ұйымға қабылдаған кезде ата-анасын немесе оларды
алмастыратын тұлғаларды мектепке дейінгі ұйымның Жарғысымен, тәрбиелеу-
білім беру қызметін жүргізу құқығына берілген лицензиямен және өзге де
қабылдау және оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру тәртібін регламенттейтін
құжаттармен таныстырады;
10) мектепке дейінгі ұйымға бекітілген мүліктің сақталуын және тиімді
пайдалануын қамтамасыз етеді;
11) заңнамада белгіленген тәртіппен мыналар:
- мектепке дейінгі ұйым тәрбиеленушілерін, қызметкерлерінің құқықтары мен
бостандықтарын бұзғаны;
- өзінің құзіретіне жататын функцияларды орындамағанны;
- мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандартының талаптарын орындамағаны;
- мектепке дейінгі ұйым тәрбиеленушілері мен қызметкерлерінің оқу-тәрбие
барысында өмірі мен денсаулығы;
- қаржы-шаруашылық қызметтің жай-күйі, оның ішінде материалдық және ақшалай
қаражаттарды нысаналы пайдаланбағаны үшін жауап береді.
3-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекеме педагогтарының кәсіби әрекеті және оған
қойылатын талап тар
М.д.м. әдіскерінің педагогикалық әрекеті
Компоненттері , мотив мақсаты, жүзеге асару жолдары
М.д.м. әдіскерінің белсенділігінің түрлері. өздігінен білім алу өзін
өзі тәрбиелеу зерттеу, т.б.
Еліміздің тәуелсіздік алған жылдар ішінде егемен еліміздің,
қоғамымыздың әлеуметтік-саяси және басқа да салаларында түбегейлі
өзгерістер болып жатыр. Соның бірі-білім беру саласы. Қай кезеңде
болмасын жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру қоғам алдындағы ең жауапты,
маңызды іс болып қала береді. Сондықтан мемлекетіміздің даму, жаңару
жолындағы жаңалықтар мен түрлі өзгерістер еліміздің білім беру саласында
да өз әсерін тигізуде.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында Мектепке дейінгі тәрбие – үздіксіз білім берудің
алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын
орталық делінген
Әлемдік білім кеңістігінде мектепке дейінгі педагогиканың мәселелерін
шешуде тәрбиелеу мен білім берудің жаңаша жетілдірілген әдіс – тәсілдерін
іздестіру, үнемі жаңалыққа жол ашу бағыттары қарастырылуда. Ғасырдан астам
тарихы бар және әлемдік қоғамдастықта балаларға мектепке дейінгі тәрбие мен
білім берудің негізгі нысаны ретінде сыннан өткен балабақша бүгіні де
үздіксіз білім берудің алғашқы баспалдағының үлгісі болып қалып отыр.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бала тұлғасын қалыптастыру мен дамытуда
үздіксіз білім беру жүйесінің бірінші деңгейі болып табылады.
Мектепке дейінгі білім мекемелері басшылары алдында тәрбие мен білім беру
ісінің мазмұнын серпінді түрде дамыта отырып, тиімділігі мен сапасын
арттыру міндеті тұр. Осы заманғы басшы мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту, тәрбие және дамыту әдістемелері, сонымен қатар әдістемелік қызметті
басқару мәселелерінде білікті болуы тиіс. Мектепке дейінгі мекемедегі
әдістемелік қызмет педагогикалық ұжымның жұмысын білім беру бағдарламалары
міндеттерін шешуге бағыттайтын болғандықтан басқару ісіне жатады.
Басқарудың тиімді тәсілі- менеджменттік басқару. Ю.Конаржевский
Менеджмент және мектепішілік басқару кітабында Ұстанымдар жүйесі ашық
және оны өмірде игеру, теориялық одан әрі ұғыну барысында басқа
ұстанымдармен толығып отырады дей келе, ұстанымның бірнеше түрін ажыратып
көрсетеді.
1. Адамға құрмет және сенім ұстанымы. Бұл ұстаным оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастырушыға бірнеше талаптар қояды. Олардың ішінде мыналарға назар
аударған жөн.
• адамның жеке басының беделін құрметтеу, адамның құқы мен
мүмкіндіктерін мойындау;
• өзара құрмет егізінде сенімділік ахуалдықалыптастыру;
• адамға өзін-өзі таныту, өз мүмкіндіктерін ашып көрсету үшін жағдай
жасау;
• бастамашылдықты, шығармашылық биімділікті, ұжымда өз орнын таба білуді
барынша дамыту.
2. Ынтымақтастық ұстанымы. Талаптар:
• адаммен педагогикалық жүйенің пассивті элементі емес, белсенді факторы
ретіндесанасу;
• педагогтардың жеке қасиетін білу және ескеру;
• білім мекемесінде жоғары өнімділікті жұмыстық ахуалды қалыптастыру;
• педагогтың бойындағы балаларға деген ізгіліктік қатынастарды,
құзіреттілікті, басшылықты, жауапкершілікті бағалау;
• мамандар тарапынан болатын кез-келген педагогикалық мақсатқа лайықты
бастамаларға қолдау көресту, мұқияттылық, көзқарас таныту.
3. Тұрақты жаңғырту ұстанымы. Бұл ұстаным жаңа технологияларды және
оқыту мен тәрбиелеәдістемелерін игеру, ұйымдастыру және психологиялық
құралдарды өзгерту, үрдістерді ұйымдастырудың негізгі басшылық
ұстанымы болып табылады. Осы ұстаным негізінде жаңашылдық қалыптасады.
Жаңашылдықты енгізуді үйретуден бастау керек. Әрбір жаңаша құрылатын
тиімді жұмыс бағдарламасының 5 сатысы болады.
1. Әр жұмысты тапсырмаларға бөліп, әр бөлімді жан-жақты түсіндіріп шығу
керек.
2. Түсіндіріп қоймай, өзіңіз соны істеп көрсетуіңіз керек.
3. Енді өзі жасап көруіне мүмкіндік беріңіз.
4. Атқарылған іске ағымдық бақылау жасау, міндетті түрде мадақтау.
5. жетістікті айтып мақтауын жеткізу, ал кеткен кемшілікті өз мойыныңызға
алып, оны өзіңізден іздеңіз.
Осы аталған ұстанымдарды ескерген жағдайда ғана әдістемелік жұмыс
нәтижесі болары белгілі.
Әдістемелік жұмыс – мектепке дейінгі мекемедегі барлық педагог
қызметкерлердің өз мамандығын жетілдіретін, шеберлікті арттыратын, озат
тәжірибе мен ғылым жаңалықтарын өз жұмысына шығармашылықпен енгізетін
бірден-бір жұмыс түрі.
Балабақшадағы әдістемелік жұмысқа жетекшілік ететін бірден-бір адам, ол –
әдіскер. Басқару қызметінің негізгі ерекшеліктері мен заңдылықтарын
білместен әдістемелік жұмысты сауатты ұйымдастыру мүмкін емес.
Педагогикалық үрдістің тиімділігі әдіскердің барлық басқару қызметтерін
бірдей дәрежеде сапалы орындауымен анықталады. Сондықтанда әдіскер мектеп
жасына дейінгі балаларды оқыту, тәрбие және дамыту әдістемелері және жүйелі
бассқару мәселелерінде білікті болуы керек. Әдіскер өз жұмысын ғылыми
негізде теориялық тұрғыда сауатты жүргізе білсе, онда практикада жүйелілік,
бірізділік қалыптасып нәтижесі табысты болмақ.
Әрқашан даму үстіндегі кәсіби білім көтеру жүйесінің басты тұлғасы –
кәсіби дайындығы жоғары, жеке басының емес, педагогтың жағдайын ойлайтын,
жаңа талапқа сай технологияны тез меңгере алатын және оны оқу-тәрбие
үрдісінде шебер қолдана білуге үйрететін – әдіскер.
Кәсіби білім көтеру гуманизмі бұрынғы Маған тәуелді адамдарға әмір
жүргіземін деген көзқарасты жойып, Менің мамандығыма мұқтаж адамдарға
көмектесемін деген бағытты ұстанады.
Әдіскер маман иелерінің есінде болатын жайт: ең алдымен әдіскер жоғары
мәдениетті, өз ісіне жауапты, тыңдаушыларға немқұрайлы қарамайтын, олардың
көңілінен шыға білетін маман болуы тиіс. Білім беру жүйесінің қазіргі заман
талабы қатардағы әдіскерден жаңашыл болуды, кәсіби шебер, өмірге
бейімділікті, қызметте жақсы нәтиже көрсете білуді талап етеді. Білім
жетілдіру жүйесінің басты міндеті – маманға көмек көресту. Білім беру
жүйесіндегі бұл категория – өз қызмет талабына байланысты әдістеме ілімімен
кәсіби шұғылданатын педогогикалық қызметкер.
Әдіскер белгілі бір педагогикалық жүйені әдістеме жағынан қамтамасыз
етеді, педогогикалық кадрлардың кәсіби білімін жетілдіруге қатысады.
Әдіскердің өмірден алған тәжірибесі, қабілеті, адамгершілігі,
қарапайымдылығы, мінез-құлқы әлдеқайда жоғары деңгейде болуы тиіс. Ол
қандай қиын жағдай болсын, кедергілерге қарамастан педагогтармен тікелей
тынымсыз жұмыс жасайды
Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен
еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне өтуі білім беру
саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт
талабына сай өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Қазіргі кезеңде білім ғылым саласында инновациялық педагогикалық
технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту мен тәрбиелеуде де педагогикалық технологиялар ұғымы кеңінен
қолданылатын ұғымдардың біріне айналды.
Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың
ажырамас бөлігі болып отыр.Сондықтан мектепке дейінгі балаларды оқыту мен
тәрбиелеудің негізгі мақсаты – баланың жеке басының қалыптасуы мен дамуы
болып отыр.
Жаңа заман баласы ертеңгі еліміздің болашағы. Жаңа заман баласын
қалыптастырып, дамыту үшін, тұлғаның ішкі дүниесі мен оның қыр сырын
анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай туғызу қажет.
Әрине, ол үшін мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балалардың
жеке басының қалыптасуы мен дамуында педагогтардың педагогикалық
технологияларды қолдана білу сауаттылығына да байланысты.
Яғни, педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін
дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасау
қазіргі таңдағы әрбір педагогтың міндеті.
Қоғамдағы қазіргі даму кезеңінде мектепке дейінгі мекемелердегі білім
беру жүйесінде оқыту, тәрбие беру үрдісін технологияландыру- басты
мәселенің бірі.осыған орай мектепке дейінгі мекемелердің тәжірибесіне оқыту
мен тәрбиелеудің әр түрлі технологиялары жасалып енгізілуде.
Әрине мұндайда педагогикалық технологияға анықтама берген ғалымдардың бірін
атап өтсек те болады.Олар: В.П.Беспалько, В.М.Монахов, В.М.Кларин,
П.И.Третьчков, И.П.Сенновский, Г.А.Монахова, М.А.Чошанов т.б. өз
еңбектерінде қарастырып өткен.
Білім беру жүйесінде педагогикалық технологияны қолдану келешек
ұрпақтың еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл
болуына жағдай жасау әрбір педагогтың міндеті болып табылады.Білім беру
жүйесінде қолданылып жүрген педагогикалық технологиялар:ынтымақтастық
педагогикасы, білім беруді ізгілендіру, ойын арқылы оқыту, проблемалық
оқыту, модульдік оқыту, тірек сигналдары арқылы оқыту, дамыта оқыту,
түсіндіре басқарып оза оқыту, өздігінен оқыту, сын тұрғысынан ойлауды
дамыту, оқытудың компьютерлік технологиясы, бағдарламалап оқыту, деңгейлеп
оқыту т.б.
Сонымен қатар, мектепке дейінгі мекемелерде инновациялық білім беру
құралдарын қолданудың да маңызы зор. Инновациялық білім беру құралдарына:
аудио, видео, құралдар, компьютер, интерактивті тақта, интернет,
мультимедиялық құрал, электрондық оқулықтар, мен оқу әдістемелік кешендер,
инновациялық ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады.
Қазіргі таңда көптеген интерактивтік бағдарламалық бөлімдер, қозғалмалы
объектілер құруға мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар
көптеп шығып, қолданыс табуда. Осындай құралдардың бірі-мультимедиялық
оқулықтарды балабақшаларда кеңінен пайдалану. Бұл жағдайда тәрбиеші әр оқу
іс-әрекеттерін бастар алдында жиі көрнекіліктер ауыстырмаған болар еді. Ал,
мультимедиялық оқулықтар арқылы тәрбиеші уақытты тиімді және ұтымды
пайдаланар еді.Бала бақша баласына мультимедиялық оқулықтар біріншіден,
балалардың қызығушылығын арттырады, екіншіден, зейін қойып көрумен қатар
түсінбеген жерлерін қайта көруге мүмкіндік алады.Мультимедиялық оқулықтар
балабақшада балаларға арналған таптырмас құрал болып табылады. Өйткені,
балалардың зейіні әр түрлі әдемі түстерге, ойыншықтарға, әдемі суреттерге,
әсемдікке әуес болады.Мультимедиялық электронды оқулықтар бала үшін де,
тәрбиеші үшін де күнде дамытылып отыратын анық түрдегі әдістемелік жүйе
болып табылады.Мектепке дейінгі мекемелерде ақпараттық қатынастық
технология құралдарын қолданудағы мақсат- баланың танымдық қызығушылығын
қалыптастыру.Балада танымдық қызығушылықтың болуы олардың оқу іс-
әрекеттерге белсенді, білімінің сапалы болуына, жағымды мінез құлықтарын
қалыптастыруға мүмкіндік береді.Аталған педагогикалық технологиялар мен
инновациялық құралдар балабақшада балалардың жас ерекшелоіктерін ескерген,
әр сатыға балалардың қабылдау мүмкіндіктерін ескерген жағдайда ғана
пайдалануға болады. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау қабілеті әлсіз,
қабылдау процестері тұрақсыз келеді.Сондықтан олар затты қолмен ұстап,
көзімен көргенді ұнатады. Осыған сәйкес, мектепке дейінгі балалардың оқу іс-
әрекеттеріне көрнекілік, ойын технологиясын кеңінен қолданған жөн. Тәрбиеші
– бала бойына білім нәрін себетін басты тұлға. Жаңашыл тәрбиеші даярлауға
тқойылатын талаптар студенттерді оқытудың жаңа түрлерімен қаруландыра
отырып, қазіргі уақыттағы кәсіптік дағдыларын игеруге бағытталған оқытудың
жаңа жолдарын енгізуді көздейді.
4-ЛЕКЦИЯ
Мектепке дейінгі мекемелерде балалардың ойын әрекетін ұйымдастыру
1.Ойын балалардың негізгі әрекеті.Оның түрлері, оларды ұйымдастыру
әдістемесі, әр топтағы балалардың ойын әрекеті
2. Ойын әрекетін қйымдастыру бойынша педагогикалық нұсқау беру.
3. Балалар ойын бақылау кезеңдері оны талдау үлгілері
Білім берудің алғашқы деңгейлері балабақшадан басталмақ. Мақсаты-
мектепке дейінгі білім балалардың білім алуына бірдей бастапқы
мүмкіндіктерді қамтамасыз ету. Кез келген оқыту технологиясы тәрбиешіден
терең теориялық, психологиялық, педагогикалық әдістемелік білімді,
педагогикалық шеберлікті, бабалардың жан дүниесіне терең үңіліп оны ұғына
білуді талап етеді.Қазіргі таңда мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде
қолданылатын педагогикалық технологиялардың бірнеше түріне тоқталайық.Ойын
арқылы оқыту технологиясының мақсаты дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық,
әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойын технологиясының ерекшелігі ойындық
іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-талғамдарына
сүйенеді. Баланың бойындағы білімділік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін
аша түсуді көздейді.Ойын - балалар үшін оқу да, еңбек те. Ойын айналадағы
дүниені танудың тәсілі.Сонымен қатар, ойын балаларға өмірде кездескен
қиыншылықтарды жеңу жолын үйретіп қана қоймайды, олардың ұйымдастырушылық
қабілеттерін де қалыптастырады.Ойын-әлеуметтік қызмет. Ол баланың жасына
қарай өзін қоршаған ортаны танып білуге құштарлығын арттырады.Проблемалық
оқыту технологиясы-баланы өз бетімен ізденуге үйрету, танымдық және
шығармашылық қабілеттерін дамыту. Яғни, балалардың белсенділігі арттыру,
оқу материалына баланы қызықтыратындай мәселе тудыру, бала материалды
сезім мүшелері арқылы ғана қабылдап қоймайды, білімге деген қажеттілігін
қанағаттандыру мақсатында меңгереді, бала оқытуды өмірмен және еңбегімен
байланыстырады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларға ойынның маңыздылығы және мектепке
дейінгі мекемеде баланың дамуы ойынсыз жүзеге аспайтыны туралы білеміз.
Балалар әсердің көпшілігін сапасы төмен телевизиялық бағдармалардан алады
деп ойлаймын.
Ойын ересек адамдар өмірінің бейнесі. Бала солардың іс әрекеттерін
қайталайды, әртүрлі әлеуметтік мәдени жағдайлар мен қарым
қатынастардың үлгісін келтіреді. Бірақ, байқап қарасақ, қазіргі
балалар өз ата аналарының немен айналысатынын білмейді.
Ата аналар туралы мәліметтер бағанында белгісіз аббревиатуралар,
ал қызмет деген бағанда риэлторлар, менеджерлер, дилердер, агенттер,
референттер және т.б. пайда болады. Ата аналар балаларына немен
айналысатынын нақты түсіндіре алмайды. Ересектердің күнделікті өмірде
байқалатын іс әрекеттер түрлері ғана қалады. Бірақ олар аз ғана. Балалардың
өмірінен дүкенші, хат тасушы, тігінші мамандықтары жоғалды. Дегенмен, бұл
ойындар үшін жағдай жасалған, біраз балабақшада жасанды ойын аумақтары
бар. Бірақ бұл ойын атрибуттары балалардың қызығушылығын оятпай, сөрелерде
шаң басып жатады, яғни оларды бұл ойындар қызықтырмайды, өйткені
ересектердің бала тілінде сөйлеуге уақыты да, құлқы да жоқ. Ойынды баламен
бірге ойнаудан басқа үйретудің тәсілі жоқ. Сонымен қатар, ойывнның мектепке
дейінгі мекемелерден жоғалып кету себептерінің бірі педагог
қызметкерлерінің ата аналарға жағымпаздану ықыласы, соның нәтижесінде
педагогтардың балаларға неғұрылым көп мәлімет беріп оқытуы. Ойынға уақыт
мүлдем қалмайды. Әрі қазіргі кезде әлеуметтік тапсырыс сияқты сөз орамы
жиі қолданылуда. Расында, әлеуметтік тапсырыс көбіне балалардың ойынын
ұйымдастыруды білмеу және ықылассыздық жағдайында қолданылады. Алайда,
мектепке дейінгі мекемелерде ойынға арналған уақыт бар. Бұл туралы
нормативті құжаттарда, жаңа СанПиНның Гигиеналық талаптар жөніндегі
нұсқаулық әдістемелік хатында жеке айтылған.
Қазіргі таңда балалар ойынын басқарудың үш негізгі әдісі бар.
1. Балалардың сюжеттік ойындарын басқарудағы Д.В.Менджерицкаяның
пікірінше, балалар ойынына әсер етудің және балаларды ойын
барысында тәрбиелеудің негізгі жолы оның мазмұнына ықпал ету,
яғни тақырыпты таңдау, сюжетті дамыту, рөлдерді бөлу және
басталған ойынның мазмұнын байыту үшін педагогтің өзі әртіс
ретінде бір рөлді ойнап, ойынға кірісіп кетуі керек.
2. Психологтар Н.Я.Михайленко мен Н.А.Корткова ойынды қызмет
ретінде қалыптастыру әдісін зерттеп тапқан. Ол үшін түрлі
қағиданы жүзеге асыруға негізделген:
-балалар ойын ойнау шеберлігінигеру үшін тәрбиеші олармен бірге ойнап,
баланың ойынға кіру және шығуда өзін еркін әрі тең сезінетін ойын
серіктесі болуы керек;
-тәрбиеші балалрмен бүкіл мектепке дейінгі балалық шағында ойнау керек,
бірақ баллардың ойынды құрудың жаңа және күрделі тәсілін меңгеру
мақсатында ойынды әр жас кезеңінде ерекше ұйымдастыру қажет;
-мектепке дейінгі балалық шағының әр кезеңінде ойын дағдыларын
қалыптастыруда балалардың ойын элементтерін жүзеге асырумен бірге
серіктестеріне ересектер мен құрбыларына оның мағынасын түсіндіріп отыру
керек.
Жоғарыда келтірілген сюжеттік ойынды ұйымдастыру қағидалары балалардың
өз бетімен ойын ойнауға (жеке және бірлескен) жетелейтін
ойнау қабілеттері мен дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
3. Ойынды кешенді басқару әдісін Е.В.Зворыгина мен С.Л.Новоселова
ұсынған.
Қазіргі уақытта мектепке дейінгі мекемелер тәжірибесінде бұл әдіс келесі
педагогикалық жағдайлардың байланысы болған кезде жиі қолданылады.
Баланың айналамен танысуға бағытталғын белсенді әрекеті, оқытатын ойындар,
ойын барысында педагогтың баллармен қарым қатынасын белсендір етін заттық
ойындық ортасын уақытында өзгерту.
1.Балалар тәжірибесін жоспарлы түрде байыту. Тұрмыста, сабақта, серуенде,
кітап оқығанда, теледидар қарағанда бала заттардың қызметін, адамдардың іс
әрекеттерінің мағынасын, олардың қарым қатынастарының мәнін меңгереді, оның
алғашқы эмоциялық өнегелі бағалауы қалыптасады. Мұның бәрі ойын идеясының
пайда болуына, мазмұнының баюына қызмет етеді.
2.Нақты тәжірибені ойындық, шарттық жоспарға ауыстыру үшін, баллардың
ойында шындықты қайта еске түсіру үшін оқыту ойындары ( дидактикалық,
театральды, т.б) қолданылады. Олардың жаңашылдық элементтері болуы қажет,
балаларды шартты жағдайға енгізу керек, білім алу процесіне эмоциональды
түрде тарту қажет.
3.Ойын ортасын дер кезінде ауыстыру, айналамен таныстыруда алған әсерлерін
бала есінде бекітуге арналған ойын материалы мен ойыншықтарды таңдау
мектепке дейінгі балаларды ойын мәселелерін өз бетінше шығармашылықпен
шешуге итермелейді,ойында шындықты қайта қарастырудың әртүрлі тәсілдеріне
ынталандырады. Заттық ойындық ортаны балалрдың практикалық және ойындық
тәжірибесін ес епке алу арқылы өзгерту керек. Ойыншықтарды тек тақырыбын
өзгерту ғана емес, оларды образға сәйкестілік принципі бойынша таңдау
маңызды.
4.Өз бетінше бастамалы ойында алған әрекет тәжірибесін бекіту үшін ойын
барысында балалардың ересек адаммен қарым қатынасы болу қажет. Қарым
қатынас ойын мәселелерін шешудің прогрессивті тәсілдерін қалыптастыруға
бағытталу қажет. Ол үшін педагог мектепке дейінгі балалардың әрекетін
күрделендірілген проблемалық ойын жағдайларында ұйымдастырады. Ойынды
қалыптастыруды кешенді басқарудың барлық компонеттері бір бірімен
байланысты және әртүрлі жастағы балалармен жұмыста өте маңызды. Мұндай
басқару нәтижесінде жетілген ойын дамуының деңгейі бұл жас кезінде
педагогқа өз тәрбиеленушілерінің жаңа мүмкіндіктерін есепке алып, ірі қарай
жетелеуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі балалардың ойынын басқаруды ң үш әдісін қарастырып,
келесі қорытындыны шығаруға болады:
-ойын ересектердің іс әрекеттерді регламенттеуінен бос болу қажет;
-баланың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz