Студенттердің бойында музыка–педагогикалық мәдениетінің негізін қалыптастыру және болашақ бастауыш мектеп мұғалімдерін оқушыларға музыкалық тәрбие беру жұмысына даярлау
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
“Сырдария” университеті
“Кәсіптік білім және өнер” факультеті
“Музыкалық білім” кафедрасы
“Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі” пәні бойынша
5B010200-Бастауыш оқытудың педагогикасы
мен әдістемесі мамандығы
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
(силлабус)
Курс: 3
Оқу түрі: сыртқы
Кредит саны: 2
Лекция: 15
Практика: 12 сағат
СӨЖ: 63 сағат
Барлық сағат саны: 90 сағат.
Аралық бақылаулар саны: (АБ) 2
Қорытынды бақылау: емтихан
Жетісай 2010
Силлабусты дайындаған: оқытушы Барболова Г.Ж.
Силлабус Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым
министрлігі
жылғы 3.08.256 - 2006 №___ бұйрығымен Бекітілген
Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты,
мамандықтың типтік оқу жоспары және ҚР БҒМ
20.06.2007_жылғы №4 хаттамасымен бекітілген пәннің
типтік оқу бағдарламасы негізінде дайындалған.
Силлабус кафедраның мәжілісінде қаралды
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Кафедра меңгерушісі ______________ профессор Бөрі Иса
қолы
Факультеттің оқу-әдістемелік бюросында бекітілді
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Әдістемелік бюро төрайымы ____________ доцент Алимова А.Ш.
Университеттің Ғылыми Кеңесінде мақұлданған
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Ғылыми Кеңес хатшысы ______________ доцент Мұсабекова Г.Т.
Мазмұны
1. Алғы сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ..4
2. Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
3. Курстың мақсаты мен міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
4. Курстың пререквизиттері, постреквизиттері ... ... ... ... ... ... .5
5. Жұмыс оқу жоспарынан көшірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
6. Оқу сабақтарының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
7. Студентке арналған ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .6
8. Оқу сағаттарының кредитке сәйкес тақырып бойынша бөліну
кестесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 7
9. Лекция сабақтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8 -41
10. Практика
сабақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .42
11. СӨЖ жоспары және орындау кестесі ... ... ... ... ... ... ... ... ...43-
45
12. Пайдаланатын әдебиеттер мен web сайттар тізімі ... ... ... ... ... 45
13. Студенттердің білімін бақылау түрлері (тест, бақылау
сұрақтары
т.б) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.46-71
14. Студенттердің академиялық білімін рейтингтік бақылау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...72
1. АЛҒЫ СӨЗ
Оқу-әдістемелік кешені “Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі” пәні
бойынша 5B010200 - Бастауыш оқытудың педагогикасы мен
әдістемесі мамандығының студенттеріне, осы курс бойынша оқытушының жұмысын
неғұрлым тиімді ұйымдастыруға арналған барлық қажетті оқу-әдістемелік
материалдарды құрайды. Білім беруде кредитттік технологияны пайдаланып,
барлық құжаттарды бір кешенге біріктіре отырып, пәнді меңгеру процесінде
студенттің білімін, машықтануын және біліктілігін жоғары деңгейге көтеру
мақсаты көзделініп отыр.
Жұмыстық бағдарламада оқу жұмысының түрлері бойынша сағаттар
көрсетілген:
ЛС – лекциялық сабақтар
ПС – практикалық сабақтар
СӨЖ – студенттердің өзіндік жұмысы
Оқыту бағдарламасы (Syllabus) семестрдің басында әрбір студентке
беріліп, студенттің білімін тереңдетуге, пәнге деген ықыласының артуына
шығармашылық және зерттеушілік қабілеттері ашылып, одан әрі дамуына себебін
тигізеді деп күтілуде.
Дәрістің қысқаша жазбасы студентке қайсы бір тақырыпты қарастыруда неге
назар аудару керектігіне бағыт береді, санасына негізгі ұғымдар мен
терминдері енгізеді. Пәнді толықтай меңгеру үшін студент ұсынылған
әдебиеттің барлығымен дерлік жұмыс өткізіп және өзіндік жұмысының барлық
көлемін орындауы қажет.
Тапсырмалар мен жағдайлардың жиынтығы студенттерге аудиториялардан тыс
өзіндік жұмысты, үй тапсырмасын орындауға арналған.
Пысықтау сұрақтары мен тестік тапсырмалар студентке кредиттердің
тапсыруда пән бойынша өз білімдерін тексеруге және тейтингтік бақылауды
тапсыруға, сынақ-емтиханды алуға арналған.
2. ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР
№ Аты-жөні Курсты өткізу уақыты,Байланыстыруш
орны ы мәлімет
ПрактикалықСӨЖ Телефон
сабақтар
1 Барболова Практика Тел:_________
Гүлнұр Уақыты Уақыты_____
Жакудақызы _____ __ Каб:
Ауд _______Ауд ___________
_______ Корпус:
_______
3. ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕГІ РОЛІ
Курстың мақсаты:
студенттердің бойында музыка–педагогикалық мәдениетінің негізін
қалыптастыру және болашақ бастауыш мектеп мұғалімдерін оқушыларға музыкалық
тәрбие беру жұмысына даярлау.
Бұл пәнге оқу барысында қойылатын міндеттер:
1. Болашақ бастауыш мұғалімдердің музыкаға және мектептегі музыка-
педагогикалық мәдениетінің негізін қалыптастыру және болашақ бастауыш
мектеп мұғалімдерінің оқушыларға музыкалық тәрбие беру жұмысына
даярлау.
2. Студенттерге музыканың мәні мен ерекшеліктерін, оның адам өмірінде
әлеуметтік ролін ашып көрсету және олардың музыкаға деген
қызығушылығын қалыптастыру, музыканы дұрыс қаьылдау дағдыларын,
музыкадағы өмір мазмұнын білу қабілетттерін қалыптастыру вжолдарын
үйрету.
Курстың міндеті:
1. Бастауыш білімінің мемлекеттік стандартқа сәйкесті бағдарламасының
мазмұны және онымен өткізілетін жұмыстың негізгі принциптері мен
әдістерін толық игерту.
2. Сыныптан тыс музыкалық жиындарды өткізудегі өз бетінше жұмыс жасау
дағдыларын тәрбиелеу.
Курс лекция, практика сабақтарында жүргізіледі. Бірқатар тақырыптар
студенттің өзіндік жұмысына кіргізілген. Лекция процесінде балаларды
музыкаға үйрету мен тәрбиелеудің негізгі теориялық мәселелері, сонымен
қатар музыкатану, музыкалық-эстетикалық проблемалар қарастырылады.
Бастауыш сыныпта әрбір сыныпта өткізілетін музыкаға үйрету мен
тәрбиелеу жұмысының мазмұны терең талданады.Оқытудың әдіс-тәсілдеріне
ерекше мән беріледі, сонымен қатар, студенттерге қазақтың композиторлары,
оның мектептегі бағдарламалары туралы мәлімет беріледі.
Практикалық сабақтарда музыка теориясының негіздері түсіндіріледі.
Сонда тек қана теориялық білім мен іскерліктерін қалыптастыруға ғана емес,
сол сияқты теориялық білімдерді музыкалық аспаптармен орындау процесінде
қолдана білу әдістемесіне ерекше мән берген жөн. Оқытушы студенттердің
материалды игеру деңгейін практикалық сабақтарда бақылап отырады. Бақылау
түрлері: тест сұрақтары, жеке және топпен ауызша сұрау, конспектіні
тексеру.
4. КУРСТЫҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ МЕН ПРЕРЕКВИЗИТТЕРІ
№ ПререквизиттПостреквизит
ер (пәннің тер (пәнненКафедра Кафедра
алдында кейін қабылдаған
міндетті өтілетін, шешім,
түрде осы пәнге хаттамасы
игерілуге сүйенетін №___ күні
қажетті пәндер)
пәндер)
1 Гуманитар
лық білім
2 Гуманитар
лық білім
5. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
№ ЖалпыАудиториялық АудиторияданҚорытынды
Курссағ. сабақтар тыс сабақтарбақылау
саны
лекпрактиЛаб. СӨЖ
ка
1 2 3 4 5 6 7 8
3 90 15 22 - 63 емтихан
6. ОҚУ САБАҚТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ:
Жұмыс бағдарламасында (силлабус) сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай
бөлінген: практика, СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы).
Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс
істеуі қажет.
Лекция сабақтарында–студент талдау, салыстыру, тұжырымдау,
проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап
ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек.
Практика сабақтарында–студент талдау, салыстыру, тұжырымдау,
проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ойлауға әрекет
ететін әдіс-тәсілдерді меңгеру керек.
СӨЖ-студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес
белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.
7. СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР:
Сабаққа кешікпеу керек.
Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы
телефонды өшіріп қою керек.
Сабаққа іскер киіммен келу керек.
Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда
деканатқа анықтама әкелу керек.
Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.
Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.
8. ОҚУ САҒАТТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУ КЕСТЕСІ
№ Аудиториялық Аудитория
Тараулар атауы, реті сабақтар -дан тыс
сабақтар
Лекция Практика
СӨЖ
1 Музыкалық өнердің 1 1 4
теориясы мен әдістемесі
пәнінің міндеттері.
2 Пәннің педагогикамен, 1 1 4
психологиямен, музыкалық
аспап пәнімен байланысы.
3 Хор және ән айту 1 1 4
тәрбиесі, бастауыш
сыныптағы пәндерді
оқытудың теориясымен
байланысы.
4 Бастауыш мектепте 1 1 4
музыканы оқытудың мақсаты
мен міндеттері.
5 Бастауыш сыныптарда 1 1 4
музыканы оқытуды
ұйымдастырудың формалары
6 Музыканы оқытудағы 1 1 4
перспективтік,
сабақтастық және
пәнаралық байланыстар.
7 Музыкалық сауаттылықты 1 1 4
меңгеру
8 Халықтық және классикалық1 1 4
жанр жүйесін оқыту.
9 Музыканы тыңдауды 1 1 4
ұйымдастыру
10 Хормен ән орындауға 1 1 4
үйрету
11 Музыкалық аспаптарда 1 1 4
ойнауды үйрету
12 Музыкалық-ырғақтық 1 1 4
дағдыларды қалыптастыру
13 Оқушылардың музыкалық 1 4
шығармашылық қабілеттерін
дамыту
14 Қазіргі заманғы музыка 1 5
сабағына қойылатын
талаптар
15 Сыныптан тыс жүргізілетін1 6
жұмыстардың түрлері
Барлығы: 15 12 63
9. Л Е К Ц И Я С А Б А Қ Т А Р Ы Н Ы Ң Ж О С П А Р Ы
№ 1 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі пәнінің
міндеттері
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
пәніне кіріспе
2. Пәннің мақсат-міндеттері
3. Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері.
4. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдер
3. Сабақтың мақсаты:
Пәннің мақсат-міндеттерін айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Жасөспірімдердің эстетикалық талғамын қанағаттандыра отырып, олардың
музыка өнері жөніндегі түсінігін кеңейтуде ой-өрісін дамытуда заман
талабына сай құрылған музыка сабағының маңызы зор. Мектептегі музыка сабағы
оқушылардың әсемдік әлемінің таңғажайып сырын терең түсініп, көркемдік
атаулыны шынайы сезінуге, одан рухани ләззат әсер алуға, өмір жайлы ой
толғауға, ізгілікті мұрат-мақсаттарға жетелеп, өнегелі істерге баулиды. Осы
маңызды міндеттерді орындау үшін баланың бойындағы қабілетті дамыту керек.
Ал, жалпы музыкалық қабілетті дамыту үшін музыка пәні мұғалімі „сегіз
қырлы, бір сырлы“ болуы қажет. Ол-әнші, музыкант, актер, әдебиетші,
тарихшы,қысқасы, ғылымның әр саласынан хабардар болғанда ғана, бүгінгі күн
талабына сай ұстаз бола алады.Міне, осындай ұстаз дайындау мақсатында
музыка пәнінің маңызы зор. Жалпы білім беретін мектептің музыка сабақтары
білім берудің, тәрбие берудің маңызды саласы болып табылады.Музыка пәнінің
мақсаты-қоғамның әлеуметтік сұранысына жауап бере отырып, оқушыларды
халықтық (ұлттық) музыкаға баулу.
Бастауыш сыныптарда музыка пәнін оқытудың мақсаты мен міндеті–
оқушыларды сабақтарда түрлі көрнекілік іс-әрекеттерге қатыстыра отырып,
балалар жүрегіне халық дәстүрінің рухына толы, оны қабылдай алатын біртұтас
көркемдік эстетикалық мүмкіндіктерді туғызу. Балалар музыка сабағынан өзін
қоршаған дүниенің әсемділігі мен сұлулығын өнермен үйлесімді сезінуге тиіс
болса, ұстаз осыларға сәйкес музыкалық шығармалардың терең педагогикалық
дәстүрін таныта білетін, тәрбиенің әдістемелік көздерін табуы қажет.Өзін
қоршаған өмір мен мектептегі музыка сабағын тығыз байланыста ұстау, оқу
тәрбие жүйесіндегі басты және негізгі міндет болуы керек. Өйткені, қоршаған
табиғат, күнделікті еңбек, халық ауыз әдебиеті, ойын-сауық, салт-дәстүр,
тағы басқа музыкалық білім беру мен тәрбиелеудің басты мақсаты болып
табылады.
Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері:
1. Оқушылардыңы музыка сабақтарына деген ынтасын арттыру, музыканы өнер
ретінде танып, оны өмір қажетіне айналдыру, құштарлық сезімін
тәрбиелеу.
2. Оқушылардың жоғары көркемдік талғамын, өнер шығармаларын тек шынайы
сезіммен қабылдап, бағалай білу қабілетін қалыптастыру,оларды
бейнеленген түрлі құбылыстарды салыстыра білуге, музыкалық
шығармалардың сипатына, стилі мен жанрына және дәуіріне қарай
түсінуге тәрбиелеу, музыкалық шығармалардың сипатын танытатын
жанрлар, саздар, ырғақтық, тембрлік ерекшеліктері туралы және оларды
музыка пәнінін бағдарламасында белгілі бір логикалық құрылымы арқылы
жүзеге асыру.
3. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдерді игеруде қалыптастыру.Ән айту дағдысы, музыка тыңдау,
музыка сауатын меңгеру,шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру.
Көркем бейнелерді қабылыдау негізі музыка болып табылатын өнердің әр
алуан түрлерін біріктіру нәтижесінде жүзеге асады. Бұл–оқушылардан
түрлі іс-әрекет барысында белсенді шығармашылық даму мүмкіндігінің
болуын талап етеді.
4. Музыка сабақтарында оқушылардың музыка шығармашылық дағдыларын
даму.Ол музыкалық білім беру, тәрбие негізінде оқушылардың бойындағы
өнердің әр саласына деген бейімділігін(әншілік,
күйшілік,ақындық,суырып салма,бейнелеу өнері,актерлық, жазушылық
т.б.) қалыптастыру болып табылады.
Музыка пәні мұғалімі осы ұсынып отырған мақсат-міндеттерді барлық
сыныптардағы музыка сабақтарында жүзеге асыруда өз шеберліктері мен
әдістерін, музыкалық білімін үнемі ізденіспен толықтырып отыруы қажет.
Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен
технологиясы пәні психология, педагогика және музыка теория негіздері
пәндеріне негізделіп құрылған.
1.Музыкалық тәрбие әдістемесі,музыка теориясы пәндерімен тығыз
байланысты. Себебі музыкалық теория музыка құралдары арқылы оның
заңдылықтарын үйретеді, музыканың қарапайым білім дағадыларымен
қаруланырады.
2.Музыкалық тәрбие әдістемесі пәнімен тығыз байланысты. Музыкаға оқытуда
біз психологиялық зерттеулерге сүйенеміз. Себебі, оқушылардың музыкалық
және шығармашылық қабілеттерінің дамуын олардың мінез-құлқын жасына қарай
ой-өрісінің даму деңгейін, сезім-түйсіктерінің жетілуін біз психология пәні
арқылы білеміз.
3.Музыкалық тәрбие әдістемесі балалар физиологиясымен де тығыз байланысты.
Себебі музыка оқытушысы оқушылардың әншілік қабілетін дамыту үшін балалар
дауыс аппараты және тыныс алу аппаратарының құрылысымен функциясымен жетік
білу керек. Егер оқытушы балалар физиологиясын жетік білмесе, ән үйрету
барысында бала организіміне зақым келтіруі мүмкін.
4.Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
(педагогикалық ғылым ретінде) жалпы педагогиканың заңдылықтарына бағынады.
Кез-келген пәнді оқыту педагогиканың әдіс–тәсілдерін білуді талап еткені
сияқты, музыка оқытуда педагогиканың әдіс тәсілдерімен дидактикалық
принциптеріне сүйенеміз.
Әр сыныпта музыка тыңдау,ән айту,музыка сауатын меңгеру,шығармашылық
қабілеттерін дамыту жұмыстары бойынша музыкалық материалдарды игеру
барысында әр бөлімге сәйкес әндер жинағын, сазгерлер туралы
мағлұматтар,тыңдалатын музыкалық шығармаға сәйкес иллюстрациялық
көрнекіліктер, шығармашылық қабілеттерін дамытатын тапсырмалар түрлерін,
ребустар, сөзжұмбақтар, дидактикалық көрнекіліктер, халық педагогикасының
әдістері-мақал-мәтел, жұмбақ, музыкалық ойындар тағы басқа құнды да
көптеген қажетті әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты өз дәрежесінде
өткізуде керекті қорларын молайтады.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
пәнінің мақсат-міндеттер қандай?
2. Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері дегеніміз не?
3. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдермен ұштастыруға болады ма?
4. Пәннің қызықты, мазмұнды өтуіне қандай іс-шаралар қолдануға болады?
5. Пәннің маңызды өтуіне музыка пәні мұғалімінің атқаратын қызметі
қандай?
№ 2 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Пәннің педагогикамен, психологиямен, музыкалық аспап
пәнімен байланысы
2. Сабақтың жоспары:
1. Пәннің педагогикамен, психологиямен, байланысы.
2. Пәннің негізгі бағыттарын айқындау.
3. Музыкалық білім берудің ерекшелігін, табиғатын айқындау.
3. Сабақтың мақсаты:
Пәннің негізгі бағыттарын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Орыс ғалымы Б.Яворскийдің айтуынша шығармашылық өнер музыканың
орындалуы барысында жүзеге асады, ал мұғалім болса оқушының музыканы
түсіну, ойлау мүмкіндігін бақылап тұруға мүмкіндік алады. Б.Асафьев:
шығармашылық балалардың музыкалық материалдарды терең түсінуіне және
музыкалық қабілетінің дамуына жағдай жасайды -деп жазды. Музыка
психологиясын зерттеуші Б.Теплов болса, шығармашылықпен айналысуды ең
алғашқы күннен бастау маңызды, өйткені, музыкалық мәдениеттіліктің
іргетасын өз беттерінше қалауға ықпалын тигізеді. - деп көрсетті.
Кейінгі кездерде бүкіл әлемде адам “жанын” яғни, психикасын
зерттейтін ғылымның өркендегені байқалады. Өнердің қай түрі болмасын адамға
немқұрайлы әсер етуі мүмкін емес. Соның ішінде музыканың әсері ерекше.
Музыка-адамзаттың рухани азығы, жан серігі және тілмен айтып жеткізе
алмайтын ұшқыр қиялы, нәзік сзімі. Ол өзінің көркемдігі және нәзіктігімен
адам жанын баурап, олардың ақыл-ой, сана сезімінің кеңейіп, жақсы мінез-
құлықтардың қалыптасуына әсерін тигізеді. Әл-Фараби: “Музыка адам миының
көзбен кқөргенде әсер етпейтін ең бір тереңде жатқан бұрыштағы ми
талшықтарын қозғайды”. Тірі организмдердің психикасына музыканың әсер етуі
турады фактілердің көбею салдарынан XX ғасырдың соңына жаңа ғылым
“музыкалық психология” пайда болды. “Музыкалық психология” жаңа ғылым
делінгенімен, оның қайнар көзі ежелден қалыптасады.
Ғасырлар бойы ғалымдар музыка үндестігінің маңызын атап келген 20 ғ.
бүкіл әлемді жаңа ырғақпен өмір сүруіне мәжбүр етті. Сондықтан музыка
әлемінде көбінесе жастар, жасөспірімдер тыіңдайтын рок, ауыр рок, металл,
поп т.б жаңа бағыттар пайда болды. Бұл бағыттар көпшіліктің (широкой
публики) музыкалық талғамын, тұрмыс қалпын және психологиясын анықтай
бастады. 70 жылдардан бастап, музыканың ықпал ету ерекшеліктерін бастапқыда
жалпы психология, одан кейін балалар психологиясы, ақыры балалар музыкалық
психологиясы зерттеді. Жасөспірімдер психикасына музыканың ықпалын оқып
білу үшін, алдымен музыкалық психологияның негізгі ұғымын анықтау қажет
және болашақ музыка мұғалімдерін арнайы психологиялық білімдер мен
музыканың ерекше табиғаты туралы түсініктермен қамтылуы керек тұжырымдады.
Студенттер оқу барысында пән тараулары мен бағыттарының мазмұны
туралы, музыкалық ой ерекшеліктері мен оқытудың психологиялық негіздері
туралы, қазіргі заманғы психология және де музыка-психологиялық
тұжырымдамалар туралы білуге тиісті.
Музыкалық өнердің тарихи-даму процесінде музыкалық әрекеттің үш негізгі
түрі пайда болды. Ең алдымен, шығармашылық музыка мәдениетінде жаңалық
негізінде пайда болды. Құрылған жаңалық орындалуын талап етеді, демек, жаңа
әрекеттің түрі орындаушылық пайда болды, оның өзі вокалдық және аспаптық
болып бөлінеді. Музыкалық әрекеттің үшінші түрі-қабылдау; ол пайда болғанды
меңгеру үшін және бұрынғы өткен тәжірибе негізінде жаңадан жаңалық ашу үшін
адамға өте қажет. 20-жылдар кезеңіндегі арнайы музыкалық педагогикалық
әдебиеттерінде балалардың әлеуметтік-музыкалық тәжірибені меңгерудің жалпы
әдіс-тәсілдері байқалды (көрінді). А.А. Шеншин жалпы музыкалық білім
берудің жалпы принциптері мен әдістері статьясында баланың музыка өнерін
меңгеруінің негізгі үш тәсілін атап өтті: көрнекілік, өнерпаздылық
(самодеятельный), өмірге орайлық (жизненный).
Көрнекілікті тұжырымдай отырып автор балаларға музыкалық тәрбие
берудің маңызын ерекше атап өтті: эстетикалық қабылдаудың мәні өнер
туындыларын меңзеу (созерцание)(пайымдау, аңдау). Эстетикалық сезімге
көрнекіліксіз әсер ету мүмкін емес.
Екінші-өнерпаздылықтың (самодеятель.) принципті жағдайы музыкалық
шығарманы меңгеру процесінде өнер туындыларының эстетикалық әсерленушілікке
бағытталуы (музыканы қабылдау мен эстетикалық әсерленушілікпен жұмыс), ішкі
дүниемен әсерленушілігін, өнерде сыртқы көрініс (шығарылған (созданный)
музыкалық шығарманы творчестволық еңбекпен қайта өңдеу және өзінше жаңа
творчество құру) бағытымен қосақталу керек. Бұл екі бағыт бір-бірінсіз
музыкалық жұмыс процесінде көрінбей қалады, олар бір-біріне паралель жүріп,
өзара байланысы болуы керек.
Үшінші принцип-өмірге орайлық принцип-өмір мен өмірдің бір-біріне
енуін білдіреді. Біріншіден өнерді балаларға жақындату қажет, яғни,
музыкалық шығармалар жасерекшеліктеріне, баланың көркем дайындығына сәйкес
болу керек. Екіншіден, музыка тек сабақта ғана тыңдалмай, тұрмыста да,
балалардың ойыны мен еңбегінде қоса жүруі керек. Оысы әдістің арқасында
музыка бала өміріне берік орнатылып, оларға жақын, түсінікті бола алады.
Музыка тыңдау жайлы З.Каратыгиннің статьясында балаларды музыкаға тарту
процесі белгілі бір ретке байланысты бірнеше этаптан тұрады. қабылдау-
меңгеру-өңдеу-дамыту-жаңадан шығару сияқты, адамның өнерге алғаш жанасуынан
(касание) бастап, сол адамның көркемді-білімді тұлғаның қалыптасуына
дейінгі психологиялық өсуінің прогрессия (алға басу) бөлімдері.
Н.Доломанова мен В.Шацкая балабақша тәжірибесіне ән айту, ритмика,
музыка тыңдату сияқты музыкалық әрекеттің түрлерін қолдануды ұсынды.
Музыкалық педагогика саласындағы кейінгі еңбектерде музыкалық тәрбие беру
барысында музыкалық аспаптарда ойнау (Божди, Яворский) әрекеті және
музыкалық шығармашылық мәдениет қазыналарын жасау (Асафьев, Каратыгин,
Брюсова) қолдануға көңіл бөлінеді.
Педагогикалық еңбектердің табысты болуы мұғалімнің творчестволық
қасиеттеріне байланысты. Әрбір сабақ оқу-тәрбие мақсатымен қатар, әр түрлі
кездейсоқ ситуациялар жиынтығын құрайды. Сондықтан, мұғалім біліміне ғана
арқа сүйемей, нақты әдістемелік тәсілдерді қолдануды меңгеруі тиіс.
Мұғалімнің творчестволық интуициясымен реакция жылдамдығымен ерекшеленіп,
зерттеушілік талантқа ие болуы керек. Оқытушының сабақтағы оқыту, дамыту,
тәрбиелеу сияқты функцияларды орындаумен ғана шектелмей жан-жақты болуы
тиіс. Яғни, ол оқушыларды ән айту барысында, музыка жайлы әңгіме барысында,
оларды қабылдау барысында, музыкалық аспапта ойнау т.б. музыкалық әрекеттер
барысында үнемі бақылауда болуы керек.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Пәннің педагогикамен, психологиямен қалай байланыстыруға болады?
2. Пәннің негізгі бағыттарын қалай айқындауға болады?
3. Музыкалық білім берудің ерекшелігін қарастыра отырып, сабақты қалай
тиімді етіп өткізуге болады?
4. Музыка пәнінде сабақты өткізу барысында қандай принциптерді қолдануға
болады?
№ 3 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Хор және ән айту тәрбиесі, бастауыш сыныптағы
пәндерді оқытудың теориясымен байланысы.
2. Сабақтың жоспары:
1. Хор және ән айту тәрбиесінің мақсат-міндеттері
2. Мектепте хор ұжымдарын ұйымдастырудың тәрбиелік мәні.
3. Хордың негізгі принциптерін ұйымдастыру.
4. Баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы.
3. Сабақтың мақсаты:
Хордың дауыстары, олардың түрлеріне, хор ұжымына тоқталу.
4. Теориялық мәліметтер:
Мектеп ішілік іс-шаралар мен түрлі музыкалық өнерге баулитын үйірмелік
жұмыстар–мектепте әртүрлі үйірмелерді құру арқылы жүзеге асырылады. Атап
айтқанда мынадай үйірмелер болуы тиімді: хор, оркестр, жеке аспаптар,
әншілер, би үйірмелері, фольклорлық, музыка театры және т.б. Міне осы
үйірмелердің ішінен біз өз тәжірибемізде жиі кездесетін хор және оркестр
ұжымдарын ұйымдастырудағы мұғаліміне қойылатын талаптараға тоқталамыз.
Хор дегеніміз-өзіндік вокалды-техникалық дауыстың ерекшеліктері бар,
шығарманың мазмұндық ерекшелігін жеткізе алатын әншілерден ұйымдастырылған
ұжым.
Әртүрлі құрылымдағы хор ұжымдарының ішінде ерекше орын алатыны ол балалар
хоры болып есептеледі.
Хор ұжымында – балаларды жасына қарап біріктіреді. Бастауыш (1, 2, 3,
4), орта буын (5-8), жоғарғы сыныптар (9-11) оқушыларының біріккен хоры,
сондай-ақ біріккен ұлдар хоры. Балалар хоры мектепте төменгі, ортаңғы,
жоғарғы сыныптардан әртүрлі жастағы балалардың бір немесе екі, үш, төрт
дауыстарды құрамына кіргізеді т.б.
Мектепте хор ұйымдастырудың үлкен тәрбиелік мәні бар. Алдымен, хор
үйірмелеріне өз еркімен келушілер қабылданады. Музыка сабағының мұғалімі
хорға әнді жақсы айтатын балаларды тартумен қатар, өз еркімен келушілерге
де көмектесуі керек. Тәжірибеде көріп жүргендей, хор жетекшісі әрбір дені
сау баланың музыкалық қабілетін дамыта келіп, оның қызығушылығымен талғамын
арттыруға міндетті. Хор ұжымына қатысамын дейтін баланы мұғалім алымен
аспаптың көмегінсіз айтқызып көру арқылы тексереді. Аспаптың көмегінсіз
айту – бала даусының және музыкалық қабілетінің қандай деңгейде екендігін
анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ бірнеше түрлі музыкалық ырғақтарды
қайталау, оқытушының көрсеткен әуенін бірден қайталап беру – аланың барлық
музыкалық естиу түсініктерінің қандай деңгейде екенін байқатады. Төменгі
сынып оқушылары ұялшақ болады. Сондықтан оларды тексеруді топпен немесе
жеке-жеке өткізген дрыс. Әдетте, хорға 40-50 бала немесе оданда көп бала
алынады. Хор ұжымы аптасына 2 рет, 1-1,5 сағаттай жүргізіледі. Әрбір хор
сабағын тиянақты жоспарлап, қызықты өткізуге мұғалім ерекше назар аударуы
тиіс.
Құрамы қандай да болса хордың негізгі принципі ұйымдастыруымен алға
қойған мақсатының негізі бар. Олардың тапсырмасы, музыкалық көркемдеу
тәрбиесімен яғни жасөспірімдердің сана-сезіміне әсер ету. Хордағы ән айту
өнердің көпшілік тәрбиесіндегі балалардың ашық сезімін ояту. Отанға,
халыққа деген сүйіспеншіліе санасын өсіру. Ұжымдыққа, жолдастыққа,
еңбекқорлыққа, шығармашылыққа жан-жақты қабілеттерін ояту. Баланың жеке
тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы орасан зор. Хор өнерінде
ән мен сөздің бірігуіндегі ерекшелік үлкен орын алады. Поэзияның музыкамен
жұптасуы, адамның мінез-құлқының көркемдік дамуына, ойлануына әсер етеді.
Хор шығармасын игерудегі қиындықтарды еңбекқорлыққа ұластырып көркем
орындаудағы техникалық шеберлікті тәрбиелеп, өзінің жеке қызығушылықтарын
оятады. Осы тапсырмалар тек қана ұжымды түрдегі хорда, оқу тәрбиелік білім
жұмысында мақсатты түрдегі хор ұжымымен жүргізіледі.
Мұғалімнің ғылыми білімдер жүйесін меңгеруі жоғары болуы керек.
Дегенмен, осындай жағдайда ол мұғалімнің кәсіптік дәрежесінің бір ғана
көрсеткіші бола алады. Алған білімді педагогикалық қызметтің мақсатымен,
әдіс-жағдайларымен байланыстыра ұштастыра білу шеберлігі шешуші көрсеткіш
болып табылады.
Музыка туралы әңгіме тыңдай отырып, балалар композитордың өмірі,
шығармашылығымен танысады. Осылайша музыкаға деген қызығушылығы, эмоциялық
көзқарасы қалыптасады және шығарманың мәнерлік құралдары болатынын ажырата
алатын болады.
Халқымыздың музыка тілін терең түсінетіндегі ертенден-ақ аңыз болып
тараған. Оған мысал ретінде Ақсақ құлан және т.б. көптеген күй аңыздарын
алуға болады. Бүгінгі таңда музыка мамандарының алдында тұрған мәселелердің
бірі осы ата-бабаларымыздай музыканың құдіретін терең түсініп, оны өзінінің
рухани азығы етіп, адам өмірін нұрландыруға ат салысатын музыкалық білімді
тәрбиелеу. Оның түп-тамыры, негізі – музыканы қабылдай білуде жатыр.
Әнді хормен айтуға тәрбиелеп, әншілік өнерге баулу үшін, музыка
мұғалімі балалар даусының даму ерекшелігін, соған орай оқыту барысында
қойылатын талаптарды жақсы меңгеріп, әрі қарай тәрбиелеудің барлық
шарттарын сатауы тиіс. Балалар дауысын тәрбиелеуге қойлатын талаптарды
жақсы меңгеріп, әрі қарай тәрбиелеудің барлық шарттарын сақтауы тиіс.
Балалар дауысын тәрбиелеуге қойлатын талаптар олардың жас ерекшеліктерін
ескере отырып іске асырылады, тек сол себепті бала үнінің сыңғырлаған таза,
ашық, өзіне тән дауыс бояуы сақталады.
А. В. Свешниковтың айтуы бойынша “Хорда ән айту халықтық, қоғамдық
мүмкіндік музыкалық білімді өмірмен бірге еш қиындықсыз әсемдеп, байытады”
[10]. Бұл хор өнері жайлы дәл айтылған сөз. Хор өнерін тек қана әртүрлі, әр
салада жоғары көркемдік репертуардағы шығармалардың, патриотттық, ойнақы,
лирикалық, әзіл-қалжыңды, жәй және тез шығармалар құрайды. Осындай
шығармалар баланың мінез-құлқын байытып, жан дүинесін аша түседі. Халықтық
шығармашылық музыка білімнің жерден аз шығатын бұлаққа ұқсап өсуіне
көмектеседі. Классикалық шығарма – мазмұнының тереңдігімен, әртүрлі
қатаңдық формаларымен, жаңа шығармалар музыка өнерінің ізденісімен, жылдам
екпінімен көңіл білдіреді. Репертуар таңдауда, топтардың физиологиялық
мінез-құлқына, фундаментіне қарау керек. Балалардың қабілетін білу хор
жүргізушінің басты міндеті.
Төмегі сынып оқушыларының дауыс диапозоны (1-2 сынып) ре І – си І
аралығында болғандықтан, үйретілетін әндердің осы дыбыс көлемінен аспауын
қадағалаған жөн. Тесситурасы өте жоғары немесе төмен әндер бала дауысының
табиғи әдемілігін жоғалтып, айқайлап айтуына, я болмаса тақпақтап айтуына
әкеп соғады. Бұл әрине бала дауысына елеулі зиян тигізеді. Осындай
жағдайлардан бірте-бірте дауыс шымылдығына зақым келіп, түрлі тамақ
ауруларына ұшырауы мүмкін.
Хормейстер дайындықта жеке принциптерді ашу үшін шығармашылық атмосфера
орнатуы тиіс. Әрбір сабақ қызықты эмоциялық шыңда өткізілуі керек. Мұндай
жағдай жасау үшін үш топқа бөліп, репертуарын әр түрлі қылып қызықтыру
керек.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Хор және ән айту тәрбиесінің мақсат-міндеттері қандай?
2. Мектепте хор ұжымдарын ұйымдастырудың тәрбиелік мәні неде?
3. Хордың негізгі принциптерін қалай ұйымдастырамыз?
4. Баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы қандай?
№ 4 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Бастауыш мектепте музыканы оқытудың мақсаты мен
міндеттері
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш мектепте музыканы оқыту және тәрбиелеу.
2. Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты.
3. Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттері.
4. Оқушылардың рухани, адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің
қалыптасуы.
3. Сабақтың мақсаты:
Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсатын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Тәрбиенің аса маңызды құрамы - өнер. Оның ішінде өте кең, сан қырлы
ұғымды қамтитын-музыкалық өнер.
Жасөспірімдерді музыка әлемін түсініп қабылдауға, талғампаздығын
тәрбиелеуге, эмоциялық сезімталдығын қалыптастыруға, білімді, мәдениетті
болып өсуіне әсер етуде музыка тәрбиесінің алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде музыкадан теориялық және практикалық білім беру жүйесінен
біраз тәжірибе бар, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі түрде оқыту,
әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды мол пайдаланудың
жолдары аз қамтылған. Міне, музыка тәрбиесі әдістемесі жүргізілетін түрлі
музыкалық тәрбие жұмыстарының мазмұнын, даму заңдылықтарын, әдіс-тәсілдерін
игеруге арналған. Музыка тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі түрі –
музыка сабағы.Сондықтан да, музыка сабағына жан-жақты талдау жасап, сабақ
түрлерінің әртүрлі жобасын жасап, оларды өткізудің әдіс-тәсілдерін
қолданған жөн.
Музыка тәрбиесі әдістемесі, педагогика ғылымының бір саласы ретінде оның
заңдылықтарына, дидактикалывқ принциптеріне сүйенеді. Оқыту процесінің
заңдылықтарын ашу, білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдіс-
тәсілдері мен ұйымдастыру түрлерін, тәрбиелеу міндеттерінің оқыту
процесінде қалай шешілетіндігін көрсету керек.Тәрбиенің басты саласының
бірі – эстетикалық тәрбие. Эстетика мен музыка тәрбиесінің ортақ
мәселелері, зерттеу салалары-адамды табиғат пен өмірдегі әсемдікті
қабылдап,бағалауға және түсінуге тәрбиелеп оқыту.
Музыканы оқыту дегеніміз - оқытудың, оқу процесінің межеленген
мақсатының жүзеге асу дәрежесі.Музыка оқыту процесінің өзіне тән
функциялары бар. Олар: музыканы оқытудың білімділік, музыканы оқытудың
тәрбиелік, музыканы оқытудың дамыту функциялары.Музыканы оқытудың
білімділік функциясы - бұл оқушыларды музыкалық гылыми білім, іскерлік,
дагдылар жүйесімен қаруландыру. Оның түпкі нәтижесі берілген білімнің іс-
жүзінде саналы түрде қолданыла білуі болып саналады.
Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты-оқушылардың рухани өмірін байыту, музыкалық мәдениетті
қалыптасмтыру, адамгершшілік қасиеттерін жоғарғы дәрежеге, музыкалық
өмірдегі құбылыстарды бақылауға дұрыс бағыт беру болып табылады.мектептегі
музыка сабағы тек қана музыка жөнінде мағлұмат беріп қоймай, ең бастысы –
біздің өсіп келе жатқан жас ұрпақты жоғарғы идеялық–адамгершілікке және
адамзаттық қасиеттерге дағдыландыру болып табылады.
Музыкалық тәрбие беру педагогика ғылымының бір саласы ретінде оның
заңдылықтарына дидактикалық принціптеріне сүйненеді. Дидактикалық негізгі
мәселелер оқыту пройесінің заңдылығын ашу,білімнің мазмұнын анықау,
оқытудың барынша тиіиді әдіс тәсілдерімен ұйымдастыру түрлерін тәрбиелеу
міндеттерінің оқыту процесінде қалай шешілетіндігін көрсету. “Музыка”
сабағы қазіргі кезде педагогика ғылымның жетістігіне сай, түрлі методикалық
жайттарымен өткізіліп, оқу сапасы артуда.
Баланың музыкалық творчестваға қызығушылығын күшейту үшін музыка
тексін қабылдауға ғана емес, студенттердің дүние танымының қалыптасуына
барынша толық ықпал жасайтын , олардың ең алдымен шығармалардың музыкалық
бейнелі мазмұнша және идеялық бағытына бағдарлайтын оқыту формаларын,
тәсілдері мен құралдарын таңдап алуға тырысқан.
Оқыту мен тәрбиелеу біртұтас педагогикалық процес болып табылады.
Оқу тәрбие процесінің жекелеген проблемасын нақтылау мақсатымен шартты
түрде үш салаға бөлген.
1.Музыкалық теориялық білімді игеру, мұнсыз музыкалық іс- әрекетпен
айналысуға болмайды.
2.Вокалдық-аспаптық орындаушылық ойнаумен, эмоциямен қабылдаумен т.б.
байланысты психикалық- физиологиялық процесс екенін еске ала отырып,
ансамбльде, аспапта ойнау дағдыларымен шеберліктерін , басқа да маңфызды
қасиеттерді қалыптастыру.
3.Баланың бойындағы қоғамдық белсенділігін арттыру және олардың бойында
жоғары идеялық саяси, эстетикалық, адамгершілік мұраттарын тәрбиелеу.
Көркемдік тәрбиелеу бір компоненті музыкалық тәрбие. Музыкалық тәрбие
–адамның музыкалық мәдениетін, музыкалық ынта қабілетін нысаны және жүйелеп
дамыту, оның бойына музыкаға тебреніп-толғана білуді, оны түсінуді сіңіру.
Ол музыкалық қызметінің қоғамдық тарихи тәжірибесін, музыкалық оқу мен
білім элементтерін жаңа ұрпаққа табыс ету процесін қамтиды. Ал әр бір
халықтың рухани мәдениетінің қалыптасу және даму процесі музыкалық-
эстетикалық тәрбиенің даму процесі өзінше жүретіні мәлім.
Музыканы оқыту педагогикалық процесте жүзеге асырылады. Процесс -
prozessus - латын тілінде алдыға қарай жылжу, өзгеру деген ұғымды
білдіреді. Осыған байланысты ол музыкалық білім берудің, тәрбиелеудің және
жеке тұлғаның жалпы дамуы міндеттерін шешуге бағытталған тәрбиенің
субъектілері мен объектілерінің даму үстіндегі өзара әрекеттестігі болып
табылады.
Музыканы оқыту процесінде оқушылардың музыкалық ойлау қабілеттері,
дүниетанымы, практикалық іскерлігі және дағдысы қалыптастады. Оқушы тек
музыкалық білімдерді меңгеріп қана қоймайды, оның дүниені тануға, түрлі
музыкалық құбылыстарды пайымдауға, өз бетімен білім толықтыруға, меңгерген
білімдерін практикада қолдануға талпынысы, қажеттіктері дамиды. Оқытушы
болса, ол тек жалаң білім берумен шектелмейді, оқыта отырып тәрбиелейді,
оқушылардың білім алуға деген қажеттіліктерін, музыкалық қабілеттерін
дамытады, жаттығулар мен тапсырмалар беріп, білімділік деңгейлерін
бақылайды. Бір сөзбен айтқанда, музыкалық-педагогикалық процеске басшылық
жасайды.
Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттерімен сипатталады. Олар:
музыканы оқыту (музыкалық білім, музыкалық іскерлік, музыкалық дағдылар),
музыканы оқыту мақсаты, музыкалық білім мазмұны, музыканы оқытудың әдістері
және құралдары, музыканы оқытуды ұйымдастыру, музыканы оқытудың нәтижелері.
Музыканы оқыту тар мағынасында оқушылардың музыкалық білім, іскерлік,
дағдыларын меңгерту деп анықталса, кең мағынада музыкалық білім, іскерлік,
дағдыларды меңгертумен бірге, олардың музыкаға деген эмоционалды-
құндылықты тәжірибесі мен музыкалық шығармашылық іс-әрекеттері
тәжірибесің қалыптасуын айтамыз.
Бүгінгі таңда музыкалық білім берудің мақсаты оқушылардың рухани,
адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің қалыптасуы деп
түсіндіріледі. Бұл мақсат музыкалық білім берудің келесі негізгі
міндеттерінің жүзеге асырылуын көздейді:
- балалардың музыкаға деген сезімін, сүйіспеншілігін ояту
өнер туындыларына эмоционалды-эстетикалық сипатта баға беруін
сезім мәдениетін дамыту;
- оқушыларды халықтық, классикалық, жаңа кезеңі музыкасымен, әсіресе
аса бай форма мен жанрдагы музыка өнері туындыларымен таныстыру;
- өмірмен рухани байланыстағы музыка туралы білімдерді меңгерту;
- музыкалық қабілеттерін, дағды, іскерліктерін дамыту, музыкамен
шұғылдану процесінде өздерінің жеке тұлға екендігін саналы түрде ұғындыру;
- тыңдаушылық және орындаушылық, музыка шығару, импровизациялау іс-
әрекеттерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- музыкалық-эстетикалық талғамын тәрбиелеу;
- көркемдігі жоғары музыкамен шұғылдануға деген қажеттіктерін дамыту;
- өз бетімен музыкалық білімін толықтыруға қабілеттілігін дамыту.
Оқушылардың білім, іскерлік, дағды деңгейлерін тексеру оқыту процесінің
құрамдас бөлігі бола отырып, оқушылардың оқу жүмысын тек қана тексеру емес,
тәрбиелік, дамытушылық қызметтер де атқарады. Ол үшін мына төмендегі
элементтер есепке алынуы тиіс:
білімді қабылдау, ой қорыту, есте сақтау, яғни оқушыға сабақта
мұгалімнің берген білімі мен окулыктардағы теориялық материалдарды өз
бетімен меңгеруі деңгейіндегі тексеріс;
Бақылау, тексеру әдістері де әр түрлі. Бақылау әдістерін оқу
жетістіктері жэне процесінің тиімділігі жөнінде кері байланысты қамтамасыз
ететін мұғалім мен оқушының бірізділіктегі, өзара байланысқан әрекеттерінің
жүйесі деп түсінеміз. Олар оқу процесі жөнінде жүйелі, толымды және нақты
жедел ақпар алуды қамтамасыз етуі тиіс.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Бастауыш мектепте музыканы оқыту және тәрбиелеу дегеніміз не?
2. Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты қандай?
3. Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттерін атаңыз.
4. Оқушылардың рухани, адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің
қалыптасуына музыка мұғалімінің қосар үлесі бар ма?
№ 5 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Бастауыш сыныптарда музыканы оқытуды ұйымдастырудың
формалары
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш сыныптарда муызыканы оқытудың формалары.
2. Ансамбльде ойнау дағдыларын қалыптастыру.
3. Оқу – тәрбие шараларын ұйымдастыру мен өткізу.
4. Қойылымдарын ұйымдастыру, байқауларға, конкурстарға, көркем өнерпаздар
үйірмесін ұйымдастыру.
3. Сабақтың мақсаты:
Бастауыш сыныптарда музыканы оқытуды ұйымдастырудың формаларын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Мектептегің оқытуды ұйымдастыру формалары педагогика тарихында ең пікір
таласты проблема болып келгені мәлім. С.И.Ожиговтың түсіндірме сөздігінде
Форма –белгілі бір мазмұынымен шарттасатын түр, ұйымдастыру, құру, тип,
құрылым, үзіліс - деп пайымдалса, философиялық энциклопедияда бұл термин
мазмұнның іштей ұйымдастырылуы деп тұжырымдалған. Ал оқытуға келсек форма
– ол оқыту процесінің арнайы түзілімі. Бұл түзілім оқу процесінің
мазмұнына, әдістеріне, тәсілдері мен құралдарына, оқушылардың іс-әрекет
етуіне байланысты сипат алады. Яки оқытудың осындай түзілімі оқу материалын
меңгеру барысындағы мұмғалім мен оқушының өзара әрекеттесуінде көрініс
алады. Олай болса, оқыту формасы деп белгілі бір оқу материалын және іс-
әрекет ету амалдарын меңгеруде мұғалім оқушының өзара әркет етуінде жүзеге
асырылатын оқыту процесі бөліктерінің түзілімімен циклдарын айтамыз.
Оқыту ұйымдастыру формалары дидактика саласында түрлі өлшемдерге
байланысты былайшы жүйеленген:
• оқушылардың саны;
• оқу орны;
• оқыту әдістерінің ұзақтығы.
Оқушылардың санына байланысты көпшілік, ұжымдық, топтық, микро топтық,
жеке оқыту формалары; оқыту орны бойынша мектептегі (сабақта, шеберханада,
тәжірибелік учаскеде, лабароторияларда және т.б.), мектептен тыс,
(экскурсиялар, мекемелердегі сабақтар, үйдегі өзіндік жұмыстар және т.б.);
ұзақтығына байланысты классикалық сабақ (45 минут), қосарлы сабақ (90
минут), қысқартылған қосарлы сабақ (70 минут) және бастауыш сыныптарда
қолданылатын қоңыраусыз еркін созылатын сабақтар бөліп бөлінеді.
Педагогика ғылымы мен практикасында уақыт талабтарына сәйкес сабақты
өткізудің түрлі жолдары қарастырылып, оны жетілдіруде қырауар ізденістер
жүзеге асырылды. Сабақта ұйымдастыруда оқушылардың танымдық іс-әрекетін
белсендендіру, ақыл-ойын дамыту, шығармашылықты өздік ізденіске баулу және
т.б. проблемалар бойынша толассыз ғылыми ізденістер жүргізілді.
Әрбір тарихы кезеңде қоғам дамуының ерекшеліктері оқытуды ұйымдастыру
ісінде өз таңбасын қалдырып отырды. Сол сияқты музыка сабақтарында белгілі
бір оқу міндеттерін шешуге байланысты әрқилы ұсыныстар мен тәжірибелер
қалыптасты. Мәселен, Д. Б. Кабалевскийдің бағдарламасы пайда болғанға дейін
музыка сабағы негізгі үш бөліктен: ән салу, музыка тыңдау, музыка
сауатынан құрастырылатын.
Музыка сабақтарының құрылымын жасауға үлкен үлес қосқандардың бірі Б.
Л. Яворский. Ол ізденіс барысында бір-бірінен ажырамас бірлікте және
толықтырып отыратын музыкалық іс-әрекеттердің: музыка тыңдау, хормен ән
салу, музыка ырғағымен қозғалу сияқты үш түрін қарастырды. Б.
Яворскийдің экспериментті жұмысының тиімділігі сонда, ол балалардың
шығармашылық бастауларының көзін ашу, шығармашыл іс-әрекеттердің жаңа түрін
туындатуға бағытталған музыканы қабылдауды белсендірудің сан түрлі
формаларын іздестіруге бағытталды. Б. Яворский бала психикасындағы
табиғаттан берілген көру және сенсо-маторлық түйсік ерекшеліктерін жан-
жақты ескеруді ұсынды. Сөйтіп, музыка сабағының құрылымына музыкалық сауат
бөлімін енгізеді.
Музыка сабағының құрылымын жетілдіруге Н Я. Брюсова және В. Н. Шацкая
өз үлестерін қосты. Олар хормен ән салу, музыка тыңдау, музыкалық сауат ашу
сияқты музыкалық іс-әрекеттердің сабақ мазмұнында сақталуында қуаттады.
Алайда музыка сабақтары дағдылы қалыпта қалды және оқушылардың
шығармашылығын дамытуға қолайлы жағдай туғыза алмады. В. Н. Шацкая, Н. Л.
Гродзенская, О. А. Апраксина сияқты белгілі ғалым-педагогтар Ән күй
сабағының дәстүрлі бөлімдерінің арасында байланыс орнатуға талпыныстар
жасағанымен, оның тұтастығын қамтамасыз етуге қол жеткізбеді.
Әрине Ән-күй сабақтарын ұйымдастыру жөніндегі теориялық
көзқарастардың мәні зор болды. Бұл көзқарастар Музыка пәнінің
бағдарламасында қарастырылған Ән-күй пәнінің тұтастығымен оның үш басты
іс-әрекеттерге (музыка тыңдау, хормен ән салу, музыкалық сауат ашу) бөлініп
ұйымдастырылуы арасындағы қарама-қайшылықтарды жеңуге жол сілтеді.
Мектептегі вокальді-аспапты ансамбльдерді ұйымдастыру, музыкалық
тәрбие берудің толық құндылығы оқу процесінің мазмұны мен
ұйымдастырулуына тікелей байланысты екені белгілі. Олар бірқатар
жолын педагогикалық және дидактикалық талаптарға сай келуі тиіс. Атап
айтқанда, бүкіл оқу процесінің нысаналы жүргізілуі; оның жүйелілігі,
түсініктілігі, көрнекілігі, өмір мен байланыстылығы, оқыту мен
тәрбиедегі сабақтастығы, әрбір адамды терең құрметтей отырып, ұжымның
барлық мүшелеріне қойылатын талаптардың бірлігі, творчестволық
ізденіс, өзін-өзі көрсету үшін оңтайлы жағдайлар жасау және
ұжымның, оның жетекшісінің талаптарына міндетті түрде бағыну, жоғары
тәртіптілік.
Ансамбльде орындау дағдыларын қалыптастыру жолдарын түсіну –
тәсілдер мен әдістерді дұрыс таңдауға, қажетті техниканы игеруге
бастар жол. Ансамбльдік орындау- күрделі қызмет, өйткені онда білім
жатады. Ал творчество көркемөнер міндеттерін шешу жолдарын ой-елегін
өткізуден, жаңа оңтайлы әдістерді табудан, ең бастысы инициатива
көрсетуден, халық музыкасы негізінде жатқан бай қазыналы пайдалану
арқылы өзін-өзі көрсетудің неғұрлым жақсы формаларын әрбір
қатысушының өз бетімен ізденуінен көрінеді.
Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отырып оны сапалы түрде
қабылдауға, баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы міндеттердің
бірі. Өйткені ол оқушының музыкалық мәдениеттілігін қалыптастырудың
алғы шарты болып есептеледі.
Музыкалық шығарманы игеру, оның мәніне терең бойлай ену
дәйекті де ұзақ процесс. Музыкалық шығарманы ұжымдық үйренуге кірісе
отырып, шығарманың музыкалық тексін дәлме-дәл орындау, шығарманың жалпы
сипатын формасын, ладтық-гармониялық негізін, ритм мен әуенінің
сипатын анықтау, музыка дыбысын шығарудың барлық тәсілдерін белгілеу,
бүкіл пьесса бойына дыбыс күшін бөлу, вокальдық және аспаптық
топтарының және топтығы әрбір партияның дыбысының тепе-теңдігіне қол
жеткізу, ансамбльдің орындаушылық шеберлігінің дәлдігіне жету
қажет.
Шығармашылық мазмұнын ашу бөліп-бөліп орындаудан біртіндеп
негізгі мағынасын және оның көркемдік детальдарын тұтас біріктіруге
дейін жүреді. Осыдан келіп шығарманы үйрену методикасы мынаған саяды.
әдеби және музыкалық тексті, шығарманың әсерлілік құралдарын,
музыкалық образдың сипатын талдау; шығарманы орындаудағы қиын
тұстарды анықтау; ансамбльдің орындаушылық мүмкіндігімен оны өлшеп-
пішіп көру; қиын тұстарды ойлап үйрену жөніндегі жұмыс әдістемесін
анықтау; көркемдік – орындаушылық ой-тұжырымды әзірлеу.
Ансамбльде орындау дағдыларын қалыптастыру жолдарын түсіну – тәсілдер
мен әдістерді дұрыс таңдауға қажетті техниканы игеруге бастар жол.
Ансамбльдік орындау - күрделі қызмет, өйткені онда білім жатады. Ал
творчество көркемөнер міндеттерін шешу жолдарын ой елегінен
өткізуден жаңа оңтайлы әдістерді табудан, ең бастысы –инициатияға
көрсетуден, халық музыкасы негізінде жатқан бай қазыналы пайдалану
арқылы өзін-өзі көрсетудің неғұрлым жақсы формаларын әрбір қатысушының
өз бетімен іздестіруінен көрінеді.
Қазіргі заманғы әндер туралы мәселені талқылаған кезде
текстердің көркемдік сапасы туралы образдардың салалығы, көркемдігі
туралы, теңеулердің саналылығы, жаттандылығы туралы көп жағдайда
қызықты пікір-сайыстар туды, бірақ қайсыбір өзінің музыкалық
әсерлілігі туралы, оның көркемдік артықшылығы, оның идеялық және
солай бағыты туралы мәселелер өте көп.
Педагог ұйымдастырушы тәрбиеші ретінде жетекші өзінің педагогтық
шеберлігін арттырып, барлық жағынан үлгі болуға міндетті. Ол дайындықты
ұйымдастырудың барлық мәселелерін шешуге, оның жоспарын жасауға,
музыкалық шығармамен жұмыс істеудің мазмұны мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
“Сырдария” университеті
“Кәсіптік білім және өнер” факультеті
“Музыкалық білім” кафедрасы
“Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі” пәні бойынша
5B010200-Бастауыш оқытудың педагогикасы
мен әдістемесі мамандығы
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
(силлабус)
Курс: 3
Оқу түрі: сыртқы
Кредит саны: 2
Лекция: 15
Практика: 12 сағат
СӨЖ: 63 сағат
Барлық сағат саны: 90 сағат.
Аралық бақылаулар саны: (АБ) 2
Қорытынды бақылау: емтихан
Жетісай 2010
Силлабусты дайындаған: оқытушы Барболова Г.Ж.
Силлабус Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым
министрлігі
жылғы 3.08.256 - 2006 №___ бұйрығымен Бекітілген
Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты,
мамандықтың типтік оқу жоспары және ҚР БҒМ
20.06.2007_жылғы №4 хаттамасымен бекітілген пәннің
типтік оқу бағдарламасы негізінде дайындалған.
Силлабус кафедраның мәжілісінде қаралды
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Кафедра меңгерушісі ______________ профессор Бөрі Иса
қолы
Факультеттің оқу-әдістемелік бюросында бекітілді
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Әдістемелік бюро төрайымы ____________ доцент Алимова А.Ш.
Университеттің Ғылыми Кеңесінде мақұлданған
Хаттама № __ ____ _________ 201_ж.
Ғылыми Кеңес хатшысы ______________ доцент Мұсабекова Г.Т.
Мазмұны
1. Алғы сөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ..4
2. Жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
3. Курстың мақсаты мен міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
4. Курстың пререквизиттері, постреквизиттері ... ... ... ... ... ... .5
5. Жұмыс оқу жоспарынан көшірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
6. Оқу сабақтарының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
7. Студентке арналған ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .6
8. Оқу сағаттарының кредитке сәйкес тақырып бойынша бөліну
кестесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 7
9. Лекция сабақтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8 -41
10. Практика
сабақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .42
11. СӨЖ жоспары және орындау кестесі ... ... ... ... ... ... ... ... ...43-
45
12. Пайдаланатын әдебиеттер мен web сайттар тізімі ... ... ... ... ... 45
13. Студенттердің білімін бақылау түрлері (тест, бақылау
сұрақтары
т.б) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.46-71
14. Студенттердің академиялық білімін рейтингтік бақылау
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...72
1. АЛҒЫ СӨЗ
Оқу-әдістемелік кешені “Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі” пәні
бойынша 5B010200 - Бастауыш оқытудың педагогикасы мен
әдістемесі мамандығының студенттеріне, осы курс бойынша оқытушының жұмысын
неғұрлым тиімді ұйымдастыруға арналған барлық қажетті оқу-әдістемелік
материалдарды құрайды. Білім беруде кредитттік технологияны пайдаланып,
барлық құжаттарды бір кешенге біріктіре отырып, пәнді меңгеру процесінде
студенттің білімін, машықтануын және біліктілігін жоғары деңгейге көтеру
мақсаты көзделініп отыр.
Жұмыстық бағдарламада оқу жұмысының түрлері бойынша сағаттар
көрсетілген:
ЛС – лекциялық сабақтар
ПС – практикалық сабақтар
СӨЖ – студенттердің өзіндік жұмысы
Оқыту бағдарламасы (Syllabus) семестрдің басында әрбір студентке
беріліп, студенттің білімін тереңдетуге, пәнге деген ықыласының артуына
шығармашылық және зерттеушілік қабілеттері ашылып, одан әрі дамуына себебін
тигізеді деп күтілуде.
Дәрістің қысқаша жазбасы студентке қайсы бір тақырыпты қарастыруда неге
назар аудару керектігіне бағыт береді, санасына негізгі ұғымдар мен
терминдері енгізеді. Пәнді толықтай меңгеру үшін студент ұсынылған
әдебиеттің барлығымен дерлік жұмыс өткізіп және өзіндік жұмысының барлық
көлемін орындауы қажет.
Тапсырмалар мен жағдайлардың жиынтығы студенттерге аудиториялардан тыс
өзіндік жұмысты, үй тапсырмасын орындауға арналған.
Пысықтау сұрақтары мен тестік тапсырмалар студентке кредиттердің
тапсыруда пән бойынша өз білімдерін тексеруге және тейтингтік бақылауды
тапсыруға, сынақ-емтиханды алуға арналған.
2. ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР
№ Аты-жөні Курсты өткізу уақыты,Байланыстыруш
орны ы мәлімет
ПрактикалықСӨЖ Телефон
сабақтар
1 Барболова Практика Тел:_________
Гүлнұр Уақыты Уақыты_____
Жакудақызы _____ __ Каб:
Ауд _______Ауд ___________
_______ Корпус:
_______
3. ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕГІ РОЛІ
Курстың мақсаты:
студенттердің бойында музыка–педагогикалық мәдениетінің негізін
қалыптастыру және болашақ бастауыш мектеп мұғалімдерін оқушыларға музыкалық
тәрбие беру жұмысына даярлау.
Бұл пәнге оқу барысында қойылатын міндеттер:
1. Болашақ бастауыш мұғалімдердің музыкаға және мектептегі музыка-
педагогикалық мәдениетінің негізін қалыптастыру және болашақ бастауыш
мектеп мұғалімдерінің оқушыларға музыкалық тәрбие беру жұмысына
даярлау.
2. Студенттерге музыканың мәні мен ерекшеліктерін, оның адам өмірінде
әлеуметтік ролін ашып көрсету және олардың музыкаға деген
қызығушылығын қалыптастыру, музыканы дұрыс қаьылдау дағдыларын,
музыкадағы өмір мазмұнын білу қабілетттерін қалыптастыру вжолдарын
үйрету.
Курстың міндеті:
1. Бастауыш білімінің мемлекеттік стандартқа сәйкесті бағдарламасының
мазмұны және онымен өткізілетін жұмыстың негізгі принциптері мен
әдістерін толық игерту.
2. Сыныптан тыс музыкалық жиындарды өткізудегі өз бетінше жұмыс жасау
дағдыларын тәрбиелеу.
Курс лекция, практика сабақтарында жүргізіледі. Бірқатар тақырыптар
студенттің өзіндік жұмысына кіргізілген. Лекция процесінде балаларды
музыкаға үйрету мен тәрбиелеудің негізгі теориялық мәселелері, сонымен
қатар музыкатану, музыкалық-эстетикалық проблемалар қарастырылады.
Бастауыш сыныпта әрбір сыныпта өткізілетін музыкаға үйрету мен
тәрбиелеу жұмысының мазмұны терең талданады.Оқытудың әдіс-тәсілдеріне
ерекше мән беріледі, сонымен қатар, студенттерге қазақтың композиторлары,
оның мектептегі бағдарламалары туралы мәлімет беріледі.
Практикалық сабақтарда музыка теориясының негіздері түсіндіріледі.
Сонда тек қана теориялық білім мен іскерліктерін қалыптастыруға ғана емес,
сол сияқты теориялық білімдерді музыкалық аспаптармен орындау процесінде
қолдана білу әдістемесіне ерекше мән берген жөн. Оқытушы студенттердің
материалды игеру деңгейін практикалық сабақтарда бақылап отырады. Бақылау
түрлері: тест сұрақтары, жеке және топпен ауызша сұрау, конспектіні
тексеру.
4. КУРСТЫҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ МЕН ПРЕРЕКВИЗИТТЕРІ
№ ПререквизиттПостреквизит
ер (пәннің тер (пәнненКафедра Кафедра
алдында кейін қабылдаған
міндетті өтілетін, шешім,
түрде осы пәнге хаттамасы
игерілуге сүйенетін №___ күні
қажетті пәндер)
пәндер)
1 Гуманитар
лық білім
2 Гуманитар
лық білім
5. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
№ ЖалпыАудиториялық АудиторияданҚорытынды
Курссағ. сабақтар тыс сабақтарбақылау
саны
лекпрактиЛаб. СӨЖ
ка
1 2 3 4 5 6 7 8
3 90 15 22 - 63 емтихан
6. ОҚУ САБАҚТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ:
Жұмыс бағдарламасында (силлабус) сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай
бөлінген: практика, СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы).
Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс
істеуі қажет.
Лекция сабақтарында–студент талдау, салыстыру, тұжырымдау,
проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап
ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек.
Практика сабақтарында–студент талдау, салыстыру, тұжырымдау,
проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ойлауға әрекет
ететін әдіс-тәсілдерді меңгеру керек.
СӨЖ-студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес
белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.
7. СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР:
Сабаққа кешікпеу керек.
Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы
телефонды өшіріп қою керек.
Сабаққа іскер киіммен келу керек.
Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда
деканатқа анықтама әкелу керек.
Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.
Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.
8. ОҚУ САҒАТТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУ КЕСТЕСІ
№ Аудиториялық Аудитория
Тараулар атауы, реті сабақтар -дан тыс
сабақтар
Лекция Практика
СӨЖ
1 Музыкалық өнердің 1 1 4
теориясы мен әдістемесі
пәнінің міндеттері.
2 Пәннің педагогикамен, 1 1 4
психологиямен, музыкалық
аспап пәнімен байланысы.
3 Хор және ән айту 1 1 4
тәрбиесі, бастауыш
сыныптағы пәндерді
оқытудың теориясымен
байланысы.
4 Бастауыш мектепте 1 1 4
музыканы оқытудың мақсаты
мен міндеттері.
5 Бастауыш сыныптарда 1 1 4
музыканы оқытуды
ұйымдастырудың формалары
6 Музыканы оқытудағы 1 1 4
перспективтік,
сабақтастық және
пәнаралық байланыстар.
7 Музыкалық сауаттылықты 1 1 4
меңгеру
8 Халықтық және классикалық1 1 4
жанр жүйесін оқыту.
9 Музыканы тыңдауды 1 1 4
ұйымдастыру
10 Хормен ән орындауға 1 1 4
үйрету
11 Музыкалық аспаптарда 1 1 4
ойнауды үйрету
12 Музыкалық-ырғақтық 1 1 4
дағдыларды қалыптастыру
13 Оқушылардың музыкалық 1 4
шығармашылық қабілеттерін
дамыту
14 Қазіргі заманғы музыка 1 5
сабағына қойылатын
талаптар
15 Сыныптан тыс жүргізілетін1 6
жұмыстардың түрлері
Барлығы: 15 12 63
9. Л Е К Ц И Я С А Б А Қ Т А Р Ы Н Ы Ң Ж О С П А Р Ы
№ 1 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Музыкалық өнердің теориясы мен әдістемесі пәнінің
міндеттері
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
пәніне кіріспе
2. Пәннің мақсат-міндеттері
3. Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері.
4. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдер
3. Сабақтың мақсаты:
Пәннің мақсат-міндеттерін айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Жасөспірімдердің эстетикалық талғамын қанағаттандыра отырып, олардың
музыка өнері жөніндегі түсінігін кеңейтуде ой-өрісін дамытуда заман
талабына сай құрылған музыка сабағының маңызы зор. Мектептегі музыка сабағы
оқушылардың әсемдік әлемінің таңғажайып сырын терең түсініп, көркемдік
атаулыны шынайы сезінуге, одан рухани ләззат әсер алуға, өмір жайлы ой
толғауға, ізгілікті мұрат-мақсаттарға жетелеп, өнегелі істерге баулиды. Осы
маңызды міндеттерді орындау үшін баланың бойындағы қабілетті дамыту керек.
Ал, жалпы музыкалық қабілетті дамыту үшін музыка пәні мұғалімі „сегіз
қырлы, бір сырлы“ болуы қажет. Ол-әнші, музыкант, актер, әдебиетші,
тарихшы,қысқасы, ғылымның әр саласынан хабардар болғанда ғана, бүгінгі күн
талабына сай ұстаз бола алады.Міне, осындай ұстаз дайындау мақсатында
музыка пәнінің маңызы зор. Жалпы білім беретін мектептің музыка сабақтары
білім берудің, тәрбие берудің маңызды саласы болып табылады.Музыка пәнінің
мақсаты-қоғамның әлеуметтік сұранысына жауап бере отырып, оқушыларды
халықтық (ұлттық) музыкаға баулу.
Бастауыш сыныптарда музыка пәнін оқытудың мақсаты мен міндеті–
оқушыларды сабақтарда түрлі көрнекілік іс-әрекеттерге қатыстыра отырып,
балалар жүрегіне халық дәстүрінің рухына толы, оны қабылдай алатын біртұтас
көркемдік эстетикалық мүмкіндіктерді туғызу. Балалар музыка сабағынан өзін
қоршаған дүниенің әсемділігі мен сұлулығын өнермен үйлесімді сезінуге тиіс
болса, ұстаз осыларға сәйкес музыкалық шығармалардың терең педагогикалық
дәстүрін таныта білетін, тәрбиенің әдістемелік көздерін табуы қажет.Өзін
қоршаған өмір мен мектептегі музыка сабағын тығыз байланыста ұстау, оқу
тәрбие жүйесіндегі басты және негізгі міндет болуы керек. Өйткені, қоршаған
табиғат, күнделікті еңбек, халық ауыз әдебиеті, ойын-сауық, салт-дәстүр,
тағы басқа музыкалық білім беру мен тәрбиелеудің басты мақсаты болып
табылады.
Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері:
1. Оқушылардыңы музыка сабақтарына деген ынтасын арттыру, музыканы өнер
ретінде танып, оны өмір қажетіне айналдыру, құштарлық сезімін
тәрбиелеу.
2. Оқушылардың жоғары көркемдік талғамын, өнер шығармаларын тек шынайы
сезіммен қабылдап, бағалай білу қабілетін қалыптастыру,оларды
бейнеленген түрлі құбылыстарды салыстыра білуге, музыкалық
шығармалардың сипатына, стилі мен жанрына және дәуіріне қарай
түсінуге тәрбиелеу, музыкалық шығармалардың сипатын танытатын
жанрлар, саздар, ырғақтық, тембрлік ерекшеліктері туралы және оларды
музыка пәнінін бағдарламасында белгілі бір логикалық құрылымы арқылы
жүзеге асыру.
3. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдерді игеруде қалыптастыру.Ән айту дағдысы, музыка тыңдау,
музыка сауатын меңгеру,шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру.
Көркем бейнелерді қабылыдау негізі музыка болып табылатын өнердің әр
алуан түрлерін біріктіру нәтижесінде жүзеге асады. Бұл–оқушылардан
түрлі іс-әрекет барысында белсенді шығармашылық даму мүмкіндігінің
болуын талап етеді.
4. Музыка сабақтарында оқушылардың музыка шығармашылық дағдыларын
даму.Ол музыкалық білім беру, тәрбие негізінде оқушылардың бойындағы
өнердің әр саласына деген бейімділігін(әншілік,
күйшілік,ақындық,суырып салма,бейнелеу өнері,актерлық, жазушылық
т.б.) қалыптастыру болып табылады.
Музыка пәні мұғалімі осы ұсынып отырған мақсат-міндеттерді барлық
сыныптардағы музыка сабақтарында жүзеге асыруда өз шеберліктері мен
әдістерін, музыкалық білімін үнемі ізденіспен толықтырып отыруы қажет.
Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен
технологиясы пәні психология, педагогика және музыка теория негіздері
пәндеріне негізделіп құрылған.
1.Музыкалық тәрбие әдістемесі,музыка теориясы пәндерімен тығыз
байланысты. Себебі музыкалық теория музыка құралдары арқылы оның
заңдылықтарын үйретеді, музыканың қарапайым білім дағадыларымен
қаруланырады.
2.Музыкалық тәрбие әдістемесі пәнімен тығыз байланысты. Музыкаға оқытуда
біз психологиялық зерттеулерге сүйенеміз. Себебі, оқушылардың музыкалық
және шығармашылық қабілеттерінің дамуын олардың мінез-құлқын жасына қарай
ой-өрісінің даму деңгейін, сезім-түйсіктерінің жетілуін біз психология пәні
арқылы білеміз.
3.Музыкалық тәрбие әдістемесі балалар физиологиясымен де тығыз байланысты.
Себебі музыка оқытушысы оқушылардың әншілік қабілетін дамыту үшін балалар
дауыс аппараты және тыныс алу аппаратарының құрылысымен функциясымен жетік
білу керек. Егер оқытушы балалар физиологиясын жетік білмесе, ән үйрету
барысында бала организіміне зақым келтіруі мүмкін.
4.Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
(педагогикалық ғылым ретінде) жалпы педагогиканың заңдылықтарына бағынады.
Кез-келген пәнді оқыту педагогиканың әдіс–тәсілдерін білуді талап еткені
сияқты, музыка оқытуда педагогиканың әдіс тәсілдерімен дидактикалық
принциптеріне сүйенеміз.
Әр сыныпта музыка тыңдау,ән айту,музыка сауатын меңгеру,шығармашылық
қабілеттерін дамыту жұмыстары бойынша музыкалық материалдарды игеру
барысында әр бөлімге сәйкес әндер жинағын, сазгерлер туралы
мағлұматтар,тыңдалатын музыкалық шығармаға сәйкес иллюстрациялық
көрнекіліктер, шығармашылық қабілеттерін дамытатын тапсырмалар түрлерін,
ребустар, сөзжұмбақтар, дидактикалық көрнекіліктер, халық педагогикасының
әдістері-мақал-мәтел, жұмбақ, музыкалық ойындар тағы басқа құнды да
көптеген қажетті әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты өз дәрежесінде
өткізуде керекті қорларын молайтады.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Бастауыш мектептегі музыкалық тәрбиенің теориясы мен технологиясы
пәнінің мақсат-міндеттер қандай?
2. Бастауыш сыныптарда музыкаға тәрбиелеу міндеттері дегеніміз не?
3. Оқушылардың музыкалық өнермен қарым-қатынасындағы түрлі практикалық
тәсілдермен ұштастыруға болады ма?
4. Пәннің қызықты, мазмұнды өтуіне қандай іс-шаралар қолдануға болады?
5. Пәннің маңызды өтуіне музыка пәні мұғалімінің атқаратын қызметі
қандай?
№ 2 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Пәннің педагогикамен, психологиямен, музыкалық аспап
пәнімен байланысы
2. Сабақтың жоспары:
1. Пәннің педагогикамен, психологиямен, байланысы.
2. Пәннің негізгі бағыттарын айқындау.
3. Музыкалық білім берудің ерекшелігін, табиғатын айқындау.
3. Сабақтың мақсаты:
Пәннің негізгі бағыттарын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Орыс ғалымы Б.Яворскийдің айтуынша шығармашылық өнер музыканың
орындалуы барысында жүзеге асады, ал мұғалім болса оқушының музыканы
түсіну, ойлау мүмкіндігін бақылап тұруға мүмкіндік алады. Б.Асафьев:
шығармашылық балалардың музыкалық материалдарды терең түсінуіне және
музыкалық қабілетінің дамуына жағдай жасайды -деп жазды. Музыка
психологиясын зерттеуші Б.Теплов болса, шығармашылықпен айналысуды ең
алғашқы күннен бастау маңызды, өйткені, музыкалық мәдениеттіліктің
іргетасын өз беттерінше қалауға ықпалын тигізеді. - деп көрсетті.
Кейінгі кездерде бүкіл әлемде адам “жанын” яғни, психикасын
зерттейтін ғылымның өркендегені байқалады. Өнердің қай түрі болмасын адамға
немқұрайлы әсер етуі мүмкін емес. Соның ішінде музыканың әсері ерекше.
Музыка-адамзаттың рухани азығы, жан серігі және тілмен айтып жеткізе
алмайтын ұшқыр қиялы, нәзік сзімі. Ол өзінің көркемдігі және нәзіктігімен
адам жанын баурап, олардың ақыл-ой, сана сезімінің кеңейіп, жақсы мінез-
құлықтардың қалыптасуына әсерін тигізеді. Әл-Фараби: “Музыка адам миының
көзбен кқөргенде әсер етпейтін ең бір тереңде жатқан бұрыштағы ми
талшықтарын қозғайды”. Тірі организмдердің психикасына музыканың әсер етуі
турады фактілердің көбею салдарынан XX ғасырдың соңына жаңа ғылым
“музыкалық психология” пайда болды. “Музыкалық психология” жаңа ғылым
делінгенімен, оның қайнар көзі ежелден қалыптасады.
Ғасырлар бойы ғалымдар музыка үндестігінің маңызын атап келген 20 ғ.
бүкіл әлемді жаңа ырғақпен өмір сүруіне мәжбүр етті. Сондықтан музыка
әлемінде көбінесе жастар, жасөспірімдер тыіңдайтын рок, ауыр рок, металл,
поп т.б жаңа бағыттар пайда болды. Бұл бағыттар көпшіліктің (широкой
публики) музыкалық талғамын, тұрмыс қалпын және психологиясын анықтай
бастады. 70 жылдардан бастап, музыканың ықпал ету ерекшеліктерін бастапқыда
жалпы психология, одан кейін балалар психологиясы, ақыры балалар музыкалық
психологиясы зерттеді. Жасөспірімдер психикасына музыканың ықпалын оқып
білу үшін, алдымен музыкалық психологияның негізгі ұғымын анықтау қажет
және болашақ музыка мұғалімдерін арнайы психологиялық білімдер мен
музыканың ерекше табиғаты туралы түсініктермен қамтылуы керек тұжырымдады.
Студенттер оқу барысында пән тараулары мен бағыттарының мазмұны
туралы, музыкалық ой ерекшеліктері мен оқытудың психологиялық негіздері
туралы, қазіргі заманғы психология және де музыка-психологиялық
тұжырымдамалар туралы білуге тиісті.
Музыкалық өнердің тарихи-даму процесінде музыкалық әрекеттің үш негізгі
түрі пайда болды. Ең алдымен, шығармашылық музыка мәдениетінде жаңалық
негізінде пайда болды. Құрылған жаңалық орындалуын талап етеді, демек, жаңа
әрекеттің түрі орындаушылық пайда болды, оның өзі вокалдық және аспаптық
болып бөлінеді. Музыкалық әрекеттің үшінші түрі-қабылдау; ол пайда болғанды
меңгеру үшін және бұрынғы өткен тәжірибе негізінде жаңадан жаңалық ашу үшін
адамға өте қажет. 20-жылдар кезеңіндегі арнайы музыкалық педагогикалық
әдебиеттерінде балалардың әлеуметтік-музыкалық тәжірибені меңгерудің жалпы
әдіс-тәсілдері байқалды (көрінді). А.А. Шеншин жалпы музыкалық білім
берудің жалпы принциптері мен әдістері статьясында баланың музыка өнерін
меңгеруінің негізгі үш тәсілін атап өтті: көрнекілік, өнерпаздылық
(самодеятельный), өмірге орайлық (жизненный).
Көрнекілікті тұжырымдай отырып автор балаларға музыкалық тәрбие
берудің маңызын ерекше атап өтті: эстетикалық қабылдаудың мәні өнер
туындыларын меңзеу (созерцание)(пайымдау, аңдау). Эстетикалық сезімге
көрнекіліксіз әсер ету мүмкін емес.
Екінші-өнерпаздылықтың (самодеятель.) принципті жағдайы музыкалық
шығарманы меңгеру процесінде өнер туындыларының эстетикалық әсерленушілікке
бағытталуы (музыканы қабылдау мен эстетикалық әсерленушілікпен жұмыс), ішкі
дүниемен әсерленушілігін, өнерде сыртқы көрініс (шығарылған (созданный)
музыкалық шығарманы творчестволық еңбекпен қайта өңдеу және өзінше жаңа
творчество құру) бағытымен қосақталу керек. Бұл екі бағыт бір-бірінсіз
музыкалық жұмыс процесінде көрінбей қалады, олар бір-біріне паралель жүріп,
өзара байланысы болуы керек.
Үшінші принцип-өмірге орайлық принцип-өмір мен өмірдің бір-біріне
енуін білдіреді. Біріншіден өнерді балаларға жақындату қажет, яғни,
музыкалық шығармалар жасерекшеліктеріне, баланың көркем дайындығына сәйкес
болу керек. Екіншіден, музыка тек сабақта ғана тыңдалмай, тұрмыста да,
балалардың ойыны мен еңбегінде қоса жүруі керек. Оысы әдістің арқасында
музыка бала өміріне берік орнатылып, оларға жақын, түсінікті бола алады.
Музыка тыңдау жайлы З.Каратыгиннің статьясында балаларды музыкаға тарту
процесі белгілі бір ретке байланысты бірнеше этаптан тұрады. қабылдау-
меңгеру-өңдеу-дамыту-жаңадан шығару сияқты, адамның өнерге алғаш жанасуынан
(касание) бастап, сол адамның көркемді-білімді тұлғаның қалыптасуына
дейінгі психологиялық өсуінің прогрессия (алға басу) бөлімдері.
Н.Доломанова мен В.Шацкая балабақша тәжірибесіне ән айту, ритмика,
музыка тыңдату сияқты музыкалық әрекеттің түрлерін қолдануды ұсынды.
Музыкалық педагогика саласындағы кейінгі еңбектерде музыкалық тәрбие беру
барысында музыкалық аспаптарда ойнау (Божди, Яворский) әрекеті және
музыкалық шығармашылық мәдениет қазыналарын жасау (Асафьев, Каратыгин,
Брюсова) қолдануға көңіл бөлінеді.
Педагогикалық еңбектердің табысты болуы мұғалімнің творчестволық
қасиеттеріне байланысты. Әрбір сабақ оқу-тәрбие мақсатымен қатар, әр түрлі
кездейсоқ ситуациялар жиынтығын құрайды. Сондықтан, мұғалім біліміне ғана
арқа сүйемей, нақты әдістемелік тәсілдерді қолдануды меңгеруі тиіс.
Мұғалімнің творчестволық интуициясымен реакция жылдамдығымен ерекшеленіп,
зерттеушілік талантқа ие болуы керек. Оқытушының сабақтағы оқыту, дамыту,
тәрбиелеу сияқты функцияларды орындаумен ғана шектелмей жан-жақты болуы
тиіс. Яғни, ол оқушыларды ән айту барысында, музыка жайлы әңгіме барысында,
оларды қабылдау барысында, музыкалық аспапта ойнау т.б. музыкалық әрекеттер
барысында үнемі бақылауда болуы керек.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Пәннің педагогикамен, психологиямен қалай байланыстыруға болады?
2. Пәннің негізгі бағыттарын қалай айқындауға болады?
3. Музыкалық білім берудің ерекшелігін қарастыра отырып, сабақты қалай
тиімді етіп өткізуге болады?
4. Музыка пәнінде сабақты өткізу барысында қандай принциптерді қолдануға
болады?
№ 3 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Хор және ән айту тәрбиесі, бастауыш сыныптағы
пәндерді оқытудың теориясымен байланысы.
2. Сабақтың жоспары:
1. Хор және ән айту тәрбиесінің мақсат-міндеттері
2. Мектепте хор ұжымдарын ұйымдастырудың тәрбиелік мәні.
3. Хордың негізгі принциптерін ұйымдастыру.
4. Баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы.
3. Сабақтың мақсаты:
Хордың дауыстары, олардың түрлеріне, хор ұжымына тоқталу.
4. Теориялық мәліметтер:
Мектеп ішілік іс-шаралар мен түрлі музыкалық өнерге баулитын үйірмелік
жұмыстар–мектепте әртүрлі үйірмелерді құру арқылы жүзеге асырылады. Атап
айтқанда мынадай үйірмелер болуы тиімді: хор, оркестр, жеке аспаптар,
әншілер, би үйірмелері, фольклорлық, музыка театры және т.б. Міне осы
үйірмелердің ішінен біз өз тәжірибемізде жиі кездесетін хор және оркестр
ұжымдарын ұйымдастырудағы мұғаліміне қойылатын талаптараға тоқталамыз.
Хор дегеніміз-өзіндік вокалды-техникалық дауыстың ерекшеліктері бар,
шығарманың мазмұндық ерекшелігін жеткізе алатын әншілерден ұйымдастырылған
ұжым.
Әртүрлі құрылымдағы хор ұжымдарының ішінде ерекше орын алатыны ол балалар
хоры болып есептеледі.
Хор ұжымында – балаларды жасына қарап біріктіреді. Бастауыш (1, 2, 3,
4), орта буын (5-8), жоғарғы сыныптар (9-11) оқушыларының біріккен хоры,
сондай-ақ біріккен ұлдар хоры. Балалар хоры мектепте төменгі, ортаңғы,
жоғарғы сыныптардан әртүрлі жастағы балалардың бір немесе екі, үш, төрт
дауыстарды құрамына кіргізеді т.б.
Мектепте хор ұйымдастырудың үлкен тәрбиелік мәні бар. Алдымен, хор
үйірмелеріне өз еркімен келушілер қабылданады. Музыка сабағының мұғалімі
хорға әнді жақсы айтатын балаларды тартумен қатар, өз еркімен келушілерге
де көмектесуі керек. Тәжірибеде көріп жүргендей, хор жетекшісі әрбір дені
сау баланың музыкалық қабілетін дамыта келіп, оның қызығушылығымен талғамын
арттыруға міндетті. Хор ұжымына қатысамын дейтін баланы мұғалім алымен
аспаптың көмегінсіз айтқызып көру арқылы тексереді. Аспаптың көмегінсіз
айту – бала даусының және музыкалық қабілетінің қандай деңгейде екендігін
анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ бірнеше түрлі музыкалық ырғақтарды
қайталау, оқытушының көрсеткен әуенін бірден қайталап беру – аланың барлық
музыкалық естиу түсініктерінің қандай деңгейде екенін байқатады. Төменгі
сынып оқушылары ұялшақ болады. Сондықтан оларды тексеруді топпен немесе
жеке-жеке өткізген дрыс. Әдетте, хорға 40-50 бала немесе оданда көп бала
алынады. Хор ұжымы аптасына 2 рет, 1-1,5 сағаттай жүргізіледі. Әрбір хор
сабағын тиянақты жоспарлап, қызықты өткізуге мұғалім ерекше назар аударуы
тиіс.
Құрамы қандай да болса хордың негізгі принципі ұйымдастыруымен алға
қойған мақсатының негізі бар. Олардың тапсырмасы, музыкалық көркемдеу
тәрбиесімен яғни жасөспірімдердің сана-сезіміне әсер ету. Хордағы ән айту
өнердің көпшілік тәрбиесіндегі балалардың ашық сезімін ояту. Отанға,
халыққа деген сүйіспеншіліе санасын өсіру. Ұжымдыққа, жолдастыққа,
еңбекқорлыққа, шығармашылыққа жан-жақты қабілеттерін ояту. Баланың жеке
тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы орасан зор. Хор өнерінде
ән мен сөздің бірігуіндегі ерекшелік үлкен орын алады. Поэзияның музыкамен
жұптасуы, адамның мінез-құлқының көркемдік дамуына, ойлануына әсер етеді.
Хор шығармасын игерудегі қиындықтарды еңбекқорлыққа ұластырып көркем
орындаудағы техникалық шеберлікті тәрбиелеп, өзінің жеке қызығушылықтарын
оятады. Осы тапсырмалар тек қана ұжымды түрдегі хорда, оқу тәрбиелік білім
жұмысында мақсатты түрдегі хор ұжымымен жүргізіледі.
Мұғалімнің ғылыми білімдер жүйесін меңгеруі жоғары болуы керек.
Дегенмен, осындай жағдайда ол мұғалімнің кәсіптік дәрежесінің бір ғана
көрсеткіші бола алады. Алған білімді педагогикалық қызметтің мақсатымен,
әдіс-жағдайларымен байланыстыра ұштастыра білу шеберлігі шешуші көрсеткіш
болып табылады.
Музыка туралы әңгіме тыңдай отырып, балалар композитордың өмірі,
шығармашылығымен танысады. Осылайша музыкаға деген қызығушылығы, эмоциялық
көзқарасы қалыптасады және шығарманың мәнерлік құралдары болатынын ажырата
алатын болады.
Халқымыздың музыка тілін терең түсінетіндегі ертенден-ақ аңыз болып
тараған. Оған мысал ретінде Ақсақ құлан және т.б. көптеген күй аңыздарын
алуға болады. Бүгінгі таңда музыка мамандарының алдында тұрған мәселелердің
бірі осы ата-бабаларымыздай музыканың құдіретін терең түсініп, оны өзінінің
рухани азығы етіп, адам өмірін нұрландыруға ат салысатын музыкалық білімді
тәрбиелеу. Оның түп-тамыры, негізі – музыканы қабылдай білуде жатыр.
Әнді хормен айтуға тәрбиелеп, әншілік өнерге баулу үшін, музыка
мұғалімі балалар даусының даму ерекшелігін, соған орай оқыту барысында
қойылатын талаптарды жақсы меңгеріп, әрі қарай тәрбиелеудің барлық
шарттарын сатауы тиіс. Балалар дауысын тәрбиелеуге қойлатын талаптарды
жақсы меңгеріп, әрі қарай тәрбиелеудің барлық шарттарын сақтауы тиіс.
Балалар дауысын тәрбиелеуге қойлатын талаптар олардың жас ерекшеліктерін
ескере отырып іске асырылады, тек сол себепті бала үнінің сыңғырлаған таза,
ашық, өзіне тән дауыс бояуы сақталады.
А. В. Свешниковтың айтуы бойынша “Хорда ән айту халықтық, қоғамдық
мүмкіндік музыкалық білімді өмірмен бірге еш қиындықсыз әсемдеп, байытады”
[10]. Бұл хор өнері жайлы дәл айтылған сөз. Хор өнерін тек қана әртүрлі, әр
салада жоғары көркемдік репертуардағы шығармалардың, патриотттық, ойнақы,
лирикалық, әзіл-қалжыңды, жәй және тез шығармалар құрайды. Осындай
шығармалар баланың мінез-құлқын байытып, жан дүинесін аша түседі. Халықтық
шығармашылық музыка білімнің жерден аз шығатын бұлаққа ұқсап өсуіне
көмектеседі. Классикалық шығарма – мазмұнының тереңдігімен, әртүрлі
қатаңдық формаларымен, жаңа шығармалар музыка өнерінің ізденісімен, жылдам
екпінімен көңіл білдіреді. Репертуар таңдауда, топтардың физиологиялық
мінез-құлқына, фундаментіне қарау керек. Балалардың қабілетін білу хор
жүргізушінің басты міндеті.
Төмегі сынып оқушыларының дауыс диапозоны (1-2 сынып) ре І – си І
аралығында болғандықтан, үйретілетін әндердің осы дыбыс көлемінен аспауын
қадағалаған жөн. Тесситурасы өте жоғары немесе төмен әндер бала дауысының
табиғи әдемілігін жоғалтып, айқайлап айтуына, я болмаса тақпақтап айтуына
әкеп соғады. Бұл әрине бала дауысына елеулі зиян тигізеді. Осындай
жағдайлардан бірте-бірте дауыс шымылдығына зақым келіп, түрлі тамақ
ауруларына ұшырауы мүмкін.
Хормейстер дайындықта жеке принциптерді ашу үшін шығармашылық атмосфера
орнатуы тиіс. Әрбір сабақ қызықты эмоциялық шыңда өткізілуі керек. Мұндай
жағдай жасау үшін үш топқа бөліп, репертуарын әр түрлі қылып қызықтыру
керек.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Хор және ән айту тәрбиесінің мақсат-міндеттері қандай?
2. Мектепте хор ұжымдарын ұйымдастырудың тәрбиелік мәні неде?
3. Хордың негізгі принциптерін қалай ұйымдастырамыз?
4. Баланың жеке тұлғасын қалыптастыруда хормен ән айтудың маңызы қандай?
№ 4 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Бастауыш мектепте музыканы оқытудың мақсаты мен
міндеттері
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш мектепте музыканы оқыту және тәрбиелеу.
2. Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты.
3. Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттері.
4. Оқушылардың рухани, адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің
қалыптасуы.
3. Сабақтың мақсаты:
Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсатын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Тәрбиенің аса маңызды құрамы - өнер. Оның ішінде өте кең, сан қырлы
ұғымды қамтитын-музыкалық өнер.
Жасөспірімдерді музыка әлемін түсініп қабылдауға, талғампаздығын
тәрбиелеуге, эмоциялық сезімталдығын қалыптастыруға, білімді, мәдениетті
болып өсуіне әсер етуде музыка тәрбиесінің алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде музыкадан теориялық және практикалық білім беру жүйесінен
біраз тәжірибе бар, солай бола тұрса да, музыка сабағын жүйелі түрде оқыту,
әсіресе қазақ мектептерінде ұлттық бай музыкалық мұрамызды мол пайдаланудың
жолдары аз қамтылған. Міне, музыка тәрбиесі әдістемесі жүргізілетін түрлі
музыкалық тәрбие жұмыстарының мазмұнын, даму заңдылықтарын, әдіс-тәсілдерін
игеруге арналған. Музыка тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі түрі –
музыка сабағы.Сондықтан да, музыка сабағына жан-жақты талдау жасап, сабақ
түрлерінің әртүрлі жобасын жасап, оларды өткізудің әдіс-тәсілдерін
қолданған жөн.
Музыка тәрбиесі әдістемесі, педагогика ғылымының бір саласы ретінде оның
заңдылықтарына, дидактикалывқ принциптеріне сүйенеді. Оқыту процесінің
заңдылықтарын ашу, білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдіс-
тәсілдері мен ұйымдастыру түрлерін, тәрбиелеу міндеттерінің оқыту
процесінде қалай шешілетіндігін көрсету керек.Тәрбиенің басты саласының
бірі – эстетикалық тәрбие. Эстетика мен музыка тәрбиесінің ортақ
мәселелері, зерттеу салалары-адамды табиғат пен өмірдегі әсемдікті
қабылдап,бағалауға және түсінуге тәрбиелеп оқыту.
Музыканы оқыту дегеніміз - оқытудың, оқу процесінің межеленген
мақсатының жүзеге асу дәрежесі.Музыка оқыту процесінің өзіне тән
функциялары бар. Олар: музыканы оқытудың білімділік, музыканы оқытудың
тәрбиелік, музыканы оқытудың дамыту функциялары.Музыканы оқытудың
білімділік функциясы - бұл оқушыларды музыкалық гылыми білім, іскерлік,
дагдылар жүйесімен қаруландыру. Оның түпкі нәтижесі берілген білімнің іс-
жүзінде саналы түрде қолданыла білуі болып саналады.
Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты-оқушылардың рухани өмірін байыту, музыкалық мәдениетті
қалыптасмтыру, адамгершшілік қасиеттерін жоғарғы дәрежеге, музыкалық
өмірдегі құбылыстарды бақылауға дұрыс бағыт беру болып табылады.мектептегі
музыка сабағы тек қана музыка жөнінде мағлұмат беріп қоймай, ең бастысы –
біздің өсіп келе жатқан жас ұрпақты жоғарғы идеялық–адамгершілікке және
адамзаттық қасиеттерге дағдыландыру болып табылады.
Музыкалық тәрбие беру педагогика ғылымының бір саласы ретінде оның
заңдылықтарына дидактикалық принціптеріне сүйненеді. Дидактикалық негізгі
мәселелер оқыту пройесінің заңдылығын ашу,білімнің мазмұнын анықау,
оқытудың барынша тиіиді әдіс тәсілдерімен ұйымдастыру түрлерін тәрбиелеу
міндеттерінің оқыту процесінде қалай шешілетіндігін көрсету. “Музыка”
сабағы қазіргі кезде педагогика ғылымның жетістігіне сай, түрлі методикалық
жайттарымен өткізіліп, оқу сапасы артуда.
Баланың музыкалық творчестваға қызығушылығын күшейту үшін музыка
тексін қабылдауға ғана емес, студенттердің дүние танымының қалыптасуына
барынша толық ықпал жасайтын , олардың ең алдымен шығармалардың музыкалық
бейнелі мазмұнша және идеялық бағытына бағдарлайтын оқыту формаларын,
тәсілдері мен құралдарын таңдап алуға тырысқан.
Оқыту мен тәрбиелеу біртұтас педагогикалық процес болып табылады.
Оқу тәрбие процесінің жекелеген проблемасын нақтылау мақсатымен шартты
түрде үш салаға бөлген.
1.Музыкалық теориялық білімді игеру, мұнсыз музыкалық іс- әрекетпен
айналысуға болмайды.
2.Вокалдық-аспаптық орындаушылық ойнаумен, эмоциямен қабылдаумен т.б.
байланысты психикалық- физиологиялық процесс екенін еске ала отырып,
ансамбльде, аспапта ойнау дағдыларымен шеберліктерін , басқа да маңфызды
қасиеттерді қалыптастыру.
3.Баланың бойындағы қоғамдық белсенділігін арттыру және олардың бойында
жоғары идеялық саяси, эстетикалық, адамгершілік мұраттарын тәрбиелеу.
Көркемдік тәрбиелеу бір компоненті музыкалық тәрбие. Музыкалық тәрбие
–адамның музыкалық мәдениетін, музыкалық ынта қабілетін нысаны және жүйелеп
дамыту, оның бойына музыкаға тебреніп-толғана білуді, оны түсінуді сіңіру.
Ол музыкалық қызметінің қоғамдық тарихи тәжірибесін, музыкалық оқу мен
білім элементтерін жаңа ұрпаққа табыс ету процесін қамтиды. Ал әр бір
халықтың рухани мәдениетінің қалыптасу және даму процесі музыкалық-
эстетикалық тәрбиенің даму процесі өзінше жүретіні мәлім.
Музыканы оқыту педагогикалық процесте жүзеге асырылады. Процесс -
prozessus - латын тілінде алдыға қарай жылжу, өзгеру деген ұғымды
білдіреді. Осыған байланысты ол музыкалық білім берудің, тәрбиелеудің және
жеке тұлғаның жалпы дамуы міндеттерін шешуге бағытталған тәрбиенің
субъектілері мен объектілерінің даму үстіндегі өзара әрекеттестігі болып
табылады.
Музыканы оқыту процесінде оқушылардың музыкалық ойлау қабілеттері,
дүниетанымы, практикалық іскерлігі және дағдысы қалыптастады. Оқушы тек
музыкалық білімдерді меңгеріп қана қоймайды, оның дүниені тануға, түрлі
музыкалық құбылыстарды пайымдауға, өз бетімен білім толықтыруға, меңгерген
білімдерін практикада қолдануға талпынысы, қажеттіктері дамиды. Оқытушы
болса, ол тек жалаң білім берумен шектелмейді, оқыта отырып тәрбиелейді,
оқушылардың білім алуға деген қажеттіліктерін, музыкалық қабілеттерін
дамытады, жаттығулар мен тапсырмалар беріп, білімділік деңгейлерін
бақылайды. Бір сөзбен айтқанда, музыкалық-педагогикалық процеске басшылық
жасайды.
Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттерімен сипатталады. Олар:
музыканы оқыту (музыкалық білім, музыкалық іскерлік, музыкалық дағдылар),
музыканы оқыту мақсаты, музыкалық білім мазмұны, музыканы оқытудың әдістері
және құралдары, музыканы оқытуды ұйымдастыру, музыканы оқытудың нәтижелері.
Музыканы оқыту тар мағынасында оқушылардың музыкалық білім, іскерлік,
дағдыларын меңгерту деп анықталса, кең мағынада музыкалық білім, іскерлік,
дағдыларды меңгертумен бірге, олардың музыкаға деген эмоционалды-
құндылықты тәжірибесі мен музыкалық шығармашылық іс-әрекеттері
тәжірибесің қалыптасуын айтамыз.
Бүгінгі таңда музыкалық білім берудің мақсаты оқушылардың рухани,
адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің қалыптасуы деп
түсіндіріледі. Бұл мақсат музыкалық білім берудің келесі негізгі
міндеттерінің жүзеге асырылуын көздейді:
- балалардың музыкаға деген сезімін, сүйіспеншілігін ояту
өнер туындыларына эмоционалды-эстетикалық сипатта баға беруін
сезім мәдениетін дамыту;
- оқушыларды халықтық, классикалық, жаңа кезеңі музыкасымен, әсіресе
аса бай форма мен жанрдагы музыка өнері туындыларымен таныстыру;
- өмірмен рухани байланыстағы музыка туралы білімдерді меңгерту;
- музыкалық қабілеттерін, дағды, іскерліктерін дамыту, музыкамен
шұғылдану процесінде өздерінің жеке тұлға екендігін саналы түрде ұғындыру;
- тыңдаушылық және орындаушылық, музыка шығару, импровизациялау іс-
әрекеттерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- музыкалық-эстетикалық талғамын тәрбиелеу;
- көркемдігі жоғары музыкамен шұғылдануға деген қажеттіктерін дамыту;
- өз бетімен музыкалық білімін толықтыруға қабілеттілігін дамыту.
Оқушылардың білім, іскерлік, дағды деңгейлерін тексеру оқыту процесінің
құрамдас бөлігі бола отырып, оқушылардың оқу жүмысын тек қана тексеру емес,
тәрбиелік, дамытушылық қызметтер де атқарады. Ол үшін мына төмендегі
элементтер есепке алынуы тиіс:
білімді қабылдау, ой қорыту, есте сақтау, яғни оқушыға сабақта
мұгалімнің берген білімі мен окулыктардағы теориялық материалдарды өз
бетімен меңгеруі деңгейіндегі тексеріс;
Бақылау, тексеру әдістері де әр түрлі. Бақылау әдістерін оқу
жетістіктері жэне процесінің тиімділігі жөнінде кері байланысты қамтамасыз
ететін мұғалім мен оқушының бірізділіктегі, өзара байланысқан әрекеттерінің
жүйесі деп түсінеміз. Олар оқу процесі жөнінде жүйелі, толымды және нақты
жедел ақпар алуды қамтамасыз етуі тиіс.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Бастауыш мектепте музыканы оқыту және тәрбиелеу дегеніміз не?
2. Жалпыға білім беретін мектептердегі музыка пән тәрбие және оқытудың
мақсаты қандай?
3. Музыканы оқыту процесі өзіне тән компоненттерін атаңыз.
4. Оқушылардың рухани, адамгершілік, эстетикалық, көркемдік мәдениетінің
қалыптасуына музыка мұғалімінің қосар үлесі бар ма?
№ 5 Лекция
1. Сабақтың тақырыбы: Бастауыш сыныптарда музыканы оқытуды ұйымдастырудың
формалары
2. Сабақтың жоспары:
1. Бастауыш сыныптарда муызыканы оқытудың формалары.
2. Ансамбльде ойнау дағдыларын қалыптастыру.
3. Оқу – тәрбие шараларын ұйымдастыру мен өткізу.
4. Қойылымдарын ұйымдастыру, байқауларға, конкурстарға, көркем өнерпаздар
үйірмесін ұйымдастыру.
3. Сабақтың мақсаты:
Бастауыш сыныптарда музыканы оқытуды ұйымдастырудың формаларын айқындау
4. Теориялық мәліметтер:
Мектептегің оқытуды ұйымдастыру формалары педагогика тарихында ең пікір
таласты проблема болып келгені мәлім. С.И.Ожиговтың түсіндірме сөздігінде
Форма –белгілі бір мазмұынымен шарттасатын түр, ұйымдастыру, құру, тип,
құрылым, үзіліс - деп пайымдалса, философиялық энциклопедияда бұл термин
мазмұнның іштей ұйымдастырылуы деп тұжырымдалған. Ал оқытуға келсек форма
– ол оқыту процесінің арнайы түзілімі. Бұл түзілім оқу процесінің
мазмұнына, әдістеріне, тәсілдері мен құралдарына, оқушылардың іс-әрекет
етуіне байланысты сипат алады. Яки оқытудың осындай түзілімі оқу материалын
меңгеру барысындағы мұмғалім мен оқушының өзара әрекеттесуінде көрініс
алады. Олай болса, оқыту формасы деп белгілі бір оқу материалын және іс-
әрекет ету амалдарын меңгеруде мұғалім оқушының өзара әркет етуінде жүзеге
асырылатын оқыту процесі бөліктерінің түзілімімен циклдарын айтамыз.
Оқыту ұйымдастыру формалары дидактика саласында түрлі өлшемдерге
байланысты былайшы жүйеленген:
• оқушылардың саны;
• оқу орны;
• оқыту әдістерінің ұзақтығы.
Оқушылардың санына байланысты көпшілік, ұжымдық, топтық, микро топтық,
жеке оқыту формалары; оқыту орны бойынша мектептегі (сабақта, шеберханада,
тәжірибелік учаскеде, лабароторияларда және т.б.), мектептен тыс,
(экскурсиялар, мекемелердегі сабақтар, үйдегі өзіндік жұмыстар және т.б.);
ұзақтығына байланысты классикалық сабақ (45 минут), қосарлы сабақ (90
минут), қысқартылған қосарлы сабақ (70 минут) және бастауыш сыныптарда
қолданылатын қоңыраусыз еркін созылатын сабақтар бөліп бөлінеді.
Педагогика ғылымы мен практикасында уақыт талабтарына сәйкес сабақты
өткізудің түрлі жолдары қарастырылып, оны жетілдіруде қырауар ізденістер
жүзеге асырылды. Сабақта ұйымдастыруда оқушылардың танымдық іс-әрекетін
белсендендіру, ақыл-ойын дамыту, шығармашылықты өздік ізденіске баулу және
т.б. проблемалар бойынша толассыз ғылыми ізденістер жүргізілді.
Әрбір тарихы кезеңде қоғам дамуының ерекшеліктері оқытуды ұйымдастыру
ісінде өз таңбасын қалдырып отырды. Сол сияқты музыка сабақтарында белгілі
бір оқу міндеттерін шешуге байланысты әрқилы ұсыныстар мен тәжірибелер
қалыптасты. Мәселен, Д. Б. Кабалевскийдің бағдарламасы пайда болғанға дейін
музыка сабағы негізгі үш бөліктен: ән салу, музыка тыңдау, музыка
сауатынан құрастырылатын.
Музыка сабақтарының құрылымын жасауға үлкен үлес қосқандардың бірі Б.
Л. Яворский. Ол ізденіс барысында бір-бірінен ажырамас бірлікте және
толықтырып отыратын музыкалық іс-әрекеттердің: музыка тыңдау, хормен ән
салу, музыка ырғағымен қозғалу сияқты үш түрін қарастырды. Б.
Яворскийдің экспериментті жұмысының тиімділігі сонда, ол балалардың
шығармашылық бастауларының көзін ашу, шығармашыл іс-әрекеттердің жаңа түрін
туындатуға бағытталған музыканы қабылдауды белсендірудің сан түрлі
формаларын іздестіруге бағытталды. Б. Яворский бала психикасындағы
табиғаттан берілген көру және сенсо-маторлық түйсік ерекшеліктерін жан-
жақты ескеруді ұсынды. Сөйтіп, музыка сабағының құрылымына музыкалық сауат
бөлімін енгізеді.
Музыка сабағының құрылымын жетілдіруге Н Я. Брюсова және В. Н. Шацкая
өз үлестерін қосты. Олар хормен ән салу, музыка тыңдау, музыкалық сауат ашу
сияқты музыкалық іс-әрекеттердің сабақ мазмұнында сақталуында қуаттады.
Алайда музыка сабақтары дағдылы қалыпта қалды және оқушылардың
шығармашылығын дамытуға қолайлы жағдай туғыза алмады. В. Н. Шацкая, Н. Л.
Гродзенская, О. А. Апраксина сияқты белгілі ғалым-педагогтар Ән күй
сабағының дәстүрлі бөлімдерінің арасында байланыс орнатуға талпыныстар
жасағанымен, оның тұтастығын қамтамасыз етуге қол жеткізбеді.
Әрине Ән-күй сабақтарын ұйымдастыру жөніндегі теориялық
көзқарастардың мәні зор болды. Бұл көзқарастар Музыка пәнінің
бағдарламасында қарастырылған Ән-күй пәнінің тұтастығымен оның үш басты
іс-әрекеттерге (музыка тыңдау, хормен ән салу, музыкалық сауат ашу) бөлініп
ұйымдастырылуы арасындағы қарама-қайшылықтарды жеңуге жол сілтеді.
Мектептегі вокальді-аспапты ансамбльдерді ұйымдастыру, музыкалық
тәрбие берудің толық құндылығы оқу процесінің мазмұны мен
ұйымдастырулуына тікелей байланысты екені белгілі. Олар бірқатар
жолын педагогикалық және дидактикалық талаптарға сай келуі тиіс. Атап
айтқанда, бүкіл оқу процесінің нысаналы жүргізілуі; оның жүйелілігі,
түсініктілігі, көрнекілігі, өмір мен байланыстылығы, оқыту мен
тәрбиедегі сабақтастығы, әрбір адамды терең құрметтей отырып, ұжымның
барлық мүшелеріне қойылатын талаптардың бірлігі, творчестволық
ізденіс, өзін-өзі көрсету үшін оңтайлы жағдайлар жасау және
ұжымның, оның жетекшісінің талаптарына міндетті түрде бағыну, жоғары
тәртіптілік.
Ансамбльде орындау дағдыларын қалыптастыру жолдарын түсіну –
тәсілдер мен әдістерді дұрыс таңдауға, қажетті техниканы игеруге
бастар жол. Ансамбльдік орындау- күрделі қызмет, өйткені онда білім
жатады. Ал творчество көркемөнер міндеттерін шешу жолдарын ой-елегін
өткізуден, жаңа оңтайлы әдістерді табудан, ең бастысы инициатива
көрсетуден, халық музыкасы негізінде жатқан бай қазыналы пайдалану
арқылы өзін-өзі көрсетудің неғұрлым жақсы формаларын әрбір
қатысушының өз бетімен ізденуінен көрінеді.
Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отырып оны сапалы түрде
қабылдауға, баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы міндеттердің
бірі. Өйткені ол оқушының музыкалық мәдениеттілігін қалыптастырудың
алғы шарты болып есептеледі.
Музыкалық шығарманы игеру, оның мәніне терең бойлай ену
дәйекті де ұзақ процесс. Музыкалық шығарманы ұжымдық үйренуге кірісе
отырып, шығарманың музыкалық тексін дәлме-дәл орындау, шығарманың жалпы
сипатын формасын, ладтық-гармониялық негізін, ритм мен әуенінің
сипатын анықтау, музыка дыбысын шығарудың барлық тәсілдерін белгілеу,
бүкіл пьесса бойына дыбыс күшін бөлу, вокальдық және аспаптық
топтарының және топтығы әрбір партияның дыбысының тепе-теңдігіне қол
жеткізу, ансамбльдің орындаушылық шеберлігінің дәлдігіне жету
қажет.
Шығармашылық мазмұнын ашу бөліп-бөліп орындаудан біртіндеп
негізгі мағынасын және оның көркемдік детальдарын тұтас біріктіруге
дейін жүреді. Осыдан келіп шығарманы үйрену методикасы мынаған саяды.
әдеби және музыкалық тексті, шығарманың әсерлілік құралдарын,
музыкалық образдың сипатын талдау; шығарманы орындаудағы қиын
тұстарды анықтау; ансамбльдің орындаушылық мүмкіндігімен оны өлшеп-
пішіп көру; қиын тұстарды ойлап үйрену жөніндегі жұмыс әдістемесін
анықтау; көркемдік – орындаушылық ой-тұжырымды әзірлеу.
Ансамбльде орындау дағдыларын қалыптастыру жолдарын түсіну – тәсілдер
мен әдістерді дұрыс таңдауға қажетті техниканы игеруге бастар жол.
Ансамбльдік орындау - күрделі қызмет, өйткені онда білім жатады. Ал
творчество көркемөнер міндеттерін шешу жолдарын ой елегінен
өткізуден жаңа оңтайлы әдістерді табудан, ең бастысы –инициатияға
көрсетуден, халық музыкасы негізінде жатқан бай қазыналы пайдалану
арқылы өзін-өзі көрсетудің неғұрлым жақсы формаларын әрбір қатысушының
өз бетімен іздестіруінен көрінеді.
Қазіргі заманғы әндер туралы мәселені талқылаған кезде
текстердің көркемдік сапасы туралы образдардың салалығы, көркемдігі
туралы, теңеулердің саналылығы, жаттандылығы туралы көп жағдайда
қызықты пікір-сайыстар туды, бірақ қайсыбір өзінің музыкалық
әсерлілігі туралы, оның көркемдік артықшылығы, оның идеялық және
солай бағыты туралы мәселелер өте көп.
Педагог ұйымдастырушы тәрбиеші ретінде жетекші өзінің педагогтық
шеберлігін арттырып, барлық жағынан үлгі болуға міндетті. Ол дайындықты
ұйымдастырудың барлық мәселелерін шешуге, оның жоспарын жасауға,
музыкалық шығармамен жұмыс істеудің мазмұны мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz