МЭЭ қорытындысының талаптарын орындауға мемлекеттік экологиялық бақылау



МЭЭ қорытындысының талаптарын орындауға мемлекеттік экологиялық бақылау

Мемлекеттік экологиялық экспертиза сақтық бақылаудың ұйымды-құқықтық
формасы болып келеді. Белгіленгендей, оның негізгі құжаттары қоршаған
табиғи ортаға шаруашылық не басқа қызметтің ықпалының болуы туралы және МЭЭ
объектісін өткізу мүмкіндігі туралы дәлелді шешімі бар қорытынды болып
келеді. МЭЭ қорытындысының талаптарын орындауға бақылау функцияларын іске
асыру үшін ол туралы ақпарат мемлекеттік экологиялы бақылау органдарына
субъектімен және тұрғылықты өзін-өзі басқарудың атқарушы өкіміне
жіберіледі. Жеке жағдайларда экологиялық экспертиза облысында мемлекеттік
орган шешімі бойынша МЭЭ қорытындысы туралы ақпарат экспертиза объектісінің
өткізілуін қаржыландыратын банктік ұймдарға жіберілуі мүмкін.
Экологиялық бақылау есебі: қоршаған табиғи орта жағдайын және оның
шаруашылық не басқа қызметтің әсерінен өзгеруін қадағалау; табиғатты қорғау
бойынша жоспарлар мен мейрамдардың орындалуын табиғат ресурстарын
рационалды қолдануды қоршаған табиғи ортаны сауықтыруды, қоршаған табиғи
ортаның табиғат қорғау заң шығарушылар мен сапа нормативтердің талаптарының
орындалуын тексеру болып келеді.

11.1 Мемлекеттік экологиялық бақылау

“Қоршаған ортаны қорғау туралы” Федералды заңмен сәйкесті экологиялық
бақылау – бұл қоршаған ортаны қорғау облысында заңды бұзудың болдырмау,
анықтау және қиылысуына бағытталған, қоршаған ортаны қорғау облысында
шаруалық не басқа қызметтер субъектілерінің талаптарды сақтауын, сонымен
қатар нормативтер мен нормативті құжаттарды сақтауын қамтамасыз ететін
шаралар жүйесі болып келеді.
Ресей Федерациясында мемлекеттік, өндірістік, муниципалды және қоғамдық
экологиялық бақылау іске асырылады (11.1-сурет)

11.1-сурет. Ресей Федерациясының территориясында істелетін экологиялық
бақылаудың түрлері.

Байкал табиғат территориясында қоршаған орта және экологиялық
қауіпсіздікті қорғау бойынша фукнцияларды жүзеге асыру үшін Ресейдің МПР-ң
территориалды органы болып келетін Байкал көлінде табиғатты қорғау қызметін
Федералды басқару құрылды.
Ресей Федерациясы үкіметімен жабық административтік-территориалды
білімде, Ресей Қарулы Күштерінің режимді, аса режимді және аса маңызды
объектілерінде, қарулану және әсери техника объектілеріне, әскери объекті
мен әскери қызметіне мемлекеттік экологиялық бақылаудың ерекше ұйымдастыру
ретін және іске асыруы анықталған.
Федералды объектілер бойынша МЭЭ қорытындысы Ресей МПР Ресейлік
Федерациясының объектісі бойынша қоршаған ортаны қорғау және табиғи
ресурстарды басқару (басты басқару) және қоршаған орта қорғанысы мен
табиғат қолдану саласында перспективалық даму және мемлекеттік бақылау
департаментінде мемлекеттік экологиялық бақылауды іске асыру үшін, себебі,
“Қоршаған ортаны қорғау туралы” Федералды заң талаптарымен сәйкестігінде
мемлекеттік экологиялық бақылау облысында федералды мемлекеттік
инспекторлар федералды объектілердің бақылауын іске асырады. Ресей Қарулы
Күштердің аса маңызды объектілері мен режимді, аса маңызды МЭЭ
қорытындысының орындалуында мемлекеттік экологиялық бақылауды іске асыру
басқа объектілерге бақылаудан айырмашылығы жоқ.

11.1.1 Қоршаған ортаны қорғау облысындағы мемлекеттік инспекторлардың
құқықтары мен міндеттері

“Қоршаған ортаны қорғау туралы” Федералды заңның МЭЭ қорытындысында
берілген талаптардың орындалуын тексеру қызмет бабымен сәйкестігінде Ресей
Федерациясының субъектілерінің мемлекеттік инспекторлары мен мемлекеттік
экологиялық бақылау саласындағы федералды мемлекеттік инспекторларға
жүктелген.
Федералды мемлекеттік инспекторлар тізімі Ресей Федерациясының
Үкіметімен айқындалатын федералды объектілердің бақылауын іске асырады.
Ресей Федерациясы субъектісінің мемлекеттік инспекторлары федералды
мемлекеттік экологиялық бақылауға жататын шаруашылық және басқа қызмет
объектісін қоспағанда Ресей Федерациясы субъектілерінің территориясындағы
меншік түрінен тәуелсіз шаруашылық және өзге қызмет объектісінің
мемлекеттік экологиялық бақылауын атқарады. Олар міндетті:
Қоршаған ортаны қорғау облысындағы заңдылықтардың бұзылуын хабарлап,
айқындап және алдын тосуы;
Қоршаған ортаны қорғау облысындағы заңдылықтарды бұзушыларға олардың
құқықтары мен міндеттерін түсіндіру;
Заң шығарушылардың талаптарын сақтау.
Қоршаған ортаны қорғау облысында мемлекеттік инспекторлардың шешімі
Ресей Федерациясының заң шығарушыларымен сәйкесті арыз (шағым) берілуі
мүмкін.
“Қоршаған ортаны қорғау туралы” федералды заңның талаптарымен
сәйкестігінде өздерінің өкілдерінің шегендеу өздерінің атқару міндеттерін
қолдануды мемлекеттік инспекторлар қойылған тәртіпте құқылы:
Ұйымды тексеру мақсатында меншік түріне тәуелсіз шаруашылық және басқа
қызметтер объектісін, сонымен қатар мемлекеттік қорғауға жататын
объектілерді, қорғаныс объектілерді, азаматтық қорғаныс объектілеріне
баруына материалдар мен мемлекеттік экологиялық бақылауды атқару үшін
қажетті құжаттармен танысуына;
Қоршаған ортаны қорғау облысында нормативтерді ГОСТ пен басқа
нормативті құжаттардың сақталуын, тазалау құрылғылар мен басқа зиянсыз ету
құрылғыларының, бақылау қорларының жұмысын, сонымен қатар қоршаған ортаны
қорғау бойынша жоспарлар мен материалдарды өткізуді тексеру;
Өндірістік және басқа объектілерді орналастыруда, құрылыс жүргізуде,
пайдалануға енгізуде, пайдалануда және пайдаланудан шығарудағы қоршаған
ортаны қорғау облысында талаптар, нормалар мен ережелердің сақталуын
тексеру;
МЭЭ қорытындысында берілген талаптардың орындалуын тексеру және оларды
өткізу туралы ұсыныстарды енгізу;
Мемелекеттік экологиялық бақылауды атқаруда шыққан қоршаған ортаны
қорғау облысымен табиғат-қорғау талаптарының бұзылуында заң шығарушылардың
бұзуын жою туралы заңды және жеке тұлғаларға талаптарды талап етіп және
жарлықтарды тарату;
Қоршаған ортаны қорғау облысында заңды және жеке тұлғалардың заң
шығарушыларды бұзуда олардың шаруашылық пен басқа да қызметін тоқтату;
Қоршаған ортаны қорғау облысында заң шығарушыларды бұзған тұлғаларды
әкімшілік жауапкершілікке әкелу.

11.1.2 Ресей МПР деңгейінде және оның территориалды мүшелерінде
мемлекеттік экологиялық бақылау мен МЭЭ ұйымдастыру

Ресей Федерациясының деңгейінде қоршаған ортаны қорғау жүйесі мен
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Ресей Федерациясы Президентінің
867.17.05. ОО-нан “Атқарушы өкіметтің федералды мүшелер құрылымы туралы”
Жарғысы мен сәйкесті ұйымдастырған.
Қоршаған ортаны қорғау мәселелері қазіргі уақытта қоршаған
ортаны қорғау мен экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
саласында, сонымен қатар осы салада атқарушы өкіметтердің өзге федералды
мүшелер қызметтерін Ресей Федерациясының заңдылығымен жазылған жағдайында
үлестірілетін басқаруды атқаратын және мемлекеттік саясатты жүргізетін
атқарушы өкімнің федералды мүшесі болып келетін Ресей Федерациясының табиғи
ресурстар Министерствасының (РФ МПР) кіріспесінде орналасқан.
Ресей МПР-ң негізгі мәселелерінің бірі қоршаған ортаны қорғау және
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету болып келеді. Бұл мәселені шешу
үшін Ресей Федерациясының табиғи ресурстар министірлігі тікелей және өз
территориалды мүшелері арқылы мемлекеттік мемлекеттік экологиялық
экспертиза мен мемлекеттік экологиялық бақылауды ұйымдастыру мен жүргізуді
қамтамасыз етеді.
Ресей МПР-ң мемлекеттік экологиялық бақылауды және МЭЭ жүргізетін
территориалды мүшесіне кіретіндер: табиғи пайдалану және қоршаған ортаны
қорғау саласында мемлекеттік бақылау мен перспективалық даму департаменті,
Ресей Федерациясының субъектісі бойынша табиғи ресурстар мен қоршаған
ортаны қорғауды басқару (11.2-сурет). Ресей МПР-ң табиғатты пайдалану және
қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік бақылау мен перспективалық
даму департаменті министрлігінің территориалды органы болып келеді, ал
фежералды округ территориясында келесі функцияларды іске асырады:
Табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік
бақылауды ұйымдастыру;

11.2-сурет. Ресей МПР және оның территориалды мүшелерімен мемлекеттік
экологиялық бақылау мен МЭЭ ұйымдастыру және жүргізу (өткізу)

Жер қойнауын кешенді геологиялық меңгеруді ұйымдастыру және аса мәнді
мұнайгазтасығыш және минерагеникалық ауылдарда минералды шикізат базасын
ұдайы өндіру;
Табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласында құрама-
аналитикалық және ақпараттық қамтамасыз ету;
Федералды округта Ресей Федерациясы Президентінің өкіметі өкілімен
федералды округ территориясында жасайтын Ресей МПР-ң барлық территориалды
мүшелерінің өзара әсерлесу коорденациясының өзара әсерлесуі мен қамтамасыз
етуі;
Ресей МПР-ң Ресей Федерациясының субъектісі бойынша табиғат ресурстары
мен қоршаған ортаны қорғауды басқару-табиғат ресурстары мен қоршаған ортаны
қорғауды меңгеру, қолдану, өндіру, қорғау және экологиялық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету саласында басқарудағы Ресей Федерациясында бекітілген
субъектісінің территориясында жүзеге асатын министерстваның территориалды
органы болып келеді.

11.1.3 Ресей Федерациясы субъектісінің деңгейінде мемлекеттік
экологиялық бақылауды ұйымдастыру

Ресей Федерациясы субъектісінің деңгейінде қоршаған ортаны қорғау және
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді ұйымдастыру дербес болып келеді.
Мысалы, қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету саласында мемлекеттік саясатты жүргізетін және басқаруды жүзеге
асыратын атқарушы өкімет органы Мәскеуде Мәскеу Өкіметінің табиғат
пайдалану және қоршаған ортаны қорғау Департаменті болып келеді. Санкт-
Петербургте – Санкт-Петербург Администрациясының табиғат пайдалану,
қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
бойынша комитет, Ленинград облысында – Ленинград облысының табиғат
ресурстары және қоршаған ортаны қорғау бойынша комитет және т.б.
Федералды мемлекеттік экологиялық бақылауға жататын объектіден басқа
Ресей Федерациясы субъектісінің территориясындағы объекті бойынша МЭЭ
қорытындысы қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қаіпсіздікті қамтамасыз
ету саласында басқаруды жүзеге асыратын Ресей Федерация субъектісінің
атқарушы өкімет органына түседі.
Ресей Федерациясы субъектісінің атқарушы өкімет органдарымен
мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыру реті Ресей Федерациясының
өкімімен қабылданған.
Бұнда алғашқы мәселе мемлекеттік экспертизаға жіберілетін құжаттарда
бұзылуларды табу, істеуші заң шығарушыларға МЭЭ жүргізу процедурасының
сәйкестілігі болып келеді.
Экологиялық экспертизаның жалған қорытындысының фактілерін орнату;
экологиялық экспертизаны жүзеге асыратын және жүргізетін мемлекеттік
ұйымдардан бар материалдар, мәлімет пен данныйларды жасуры; МЭЭ жақтауын
алған жобаны іске асыруда технологиялық шешімді еркін ауыстыру – осының
бәрі федералды және регионалды деңгейдегі мемлекеттік бақылауды жүзеге
асыратын атқарушы өкімет органдары назарының объектісі болып келеді.
МЭЭ қорытындысының орындалуына мемлекеттік экологиялық бақылау
мемлекеттік экологиялық экспертизаның оң қорытындысын алмаған құжатқа
сәйкес келмейтін шаруашылық және басқа қызметтің жүзеге асуының бақылауы
ретінде жүргізіледі.
Мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыруда мемлекеттік
инспекторлар хабардар ету, шығару және экологиялық заңшығарушыларды жою
және кінәліні жауапкершілікке әкелу бойынша шараларды қабылдайды. Осылай
экологиялық заңбұзушыларды анықтауда – МЭЭ-ң оң қорытындысын алған құжатқа
сәйкес келмейтін шарушалық пен басқа қызметті жүзеге асыруда табиғатты
қорғау бойынша мемлекеттік инспектор экологиялық заңның бұзылуы туралы
протокол құрайды. Протокол негізінде ол экологиялық бұзудың ауырлығына
байланысты бұзушыға бір немесе қатарынан бірнеше шараларды қолдану туралы
шешім қабылдайды, оған мыналарды жатқызамыз:
а) экологиялы бұзуды жою туралы жарлықты беру;
б) административті заңбұзушыға штраф салу туралы қаулыны шығару;
в) қоршаған табиғи ортаға тиген зиянды қайтару туралы қаулыны шығару;
г) шаруашылық пен басқа да қызметті шектеу туралы жарлықты беру;
д) шаруашылық пен басқа да қызметті қаржыландыруды тоқтату туралы
банктік ұйымдарға жарлықты беру;
е) заңбұзушыға дисциплинарлық жаза шараларын қолдану туралы кәсіпорын,
ұйым, мекеме және жоғары тұрған орган басқарушысына ұсынуларды бағыттау;
ж) экологиялық қылмыс үшін қылмыстық жауапкершілікке әкелу туралы
сұрақты шешу үшін тергеу органдарына материалдарды жіберу.
Протоколда экологиялық заңбұзушылықтар бұл бұзушылық қайда және қашан
болғанын және іс-әрекетте және іс-әрекетсіздікте көрінгені анық болатындай
етіп жазылуы тиіс. Заңбұзушы экологиялық заңбұзылу туралы протокол құрамы
бойынша ескертулерді көрсетуге және протоколға тіркелетін оған қол қоймау
мотивін айтуға құқылы.
Экологиялық заңбұзушылықты жою туралы жазып қою мемлекеттік инспектор
қойған мерзім ішінде заңбұзушының атқаруы үшін міндетті болып келеді.

11.2 МЭЭ қорытындысының талаптарын бұзғанға санкциялар

№17493 23.11.95 нен “Экологиялық экспертиза туралы” Федералды заңның
негізінде МЭЭ қорытындысы міндетті күшті тасиды. Осы қорытындыда құрылған
шаруашылық пен басқа да қызметтер талаптарын бұзған жағдайда инициатор осы
бұзулар үшін административті және қылмыстық қатарда жауапкершілікті алады.
11.2.1 Административтік жауапкершілік

2002 жылдың тамыз айынан бастап іске енген “Административті заң
бұзулар туралы” Ресей Федерациясы кодексінің экологиялық экспертиза туралы
заң шығарушыларды бұзғанға экологиялық экспертиза туралы заңшығарушыларды
бұзғандарға административтік жауапкершілік қарастырылған (11.1 кесте)
Экологиялық экспертиза туралы заңшығарушыларды бұзғанда
административтік заңбұзулар туралы жұмыстарды қарастыруға құқылы:
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясының басты мемлекеттік
инспекторлар, оның орынбасарлары;
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясының үлкен мелекеттік
инспекторлар;
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясының мемлекеттік
инспекторлары;
- өз қызметтері шекарасындағы табиғатты қорғау бойынша Ресей
Федерациясының басты мемлекеттік инспекторы, оның орынбасарлары;
- өз қызметтері шекарасындағы табиғатты қорғау бойынша Ресей
Федерациясының үлкен мемлекетік инспекторлары;
- өз қызметтері шекарасындағы табиғатты қорғау бойынша Ресей
Федерациясының мемлекеттік инспекторы;
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясы субъектісінің басты
мемлекеттік инспекторлары, олардың орынбасарлары;
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясы субъектісінің үлкен
мемлекеттік инспекторы;
- табиғатты қорғау бойынша Ресей Федерациясы субъектісінің
мемлекеттік инспекторы;
- қоршаған ортаны қорғау облысында өкілетті атқарушы өкілеттің
федералды органының территориалды органдары құрамында қалалық,
облыс арасындағы, облыстық табиғат қорғау құрылымға сәйкес келетін
қызмет зонасында табиғатты қорғау бойынша басты мемлекеттік
инспекторлар, олардың орынбасарлары;
- қоршаған ортаны қорғау облысында өкілетті атқарушы өкілеттің
федералды органының территориалды органдары құрамында қалалық,
облыс арасындағы, облыстық табиғат қорғау құрылымға сәйкес келетін
қызмет зонасында табиғатты қорғау бойынша мемлекеттік
инспекторлар.
“Қоршаған ортаны қорғау туралы” Федералды заңның 77 және 78 бабымен
сәйкестігінде экологиялық заңбұзуларға кінәліге административті штраф салу,
қоршаған табиғи ортаға әкелінген зиянды толтырудан босатпайды. Қоршаған
ортаға зиянды компенсациялау сот шешімі бойынша еркін немесе арбитраж
сотымен іске асырылады.
Қоршаған табиғи ортаға заңды тұлғамен немесе азаматпен
тигізілген зиянды толтыру туралы қаулы 1 нұсқада құрылады. Олардың біреуі 3
күн ішінде распискіге бұзуыға беріледі немесе почта бойынша жіберіледі.
Қоршаған ортаға зиянның көлемін анықтауға кеткен шығын есебімен, оныі
ішінде жоғалтылған табысты қосқанда, сонымен қатар рекультивациялық және
басқа да қалпына келтіру жобаларымен сәйкесті оның бұзылған жағдайын
қалпына келтіруіне нақты шығындардан шыға жүзеге асады. Қоршаған
ортаны қорғау облысында мемлекеттік басқаруды іске асыратын атқарушы өкімет
органымен қабылданған қоршаған ортаға зиян көлемін такса және әдістеме
есебімен сәйкесті олардың жоқ болуында.

11.1 кесте.
Экологиялық экспертиза туралы заңшығарушылықты бұзғанға
административтік штраф көлемі.

Административтік штраф көлемі,
Бұзу түрлері МРОТ
Азаматтар Қызмет Заңды тұлға
адамы
Мемлекеттік экологиялық экспертизаны
өткізу міндеті туралы заңшығарушы 10 - 15 30 - 50 400 - 500
талаптарын орындамау
Мемлекеттік экологиялық
экспертизаның оң қорытындысын алған 15 – 20 30 – 50 400 – 500
құжатқа сәйкес келмейтін қызметті
іске асыру
Қоғамдық экологиялық экспертизаны
жүргізу туралы арызды мемлекеттік - 10 – 20 -
тіркеуде заңсыз қабылдамау

Жіберілген зиян көлемін анықтау табиғатты қорғау бойынша тікелей
мемлекеттік инспектормен атқарылады, ал бұның мүмкінсіздігінде – Рессей
МПР-ң территориалды мүшесі өкілінен комиссиясымен, қажеттілік болса – Ресей
МПР өкілетімен жұмыс нәтижесі бойынша комисссия қаулыға тіркелетін
тигізілген зиян көлемі туралы акт құрылады.
Қаулы талабын кінәлі орындамағанда сотқа немесе орбитажды сот қоршаған
табиғи ортаға тиген зиянды қайтаруда ақшалай қорды алу туралы талап арызын
жібереді. Қоршаған ортаны қорғау облысында заңды бұзумен болған қоршаған
ортаға зиян сот немесе арбитажды сот шешіінің негізінде қоршаған орта
жағдайының бұзылуын қалпына келтіру бойынша міндетті жауапкер қалпына
келтіру жұмысының жобасымен сәйкесті өз қоры есебімен мойнына ілу жолымен
тікелей қайтарылуы мүмкін. Қоршаған табиғат ортасын қалпына келтіру бойынша
берілген мейрамдарды орындау туралы комиссия сәйкесті акт құрады.
Қоршаған табиғи орта облысында заңшығарушыны бұзумен болған қоршаған
ортаға зиянды компенсациялау туралы талап 20 жыл ішінде берілуі мүмкін.
Шаруашылық пен басқа да қызметті шектеу туралы қаулы бұзушыға
жіберіледі және барлық заңды және жеке тұлғалардың орындауы үшін міндетті
болып келеді.
Қоршаған табиғи ортаға зиян тигізетін шаруашылық пен басқа да қызметті
қаржыландыруды тоқтату туралы қаулымен бір уақытта сәйкесті қаржыны –
несиені органға жібереді. Қаржылы – несие органға бұның орындалуы үшін
міндетті.
Экологиялық заңбұзушылықта жазықты қызмет адамдарын, олардың еңбек
функциясы немесе қызмет орнынан шығатын дисциплинарлық жауапкершілікке
тарту үшін табиғатты қорғау бойынша мемлекеттік инспектор кәсіпорын, ұйым
мекеме басшысына кінәлілерге дисциплинарлық тартуды жатқызу туралы қаулыны
жібереді. Қаулыда экологиялық заңбұзушылардың нақты фактілері беріледі.

11.2.2 Қылмыстық жауапкершілік

Экологиялық экспертиза немесе өз артынан тіке немесе жанама экологиялық
пен басқа салдар туғызғаны туралы Ресей Федерациясының заңдарын бұзғанда
жауапты қызмет адамдары мен азаматтары Ресей Федерациясының қылмыстық
кодексімен сәйкесті қылмыстық жауапкершілікті тартады. Жұмысты жасауда
қоршаған табиғи ортаның ережесін бұзған, болған басқа да ауыр салдардың
түсінігінде мынаны айтады:
Жоюға ұзақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Экологиялық сараптаманың түсінігі
Қоршаған ортаны қорғауға байланысты арнайы өкілетті органдардың іс – әрекетін құқықтық реттеу
Өнім сапасын қамтамасыз ететін жүйелердің халықаралық стандарттары
Нұр - Сұлтан қаласының экологиялық жағдайы
Экологиялық сараптама әдістері, түрлері
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік құқықтық басқару тетігі
Еліміздегі прокурорлық қызметті ұйымдастыруды тиiмділеуде прокурордың құқықтық жағдайын анықтау
Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы басқарудың ұйымдық-қүқықтық нысандары
Қоршаған ортаға экологиялық бақылау жүргізу
ҚР экология мәселелерін құқықтық реттеу негіздері
Пәндер