Микробиологиялық синтездің тиімділігі

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Микробиологиялық синтездің тиімділігінің жоғары болуы штам
түзгіштердің аса белсенділік көрсетуіне байланысты. Олардың негізгі
қасиеттеріне өсу қарқындылығының жоғарлылығы, ақырғы өнімі мол болатын
арзан субстраттарда өніп-өсуінің шапшаңдығы, экономикалық бағалылығы,
әртүрлі жұқпалы дерттерге төзімділігі мен тұрақтылығы жатады. Өндірісте
селекциялық және генетикалық инженерияның әдістерін қолданып алынған
табиғи штамдардың мутанттарын қолданады. Бұнда табиғи штамдардан микроб
массасын алу, ал генетикалық бағалы штамдарды қоректік ортаға бөлетін
метаболиттік өнімдер алу үшін пайдаланады. Бұл үшін табиғи штамдарды
қолдануға болмайды, өйткені оларда метаболиттердің шамадан тыс мөлшерде
бөлінуіне кедергі келтіретін бақылаушы механизмдер бар.

1.1. Селекция

Микроорганизмдердің табиғи штамдарының өздері өсіп тұрған ортаға
қажетті өнімдерді бөлуі мен қорландыру қабілеті өте төмен. Сондықтан
микробтардан белгілі бір затты өндіру үшін штамдардың табиғи қабілеттілігін
күшейту қажеттілігі туындайды. Бұндай міндетті жүзеге асыру үшін табиғи
штамдардың арасынан селекция әдісімен қажетті заттарды карқынды түрде
синтездеу немесе оларды жоғары дәрежеде түзуге қабілеті бар мутанттарды
табу керек.
Бастапқы белгілі бір штамдарды таңдап алу олардың
табиғи қасиеттеріне байланысты. Бұл микроорганизмдердің ортаға бірқатар
мөлшерде алғашқылық және екіншілік деңгейдегі метаболиттерді түзу қабілеті
немесе олардың түзбеуі, бірақ шамадан тыс жүретін синтез процесін тежеу
үшін азғана мөлшерде болуымен анықталады. Егерде әртүрлі таксономиялық
топтарға жататын табиғи штамдар бір затты бөліп шығаратын болса, онда
олардың ішінен болашақ өндірісте техникалық жағынан қиындық
келтірмейтіндерін таңдап алу керек. Микроорганизмдерді қоректік ортада
белгілі бір мерзімде есіргеннен кейін штамдарының сандық
көрсеткіштері, олардың түзетін өнімдерімен және сол
өнімдердің антибиотиктердің, аминқышқылдарының ортада
жиналуы арқылы сипатталады. Ол қоректік ортаның көлеміне шаққандағы
алынған препарат массасының өлшем бірлігімен белгіленеді мысалы:
мкгмл, гл. Егерде бұл метаболит фермент болса, штамның сандық
сипаты ретінде тиісті өлшем бірлігіндегі фермент белсенділігі арқылы
есептеледі.
Келесі селекциялық жұмысқа бастапқы штамды дайындау тәртібі
мынадай: штамдарды Петри табақшасына себу, типті және типті емес пішінді
штамдардың 100 және оданда көбірек колонияларының арасынан
қиғаштала жасалған қоректік ортада оқшауланып алынған штамдарды талдау
әдісінің көмегімен өнімділігін анықтап, оған баға беруі. Бұлардың ішінен
өте жоғары деңгейде өнімділік көрсеткем клеткаларды, мутагендік әдістерді
қолдана отырып келешек жұмыста пайдаланады. Мутаген ретінде әртүрлі
физикалық жэне химиялық факторларды қолданады. Әсер етуші дозаны сәулелену
өлшем бірлігімен немесе ортадағы мутаген концентрациясымен өлшейді.
Микроорганизмдердің мутагендерге сезімталдығы, олардың штамдарының түріне,
мутагеннің дозасына, рН, температура мен әсер ету мерзіміне тікелей
байланысты.
Мутагендермен өңдегенде тірі қалған бастапқы клеткалар арасындағы
штамдардан қажетті қасиеттері бар мутанттарды сұрыптап алады. Бұл үшін екі
тәсілді қолданады:
1. Типті белгісіне сандық баға берілген соң
алдын-ала болжанбаған кездейсоқ мутацияны оқшаулайды. Мақсатқа сай
өніміні синтезделуінің жолдары мен осы процестің басқа
метаболиттеі түзілуімен байланысын реттеу белгісіз болғанда ғана
бұл тәсілді қолданады. Бұл тәсіл арқылы жұмыс бірнеше кезеңде
атқарылатын болғандықтан, оны сатылық тәсіл деп атайды. Тәсілдің әрбір
кезеңінді бірнеше мың клондардан сандық белгілеріне қарай,
жоғары өнім алынатындарын сұрыптап, ақырғы үйлесімді продуценттерден
таңдап алады. Мүлдай селекцияның классикалық мысалы ретінде: Американ
физикалық және химиялық мутагендердің көмегімен Penicillium
chzysogenium- ның алғашқы штамының негізінде пенициллинді түзетін
Висконсинскийдің белгілі сериясын келтіруге болады. Отыз жылда жүргізілген
зерттеу жұмысының нәтижесі пенициллин деңгейін бірнеш мың рет көбейтуге
мүмкіндік берді.
2. Белгілі бір фенотипті фенотип — байқалатын
белгілерді бүтіндей тобы мутанттардың арасынан сандық белгілерге
қарай сұрыптау, мақсатқа сай өнімді синтездеумен сол процесті
реттеу жолдарын анықтап білу, осы тәсілдің негізі болып есептеледі. Бұл
тәсіл көпшілік жағдайда алғашқы метаболиттерді алуда қолданылады.
Көптеген микроорганизмдерге минералдық элементтермен
қоректену және көміртегі көздері мен қуаттан басқа өніп-өсуді
қолдаушы факторлар деп аталатын, қосымша заттар қажет болатын мәлім. Бұл
заттарға дәрумендер, аминқышқылдары, пурин және пиримидин
негіздері жатады. Осындай заттардың көпшілігін синтездей алмайтын және
оған мұқтаж организмдерді өсіп-өнуі үшін, бұл заттарды талап
етпейтін прототрофтыларға қарама-қарсыларды ауксотрофтылар деп
атайды. Өсу факторының биосинтезі процесіне қатысатын ферменттерді
синтездейтін, кейбір белгілері бар қабілеттілік ауксотрофтылықтың негізі
болып саналады (23-сурет).
Мутагендер көмегімен алынған ауксотрофты мутанттардың
арасынан сұрыптау жүргізілуі мүмкін. Осы мутациялардың белгілі бір
мақсатпен өндірілетін өнімдерді алудағы тигізетін әсері жөніндегі
дәлелді түсінік, олардың сандық белгілерін анықтауға негізделген.
Ауксотрофты мутанттардың ревертанттарының ішінен сұрыпталып алынса,
өнімділік төмен болуы мүмкін. Бұндай ауксотрофтылық
метаболиттерді синтездеу кезінде, белгілі бір ферменттің ақауының әсеріне
байланысты болады. Бұл жағдайда реверсия тотықсызданған каталитикалық
мутанттарды алуға мүмкіндік береді. Бірақ бұлда тиісті өнімді синтездеуді
катализдейтін ферменттердің реттеушілік қызметі жойылған болуы тиіс.
Келесі бір әдіс — морфологиялық мутанттар арасынан тек сандық
белгілеріне қарай, морфологиялық өзгерістерді анықтауға негізделген, мол
өнімді штамдарды сұрыптап алу. Осындай сұрыптауды жүргізу кезінде,
колониялар арасынан мутагендермен әсер еткенде, тірі қалған мутанттардан
морфологиялык жағынан өзгерген қатарынан бірнешеуін жүздеген таңдап алады
да, олардың өнімділігін тексереді.
Антибиотиктер түзушілерді селекциялауда, оларға резистентті
мутагендер арасынан сұрыптау тәсілін жиі қолданады. Антибиотиктерді қолдана
отырып, жүзеге асырылатын мұндай сұрыптау препарат концентрациясын
жоғарылата отырып, бірнеше кезеңмен жүргізіледі.
Сонымен, әртүрлі мутанттар кластарының фенотиптері арасынан мол өнім
беретін штамдарды сұрыптап алу, кездейсоқ мутанттарды сатылап сұрыптау
тәсілімен салыстырғанда, қажетті мутантты іздестіруді азайтып, жұмысты
жеңілдетеді де және істі саналы түрде меңгеруге көмектеседі.
Биологиялық активті заттарды түзетін
продуценттерді селекциялаудың осы екі тәсілі бұрыннан қолданылып келе
жатқан дәстүрлі қатарына жатады. Оларды қолдану, антибиотиктерді,
аминқышқылдарын, дәрумендерді және басқада заттарды алудың
микробиологиялық өндірісін құрудың негізгі себебі болып есептеледі.
Келесі суреттерде зертханаларда жүргізіліп жатқан
жұмыстарды көрінісі (23-сурет) көрсетілген.

23-сурет. Зертханаларда (лабораторияларда) микроорганизмдермен жұмыс
жасау
1.2. Гендік инженерия

Гендік инженерия немесе шет елдік әдебиеттердегі терминология
бойынша ДНҚ-ның рекомбинантты молекулаларымен жұмыс істеу - XX ғасырдың
70-жылдарында, молекулярлық биологияның дүниеге келуімен
қалыптасуының нәтижесінде пайда болған жаңа
экспериментальды техника.
Бұның негізгі мәні - ДНҚ молекуласыньщ қатаң тәртіпте белгілі бір
бөлімшесінің фрагменттенуі жэие ДНҚ-ның жаңа рекомбинантты
молекуласының іп vitro жағдайында түзілетіндей болып, сол
фрагменттердің бір-бірімен қосылуында. Фрагменттердің бөлімшелері болса
солай қыстырылып, полинуклеотидтердің ішіне енуі өйткені
клеткалар ферменті оны есептеудің тек басы мен берілетін
сигналдардың арқылы хабардар болса, сигналдардың берілу аралықтарында,
нуклеотидтердің бірізділігінен бейхабар болады. Бұндай техникалық
жағдайдың организмдердің түрі мен туысына байланысты шегі болмайды,
өйткені ДНҚ барлық тірі индивидумда біртектес келеді. Бұның өзі қазір іс
жүзінде қиындық келтірмейді деген сөз.
Гендік инженерияньщ әдістерін қолдану үшін, хроммен жақсы
өңделген қожайын — Вектор қажет. Вектор — белгілі микроорганизмде дербес
репликацияланушылық қабілеті бар, сонымен бірге оған бөгде ДНҚ-ның енуіне
кедергі келтірмейтін, ДНҚ-ның шағын молекуласы болады. Бұндай қабілет
бактериофагтар мен плазмидтерде байқалады. Екінші шарт - микроорганизмдерге
векторлық және рекомбинантты молекулаларды енгізудің тиімді тәсілі болуы
керек. Өнеркәсіпте гендік инженерия әдістерін, микробтық синтез
көмегімен медицинада қолданылатын адамдар белогын және
ветеринарияда қажетті ауыл шаруашылық малдарының белоктарын
өндіруге мүмкіндік туды. Мысалы, белгілі бір аурулармен
зақымданғандардың органичіміне тиісті белоктарды - интерферон,
полипептидтік іормондарды, иммунномодуляторларды енгізу қажет
екені мәлім. Бұндяй белоктар органдарда және улпаларда өте аз мөлшерде
кездеседі, ал олардың кейбіреулерінде дәлме-дәл ерекшелік қасиеттердің
болатынын қатаң ескеруді талап етеді. Оларды тек донорлық қандардан немесе
өліктер материалдарынан алуға болады.
Бұндай белоктарды микробтық синтез жолымен алу үшін, тиімді
технологиялық жағдайларда, өнеркәсіпте қолдануға арналған
микроорганизмдерге бөгде гендерді енгізу тәсілдерін жақсылап игеру және
осындай микроорганизмдердің тиімді қасиетін одан әрі жетілдіріп, процесті
жеделдетуге тигізетін әсерін арттыра түсу керек. Қажетті белокты
түзуші микроорганизмдер штамдарын табу процесі бірнеше кезеңдерден
тұрады:

Алынатын белоктың құрылымдық генін бөліп алу немесе
құрастыру.

Егерде белоктың аминқышқылдық бірізділігінің құрылымы белгілі болса,
онда оның генетикалық кодын біле отырып, мұндай геңда синтездеуге болады.
Бұл процесс оңай болмағандықтан, проинсулиңі интерферон, самостатин және
т.б. сол сияқты белоктардың оннан астамының гендері синтезделген болатын.
Геномнан генді оқшаулау алуда, егерде оның құрамында интерферон болмаса
ғана, мысалы, адам генінің интерфероны, ол мақсатқа сәйкес болады.
Микроорганизмде клеткасы мұндай жағдайда мРНҚ-ның өз қызметін тиісті
дәрежеде дұрыс атқаруына қолқабыс көрсете алмайды. Интрондар - ДҢҚ
нуклеотидінің бірізділігінің кодталмайтын бөлімшесі, ол көптеген жоғары
сатыдағы организмдер гендерінде кездеседі.
Құрылымдық гендерді алудың ең тиімді жолы, оларды кері транскрипция
жолымен синтездеу. Бірақ бұл мРНҚ-ны таза түрінді оқшаулап алумен
байланысты атқарылатын болғандықтан көптеген қиындық келтіреді.

Микроорганизмдерге бөгде гендерді ендіру экспрессиялау

Бактериялар немесе ашытқы клеткалары өздерінің жекеменшік
реттеуші механизмдері көмегімен, құрылымды геннің ішіне енген бөгде
гендерді экспрессиялай алады. Қажетті өнім химерлі
белоктар құрамында болғандықтан және оларды бөлуде, ажыратуда, көптеген
сатылы реакцияларды қайталауға байланысты, мұндай айла-әрекеттің пайдасы
мардымсыз.
Бөгде гендерді экспрессиялау үшін, тікелей экспрессиялау әдісі
қолданылады. Бұл процесті атқару үшін, әрбір нақты жағдайда рибосомаларды
байланыстырушы бөлімшелер құрлысының үйлесімділігін анықтап алу керек.
Қазіргі кезде белгілі талапқа сай, өнімдерді көп мөлшерде алудың
басқада тәсілдері іздестірілуде.

Рецепиент немесе қожайын - клеткаларды таңдап алу.

Бөтен мРНҚ тұрақтылығын және бөтен геннің экспрессиясының өнімі
болып есептелетін, белоктардың протеолитикалық төмендеуін азайту үшін,
қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету рецепиент клеткаларды таңдап алуда
негізгі көрсеткіш болып саналады. Рибонуклеазалар гендеріне тапшы
клеткаларында, кейбір эукариоттық гендердің экспрессиясы Е.соlі клеткасында
арта түсетіні анықталды. Е.соlі клеткасында бөгде белоктардың синтезделуін,
протеолизді тоқтатып тастайтын мутациялар қолайлы әсер етеді (24-сурет).

Жасалынған штамдардың тұрақтылығы

Микроорганизмдердің бөгде белоктарды өндіру
қабілеті
плазмидтердің генетикалық материалдарының құрылымдарының қайта өзгеріп
құрылуының әсеріне байланысты болуы мүмкін. Бұл уақиға белгілі бір
жиілікпен жүреді. Бұнда құрылымдық қайта өзгеру клетканың
плазмидті жоғалтуына қарағанда 100-1000 реттей сирек кездеседі.
Вектор ретінде қолданылатын плазмидалар
микроорганизмнің белгілі бір антибиотикке төзімділігіне жауапты,
гендерінің қожайыны болып саналатыны белгілі. Сондықтан, плазмидтің
жоғалуын тоқтату үшін, ферментацияны осы антибиотик бар ортада популяцияда
плазмидалары жоқ штамдардың жиналуына кедергі келтіру мақсатында
жүргізеді.
3000 әртүрлі белоктар қоспасынан бастапқы препаратты бөліп алу және
дайын өнімде қоспа болмайтындай етіп тазалау өте күрделі жұмыс.
Бұндай аралас қоспа алынған препаратта мүлде болмауы тиіс. Бұл мәселені
шешуде, түзгіш ретінде ортада изобелоктарды көп мөлшерде түзетін ірі
клеткаларды бұған ашытқылар қолайлы таңдап алған жөн. Штамм - түзгіштерді
таңдап алғаннан кейін, өте қатаң бақыланатын жағдайда барлық қажетті
бақылаушы өлшегіші аспаптармен жабдықталған ферменттерда себінді
материалдарды бірден көптеп жинауға кіріседі.
Сонымен гендік инженерия әдістерін жасау клеткада жаңа
ақпараттарды енгізуге мүмкіндік береді, медицинада, ветеринарияда 1 және
тамақ өнеркәсібінде қолданылатын адам, жануарлар және өсімдіктер
белоктарының штамдарын тауып, зерттеу жұмыстарын дамытуға, сөйтіп
оларды өндіріске ұсынуға мүмкіндік туады. Мысалы, ірімшік өндіруде
қолданылатын - ренин белогын, тәтті белок -1 тауматинді қанттан
3000 есе тәтті алу жөніндегі жұмыстар аяқталып, оларды өндірудің
микробиологиялық технологиясы жасалуда. Сыра қайнатуда және ірімшік
даярлауда қолданылатын ашытқылар штамдарының геномын
енгізу, пентозаны сіңіретін фенол қосылыстарын ыдырататын
гендерді табу бағытында, жұмыстар істелуде. Бактериялар көмегімен,
бұрын қолданылып жүрген әдістермен салыстырғанда, едәуір арзанға
түсетін крахмалдан этил спиртім өндірудің технологиясын жасау қолға
алынды. ДНҚ-ның сәйкестігін табуға биотехнологияда түрлі әдістер
қолданылады (25-сурет).

25-сурет.ДНҚ-ның сәйкестігін табуға арналған биотехнологиядағы
әдістер

2. Қоректік орталарды даярлау мен залалсыздандыру

Микриобиология өндірісінде бастапқы және екінші қатардағы шикі
заттардың негізінде алынатын арзан қоректік орталарды пайдалану
анағұрлым тиімді. Мысалы, көміртегінің көзі ретінде көбінесе астық
тұқымдастардың крахмалын, сірнені, н-парафинді, целлюлозаны,
лактозаны, метанолды кейде этанолды және сірке қышқылын, ал азот көзі
ретінде жүгеріні, ашытқылар сығындысын экстракты, сояны және балық ұнын,
белокты гидролизаттарды, мочевинаны жэне т.б. қолданады.
Өнеркәсіптік көлемде қоректік орталарды даярлауда, олардың
құрамындағы заттарды тексеріп қана қоймайды, сонымен қатар олардың
құрамындағы қоспалармен бірге залалсыздандыру процесі кезінде ортаның
құрамындағы заттардың өзгерісі де тексеріледі.
Құрамында қоспа қоректік заттарымен қатар өсуді
қолдаушы қосылыстары бар, осындай арзан орталар
микроорганизмдер қатысуымен жүретін процестерді едәуір
жеделдетеді. Бұндағы ыдырамай қалған заттар мен соңғы өнімді
тазарту үшін, біраз ыңғайсыздық туғызатыны олардың кемістік жағы болып
саналады.
Кейбір ферментация кезінде жасанды (синтетикалық) қоректік орталар
қолданылады. Өсірілетін микробтардың талабына сай ортаға біраз қоректік
элементтер қосылады. Егерде процестің негізгі мақсаты -микроорганизмдер
тіршілігі барысында өнімді түзу болса, онда олардың ортада көбірек жиналуын
тездету мақсатында ферментациялаудың эр кезеңдерінде белгілі бір пайдалы
қоректік элементтерді қосып отыруға тура келеді. Сонда өнімнің сапасы
жақсарады да, мөлшері артады.
Бұнда компьютерлер негізінде жасалатын статистикалық әдістерді
қолдануға мүмкіндік туады.
Көптеген биотехнологиялық процестерді атқаруда міндетті шарт -
тазалық сақтау болып есептеледі. Сондықтан,
ортаны залалсыздандырудың зор маңызы барлығын ескерту керек, ал егерде
процесс аэробты болса, онда ауаның да микробтардан таза болуын қамтамасыз
ету керек. Сұйық орталарды, жоғары температурада арнаулы қыздыру
арқылы залалсыздандырады, ал ауаны түрлі сүзгілер көмегімен де тазартады.

3. Микроорганизмдерді өсіру микробиологиялық синтез

Биотехнологиялық өндірістің сандық және сапалық сипаты,
микроорганизмдерді өсірудің сатыларымен анықталады. Бұнда негізінен
микробтық метаболизм өнімдерінің биомассасы жиналады, Егерде өсіп тұрған
клеткаларға қосымша қоректік заттар беріліп тұрмаса, биохимиялық
реакциялардың қалдық өнімдері тазартылмаса, оны жабық немесе мерзімділік
оқтын-оқтын жүйе (система) деп атайды.
Мерзімдік дақыл өсіру төрт фазаны қамтиды:
1. Лаг-фаза. Ортада клеткалар көбеймейді, жаңа жағдайға бейімделу
үстінде болады.
2. Экспоненциальды немесе логарифмдік фаза. Сыбағалы өсу
тұрақты түрде және шапшаң жүріп отыруымен сипатталады.
3. Стационарлық фаза. Дақылдың өсу шапшаңдығы, нольге дейін
төмендегенде ғана байқалады. Бұнда тіршілікке бейім микробтар мен өлі
клеткалар саны арасында тепе-теңдік түзіледі.
4. Қырылу фазасы. Бұнда клеткалардың еруі лизис орын алады.
Клеткалардың экспоненциалды өсуі кезінде, мерзімділік өніп-өсуге қарағанда,
ортада қоректік заттар қоры мүлдем азайып, метаболиттік өнімдердің жиналу
мерзімі қысқарады. Бірақ мерзімділік өсіру жағдайында,
ортаға өне-бойы жаңадан қоректік орта қосылып жиналған қажетсіз
өнімдер аластатылып отырылады, ферментация біраз уақыт тоқтамай үздіксіз
жүріп отыруы мүмкін.

3.1. Биореакторларды жүйелеу

Биореактор (культиватор, ферментер) — микробтарды өсіретін ыдыс. Ол
әртүрлі материалдардан жасалған болуы мүмкін. Мысалы зертханалық
биореакторлар шыныдан жасалады, ал өнеркәсігп биореакторлар — даттанбайтын
болаттан, әртүрлі контрукциялы ішкі белігі бос және ішінде араластырғышы
бар ыдыстар түрінде жасалады.
26-суретте микроорганизмдерді терең өсіру (глубинное выращивание)
типтік культиватордың сызба нұсқасымен конструкциясының негізгі элементтері
көрсетілген. Аппаратта электродвигатель болады, ол электр қуатың
механикалық айналымға ауыстырып редуктордың көмегімен валды
айналдырады. Валда үш ярусты турбинд, араластырғыш (мешалка) орналасқан,
оның культиватордың ішіндегі қоректік ортаны, ауаны және
микроорганизмдерді біркелкі араластыру.
Валды араластырғыштармен бірге культиваторға торец жағынан қымттап,
тығыздап (герметизациялап) кіргізген бөгде микроорганизмдер
культиватордың ішіне кірмеу тиіс. Шағылыстырғыш қалқа
(отражательді перегородкалар) араластырғыш культиватордың ішіндегі
культуральды сұйықты араластырғанда айналымына бөгде жасап, жақсы
араласып және массалмасуын жақсартады. Микробиологиялық синтез кезінде және
механикалық араластырғышпен араластырғанда пайда болатын артық жылуды алу
үшін секциялық қабат түрінде жылу алмасу құралы бар. Осы мақсаттарға жылан
тәрізді түтік (змеевиктерде) арналған. Аэрацияға арналған ауа түтік (труба)
арқылы беріледі, соңы барботермен (27-сурет) бітеді, ауаны майдалап жақсы
араластыруға және сіңіруге арналған құрал. Культиваторлардағы
пайдаланылатын аэрацияның негізгі типтері 28-суретте көрсетілген.

27-сурет. Барботерлердің негізгі типтері (Гапонов К.П., 1981ж.
бойынша), а – тікбұрышты, б- шеңберлі, в — сәулелі

Биореакторлар субстрат қосылып отырылатын
мерзімділік, жартылай мерзімділік және ағынды режимдерде жұмыс жасай алады.
Мерзімділік режимде жұмыс істегенде реакторға керекті компоненттер
салынады, процесті жүргізіп, түзілген арнаулы өнімді жинап алады. Субстрат
қосылып тұратын мерзімділік режимде, субстратты оқтын-оқтын немесе үздіксіз
енгізеді де, қажетті өнімді процесс аяқталғаннан соң бірден жинап алады.

28-сурет. Аэрацияның негізгі типтері (Гапонов К.П., 1981ж. бойынша),
а - құйындатылған (беткі) аэрация, б - өзі-өзінен сорылып аралыстыратын
араластырғыш, в - Вальдгоф культиваторы (бағыттайтын түтікпен), г -
диффузормен аэрацияланытын жүйе

Жартылай үздіксіз процесті, жартылай оқтын-оқтын тәсілмен
атқарады да, артынан реактор ішіндегі сұйықтың жартысын құйып яғни
өнімді жартылай жинап, ыдысқа сондай мөлшерде жаңа қоректік ортаны кұяды
да, процесті ақырына дейін жүргізеді. Кейін жұмысты қайталап отырады.
Бұндай режим өндірістік қондырғыны толық пайдалануға мүмкіндік береді (29-
сурет).

Үздіксіз істейтін биореакторлар екі типке бөлінеді:

1. Әмбебапты араластырғышы бар реактор, хемостат сияқты жұмыс
істейді. Культураның өне бойы тығыздығы, шектеуші субстратты
пайдалану есебінен немесе басқа қоректік заттар, болмаса турбидостат сияқты
жұмыс істейді. Бұндағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.