Оқытуды ұйымдастыру формасы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Оқытуды ұйымдастыру формасы - оқыту процесінің міндеттерін іске асырудағы
мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерінің сыртқы көрінісі. Ұйымдастыру
формасында оқытудың мақсаты, мазмұны мен одістері бірыңғай жүзеге асады.
Қоғамның даму тарихында жас ұрпақты оқыту-дың ұйымдастыру тәсілдері де
озгеріп тұрады. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың тарихында, оның негізінен үш
түрлі формасы қалыптасқан: жеке-дара, топтық және сынып-сабақтық жүйе.
Жекелеп оқыту жүйесі көне және орта ғасырларда пайдаланылды. Мұғалім
жеке оқушының орындаған жаттығу жұмыстарын тексеріп, мәтінді оқытып
тыңдайтын, қалай оқу керектігін көрсететін, үй тапсыр-маларын орындау
амалдарын түсіндіретін, музыкалық құралдармен пайдалануды үйрететін. Дене
шынықтыру тәрбиесінен жарыс және бәсеке жұмыстарын ұйымдастыратын, жеке не
бірнеше оқушымен әңгіме жүргізу әдістерін де қолданатын.
Бұрын қазақ еліндегі молдалардың балаларды оқытуы да осы орта ғасырлық
оқу жүйесіне өте ұқсас еді. Әр жастағы балалар молданың алдында жүгініп
отырып, әр кітаптан оқыған.
Жаңа дәуірде Англияда оқытудың белл-ланкастер жүйесі тарады. Сатылы
немесе өзара оқыту түрінің ерекшелігі: бір оқу жылында жас шамалары,
білім дәрежелері әртүрлі, құрамы тұрақты емес оқушыларды жылдың қай
мезгілінде болмасын оқуға қабылдап отырған. 200-300 немесе 600-ден астам
оқушыны мұғалім сатылап оқытуды ұйымдастырған, түске дейін ересектерді
оқытса, түстен кейін олар өз кезегінде жасы кіші оқушыларға өздерінің
мұғалімнен алған білімдерін үйретіп отырған.
Америка Құрама Штаттарында XX ғ. басында дальтон-жоспар оқу формасы
тұңғыш рет қолданылды. Бұл жүйенің ерекшелігі, оқу жеке дара, әрбір
оқушының өз күшімен, белгілі бір бағдарламаларды бөлшектеп оқытуды ұсынды.
Мұндай оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің басшылық рөлі темен болды.
Кеңсс мектебінің алғашқы жылдарында оқу ісінде балалардың бірлесіп
атқаратын жұмысы ретінде бригадалық-зертханалық әдіс жүйесі ұсынылды. Бұл
әдіс бойынша, оқу сыныптары 3-4 топқа бөлнді. Әр топты басқаратын
бригадирлер (жақсы оқитындары және ұйымдастыруға қабілетті балалар)
белгіленді. Бригадирлер өз тобындағы оқушылардың орындаған тапсырмаларын
жинақтап, мұғалімге бригада атынан жауап берді. Бригадирдің жауабына қарай,
бригадаға оқушылар білімінің бағасы қойылды. Мұндай жағдайда оқушының жеке
басының ерекшелігімен санасушылық болмады. Мұғалім тек консультант есебінде
ғана жұмыс атқарды.
Оқытудың кең таралған сынып - сабақ жүйесінің негізін қалаған Ян Амос
Каменский болды. Ол өзінен бұрын өткен және ағымдағы педагогикалық
тәжірибелерді зерттеп, оқу ісін жүйелі ұйымдастыруды ұсынды.
1. Оқушыларды сыныпқа жас шамалары мен таным қабілеттері бойынша
топтастыру.
2. Сыныптағы оқушылар құрамының әркезде тұрақты болуы.
3. Жеке пәндерді тұрақты оқу кестелері арқылы алма кезек
оқыту.
4. Оқытуды оқу жоспарына, оқу бағдарламалары және
оқулықтарға негіздеу.
5. Оқытуды жылдың тұрақты бір мезгілінде бастап, аяқтау.
6. Оқытуды ұйымдастыру тек мұғалімнің басшылығымен жүргізілуі.
Қорыта айтқаңда, мұғалім бір мезгілде жас шамалары бірдей, құрамы
әркезде тұрақты оқушылар тобымен жұмыс істейді.
Неміс педагогы И. Ф. Гербарт сабақтың негізгі төрт кезеңін ұсыңцы.
Мұғалімнің оқу материалын мазмұндау кезеңі, жаңа материалды өткен
материалмен байланыстыру кезеңі, сабақты жаттығу әдісімен жүргізу кезеңі
және қысқаша қорытыңды жасау кезеңі.
Сынып-сабақ формасы оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы
ретінде күні бүгінге дейін өзінің маңызын жойған жоқ. Себебі, ол ең алдымен
мұғалімге оқытатын пәннің мазмұнын жүйелі түрде баяндауына мүмкіндік
береді. Сондай-ақ, сабақ баланың оқу әрекетінің сыныптан тыс және үйдегі
түрлеріне де бағыт-бағдар беріп, жетекшілік рөлін атқарады.
Сабақ - оқыту жұмысын ұйымдастырудың басты формасы болғандықтан, ендігі
жерде оның атқаратын қызметі мен оқыту процесінде алатын орны ерекше болды.
Сабақта оқушыларға білім берумен қатар, олардың рухани-адамгершілік
қасиеттері мен ақыл-ой қабілеттерін дамыту мақсаттары көзделеді. Сабақ -
күрделі психологиялық және дидактикалық процесс, оңда оқушылармен
педагогикалық қарым-қатынас жасау және тәрбиелеу міңдеттері іске асырылады.

2. Сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар жүйесі
1. Сабақтың мақсаты айқын, мазмұны, жоспары және
оның құрылымы алдын-ала белгілі болуы тиіс.
2. Сабақ оқыту принциптерінің ережелері мен талаптарына сәйкес болуы қажеті
3. Сабақтың ғылыми мазмұны оқушылардың жас және дара ерекшеліктеріне сай
ұғынымды, түсінікті болуы керек. Соңдай-ақ сабақта оқушылардың бойында
біліктер мен дағдыларды қалыптастыру міңдеті жүзеге асырылуы тиіс.
4. Сабақтың мазмұны оқытатын пәннің бағдарламасына сәйкес болуы және әрбір
сабақ басқа сабақтар жүйесінің буыны болуы міндетті нәрсе.
5-. Сабақта оқушылардың білімге ынтасы мен қызығуын арттыру үшін сабақтың
құрылымы мен әдістерін түрлендіріп, көрнекі және техникалық құралдарды,
түрлі ойындарды тиімді қолдану керек. Баланың ынтасын арттыру үшін
оқытылатын нәрседе бір жаңалық болуы керек- деп Ж. Аймауытов жайдан-жай
айтпағанын ескеру керек.
6. Сабақта оқушылардың белсенділігін арттыру үшін
проблемалық ситуациялар туғызып, проблемалық.
міңдеттер мен тапсырмаларды орындауға басшылық ету
қажет.
Сабақтың сапасын жақсарту үшін мұғалім оқушылар-мен қарым-қатынас жасау
шеберлігін арттырып отыруы керек. Педагогикалық қарым-қатынас мұғалімге
оқушылармен рухани байланыс жасауға мүмкіндік береді. Білім арқылы қарым-
қатынас жасау және қарым-қатынас арқылы білім алу керек деген қағиданы іске
асыру пайдалы.
Сабақта оқушыларға білім берумен қатар оларды өздігінен білім алудың әдіс-
тәсілдеріне үйрету міңдет.
Сабақ оқытудың білім беру, тәрбиелеу және дамыту қызметін біртұтастық
принципке сай жүргізуі тиіс.
10. Сабақтың дидактикалық құрылымы немесе кезеңдері
бірізділікте, бір-бірімен өзара байланыста, бірін-бірі
толықтырып тұрулары қажет.
11. Сабаққа дайындалу және оны өткізу барысында
мұғалімнің сыныптағы, мектептегі нақтылы жағдайды
(оқу кабинетінің жабдықталуы, оқу-техникалық, көрнекі-
лік құралдарының нақты қолда болуы, тұрғылықты жер-
дегі табиғат, өндіріс ресурстарын пайдалану т.с.с) ескеріп
отыруы шарт.

10. Сабақта оқушылардың жеке дара, топтың және ұжымдық танымдық іс-
әрекеттері
Мұғалім сабақты пысықтау, бекіту және соған орай оқушылармен
практикалық жұмыстарды орыңдау барысында олардың белсеңділігін оятуы тиіс.
Әсіресе, оқушылардың қабілетімен қатаң санасып отыруы керек. Сондьықтан,
олармен жеке дара немесе топтық және ұжымдық әрі фронталдық жұмыс түрлерін
ұйымдастырады.
Оқыту процесі — мұғалімнің бір мезгілде барлық оқушыларды бірыңғай
оқытуы болғанымен де, негізінен ол оқушьшың жеке дара жұмысының түрі.
Себебі, әрбір оқушы оны өзінің шама-шарқысы, дайындық жағдайына байланысты
өзінше қабылдап, меңгереді.
Соған орай жеке дара жұмыс әр оқушының өз бетімен жұмыс істеуге,
білімді саналықпен ұғынуға дағдыландырады, оларды қоршаған ортадағы
құбылыстардың зандылықтарын оқып білуге ықыласын тудырады, ойлау
белсенділігін арттырады.
Оқушылардың жеке дара жұмыс түрлеріне:
1. Оқулықпен жұмыс істеу.
2. Практикалық жұмысы: ауызша, жазбаша жұмыстары (есеп шығару, шығарма
жазу, диалог құру т.б.).
3. Мұғалімнің тапсырмасы бойынша әр түрлі лабораториялық тәжірибелерді
орындау.
Жеке дара жұмыс оқушыларды өз бетімен білім алуға ынталандырады,
тәртібін күшейтіп, оқуға ықыласын арттырады. Сабақта оқушылардың оқу-таным
әрекетін ұйымдастыруда жеке-дара жұмыс түрінен басқа олардың топтьгқ және
ұжым болып жұмыс істеуінің маңызы ерекше.
Оқушьшардың топтық, танымдық жұмыстары сабақ барысында оқу міндеттерін
шешуде, өзара көмекке негізделген екі, төрт, алты т.с.с оқушылар тобының
белгілі бір жұмыс көлемін атқаруын көздейді.
Жұмыстың бұл түрі негізінен екі бағытта іске асады: біркелкі немесе
бірыңғай (однородный) және бірнеше бөлшекке бөлу (диференция) жағдайында
ұйымдастыру.
Оқушылардың бірыңғай, біркелкі оқу жұмыстары мұғалімнің барлығына ортақ
бірыңғай тапсырмасын шағын топтарға бөліп өзара әрекеттесу жағдайында
орындауы жатқызылады.
Ал бөлшекке бөліп оқыту — бір мезгілде бірнеше тапсырманы әр түрлі
тәсілдермен оқушылардың бірнеше тобы арқылы орындалуы қарастырылады.
Жұмыстың Бұл түрі топ ішіңде оқушылардың тапсырманың мақсатын,
мазмұнын, оны орындау тәсілдерін бір-бірімен өзара ақылдасып шешуі, оның
нәтижесін талдауы, бағалауымен ерекшелінеді. Оқушылардың осын-дай өзара
бірлесіп атқаратын оқу-танымдық жұмыстары олардың жеке дара жұмыстарына
қарағаңда әлдеқандай жемісті болып келеді. Әрі уақытты аз және тиімді
пайдалануға мүмкіндік туғызады.
Сонымен қатар бір сыныптағы оқушылардың оқу міндеттерін топ болып
шешуде өзара әрекеттесуі немесе жарысы олардың ортақ іске деген
жауапкершілік сезімін тудырады.
Мұндай жұмыс барысында оқушылардың өз тобының нәтижесіне өзара
әсерленуінің (переживание) маңызы ерекше.
Мұғалімнің топтық жұмысты нәтижелі ұйымдастыру шартына:
1. оқушьшарды өздігінен жұмыс істеуге үйрету;
2. жолдастарымен ақылдасуға үйрету;
3. оқушылардың жекелеген топтарына оқу тапсырмалары жүйесінің нақты болуы;
4. тапсырмаларды оқушылардың жекелеген топтарына үлестіру іскерлігінің
болуы т.б.
Оқытуды осындай тәртіппен ұйымдастыру оқушылардың тәрбиесіне, атап
айтқанда өздігінен білім алу белсенділігін, олардың өзара тату-тәтті
ұжымдық қарым- қатынасын, жауапкершілігін, әсерленушілдігін (күйінішін,
сүйінішін) т.б. әлеуметтік қасиеттерін қалыптастырады.
Оқушылардың ұжымдық жұмысы дегеніміз — ортақ мақсатты көздейтін жұмыс.
Алайда, бұл ортақ мақсатқа жету жолыңда оқу әрекетінде белгілі бір өте
күрделі еңбек бөлінісіне жол беріледі. Оған сыныптағы оқушылардың жеке-дара
және топтық жұмыстарының элементтері кіреді.
Сондықтан ұжымдық жұмыстың ерекшелігі, өз бетімен істейтін дара жұмысқа
бөгет болмайды, керісінше әрбір оқушыға өзінің аддына қойылған міндеттерін
жақсы ұғынуға көмектеседі.
Фронталдық жұмыс. ерекшелігі — бір сыныптағы барлық оқушылардың бір
бағытта бәріне ортақ бірыңғай тапсырманы мұғалім басшылығымен біркелкі
жағдайда орындауы.

11. Мұгалімнің сабаққа дайындалу жұмыстары. Тақырыптық және жеке
сабақтардың жоспары
Мектептің аса жауапты міндеті — оқушыларды ғылым негіздерімен терең
және берік қаруландыру, табанды және жемісті білім алуға оқушылардың
ынтасын арттыру, оларды өздерінің алған білімдерін практикада қолдана
білуге үйрету және дағдыландыру болса, осы орайда мұғалімнің
жауапкершілігі, оның сабақтар жүйесіне даярлануы оқу жұмысын ұйымдастыру
үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.