Неміс классикалық философиясының негізін қалаушы көрнекті ғалым Иммануил Кант

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Иммануил Кант
2. Иоганн Готлиб Фихте
3. Фридрих Вильгельм Шеллинг
4. Георг Вильгельм Фридрих Гегель

ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Иммануил Кант (1724 – 1804)
Неміс классикалық философиясының негізін қалаушы көрнекті ғалым
Иммануил Кант бүкіл өмірін Кенисберг қаласында өткізген. Негізгі еңбектері:
Әлемнің әмбебаптық табиғи тарихы мен теориясы, Практикалық ақыл-ойды
сынау, Таза ақыл-ой шеңберіндегі дін және т.б.
Әдетте, Кантты сыни кезеңге дейінгі және сыни кезеңнен кейінгі деп
екіге бөліп қарайды.
Сыни кезеңге дейінгі Канттың күн жүйесінің аса зор газ тектес
тұмандықтан пайда болғандығы туралы идеясы тек астрономияға ғана қосқан
үлесі емес, жалпы дүниетанымдық методологиялық маңызы бар жаңалық болды.
Біріншіден, қозғалыс – материяның өзіне тән тартылыс және серпіліс сияқты
қарама-қарсы күштердің арқасында, ешқандай да сыртқы күштің әсерінсіз пайда
болған құбылыс. Қозғалыс пен тыныштықты салыстырмалы түрде түсінуге болады.
Екіншіден, осы күштердің әсерінен әр түрлі әлемдер жүйесі қалыптасып,
күйреп, одан шашыраған бөлшектерденқайтадан жаңа денелер пайда болыпжатады.
Сөйтіп, әлем ылғи даму үстінде болады. өзіне кішігірім жүйелерді
бағындырған үлкен жүйе, өзінен де ауқымды басқа жүйеге кіреді, сөйтіп
шексіз кете береді. Демек, әлемдегі денелер жүйесі өзара әмбебаптық
байланыста болады. Сыни кезеңдегі Канттың пікірінше, философияның болмыс,
әдептілік және дін туралы мәселелерінқарастырмастан бұрын, адамның танып-
білу мүмкіндігінің шекарасын белгілеп алуымыз керек.
Таным процесі күнделікті тәжрибеден, сезімдік түйсінуденбасталады.
Бірақ олар бізге Өзіндік заттар туралы емес, олардың көріністері туралы
деректер береді. Мысалы, қазір қар жауып тұр. Осы секілді деректерде ылғи
да кездейсоқтық элементі басым болады да, бізге ьолық білім берілмейді.
Мұндай білімудер жекелеген тәжрибеге сүйенгендіктен, апостериорлы бағытта
болады. Ал шынайы әмбебаптық және қажетті білімдер осындай фактілерге
негізделе алмайды. Олай болса, шынайы білім тәжрибеге қатысы жоқ, әуел
бастан-ақ санасында априорлы (тәжрибеге дейінгі) қалыптасқан сезім мен ақыл-
ойдың түрлеріне байланысты болуы керек. Сезімдік түйсінудің априорлық
сыртқы түрі – кеңістік пен ішкі түрі – уақыт түйсіктің көп түрлі
материяларын реттеп отырса, ақыл-ойдың априорлы түрлі категориялары
реттелген материяларды заңдылықтар жүйесіне келтіреді. Олай болса, танып-
білген субъект заттарды зерттегенде дайын туа біткен идеяны
пайдаланбайды, керісінші, ол тек танымдық құралдарды ғана пайдаланады.
Жалпы алғанда, таным процесі Канттыңпікірінше үш сатыдан өтеді. Олар:
сезімдік түйсіну, сараптаушы парасат және таза ақыл-ой.
Сезімдік түйсіну сатысында біздің дене мүшелерімізге өзіндік
заттардың көріністері әсер етеді де, осы деректер негізінде түйсіктердің
бей-берекет жиынтығы пайда болады. Олар сезімдік түсінудің априорлы түрлері
– кеңістік пен уақыттың арқасында белгілі бір жүйеге келіп реттеледі.
Танымның келесі сараптаушы парасат сатысында – априорлы категориялар
себептілік, сапа, сан, қажеттілік, т.б. арқасында жаңа ғана реттелген
түсініктер жиынтығы қорытындыланып, тұжырымдалып, өзіне тиесілі заңдылыққа
бағынып, жаңа білім пайда болады.
Кант таным процесінің осы екі сатысының негізінде алынған
трансцендентальдық білім деп атайды. Трансцендентальдық таным дегеніміз
таным процесінің заттың өзіне емес, априорлы танып-білу мүмкіндігінің
осызатты қандай деңгейге дейін біле алатындығы.
Танымның үшінші сатысы – трансценденттік танымда – таза ақыл-ой
заттардың көрініс әлемімен шектеліп қалмай, олардың ар жағында не бар
екенін білуге, басқаша айтқанда өзіндік заттардың табиғатын, мәнін
түсінуге ұмтылады да, шешілмес қайшылықтарға тап болады. Айталық, рух өле
ме, өлмей ме, әлем қалай пайда болды, құдай бар ма, жоқ па, т.б. Осы сияқты
сұрақтар антиномияларға толы. Осы мәселелерді көтеріп, оған жауап беріп
жүрген схоластикалық, антологиялық, рационалистік, діни, т.б. ілімдер
жалған ғылымға жатпайды. Себебі, бұл аталған идеялардың не дұрыс, не теріс
екендігін теория жолымен дәлелдеу мүмкін емес, олай болса өзіндік
заттарға тән оныңішкі заңдылығын, мәнін біз танып біле алмаймыз.
Керісінше, таза ақыл-ой адамның ерік-жігерін, практикалық іс-әрекетін
айқындауға мүмкіндік береді. Айталық, адам жеке тұлға ретінде табиғат
заңдылықтарынан төмен тұрғандықтан сыртқы әлемнің әсерінен шыға алмайды,
сол себепті ол ерікті де емес, ал даралық қасиеттердің ерекшеліктеріне,
өзін ылғи да танып-білуге ұмтылу қабілетіне қарасақ, ол - өзінің
практикалық ақыл-ойына сүйеніп, ерікті іс-әрекет жасайды. Бұл жағдайда адам
барша жұртқа бірдей әдептілік заңы - әдептілік императивін басшылыққа
алады. Әдептілік императиві бойынша игіліктерге, бақытқа жетуге ұмтылу
немесе сүйіспеншілік, жақсы көру сияқты қылықтар адамның іс-әрекетін әдепті
қылмайды, керісінше қоғамда қалыптасқан әдептілік заңдарын сыйлап, өз
міндетіңді өтесең, сол өнегелі іс болып саналады.мұндай этикалық
міндеттілік адамдарға теория жүзінде емес, практика жүзінде әдептілік
бостандығы тұрғысынан іс-әрекет жасауға сенім туғызады. Сөйтіп, адамның ар-
ождан өлшемдері адамгершіліктің ең жоғары қағидасы - әдептілік
императивінің талаптарына сай келеді.
Әдептілік діни жатсынуға тәуелді емес, себебі ол - өз заңына сүйеніп,
өзінше өмір сүреді. Ал, дін – Құдайды ең жоғары идеал, немесе Құдай
алдындағы парыз ретінде түсінетін біздің барлық міндеттілігіміздің
жиынтығы. Осыдан келіп Кант Құдайға жағамыз деп сақтап жүрген діни
институттардың тіпті де қажеті жоқ, тек әдептілік императиві негізінде
тақуалы өмір сүрсең болғаны деген тұжырым жасайды.
Канттың бірбеткей міндеттілік этикасының кейбір пікірлері ХІХ және ХХ
ғасырлар философиясының дамуына зор әсер етті. Ал ХІХ ғасырдың ортасынан
бастап Францияда, Германияда Кант ілімін жаңғыртып, дамытқан ілімдер пайда
болды.

Иоганн Готлиб Фихте (1762 – 1814)
Фихте философиялық ілімдер ғылымдар теориясы ретінде қандай да болмасын
білімнің негізін көрсетулері керек деген пікірді өз ілімінің басты қағидасы
етіп алған ойшыл. Негізгі еңбектері: Ғылым туралы ілім, Адамның
міндеті, т.б.
Фихте өзіндік затты танып білуге болмайды деген пікірді мойындамайды
және оны сынға алады. Оның пікірінше, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.