Науқастарды тамақтандыру

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

84
Ж АЛПЫ ХҮҮі^ҮҮҮҮЛ

қарай жаяды; осыдан кейін лас жайманы төменгі жағынан алып, ал таза жайманы
жоғарыдан жеткізіп толықтай жаяды.
Ауыр науқастың жейдесін ауыстырған кезде (оның үстінде распашонка-жиде
болғаны дұрыс), қолды оның арқасының астына салып, жейдені желкеге қарай
жинастырып, бастан шешіп алады да, жендерін босатады. Бір қол зақымдалған
жағдайда жейдені эуелі сау қолдан шешеді. Жейдені кигізуді керісінше ауру
қолдан бастайды да оны бас арқылы өткізіп, кигізеді.
Төсектік тэртіпте жатқан науқастар, өзінің физиологиялық
қажеттіліктерін жатқан күйде шығаруға мэжбүр болады. Мұндай жағдайларда
науқастарға астынан салынатын дәрет қабылдау ыдыстарын қояды (нэжістерді
алуға жэне кіші дәретті жинауға арналған арнайы құралдар).
Егер ішегін тазалау қажеттілігі бар ауыр науқас жалпы палатада жатса,
онда оны басқа науқастардан перде арқылы бөліп қойған дұрыс. Әбден
тазаланған жэне дезинфицирленген иісі шықпас үшін, аздаған су қүйылған
ыдысты науқастың бөксесінің астына экелер алдында, одан аяктарын тізеден
бүгуін сүрап, бос қолымен жамбасын аздап көтеруіне көмек береді. Ыдысты
ішіндегілерден босатқаннан кейін, ыстық сумен әбден жуып 1 -2% хлорлы эк
ерітіндісімен, 3 % хлорамин немесе лизол ерітіндісімен тазалайды.
Дәрет қабылдау ыдысын берген кезде, науқастардың бэрі бірдей төсекте
жатып, дәрет сындыра алмайтынын ескеру керек. Сондықтан, дэрет қабылдау
ыдысы міндетті түрде жылы болуы тиіс. Қажетті жағдайларда (зияны болмаса)
кейде тіпті қуық үстіне жылытқыш қойған дүрыс. Дэрет сындырғаннан кейін,
ыдысты босатып, жақсылап жуады. Тэулігіне 1 рет ыдысты, оның қабырғаларында
пайда болатын аммиак иісі бар тығыз қалдықтарды кетіру үшін, элсіз калий
перманганаты ерітіндісі немесе хлорлы-сутекті қышқылмен шайқап алу керек.

Науқастарды тамақтандыру

Тамақтандыру туралы ғылым маңызды бірқатар теориялық және тэжірибелік
дағдыларды қамтиды. Осы мэселелерді көптеген принципиальді жақтарын
медицинаның физиология жэне тамақтану гигиенасы, диетология жэне т.б.
сияқты пәндер зерттейді. Науқастарға жалпы күтім жасауда, емдік
тамақтандыруды ұйымдастырудың негізгі мэселелерін ашып көрсету, жасанды
тамақтандыру қағидаларын баяндау дұрыс болады. *

Емдік тамақтандырудын негізгі қагидалары

Жалпы тамақтандыру сияқгы, емдіктамақтандырудың негізгі қағидаларының
бірі тағам рационыныңтепе-тендігі (адамныңтағамдықзаттар мбн
қуатқатәуліктік қажеттілігін қамтамасыз ететін, азық-түлік өнімдерінің
мөлшері), яғни белоктардың, майлардың, көміртегілердің, витаминдердің,
минералды заттар мен судың адам ағзасына қажетті мөлшерін қадағалау болып
табылады. Дені сау адамның тағам рационында 80-1 ООг белоктың (олардың
ішінде 50г алмастырылмайтын аминқышқылдарына, деген қажеттілікті
қанағаттандыратын, мал тектес белоктар),
80-1 ООг майлардың (олардың ішінде 20-25г өсімдік жэне 2-6г
алмастырылмайтын жартылай толыктырылмаған майлы қышқылдар), 400-500г
көміртегілердің (оның ішінде 350-400г крахмал мен глюкоза жэне сахароза
түріндегі 50-1 ООг моно- және дисахаридтер), 1700-2000г судың (оның ішінде
800-1 ОООг шэй, кофе мен басқа да сусындарда болатын ауыз су түрінде),
витаминдердің, микроэлементтердің белгілі бір тепе-теңдікте болуын қажет
етеді. Бүл арада, науқас адамның тамақ рационындағы белоктардың, майлардың,
көміртегілер мен басқа да ингредиенттердің ара-қатынасы сырқаттыңтүріне
қарай өзгеруі мүмкін. Мысалы, қант диабетімен ауырған адамның рационында
көміртегілерді азайтуды көздейді, бүйрек жүмысының жетімсіздігі, тамақпен
бірге белоктарды түтынуды азайту қажеттігін міндеттейді жэне т.с.с.

Сурет 4.2. Ауыр науқастың төсек жащышын ауыстыру

Тағам рационының қүрамын анықтауда, сонымен бірге, оның қуаттылық
қүндылығын және оның ағзаның қуат шыгындауына сэйкестігін - ағзаның негізгі
зат алмасуын ұстап түруға (толық тыныштықтағы қуат шыгыны) жэне адамның
түрлі дене күшін жүмсауындағы қуат шығынын да ескеру қажет. Бүл арада
тағамдағы 1г белоктар, майлар мен көміртегілер олардың сіңімділігін ескере
отырып, ағзаға тиісінше 17,2x103, 38,9х103, 17,2x103 Дж (4,1, 9,3 жэне 4,1
ккал) қуат беретіні назарға алынады. Әрине, сырқаттың, сауығып келе жатқан
адамның тағам рационының қуаттылық қү_ндылығы, мысалы, дене салмағын едэуір
жоғалтатын ауыр және аздыратын аурудан кейін, пациенттің қуат шығынынан
біршама жоғары болуы тиіс. Керсінше, семіздіктен зардап шегуші
сырқаттыңжүдеуі, оның қуат шығынымен салыстырғанда тағам рационының куаттық
қүндылығын біраз азайтуды көздейді.
Кейінгі ғылыми зерттеулер көрсеткендей (ең алдымен Кеңес Одағының
физиологы А.М. Уголевтің еңбектері), тағам рационы қүрамындағы белоктар,
майлар, көміртегілер, витаминдер мен минералды заттардың болуына жэне оның
қуаттық қүндылығына қатысты тағамның тепе-тендік қағидасын қадағалау ас-
қорыту мен сіңімділіктің қалыпты үрдістерін қамтамасыз етуге жеткіліксіз
болып табылады. Қазіргі түсініктер бойынша, жоғарыда көрсетілген тағам
компоненттерінен басқа, адам ағзасы үшін балластықзаттар деп
аталатындардың, атап айтқанда, тағамды технологиялық өңдеу кезінде саналы
түрде шығарылып тасталуы жиі болатын, бірақ ас-қорыту мүшелерінің, ең
алдымен өт қалтасы мен ішек-қарнының қалыпты қызметін қамтамасыз етуде,
ішек микрофлорасының үтымды қүрамын үстап түруда, ағзаның жалпы
аурушаңдығының алдын-алуда, мысалы, атеросклерозда үлкен роль атқаратын,
тағамдық талшықтардың маңызы зор. Сондықтан, тағам рационыныңтепе-тендігі
туралы дэстүрлі үғымға қатысты мэселелер елеулі түрде қайта қаралуда.
Емдік тамақтандыру, нақты бір тамақтандыру режимін сақтауды көздейді.
Дені сау адам үшін ең үтымдысы, баршаға белгілі, 4 рет тамақтану тэртібі
деп есептеледі, онда таңғы ас барлық тағам рационының 25% -ын, екінші таңғы
ас -15% -ын, түскі ас - 35% -ын, кешкі ас - 25% -ын қүрайды. Кейбір
ауруларда тамақтану тэртібі түбірінен өзгертуді талап етеді. Мысалы,
асқазан жарасы бар науқастар үш рет тамақтанғаннан гөрі, алты рет аз-аздан
тағам қабылдау ережесін үстаулары тиіс. Мүндай жағдайларда,-түскі ас пен
кешкі ас арасында қосымша ас қабылдау енгізіледі жэне бүдан басқа
сырқаттарға тікелей үйықтар алдында аздап тағам қабылдау үсынылады (мысалы,
ақ нан мен бір стакан сүт).
Емдік (диеталық) тамақтандыру барлық емдеу үрдісінің қүрамдас бөлігі,
көбіне, ең маңыздысы болып табылады. Қазіргі уақытта 15 негізгі диеталар
немесе емдік тамақтандыру столдары бар. Әрбір диетаның бірнеше нүсқаулары
болады, олар көбіне науқастың өту сатыларына қарай реттілікпен қабылданады.
Бүдан басқа, кейде арнайы диеталарды да қолданады, олар үсынған
авторлардың атымен аталады (мысалы, қан айналымы жеткіліксіз сырқаттарға
арңалған Каррел диетасы, асқазанның ойық-жарасы қанайтын сырқаттарға
арналған Мейленграхт диетасы, т.с.с). Диета тағайындау кезінде қайсыбір
мүшелердің бүзылу деңгейі, сырқат сипаты ескеріледі, соған байланысты тағам
рационының қүрамына тиісті өзгерістер енгізіледі, кейбір азық-түліктер
алынып тасталады, тағам дайындаудың технологиялық тэртібін өзгертеді.
Көрсетілген мақсаттарда кейде (мысалы, асқазанның ойық-жарасы бар,
асқазанның секреторлы қызметі өскен гастродуодениті бар сырқатқа
тағайындалатын №1 диетада) механикалық жұмсартуларды қолданады, ол ірі
түйіршікті, қиын қорытылатын жэне нашар сіңетін өнімдерді (атап айтқанда,
қатты шикі көкөністер мен жеміс-жидектер, нанның қатты сорттары, т.с.с.)
майдалап немесе үгітілген күйде дайындау арқылы жүреді. Көбіне химиялық
жүмсарту, яғни асқазан сөлінің секрециясын күшейтетін өнімдерді - қатты
еттер мен балық сорпалары, дэмді қоспалар, приправаларды, т.с.с. алып
тастау қолданылады. Химиялық жүмсарту, тағамды пісіру немесе буға пісіру
арқылы жүргізіледі. Терможүмсарту, рационнан өте мүздай немесе салқын асты
алып тастауды көздейді.
Бүйрегі ауыратын, гипертониялық ауруы бар сырқаттарға тағайындалатын
кейбір диеталар (№7, №10) ағзада натрийдің қалып қоюын, артериялық қысымның
артуы мен ісіктердің пайда болуын болдырмау мақсатында, тағам рационында ас
тұзын шектеуді көздейді. №8, №9 диеталар жануар майлары мен рафинадталған
көміртегілердің болуын азайту арқылы, тағам рационының каллориясын
шектейді; бұл емдеу столдары семіздік, қант диабеті бар науқастарға
тағайындалады.
Науқастар, әсіресе жасы үлкендер,' түрлі сырқаттардың астасуынан зардап
шегуі мүмкін, мысалы, асқазан ойық-жарасы мен бауырдың циррозы, созылмалы
холециститі жэне қант диабеті. Мұндай жағдайларда сырқаттарға аурухананың
диеталық дэрігерімен келісе отырып, тағам "блогындағы бар азық-түлікті
пайдаланып, оларға дербес диеталар таңдауы керек. Кейбір сырқаттарға зат
алмасуын реттеу мақсатында (мысалы, май алмасу, зэр қышқылы алмасуы, т.б.),
тағам азайтылған күндер үсынылады, әдетте ол аптасына 1-2 рет белгіленеді.
Мүндай тағам азайтылған күндері тағам рационы, әдетте, өнімніңбір түрін
қамтиды (көкөністер, ірімшік, сүт) жэне каллориясыныңтөмендігімен
сипатталады. Мысалы, гипертониялық ауру, атреосклероз, семіздік кезінде
ірімшік (күніне 400-600г ірімшік жэне 2 стакан сүт немесе қатық) немесе
алма (тәулігіне 1-1,5кг алма) қабылдау арқылы жеңілдетілген күндер
қолданылады, оның үстіне тағамның барлық көлемін біркелкі 5-6 ретке бөліп
береді. Толық ашығу өте жауапты жэне қауіпсіздігі жоқ емес шара; оны тек
арнайы бөлімшелерде жэне қатаң нұсқаулар бойынша қолдануға болады. Әсіресе
емдік ашығуды өз бетінше, дәрігердің үнемі бақылауынсыз қолдануғажол
берілмейді. Үй жағдайында, өз бетінше жүргізген ұзақ емдік ашығу
салдарынан пайда болған асқазан мен он екі елі ішектің жараларынан қатты
қан кетуі мүмкін.

Операция жасалған науқастарды тамақтандыру

Диета негізгі нозологиялық формалар бойынша жүктелген. Әрбір диета
нақты бір сырқат кезінде ас кабылдау ауруды күшейтпейтіндей, элсіреген
ағзаға барынша бейімделіп жасалған. Әрбір диета тамақтану тәртібімен,
химиялық құрамымен, каллориясымен сипатталады. Сонымен бірге, рұқсат
етілген немесе тиым салынған азық-түліктер тізбесі болады. 1,5 медициналық
диета бар. Олар №1 -ден №15-ке дейін стол ретінде белгіленеді. Ауруханадағы
диеталардың саны, оның саласына қарай белгіленеді.
Диеталардың қысқаша сипаттамасы №0 диета. Асқазан мен ішекке
жасалған операциядан кейін, алғашқы күндері тағайындалады. Ас сұйық жэне
қоймалжың быламық тағамынан тұрады. Сүтті еркіне қарай жэне тығыз азық-
түлік өнімдері тіпті, езбе түрінде де рүқсат етілмейді. Рүцсат етіледі:
шэй, жеміс-жидек желелері,.шиповник тұнбасы және сумен араластырылған жаңа
жеміс-жидектер шырыны, жеңіл сорпа, күріш тұнбасы. Асты күн-түні аздап, жиі
қабылдайды. Диетаны эдетте 2-3 күннен аспайтын уақытқа тағайындайды.
№1" диета. Тағайындау көрсеткіштері: асқазан ойық-жарасы ауруы
күшейгенде, емнің алғашқы 8-10 күнінде жэне құрсақ қуысының мүшелеріне
операция жасалганнан кейін, өңештің күйігі, қан кету кезінде тағайындалады.
Тагайындау мақсаты: химиялық, механикалық жэне термиялық
тітіркендіргіштерді алып тастау арқылы, асқазанды барынша жеңілдету.
Жалпы сипаты: асқазан сөлінің секрециясын қозғайтын заттарды алып
тастайды. Асты көбіне сұйық жэне жартылай сұйық түрінде береді. Тамацтану
тәртібі: аздаған порциялармен асты жиі қабылдау (эрбір 2-3 сағат сайын),
түнде -қатық немесе қаймақ ішу.
№16 диета. Қабылдауға арналған нұсқаулар, тағайындау мақсаты мен жалпы
сипаттамасы № 1а диетасы сияқты. Бірақ № 1а диетасы сипаттамасында
көрсетілген азық-түліктерге ақ кепкен нанды, кепкен бисквитті, үгітілген
ірімшікті қосады, ет жэне балықтан буға пісірілген тағамдар санын
ұлғайтады. Тамацтану тәртібі: асты жиі қабылдау (эрбір 2-3 сағат сайын),
түнде - қатық немесе қаймақ ішу керек.
№1 диета (хирургиялық диета). Асқазан мен ішектерге жасалған
операциядан кейін 4-5 -ші күндері, апендэктомиядан кейін 2 -ші күні
белгілейді. Пісірілген ет немесе тауық етінен, пісірілген жүмыртқадан,
үгітіліп буланған жэне буға пісірілген омлет; майсыз жеңіл ет немесе тауық
сорпасы; геркулестен жасалған қоймалжың сорпа; манна немесе күріш пен қара
күріш ұнынан жасалған 10% сұйық ботқа тағамдары рұқсат етіледі, аздаған
мөлшерде сүт немесе қатық, кисель, жеміс-жидекжелесін,тәтті сумен
араластырылған жаңа жеміс-жидек шырынын, шиповник түнбасын, лимон салған
шәйді, кептірілген ақ ііамды, сары майды қосуға болады.
№2 диета - секреторлы жетіспеушілігі бар созылмалы гастрит, күшеймеген
энетероколит науқастарына арналған. Асқазан-ішек жолдарын барынша жеңілдету
мақсатымен ұсақталған түрде, жиі бөліп тамақтану.
№3 диета - қаталау кезінде - ішектің толқи жиырылуын күшейту үшін,
клечаткаға бай тағам мен көп мөлшерде сусындарды пайдалану.
№4 диета - гастроэнтероколиттер, дизентерия жэне т.с.с. ауруларда
қолданылады. Минералды түздарға бай, жиі бөліп тамақтану.
№5" диета - жедел холецистит, созылмалы холециститтің үдеуі, панкреатит
кезінде. Диета майларды шектеу, бауыр мен зәр шығару жолдары қызметін
калпына келтірументұжырымдалады. Буғапісірілген, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.