Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам жайлы

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

3. Мемлекеттің түрлері
Мемлекеттің түрі деп оның ішкі құрылысын, ұйымдастырылуын және мемлекеттік
биліктің жүзеге асырылу тәсілін айтады. Мемлекеттің үш жағы
бар:
Басқару түрі.
Саяси тәртібі.
Мемлекеттік құрылысы.
Басқару түрі жоғарғы өкімет билігі кімнің қолында екендігін көрсетеді.
Монархия деп – мемлекеттің жоғарғы өкімет билігі жеке-дара, бір билеушінің
қолында болып, ол әкеден балаға мұра ретінде қалатын түрін айтады. Монархия
абсолюттік, конституциялық болып бөлінеді. Абсолюттік монархия деп жоғарғы
өкімет билігі бүтіндей, тұтас, формальді түрде де шектелместен бір адамның
қолында тұрған құрылысты айтады. Мысалы: Ресейдегі Романовтар әулеті. Қазір
басқарудың мұндай түрі жоқ.
Конституциялық монархияда монархтың билігі белгілі дәрежеде заң шығаратын
билік парламентпен шектеледі. Қазір Бельгия, Голландия, Дания, Иордания,
Испания, Норвегия, Люксембург, Морокко, Жапонияда сақталған.
Республика деп – мемлекеттік биліктің барлық жоғары органдары белгілі бір
уақытқа сайланатын немесе өкілдік мекемелер арқылы қалыптасатын мемлекеттік
басқарудың түрін айтады.
Республика президенттік және парламенттік болып бөлінеді.
Президенттік басқаруда мемлекеттің де, үкіметтің де басшысы президент болып
саналады. Оны парламент немесе халық сайлайды. Егер президентті парламент
сайласа, парламенттік президент дейді. Конституция бойынша президентке
белгілі бір құқықтар беріледі. Ол құжатқа премьер-министрдің қолы керек.
Онсыз Президентті жалпыға бірдей, құпия түрде, сайлау арқылы халық сайласа,
ондай мемлекетті президенттік республика дейді. Ондай президенттің билігі
зор. Мысалы: АҚШ. Мұнда атқарушы билік парламентке бағынбайды. Президент
үкіметті өзі тағайындап, өзі басқарады.
Парламенттік тәртіпте елдің жоғарғы басшысы парламентке бағынады. Мұнда заң
шығарушы билік те, атқарушы билік те парламентке тәуелді. Ол салықты
белгілейді, бюджетті бекітеді, соттарды құрады, соғыс аша алады, әскерді
қамтамасыз етеді, т.с.с.
Парламент екі палатадан тұрады. Жоғарғы палата сенат арқылы, ал төменгі
палата жалпыға бірдей тікелей сайлау арқылы қалыптасады. Парламент
бірпартиялық және екіпартиялық болуы мүмкін.
Бірпартиялық парламент кішкентай елдерде кездеседі. Мысалы: Финляндияда
бірпартиялық парламент қызмет етеді. Дамыған елдерде екіпартиялық парламент
жүйесі қалыптасқан. Мысалы: АҚШ-та республикалық және демократиялық
партиялардан тұрады.
Әр елде парламентті әр түрлі атайды:
АҚШ, Филиппинде – конгресс;
Польша, Финляндияда – Сейлі; Иран, Түркияда – Мәжіліс; Израильде – Кнессет;
Швейцарияда – Ригстаг; Францияда – Ұлттық жиналыс дейді.
Мемлекет құрылысына қарай унитарлық, федерациялық, конфедерациялық болып
бөлінеді.
Унитарлық – құрылыста саяси билік бір орталыққа бағынады, мемлекеттің
ішінде өз алдына бөлек басқа құрылымға жол бермейді. Оның жері,
конституциясы бір болады. Мемлекеттік биліктің жоғарғы органдар жүйесі,
азаматтығы ортақ. Мысалы: Қазақстан, Италия, Греция, т.с.с.
Федерация – деп белгілі бір саяси тәуелсіздігі бар бірнеше мемлекеттік
құрылымдардың бірігіп одақтық жаңа бір мемлекет құруын айтады. Жалпы
мемлекеттік конституция барлық міндеттерді реттейді. Әрқайсысының жоғарғы
билеу органдары болады. Барлығы ортақ институттарға бағынады. Мысалы: АҚШ,
Германия, Канада, т.с.с.
Конфедерация – деп өздерінің кейбір амал-әрекеттерін үйлестіріп, белгілі
бір мақсаттарды жүзеге асыру үшін бірлескен егеменді елдер одағын айтады.
Міндетті ортақ заңдары болмайды. Мысалы: бұрын Швейцарияда, Солтүстік
Америка Штатында болған.
5. Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам
Азаматтық қоғам туралы елеулі еңбек қалдырып, үлес қосқандар: Ш.Монтескье,
Ж.Ж.Руссо, Т.Гоббс, Т.Пейн.
Азаматтық қоғам деп мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік-
экономикалық және мәдени-рухани қоғамдық қатынастардың жиынтығын айтады.
Азаматтық қоғамға отбасы, кооперациялар, қоғамдық ұйымдар, ассоциациялар,
кәсіби, шығармашылық, спорттық, этникалық, т.с.с. бірлестіктер жатады.
Мұнда әрбір адамға саяси, экономикалық, рухани өмірінің түрін еркін
таңдауына кепілдік береді. Адамның құқықтары қорғалады.
Азаматтық қоғамда әр адамның өз еркімен әр түрлі меншік түрі таңдауына,
белсенді еңбек етуіне жол ашылады.
Саяси салада да төмендегідей құқықтар негізге алынады:
Ұлттық-этникалық, саяси, діни, жастық, жыныстық белгілері бойынша қандай да
болсын алалаушылыққа жол берілмейді;
Жеке-тұлға мен азаматтық абыройы болып саналатын үйі мен мүлкі, мамандық
таңдау еркіндігі, тұратын мекенін таңдау, телефон-хаттағы сөз құпиялылығы,
сөз, баспасөз, т.с.с. заң жүзінде сенімді қорғалады;
Адам өзінің көзқарасы мен рухани мүдделерін өзі шешеді;
Азаматтық құқықтар сот органдары мен қоғамдық ұйымдар тарапынан толық
қорғалады.
Азаматтық қоғам материалдық, мәдени жоғары дамыған кезде құқықтық
мемлекетке айналады.
Құқықтық мемлекет деп – демократиялық жолмен қабылданған заң үстемдік
ететін, оның алдында бәрі де тең саналатын, жеке адамның құқығы жан-жақты
қамтамасыз етілетін мемлекеттік құрылысты айтады.
Заңдар халықтың еркіндігін білдіреді. Мұнда мемлекет те халық та екі жақты
өзара жауаптылықта болады. Мұнда қысым мүлде болмайды, оларға жол
берілмейді. Адам құқығы билік дәрежеде сақталады.
Құқықтық мемлекет белгілері:
Үкіметті заң шығарушы, атқарушы, сот жүйесі арқылы жіктеу;
Мемлекеттің өзі және органдары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.