Адамның бойындағы жақсылық пен жамандық

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 87 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі.

Білім беру жүйесінің басты міндеті - мектептердің педагогикалық ұжымдары ертеңгі болашағымыздың тағдыры жас ұрпақтың оқу-тәрбие процесінде баса көңіл аударып, оқушыларға нақты білім беру, мектептерде мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыруына байланысты болмақ. А. М. Кенжанованың зерттеу жұмысында оқу-тәрбие үрдісінде мұғалім мен бастауыш сынып оқушыларының өзара қарым-қатынастарын педагогикалық тұрғыдан қарастырған.

Адамның әдепті, өнегелі болуы, алдымен, өзіне байланысты, содан кейін әлеуметтік ортаға қатысты дейміз. Екеуі де шындық. Бірақ бұл шындықта әрбір адам қоғамдық ортада өз орнын қалай табады, өзін қалай көрсетеді, беделін қайтіп көтереді деген мәселелердің беті ашылмай қалды. Жас кезде адам ортаға бейімбеледі. Өз өңіріне, өз өрісіне кім қалай бейімделеді - бұл да үлкен мәселе. Ортаны өзіне үйіріп әкету - есейгендіктің белгісі.

Адамның бойындағы жақсылық пен жамандық, адамгершілік құлық, тіпті қоғамдық өмірдегі жарамсыздық пен жұғымсыздық та қарым-қатынастан туындайды.

Демек, адамгершілік құлық жеке адамның қоғам өмір сүре алатын, басқалармен үйлесімді қарым-қатынаста бола алатын қабілет. Ол адамдардың ішкі дүниесінің көрінісі.

Олай болса, әр ұрпақ «біз қарым-қатынастың қай деңгейіндеміз немесе қандай бағытын бетке ұстаудамыз?» - деп өзіне сауал қоюы орынды. Қарым-қатынас туралы түсінік пен көзқарас әртүрлі. Өйткені әркімнің өмір сүру тәсілі мен ортасы әрқилы. Десек те көптің көңілінде жүрген үміт пен күдік аз емес.

Бәріміз де кездесуге, жүздесуге ынтықпыз. Ашық кездесу - тыныштықтың тірлігі, ізгіліктің берашары мен ізбасары, қауіп-қылмыстан сақтандыру, қара күшті қарусыздандыру, мәдениет қуатын әрлендіру, еркіндікті іздестіру. Кездесудің шарты - түсінісу, табысу, келісу. Мұны жадымыздан шығармалық. Әрбір кездесудің тәрбиелік маңызы бар және қоғамдық күші бар. Оны да ескерейік.

Кездесуде кімдер өз әлін, әдетін жақсы жағынан көрсете алады? Ашық пікірден тайсалмайтындар, өз ортасының мұң-мұқтажын жақсы білетіндер, өзін жаңа деңгейде ұстайтындар.

Көптің көңілінен, ұжымның күткенінен шығу жеңіл, оңай жұмыс емес. Көптің алдында дұрыс сөз бастау, өзіңді ұстай білу, ойыңды тыңдаушының зейініне құя білу - қатып сенген дағды емес. Сол межеге үнемі ұмтылу керек, сол әдісті әрдайым қайрап отыру абзал.

Осындай жауапты міндетті шешудің басты бір мүмкіншілігі бастауыш сыныптағы білім беру процесін жетілдіру болып табылады. Ол мүмкіндіктің іске асуы осы сана-сезімді жас бүлдіршіндердің бойына осы кезден сіңірумен тікелей байланысты, Мұндай жауапты қызмет бастауыш сынып мұғалімдеріне жүктелетін болғандықтан, ұстаз үлкен маңызды істер атқарулары тиіс. [3] Баланы оқытушы сабақ үлгерімі мен танымдық іс-әрекетін арттыру үшін мынадай жұмыс атқаруы қажет:

Баланы сыныптан тыс жерлерде дәріс сабағын өткізуді ұйымдастыру;
Тарихи жерлерде оқушылармен танымдық іс-әрекеттерін ұйымдастыру;
Оқытушы мен оқушы арасында сыныптан тыс жерлерде әңгімелесу, пікірталас жайында өзара коммуникативтік қарым-қатынасы қалыптасады;

Бұдан шығатын қорытынды оқушыны түрлі бағытта қалыптасу қызметі іске асырылады, және де сабаққа деген қызығушылығы арта түседі. Себебі, мұғалім мен оқушы арасында жоғарыдағыдай қарым-қатынас болмаса, оқушының сабаққа деген ынтасы болмас еді.

Қарым-қатынасты әркім өзін көрсе, байқаса дейді, әркім өз сөзін естісе, тыңдаса дейді, әркім өзін бағаласа, сыйласа дейді. Ынта - әркімге тән, табиғи үміт. Сыйлы болу үшін, шамасы, қоғамдық қажеттілікке лайық сенім, сенімділікті мекендейтін күш-жігер, күш-жігерді жетелейтін білім мен мінез керек. Осы талаптардың негізін еңбек пен тәрбие, өзіндік ынталалық пен өзіндік тәрбие құрайды.

Зерттеудің мақсаты. Мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыру барысында олардың мінез-құлықтарын, ой-өрістерін, оқыту үрдісінде дамытуда коммуникативтік қарым-қатынастардың теориялық негізін анықтап, оны ұйымдастырудың әдістемесін жасау.

Зерттеудің объектісі. Оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыру үрдісі.

Зерттеу пәні. Оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыру жүйесі.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың теориялық және әдістемелік қағидаларын орынды оқыту үрдісінде пайдалана білсе және мұғалімдер оқушылардың қарым-қатынас барысында жас ерекшеліктерін ескеріп, оқу-тәрбие процесін жүйелі түрде ұйымдастырса, онда оқушылардың оқу процесін қалыптастырып, өзін-өзі тәрбиелеуге, олардың адамгершілік қасиеттерін, қабілеттерін қалыптастыруға ықпалын тигізеді.

Зерттеудің міндеттері:

мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастардың мәні және оған сипаттама беру;
мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың мазмұны;
оқыту үдерісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың технологиясы;
оқыту үдерісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыруды жетілдіру;

Зерттеудің жетекші идеясы. Мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыруда жеке тұлғаның ақпараттық қызмет құралдары, саяси-экономикалық және рухани-интеллектуалдық қабілеттерін бірлестікте дамыта отырып, болашақ мұғалімдерге педагогикалық және психологиялық білім негіздерін, іскерлік пен дағдыларын тиімді меңгеруге ықпал етеді.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері болып педагогикалық процесс, қоғам және қарым-қатынастарын қалыптастырудағы жалпы заңдылықтары, оқыту үдерісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын дамыту. Зерттеудің негізгі ғылыми тұжырымдамасы жеке тұлғаның дамуына себепші болатын әрекеттілік қатынастарын жетілдіру.

Зерттеудің көздері: Қазақстан Республикасының Заңдары, зерттеу проблемасына сай педагог-ғалымдардың еңбектері, Білім және ғылым министрлігінің тұжырымдамалары, ғылыми педагогикалық, ғылыми әдістемелік журналдар, педагогтардың, психологтардың, философтардың еңбектері, «Педагогика», «Педагогикалық әдеп және ұстаздық шеберлік» және «Мамандыққа кіріспе» т. б. оқулықтар және де оқу құралдары.

Зерттеудің әдістері:

зерттеу проблемасы бойынша психологиялық, педагогикалық, этнопедагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге, оқу құралдарына теориялық талдау жасау;
мектепте мұғалімдер мен оқушылар арасында сауалнама жүргізу, олармен әңгіме жүргізу;
озық педагогикалық тәжірибелерді оқып-үйрену.

Зерттеудің кезеңдері:

Бірінші кезең: Әдіснамалық, ғылыми, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге талдау жасалынды. Зерттеудің тақырыбы белгіленіп, теориялық негізі анықталды. Педагогика, мектеп педагогикасы, этнопедагогика, психология және жас ерекшелік психологиясы материалдары, сондай-ақ ғылыми педагогикалық материалдар сұрыпталды. Жұмыстың ғылыми аппараты айқындалды.

Екінші кезең: Негізгі теориялық ойларды анықтау мақсатында мұғалім мен оқушылардыд арасындағы қарым-қатынастарын Түркістан Қазақ-Өзбек колледжінде 9 сынып оқушыларымен сауалнама жүргізілді. Мектеп оқушылары қай пән мұғалімінің қарым-қатынасы қандай, қай оқушымен қарым-қатынасы қалай, қандай оқушымен қарым-қатынастарын жақсарту мақсатында және қарым-қатынасты күнделікті іс-әрекетінде ұтымды пайдалану жолдары алға қойылды.

Үшінші кезең: Педагогикалық тұрғыдан талдау жасалынып, сұрыпталды. Зерттеу жұмысымыздың нәтижелілігі тексерілді, ғылыми болжамдар дәлелденді. Тұжырымдар жасалынып, ұсыныстар берілді.

Зерттеу базасы: Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан қаласы, Түркістан Қазақ-Өзбек колледжі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні:

«коммуникативтік қарым-қатынас», «коммуникативтік қарым-қатынасты қалыптастыру» деген ұғымдарына ғылыми және педагогика теориясы тұрғысынан қалыптастырып анықтама берілді;
оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың негізгі педагогикалық шарттары айқындалды;
оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың ғылыми-әдістемелік нұсқауы жасалынды.

Қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалар:

«Оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудағы» ұғымына, анықтама берілді;
мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың құрылымы мен мазмұнын негізделді;
мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың әдістемесі жасалды.

Құрылымы. диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиет тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспе бөлімінде зерттеудің ғылыми аппараты: зерттеудің көкейкестілігі, мақсаты, объектісі, пәні, міндеттері, зерттеу болжамы, зерттеудің жетекші идеясы, зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәні баяндалған.

« Оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың әдістері» атты екінші тарауда оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастырудың технологиясы, оны практика жүзінде қолдана алуы, оқыту үрдісінде мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарын қалыптастыруды жетілдіру туралы.

Қорытындыда теориялық және практикалық жұмыстардың нәтижелеріне негізделген тұжырымдар мен ұсыныстар берігді.

Қосымшада коммуникативтік қарым-қатынасқа байланысты 9 сыныпқа өтілген сабақ жоспары, практикалық жұмыстың кейбір материалдары берілді.

Зерттеу жұмысының территориялық ауқымы: Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан қаласы, Түркістан Қазақ-Өзбек колледжі.

Мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастарының теориялық негізі

1. 1. Мұғалім мен оқушылардың коммуникативтік қарым-қатынастардың мәні және оған сипаттама

Қазіргі кезде елімізде болып жатқан елеулі өзгерістер мен жалпы білім беру тұжырымдамасында жас ұрпақты тәрбиелеуші ұстаздар қауымына күрделі де жауапты міндеттер жүктеліп отыр. Республикамыздың «Білім беру» заңында «оқытудың тиімділігін арттыруға, жастарды дербес өмір сүріп, еңбек етуге даярлауда түбегейлі жақсартуға жаңа қоғамның саналы құрылысшыларын тәрбиелеуге батыл күш салу қажет» делінген. [4]

Бұл өмірде ешкім бәрін біліп тумайды, дана болып келмейді. Оның бәрі - талпыну, іздену, мақсатты еңбектің арқасында келетін жетістік.

Аса ойшылдардың айтқанындай: “Адамды адам еткен - еңбек”. Еңбек үстінде адамның көптеген психикалық ерекшеліктері дамып, өмір сүру барысында олар түрлі жолдармен жарыққа шығару. Мысалы, үлкендер өзіне тән ерекшеліктерін еңбектену барысында көрсетсе, мектепте оқитын балалар сабақ үстінде, ал мектеп жасына дейінгі балалар өз психологиясын ойын үстінде байқатады. Ойын - балалар үшін күрделі әрекет. Ол білімді, ақылды ұйымдастыруды қажет етеді. Ал ол білімді бала қайдан алады дейсіз ғой. Оған бала ойын арқылы өзі үйренеді, үлкендер де үйретуге тиіс.

Кішкентай бала қасындағы түрлі-түсті ойыншықтармен өзімен-өзі ойнап отыра береді. Ойыншықтар неғұрлым түрлі-түсті болған сайын олар баланың зейінін өзіне тартып, бала соларға көбірек ұмтылыды. Ал баланың жасы ұлғайған сайын ол жалғыз ойнамайды, қасындағы қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды. Өзара қарым-қатынас жасайды. Баланың басқа балалармен бірігіп ойнауы оның психикасында жаңа қасиеттердің пайда болуымен байланысты. Балада қоғамдық сипаттар дами бастайды. Салалы адам өміріндегі әлеуметтік қасиеттің бір түрі - ол қоғамдық өмір. Адам жалғыз өмір сүре алмайды, ол үнемі қоғаммен бірге қарым-қатынаста болады. [5]

Қарым-қатынас дегеніміз не? Оны қалай түсінеміз? Қарым-қатынас-бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру. Адамдар өзара бірлесе отырып ортақ нәтижеге жету үшін күш біріктіре келісуін қарым-қатынас деп түсінеміз. Қарым-қатынас жасау арқылы сол адамның мәдениетін, ішкі жан-дүниесін, мінез-құлқын, өмірге деген көзқарасын, өскен ортасын, алған тәрбиесін саралауға болады. [6]

Әрине қарым-қатынас түрлері өте көп. Атап айтатын болсақ, ата-анамен баланың арасындағы қарым-қатынас, жолдастар арасындағы қарым-қатынас, мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас т. б. Соның ішінде мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынастарын алатын болсақ ұлы ағартушы Ы. Алтынсарин “Мұғалім балалармен үнемі қарым-қатынаста болады: егер олар бір нәрсені түсінбесе, онда мұғалім шәкірттерді кіналамай, оларға дұрыс түсіндіре алмағаны үшін өзін-өзі кіналауы керек. Мұғалім балалармен сөйлескенде ашуланбай, күйгелектенбей, сабырлықпен сөйлеп, шұбаланқы сөздер мен керексіз терминдерді қолданбастан, әрбір затты ықыласпен, қарапайым тілмен түсіндіру керек”-деген. [7]

Ия, ұстаздық қызметте табысқа жету үшін бітіруші мамандар терең әрі кең білім алып, әдістемелік толық қаруланған және жоғары мәдени деңгейі болуы тиіс. Сонымен қатар қызметті шығармашылық сипатта болуды, әрі педагогтық қабілеттің елеулі мәні бар. Себебі бастауыш сынып мұғалімі оқушылардың оқуға ынтасын тәрбиелеу арқылы олардың қабілеттерінің дамуына кең жол ашады. Мұғалім алғашқы сабақтан бастап әрбір оқушының жеке ерекшеліктерін, ынтасы мен бейімділігін, оқу мен еңбекке ұқыптылығын ескере отырып оқу үрдісін жүргізуі керек. [8]

Әрине мұғалім мен оқушылардың арасындағы қарым-қатынас жасау барысында педагогтың қосатын үлесі аса қажет. Педагог деп отырғанымыз кім? Педагог (грекше тәрбиеші) - дәріс беру және тәрбие жұмысымен айналысатын тұлға. Педагогтың мұндай іс-әрекетінің объектісі ол оқытатын және тәрбиелейтін адам болып табылады. Сондықтан оның іс-әрекетін өнер деп тани отырып оқыту мен тәрбиелеу ісінде жоғарғы нәтижелерге жету үшін пеагогикалық қызмет мұғалімнен жан-жақты білімді, табанды еңбекті талап етеді деген мағынада түсінген жоқ.

Педагог тек ұстаз, оқытушы немесе белгілі бір пән мұғалімі ғана емес, ол оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастырушы, басшы, білім беру саласындағы мемлекеттік тұлға.

Осы тұрғыдан қарағанда педагог тек «бала жетектеуші» ғана емес, педагогика-гуманистік сапа кешенін түзетін өнерде. Ал ондай сапаның болмауы кәсіби іс-әрекеттің тиімді орындалуын болдыра алмайды. Мұндай сапаларға педагогтің позитивті адамгершілік тұрпаты, жоғары теориялық және әлеуметтік ойлау қабілеті, өмірге оптимистік көзқарасы, адамдардың гуманистік потенциялына сенімі жатады. Мұндай мағынада педагог рухани азамат болуы тиіс. Ал бұл жаппай бола беруі мүмкін болмайды және көп нәрсеге міндеттейді.

Педагогикалық мәдениетті педагогтік әдептіліксіз көз алдымызға келтіру мүмкін емес. Педагогтік әдептілік-мұғалімнің, оқытушының, ұстаздың оқытушылармен қарым-қатынасына қойылатын талаптардың мәжесін сақтау, оқу және оқудан тыс уақыттарда олармен дұрыс қатынастың бабын табу білігі. [9]

Мұғалім мен оқушылардың іс-әтекеті барысында қарым-қатынас іске асырылады. Қарым-қатынас бұл адамдардың өзара әрекеттесіп, әр түрлі коммуникациялық құралдардың көмегімен бір-білімен пікір алысуы. Қарым-қатынас әлеуметтік өмір құбылысы, ол хабарламалық, номативтік және таным процесі ретінде сипатталады. Қарым-қатынас оқушылардың мінез-құлқы, іс-әрекеттері, білім, әдебиет, өнер қоршаған орта туралы, мол хабарламалармен байытып, ой өрісін дамытады.

Қарым-қатынас - таным процесі. Таным және қарым-қатынас өзара байланысты, мұны оқушылардың іс-әрекетінен көруге болады.

Оқыту процесі терең, берік және дәл білім алу таным жолындағы оқушылардың қимылына байланысты. Оқыту процесі - бұл мұғалім мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттесуінің барысында шәкірттерге білім беру міндеттерін шешу. Оқыту процесі - тұтас педагогикалық процестің бір бөлігі.

Оқыту екі жақты процесс, онда мұғалім мен оқушылардың ынтымақтастық іс-әрекеттері мен тәсілдеріне үйретеді. Бұл сабақ беру процесі. Оқушылар сабақта түрлі іс-әрекеттерінің барысында дамиды, олардың ғылыми көзқарастары қалыптасады. Бұл оқу процесі. Оқу - бұл оқушылар іс-әрекеттерінің яғни объективтік әлемді танудың ерекше формасы. [10]

Оқыту әрекеті толық жүзеге асуы үшін бәрінен бұрын мүмкіндіктер тек оқыту үрдісінде ғана жасалатын есте ұстау керек. Мектепте балаларға ғылым негіздері оқытылады, онда олардың ғылыми түсінігі, дүниетанымы қалыптасады. Оқу қызметі мазмұнының ерекше өзгешеліктері болады. Оның негізгі бөлігін ғылыми ұғымдар, ғылыми заңдар және соларға сүйенетін практикалық міндеттерді шешудің жалпы тәсілдерді құрайды. Тек оқу әрекетінде ғылыми білімдерді және соларға сәйкес іскерліктерді игеру негізгі мақсат пен қызметтің басты нәтижесі ретінде байқалады.

Оқу іс-әрекетінің құрамдас бөліктері мыналар: оқу жағдаяттары (немесе міндеттері), оқу әрекеті, бақылау, бағалау.

Оқу жағдаяттарының ерекшеліктері. Оқу жағдаяттар мына ерекшеліктермен сипатталады: біріншіден, мұнда оқушылар ұғымдардың қасиеттерін бөліп алудың немесе нақтылы-практикалық міндеттердің кейбір бөлімдерін шешудің жалпы тәсілдерін игереді; екіншіден, осы тәсілдердің бейнелерін қайта жасау оқу қызметінің негізгі мақсаты ретінде көрінеді. Нақтылы-практикалық міндеттерге оқып-жаздыратын жазу, математикалық тестік есептерге жауап іздеу, қағаздан ұсақ-түйек жасау, т. б. жатады.

Педагог алдымен сынып оқушысын сол сыныптағы барлық нақтылы-практикалық міндеттерді шешудің ортақ тәсілін іздеу қажет болатын жағдайға тікелей жетелейді. Одан кейін педагогтың басшылығымен балалар бұл әдісті тауып, қалыптастырады. Шынында да оқып-жаздыратын жазудан бұрын жұмыс жүргізіледі. Оның барысында сөздердің құрамын және олардағы әріптердің үйлесу заңдылықтарын оқып үйренеді, дұрыс жазудың жалпы талаптарын қалыптастырады. Осы жағдайлардың бәрінде балалар оқу жағдаяттары жүйесінде жұмыс істейді, олардың негізінде балалар, бір жағынан, берілген материалдарды үйрену мотивін (сөздердің құрамын немесе шамалардың байланысын не үшін оқып үйренуі керек), екінші жағынан, сол сыныптағы нақтылы міндеттерді шешудің ортақ тәсілдерінің үлгісін алады. Оқу жағдаяттарының мазмұны мен формасы педагогиканың дидактикалық және жеке әдістемелік бірлескен құралдарымен анықталады.

Оқу жағдаяттарында балалар жұмысы түрлі типті іс-әрекеттерден құралады. Олардың ішінде оқу әрекеті ерекше орын алады. Оқу әрекеті арқылы оқушылар міндеттерді шешудің жалпы әдістерінің үлгілерін және оларды қолдану шарттарын анықтаудың жалпы тәсілдерін қайта жаңғыртып, игереді. Бұл әрекеттер пәндерде, ақыл-ой шеңберінде де орындалады. Оқу қызметінде грамматиканы оқудың алғашқы кезеңдерінде өзгерту және салыстыру әрекеттері ерекше маңызды. Бұлар балаларға сөздің мағынасы мен формасының арасындағы қарым-қатынасты анықтауға мүмкіндік береді. Ал сан ұғымдарын игеруде оқушы бірқатар оқу әрекеттерін, ал олардың ішінде мыналарды:

заттық әрекетін (өлшеу бірлігі етіп алынған бір шаманың екіншісіне реттік қатынасын анықтау) ;
ауызша әрекетін (өлшеу шамаларын есептеп шығу) ;
ақыл-ой әрекетін (алынған нәтижені барлық есептелген объектілерге жатқызу) орындауы керек.

Сабақ беру үрдісінде мұғалім жалпы да, жеке де оқу әрекеттерінің бәрінің жиынтығын анық білуі керек, мұғалім оқу ісінің өз шегінен шығып кететін стихиялы талпынысты тоқтатуға және ерекше оқу жағдаяттары ішінде балаларды материалды шын мәнінде игеруге бастайтын іс-әрекеттерді жүйелі қалыптастыруға міндетті.

Бақылау әрекетінің ерекшеліктері: оқу жағдаяттарында толық жарамды жұмыс әрекеттердің тағы да бір типін - бақылау әрекетін орындауды талап етеді. Бала өзінің оқу әрекеттерін және олардың нәтижелерін берілген үлгілермен салыстарып, бұл нәтижелердің сапасын орындалған оқу әрекетінің деңгейімен және толықтығымен байланыстыруы қажет. Бақылаудың арқасында оқушы нашар, тіпті жаман үлгі мен өзінің оқу іс-әрекеттерінің кемшіліктері арасындағы байланысты сапалы түрде көре біледі. Бұл кемшіліктерді жою, игеру нәтижелерін жақсартуға және оларды талап етілген нормаларға дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Алғашында бақылауды ұйымдастырудағы негізгі роль мұғалімге жүктеледі.

Бақылау оқу қызметінің бір бөлігі - бағалаумен тығыз байланысты. Мектеп тәрбиесінде бағалауды бағамен жиі теңестіреді. Психологиялық көзқарас тұрғысынан бұл дұрыс емес. Бағалау меңгеру немесе меңгермеу фактісін ғана емес, сонымен қатар, меңгермеу себептерін көрсетеді, оқушы кемшіліктерді жоюға тура бағыттайды және оны нәтижеге жақсарғанша жұмыс істеуге итермелейді. Бағалардың екі-ақ мәні бар: жаман, жақсы. Осыған сәйкес оқу ситуациясы өзгереді немесе сақталады. Бағаның бірнеше рангілік мәні (1-ден 5-ке дейін) және әдетте, синтездік сипаты да болады. Бағадан баланың ынтасы, оның сабақтағы тәртібі және басқа жағдайларға көрініс табады.

Әрине оқыту үрдісі мұғалім мен оқушылардың арасындағы іс-әрекет, яғни мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынасы.

Психология ғылымында қарым-қатынас өзекті мәселе болып табылатыны бәрімізге белгілі. Өйткені психология ғылымының кез келген мәселесі адамдардың жан дүниесінің сырымен, қоғам мен әлеуметтік өмірдің сан алуан сырларымен тығыз байланысты. Сондай-ақ қарым-қатынас болашақ маман тұлғасының қалыптасуының бір факторы екені белгілі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.