Банктердің экономикалық ролі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Несие банк жүйесі

Несие – бұл ақша не тауар түрінде қайтарылатын және пайыздық төлемі
төленетін несие.

Несие жүйесі – несие беру нысандары мен тәсілдерінің несиелік қатынастар
жиынтығы. Несие жүйесінің негізгі звенолары мыналар:
мемлекеттік орталық банк;
коммерциялық банктер;
маманданған несие-қаржы институттары.

Банк (итальян тілінде – орындық) – уақытша бос тұрған еркін ақшаны
пайыздық өсіммен төлеуге қарызға (кредит) беру үшін жинақтайтын ерекше
экономикалық институт.

Банктердің экономикалық ролі – ақшалай капитал жинақталып жатқан экономика
саласынан оны алып, пайдаланып жатқан экономика саласына беруді қамтамасыз
ету.

Банк кірісі – (маржа) – несиелер мен салым ақшалар бойынша пайыз мөлшері
арасындағы айырма.
Міндетті резервтер (RR) - әр коммерциялық банк елдің орталық банкінде тиіс
салым ақша сомасының бөлігі. Банктің міндетті резерв көлемі заң бойынша
белгіленген резерв сақтау нормасына (әдетте 10%-дан 20%-ға дейін)
байланысты. Бұл резервтер коммерциялық банктердің несие беріп, қарыздарын
қайтару қабілеттілігіне бақылау жасауға арналған.
Артық резервтер – банктің несиеге беруге арналған, міндетті резервтен
артық барлық басқа қаржысы. Банк несие бере отырып, жаңа депозитті ақшалай
жасайды. Бір банктегі несие (А), одан соң, мәміле жасалғаннан кейін бұл
ақшалар басқа банкіде (Б) болады, ал бұл банк олардың бір бөлігін өз
клиентіне бере алады, т.с.с. осылайша тізбектеліп кете береді.
Ең бірінші салынған соманың көбейген көлемі банктік немесе ақшалай
мультипликатор деп аталады.

Міндетті резервтер нормасы аз болған сайын барлық коммерциялық банктер
берген несиелердің және инвестициялардың жинақ көлемі көбейе түседі.
Сонымен, артық резервтер бірінен кейін бірі орындалатын операциялар
тізбегін тудырады, нәтижесінде мультипликатор тиімділігі артады, яғни несие
беру көлемі бірнеше есе көбейеді. Сондықтан елдегі ақша көлемінің өсуі
артық резервтер сомасына ғана емес, ақша мультипликаторының көлеміне де
байланысты, ал ол міндетті резервтер нормасына қарама-қарсы.
Несие-ақша саясатын пайдалана отырып, мемлекет инфляция мен
жұмыссыздықтың төменгі дәрежесі тән экономиканы құруға ұмтылады. Бұл
міндетті орындау үшін ол ақша ұсынысына бақылау орнатуы керек. Ақша
айналымын реттеу үшін монетарлық реттеудің классикалық құралдары – ашық
рыноктағы операциялар, міндетті резервтер мен есеп мөлшері нормасының
өзгеруі пайдаланылады.
Ақша ұсынысының көлемін реттей отырып, орталық банк экономика дамуына
белсенді түрде ықпал ете алады. Макроэкономикалық тепе-теңдіктің кейнсиан
үлгісі бойынша ақша ұсынысының жалпы ұлттық өнім дамуына ықпалы ең ақырында
пайыздық мөлшер арқылы жүзеге асады, оның нақты көлемі несие-ақша
саясатымен анықталады. Ең бірінші кезекте инвестициялық шығындарға ықпал
ете отырып, пайыздық мөлшер жиынтық сұранаыс көлемін, содан кейін жалпы
ұлттық өнімнің тепе-теңдік көлемін өзгертеді. Кейнсиан түсініктемесі
бойынша несие саясаты құлдырау кезеңінде – арзан ақшаға, ал экономикалық
конъюнктура көтерілген кезеңде қымбат ақшаға бағытталуы керек.

Ашық рынок операциялары – бұл орталық банктің мемлекеттің бағалы
қағаздарын сатып алуы және сатуы. Бұл ақша ұсынысын бақылаудың ең икемді
әдісі, ақша массасының экспансивті (сатып алу) немесе рестрикциялық (сату)
саясатын жүргізу үшін қолданылады.
Резервтер нормасының өзгеруі – ақша несиені реттеудің ең мықты құралы. Ол
резервтер нормасының өзгеруімен анықталады, мұны коммерциялық банктер
орталық банк шотында ұстауы керек. Несиелік ақша массасын тез қысқарту
немесе көбейту құралы ретінде қолданылады.
Есептік мөлшерлеменің өзгеруі – ақша несие айналымын тікелей реттеу
құралы. Есептік мөлшерлеме – пайыз мөлшерлемесі, оны мен орталық банк
коммерциялық банктерге несиелер береді. Есептік мөлшерлеменің өзгеруімен
анықталады. Несие белсенділігін басқару үшін қолданылады.

Мемлекеттік банк – екінші деңгейлі банк, ол ерекше заңды актінің немесе
оның жарғылық қорының бірден-бір иесі болып табылатын Қазақстан
Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде құрылған. Мемлекеттік банк өз
қызметін көрсетілген актілерге сәйкес банк қызметі жөніндегі арнайы заңды
және нормативті актілерде қарастырылған ерекшеліктерді ескере отырып жүзеге
асырады.
Депозаттик банк – басқа банк операцияларын қабылдау және жүзеге асыру
құқығы бар екінші деңгейдегі банк.

Инвестициялық банк – негізгі қызметі тікелей және портфельді
инвестицияларды жүзеге асыру болып табылатын екінші деңгейдегі банк.
Мемлекетаралық банк – халықаралық шарт негізінде құрылған және жұмыс
істейтін банк, оның жарғылық қорының иелері Қазақстан Республикасының
Үкіметі және шартқа қол қойған мемлекеттер үкіметтері.
Қазақстан территориясында 2001 жылдың басында тіркелген екінші деңгейдегі
47 банк болды. ҚР ұлттық банкінің мәліметтері бойынша, 2001 жылғы 1
желтоқсанда екінші деңгейдегі банктердің экономика саласына несие салымы
459,5 млрд теңгені құрады. Олардың тұрақты өсуі байқалады. Несие салымның
жалпы көлемінде орташа және ұзақ мерзімді несие үлесі – 51,6 %, шетел
валютасындағы несие үлесі 71 % құрады. 2001 жылғы 1 желтоқсанда банк
жүйесіндегі депозиттер көлемі 405,2 млрд теңгені құрады, бұл 2000 жылғы 1
желтоқсандағыдан 41,2 % артық, оның ішінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.