Оқушылардың шығармашылық ойлауы дамуының психологиялық- педагогикалық негіздері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Мазнұны

Кіріспе

Тарау 1. Оқушылардың шығармашылық ойлауы дамуының психологиялық- педагогикалық негіздері.

Шығармашылық ойлау туралы түсінік.
Кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауының қалыптасу шарттары.
Оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытуда мәселелік оқытудың мүмкіндіктері.

Тарау 2. Мәселелік жағдаеттарды математика сабақтарында экспериментт жүзінде қолдану және кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауын дамытуда олардың ықпалы.

2. 1. Кіші мектеп оқушыларының шығармашылы ойлауының даму деңгейін Е. Б. Торренс тестік қолдану арқылы анқтау.

2. 2. оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту мақсатында математика пәндерінде мәселелік жағдаяттарды қолдану ерекшеліктері.

2. 3. Педагогикалық зерттеудің нәтижелерін өңдеу.

Қорытынды.

Кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауын қалыптастыру процессін жетілдіруге бағытталған тәжірибелік ұсыныстар.

Әдебиеттер тізімі.

Қосымшалар.

Кіріспе.

Қазіргі таңда «тұлғаға бағытталған» білімнің құнды негізгі ретінде бала орын алады және де өзекті мақсат ртінде еркін, рухани, шығармашыл, адамгершіл тұлғаны- яғни мәдениет адамын қарастрады. Тұлғаның бойындағы басты мәселе-болашаққа ұмтылыс, өз мүмкіндіктерін еркін жетілдіре білу, өз-өзіне сенімділігін арттыру және идеалды «Мен құрамына қол жеткізу мүмкіндіктері».

Жаңа әлеуметтік мәдени ортада гуманистік парадигма психологиялық-педагогикалық ойлаудың басты идеясы болып табылады. Ол үшін тұлға бұл адамға ғана тән өзін-өзі өзектендіре білу мүмкіндігін болжайтын бірден-бір құнды жүйе. Адамның шығармашылық бостандығын мойындау қоғамның басты байлығы. Ал тұлға болса табылады да, өзінің ерік күші, қиялы, шығармашылығы мен бірбеткейлігінің арқасында өзін-өзі ұйымдастырудың әлсіз механизмдерін қолдап отырады.

Адамгершіліктік жеке тұлғаға бағытталған құралдар жүйесінің басты құндылығы шығармашылық-адамды мәдениетте дамыту тәсілі ретінде орын алады. Оқыту мен тәрбиелеудің шығармашылық бағыты тұлғаның бағытталған білімді адам өмір, мәдениет және тарих субъектісі ретінде қажеттіліктерін қанағаттандыру мен дамыту процесі негізінде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда шығармашылыққа және шығармашыл индивидтары әлеуметтік түрде қажеттілік өте басым. Оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту қазіргі мектептердің маңызды міндеттерінің бірі. Өзін-өзі ұйымдастыруға ұмтылыс-бұл адамның барлық формасында да көрінетін бағыттаушы бастау болып табылады.

Шетел психологтары мен педагогтары; Дж. Гилорордтың, Е. П. Тарранстың, Л. Терменнің, Р. Стернбергтің, М. Воллахтың, сонымен қатар отандық психологтар мен педагогтар: В. Л. Данилованың, П. Я. Галькериннің, З. И. Кальмыкованың, Д. Б. Боголвленскийдін, Я. А. Пономаревтің, В. Н. Пушкиннің, В. Д. Шадриковтың, В. И. Дружининнің, Н. В. Хозратованың шығармашылық ойлауға байланысты пікірлері теория жүзінде негізделді, ал бұл қасиетті жетілдіру мақсатындағы еңбектер даму үстінде. Шығармашылық іс-әрекеттің механизмдері мен табиғатын анықтауға көп көңіл бөлінуде.

Мақсатты түрде шығармашылықты дамтуға бағытталған зерттеулер жүргізуші психологтар мен педагогтар, шығармашылық ойлаудың қалыптасуына ықпал етуші негізгі шарттарды бөліп қарастырады:

-білімді жекелендіру;

- Зерттеушілікке оқыту;

- мәселелік

Диплом жұмысы арқылы шығармашылық ойлауды дамытуда мәселелік жағдаяттарды қолданудың үлкен мүмкіндіктері бар екендігін дәлелдегіміз келеді.

Математика мүлдем саннан емес, мәселеден, жұмбақтан басталады. Кіші мектеп оқушысының шығармашылық ойлауы даму үшін, оның таң қалу мен қызығушылығы пайда болу қажет, және де адамзаттың танымдық жолын қайталауы мен бекіту қажеттілікті бар ынтасымен қанағаттандыруды қажет. Тек қана қиындықтарды жеңе отырып, мәселені шеше отырып, бала шығармашылық әлеміне ене оларды.

Мәселелік оқыту теориясы мен технологиясы төңірегіндегі сұрақтарды шешумен А. В. Бруменский, А. М. Матюшкин, И. Я. Лернер, М. И. Махмутов, В. Оконь, Т. В. Кудрявцев т. б. айналысты.

Бірақ не себепті шығармашылық ойлауды дамытуды мәселелік оқытуды қолдану таңдалды мәселелік оқытуды қолдану таңдалды. Математика сабақтарында мәселелік жағдаяттарды қолданудың қандай мүмкіндіктері бар?

Осындай сұрақтардың барлығына осы дипломдық жұмыста жауаптар берімді. Осыған байланысты төмендегілер жіктемді.

Зерттеу мақсаты: шығармашылық ойлаудың даму деңгейін арттыруға бағытталған әртүрлі мәселелік дәрежедегі тапсырмалар жүйесін жасап шығару.

Зерттеу нысаны: математика сабақтарында оқушылардың шығармашылық ойлауының дамуы.

Зерттеу пәні: бастауыш мектепте математика сабақтарында оқушылардың шығармашылық ойлауын дамыту құралы ретінде мәселелік жағдаяттарды қолдану.

Болжам: кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауының даму деңгейі математика сабақтарында әр түрлі дәрежедегі мәселелерге қатысты тапсырмалар жүйесін қолдану барысында артып отырады.

Міндеттері:

1) зерттеу мәселесіне байланысты психологиялық- педагогикалық әдебиеттерді талдау;

2) мәселелік оқытудың мәнін және кіші мектеп оқушыларының шығармаылық ойлауын дамытудағы маңызын анықтай білу;

3) бастауыш мектептің математика сабақтарында мәселелік оқытуды жүзеге асыруерекшеліктерін талдау;

4) оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытуда мәселелік оқытудың ықпалын анықтау;

5) математика сабақтарында кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауын жетілдіруге бағытталған іс-шаралар жүйесін құрастыру.

Әдістер: психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді теориялық тұрғыда талдау, тестілеу, эксперимент (анықтаушы қалыптастырушы), нәтижелерді өңдеудің статистикалық- математикалық әдісі.

Практикалық маңыздығы: зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы шығармашылық ойлауының даму деңгейі әртүрлі оқушыларда қандай да бір тапсырманың мәселелік дәрежесі әртүрлі болып келетін карточкалар жүйесін құрастыра білуде жүзеге асады.

Сонымен қатар математика пәні бойынша сыныптан тыс сабақтардың тақырыптық жоспары мен «100 санына дейін қосу мен адайту амалдары» тақырыбында 2 сыныпқа (1тоқсан) факультатив сабақтарының қысқартылған конспектісін жасауды да қарастырады.

Зерттеу базасы: № орта мектеп, 2 «в» сыныбы

Жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындымен, 67 әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

Тарау 1. Оқушылардың шығармашылық ойлауы дамуының психологиялық-педагогикалық негіздері.

Шығармашылық ойлау туралы түсінік.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттеріне сүйене отырып, біз әртүрлі авторлардың шығармашылық ойлауға қатысты ұсынған пікірлері мен көзқарастарын қарастырамыз. Сонымен қатар педагогикалық эксперимент барысында негізге алынатын теориялық тұжырымдарды да анықтай аламыз.

Шетел психологиясында шығармашылық ойлауды көбінесе «креативтік» терминімен байланыстырады. XX ғасырдың 60-шы жылдары ойлаудың осы түрін жекелеп қарастыруға интеллект пен мәселелік жағдаяттарды тиімді түрде шешудің арасында байланыстың жоқтығы түрткі боолды. Қорытынды пікірлер бойынша, соңғы мәселе берілген тапсырманы жылдан арғақпен әртүрлі дәрежеде қолдана білу қабілетіне байланысты болатындағы анықталды. Ойлаудың мұндай түрін (Дж. Гилфорд, Н. Марш, Ф. Хеддон, Л. Кронбаж, Е. П. Торренс) креативтілік деп атады және де оны интеллектіден дербес түрде зерттей бастады- қандай да бір жаңаны ашумен немесе жасаумен байланысты ойлау түрі ретінде қарастырды.

Креативтыік деңгейін анықтау үшін Дж. Гилфорд гипотетикалық интеллектуалды қабілеттердің 16 түрін жіктеді:

ой ұшқырлығы-уақыт бірлігінде пайда болатын пікірлердің саны;
түпнұсқалық-бірпікірден екіншісіне алмаса білу қабілеті;
түпнұсқалық-танымал көзқарастардан айырмашылығы бар ой пікірлер жасай білу қабілеті;
білімге құмарлық -қоршаған әлемдегі проблемаларға сезімталдық;
Болжам жасауға қабілеттілік;
Ирреалдылық-реакцияның стимулдан қисынды тәуелсіздігі;
Қиялшылдық-стимул мен раекция арасында қисынды байланыс болған жағдайда, жауаптың ақиқаттан толығымен алшақ болуы.
Проблемаларды шешуге қабілеттілік, яғни талдау мен жинақтауға қабілеттілік;
Нысаны қосымша бөлшектер қоса отырып жетілдіре білу қабілеті;
Тағы сол сияқты.

Е. П. Торрес креативтілікті сипаттайтын төрт негізгі көрсеткішті жіктейді:

-жеңілдік-мәтіндік тапсырмаларды орындау жылдамдығы;

-икемділік-жауаптар барысында нысаналардың бір тобынан екіншісіне алмасу саны;

-түпнұсқалық-берілген жауаптың біркелкі топқа ең төменгі жиілігі;

- тапсырманы орындау дәлдігі.

Шетел психологиясында креативтік деп аталатын ойлаудың ерекше түрі қазіргі таңда ағылшын-американдық ғалымдармен ауқымды түрде зерттелуде, дегенмен бұл қасиеттің мән-мағынасы толығымен анықтала қойған жоқ.

Отандық психология төңірегінде де адамның шығармашылық ойлауының мәселелері кең түрде қарастырылуда. Ол өнімді ойлау мәселесі ретінде қойылады. Психологтардың пайымдауынша, кез-келген ойлау процессінде продуктивті және репродуктивті компоненттер көздеді. Шығармашылық ойлаудың мән-мағынасын олуға, шығармашылық іс-әрекеттің механизмдері мен шығармашылық ойлаудың табиғатын анықтауға көп көңіл бөлініде.

И. Я. Лернер шығармашылық ойлауды оның нәтижесіне қарай сипаттайды. Оқушылар шығармашылық барысында өздерінің жекелігін көрсете отырып, субъективті жаңаны жасайды.

Д. Б. Богоявленскаяның пікірі бойынша, шығармашылық дегеніміз-қойылған мәселенің арғы жоғындағыныбілуге ұмтылыстан көрінетін, жайдайлық ынталандырылмаған белсенділік болып табылады.

Н. Дружинник бойынша, шығармашылық ойлау -бұл білімдерді жетілдірумен байланысты ойлау түрі (мұнда қиялды елестетуді, болжамдардың жасалуын келтіреді) .

Я. А. Пономарев бойынша шығармашылық ойлаудың мәні интеллектуалды белсенділік пен және өз іс-әрекетінің қосымша өнімдеріне сезімталдылықпен байланыстырады.

Я. А. Пономарев, В. Н. Дружинин, В. Н. Пушкин және тағы да басқа отандық психологтар ойлаудың басты қасиеті ретінде мақсат (ниет, бағдарламалар) пен нәтиженің сәйкес келмеуін қарастырады. Шығармашылық ойлау жүзеге асыру барысында пайда болады және шығармашылық нәтижесі болып табылатын «қосымша өнімнің» туындауымен байланысты.

Шығармашылық актінің қасиеттерін көрсете отырып, барлық зерттеушілер оның бейсаналылығын, ерік пен ақылға бағынбайтындығын, сонымен қатар сана күйінің өзгеріштігін нақтылайды.

Шығармашылық ойлаудың екінші қасиеті-кездейсоқтық, сыртқы жағдайлық себептерден тәуелсіздігі болып табылады.

Осыған байланысты шығармашылық ойлаудың басты ерекшелігі индивидтің белсенділігін тудыратын психикадағы орындалу процесінің өзгешелігімен байланысты.

Екінші бір мәселе-өнімді шығармашылық ретінде бағалау. Мұнда әлеуметтік критерийлер күшіне енеді: жаңалық, мағыналылық, түпнұсқалық және тағы да басқа.

Шығармашылық ойлаумен екі тұлғалық сапа байланысыпр жатыр: ізденіс мативациясының жиілігі мен ойлау процвесінде пайда болатын қосымша құрыымдарға сезімталдық.

Ойлау әрекетінің өлшем бірлігі ретінде Я. А. Пономарев тапсырмаларды орындау барысында басымдылық көрсететеін деңгейлердің әртүрлілігін қарастыруды ұсынады.

И. Я Лернердің пайымдауынша, шығармашылық ойлаудың негізін келесі қасиеттер белгілейді: білімдер мен іскерліктерді жаңа жағдайға өз бетінше алмастыра білу; үйреншікті шарттарда жаңа мәселелерді көре білу; таныс нысананың жаңа қызметін көре білу; зерттелетін нысананың құрылымын көре білу; ізденіс барысында шешімге, бағытқа баламаны таңдай білу; шешім қабылдау тәсілдерін жаңа тәсілдерге ауыстыра білу және де қайталанбас шешім қабылдау тәсілін жасай білу іскерлігі.

Осы қасиеттерді меңгере келе, табиғи қасиеттер мен ынта-талапқа қатысты деңгейге дейін дамытуға болады. Дегенмен аталған қасиеттерге бір қабілет тән келеді - «олар ақпарат алмасу немесе әрекетті көрсету барысында меңгерілмейді, қандай да бір шығармашылық қасиеттердің көрінуін талап ететін мәжбүрлі іс-әрекетті орындаумен ғана белгілеуге болады».

Д. Б. Богоявленская (1983) шығармашылықтың өлшем бірлігін ұсынды да, оны «интеллектуалды бастама» деп атады. Ол ойлау процесі барысында көрінетін ақыл-ой қабілеттері мен тұлғаның мотивациялық құрылымының жиынтығы ретінде қарастырылады. Шығармашылық мінез-құлықтың заңдылықтарында басты орында мотивация, құндылықтар, тұлға қасиеттері алады. Негізгі қасиеттер қатарына: танымдық дарындылық, мәселелерге сезімталдық, белгісіз және күрделі жағдайларда тәуелсіздік.

В. А. Крутецкий математикада шығармашылық ойлау құрылымын келесі үлгіде ұсынады:

- математикалық материалды құрылым түрінде қабылдау және тапсырмалардың формальды құрылымдарын меңгере білу қабілеті;

- сандық және сапалық қатынастар барысында, сандық және таңбалық белгілер жүйесінде, қисынды ойлауға қабілеттілік, математикалық символдарға қабілеттілік;

- математикалық талқылауларды және сәйкес әрекеттер жүйесін жетілдруге қабілеттілік; қысқаша құрылымдар мен ойлау білуге қабілеттілік;

- математикалық іс-әрекеттерде ойлау процестерінің икемділігі;

- шешімнің анық, қарапайым, экономды және ұтымды болуына ұмтылу;

- ойлау процесінің бағытытлығын тез әрі еркін өзгертуге қабілеттілігі;

- математикалық ес (математикалық қатынастарға, типтік сипаттарға талқылау мен дәлелдеу схемаларын жалпылама есте сақтай білу, тапсырмаларды орындау әдістері мен оларға өту принциптерінде білу қабілеті) ;

- ақылдың математикалық бағыттылығы.

Сонымен қатар шығармашылық ойлауда В. А. Крутецкий «тән емес» компоненттерді жатқызады: уақытша сипат ретінде ойлау процесінің жылдамдығы; есептеулерге қабілеттілік; санды формулаларды есте сақтай білу; кеңістіктік қатынастарға қабілеттілік; абстрактілі математикалық қатынас пен тәуелділікті көрнекі түрде елестете білу қабілеті.

Шығармашылық ойлау құрылымы төмендегі формуладай беріледі: «математикалық дарындалық ақылдың математикалық қатынастар, сандық және таңбалық белгілер, төңірегінде жалпылама, терең және икемді түрде ойлау сипатымен анықталады».

Демек, отандық психологияда шығармашылық ойлауға қатысты зерттеулер теориялық түрде негізделеді, жекелік ерекшеліктер тек сандық жағынан ғана емес, сапалық жағынан да талданады. Бұл тақырыптағы зерттеулер саны әлі де аз кездеседі.

Сонымен, шығармашылық ойлау дегеніміз - жаңа субъективті білімдерді ашумен, жеке қайталанбас идеяларды жасай білумен байланысты ойлау әрекеті.

Шығармашылық ойлаудың осы зерттеуде негізге алынатын көрсеткіштері ретінде: ой ұшқырлығы, икемділіг және түп нұсқалығы алынады.

Ой ұшқырлығы құрамына екі компонент енеді: ойлаудың жеңілдігі, яғни мәтіндік тапсырмаларда ауысудың жылдамдығы мен тапсырманы орындау дәлдігі.

Ойлау процесінің икемділіг - бұл бір идеядан екіншісіне орын алмастыру. Қандай да бір тапсырманы шешуде бірнеше түрлі жолдарды таба білу қабілеті.

Түп нұсқалық - берілген жауаптың біркелкі топқа ең аз көлемдегі жиілігі.

Осы көрсеткіштерге Е. П. Торенстің вербалды және вербалды емес шығармашылық ойлауына бағытталған тестілері негізделеді, оны эксперименттің бірінші кезеңінде қолдануды ұсынамыз.

Кейіннен шығармашылық ойлаудың даму мәселелерін ашуға назар аударамыз да, бірінші тараудың келесі бөлімінде бұл мәселемен таныс боламыз.

Даму психологиясыеда шығармашылық ойлаудың даму мәселелерін үш бағыт қарастырады:

1) Генетикалық бағыт - тұқымқуалаушылыққа баса назар аударады;

2) Ортаға байланысты - шешуші фактор ретінде сыртқы шарттарды алады;

3) Генотип - индивидтің тұқым қуалаған қасиеттеріне қарай, ортаға бейімделу типтеріне қарастырады.

Бұл еңбектен үш бағыт негізге алынады, оған сәйкес креативтіліктің дамуы келесі механиздер арқылы жүзеге асады: жалпы дарындылық негізінде микроортамен еліктеудің ықпалымен мотивтер жүйесімен тұлға қасиеттері қалыптасады да, жалпы дарындылық өзекті креативтілікке алмасады.

Дегенмен, бұл бағытта да бірнеше тармақтар жіктеледі. В. Н. Дружинин, В. И. Тютюнин тағы басқалардың айтуынша, шығармашылық ойлауға төмендегілер қажет деп есептейді:

- тәртіпті мінез-құлықтың бейне үлгісінің болмауы;

- шығармашылық мінез-құлықтың жағымды бейнесінің болуы;

- шығармашылық мінез-құлыққа еліктеуге және агрессиялық, мінез-құлықтың жағымсыз көріністерін жоспарлауға жағдай жасау;

- шығармашылық мінез-құлыққа әлеуметтік қысым көрсету.

Олар индивидтің жағдай жасалуы мен күнделікті өмірдің арасында шығармашылық ойлау деңгейін қарастырады. Бұл көзқарас бихевиористік болып табылады да, шығармашылық ойлаудың дамуына үйретуге ықпал ететін жағдайлар аспектілері (қайталау мен бекіту) . Ал имитация кезеңі шығармашыл тұлғаның дамуында қажетті бөлік болып табылады.

Дж. Вулвилл және Р. Лоу ойлаудың дамуын тәжірибенің жиналуымен байланыстырмайды, операциялық құрамның құрылымдық өзгерісі деп түсіндіреді. Даму дегеніміз (Ж. Пиаженің теорясына қатысты) тепе-тең құрылымның пайда болуы немесе теңдестіру (танымдық қақтығыстың пайда болуы) деп тұжырымдалады. Шығармашылық ойлау «теңдестіру» процесінің қатысты құбылыстар арқылы және танымдық ақатығыстың пайда болу барысында дамиды.

П. Я. Гальперин әлеуметтік өзара әрекеттесуге негізделген дамытушы әдісті ұсынды. Әлеуметтік үйрену көзқарасы бойынша (А. Бандура), біз басқа дамдардың мінез-құлқын бақылай отырып және де оның үлгісін қабылдай отырып, үйренуге қабілеттіміз. Шығармашылық мінез-құлық үлгілері шешімдерді қабылдауға, ізденіс орталарын анықтауда нақты бір бағытты көрсете алады.

Әлеуметтік белсенді қақтығыс көзқарасы бойынша, әр түрлі көзқарасқа және шешімді қабылдау стратегияларына ие субъектілер арасындағы өзара әрекеттесу құбылысы ішкі қақтығыс пен тепе-теңсіздіктің пайда болуына әкеліп соғады да, индивидтің шығармашылық дамуына ықпал етеді (В. Дуаз және Г. Мюньи) .

Демек, шығармашылық ойлаудың даму мәселелерінің екі бағыты кездеседі:

- тәрбие шарттары мен күнделікті өмірдің ықпалы;

- дамытушы эксперимент жүргізу.

Даму оқыту және тәрбиелеу процесінде жүзеге асады. Ол әлеммен өзара байланыс барысында, материалды және рухани мәдениет пен өнердің мазмұнның оқыту барысында меңгерудің әсерінен қалыптасады. Сол себепті де арнайы, мақсатқа бағытталған шығармашылық ойлаудың қалыптауы жайлы, қалыптасуға ықпал етуші жүйе туралы айтуға мүмкіндік бар. Бірақ шығармашылық ойлаудың қалыптасу шарттары қандай? Бұл сұраққа келесі бөлімде жауап бере аламыз.

1. 2. Кіші мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауының қалыптасу шарттары.

Шығармашылық еңбекке даярлықта бастауыш мектеп маңызды орын алады. Дәл осы кіші мектеп шағында осы әрекеттің негізі құралады. Қиял мен шығармашылық ойлау дамиды, білімге құмарлық тәрбиеленеді, құбылыстарды бақылау мен талдау іскерлігі қалыптасады, салыстыру мен фактілерді жалпылау, қорытынды шығару, іс-әрекетті тәжірибелі түрде бағалау, белсенділік пен бастамашылдық қасиеттері қалыптасады. Шығармашылық негізінде жатқан қызығушылықтар, бейімділіктер, қалыптасып, анықтала бастайды, қажеттіліктер айқындала бастайды.

Балалардың шығармашылық іс-әрекетінің ерекше қасиеті - іс-әрекет өнімінің субъективті жаңалығы болып табылады. Объективті мәніне қарай баланың «жаңалығы» қайталанбас, ерекше болуы да мүмкін, не болмаса мұғалімнің басқаруымен не көмегімен орындалуы да мүмкін. Мұндай жағдайда ол шығармашылық бола алмайды. Сонымен қатар бала бұрын соңды тәжірибеде кездескен шешімді, өз бетінше анықтауы да мүмкін.

Мұндай жағдайда оқушының өз бетінше пайымдауының, ойластыруының нәтижесінде алынған шығармашылық деп есептеуімізге болады. Бұл жағдайда іс - әрекеттің психологиялық механизмі маңызды орын алады.

Кіші мектеп оқушыларынын шығармашылық ойлауының дамуы тек оқытушының бала шығармашылығының басты ерекшеліктері мен шығармашылық ойлауды дамытудағы басты міндеттерді шешуді ескере білу негізінде мүмкін болады.

П. Б. Блонский балалар шығармашылығының басты қасиеттерін нақты көрсете білді: балалық көзқарас құрғақ келеді, және де бала өз пікіріне сынмен қарамайды; бала өзінің қарапайым қиялының құлы. Баланың шығармашылық ойлауын анықтаушы басты фактор оның тәжірибесі болып табылады: қиялдың шығармашылық әрекеті адамның бұрынғы тәжірибесінің байлығы мен әр түрлілігіне байланысты болады. Осыдан кіші мектеп оқушыларының қалыптасуының басты міндеті анықталады. Оқушыларда математикалық тапсырамаларды шығармашылық түрде орындай білу іскерлігін қалыптастыру үшін ең алдымен оларда математикалық білім кеңістігін дамытуды, қиялға шынайы сезімталдық орнатуды қамтамасыз ету қажет.

Оқушылардың шығармашылық ойлауының ерекшелігі ретінде, баланың өзінің шығармашылық іс- әрекет нәтижесіне сыни көзбен қарамайтындығы қарастырылады. Бала ойлауы ешқандай идеяларға, критерийлерге, талаптарға бағытталмайды, сол себепті де субъективті болып табылады.

Шығармашылық ойлаудың дамуы орындаушы іскерліктер мен дағдылардың қалыптасуы мен тығыз байланысты. Оқушылардың іскерліктері мен дағдылары неғұрлым жан- жақты әрі жетілдірілген болса, соғұрлым олардың қиялы бай, ойлауы шынайы келеді, математикалық тапсырмалардың күрделілерін орындауға бейім келеді.

Психологтардың айтуынша, адам ойлауының дамуы оның тіл қызметінің дамуымен байланысты келеді. Сол себепті де оқушылардың шығармашылық ойлауының маңызды міндеті- тапсырмаларды орындауды сөздік түрде сипаттау білу іскерлігіне, жұмыс істеу тәсілдері жайлы әңгімелей білу, тапсырманың негізгі элементтерін атай білу, графикалық бейнелеулерін көрсете білу және оқи білу іскерлігіне үйрету болып табылады. Оқушылар үшін қажетті сөздік қорды меңгеру оларда әрекет жоспарының ішкі үлгісінің қалыптасуы мен дамуында өте маңызды. Кез- келген шығармашылық процесі барысында тапсырма ең алдымен ойда, содан соң сыртқы жоспарда орындалады.

А. Савенков, креативтілікті арнайы, мақсатты түрде бағыттала дамытуды зерттеуші ғалым, оқушылардың шығармашылық ойлауының қалыптасу шарттарының келесі түрлерін ұсынады:

- диверентті және конвергентті типтегі тапсырмалардың жан-жақтылығы, яғни диверентті типтегі тапсырмалар басқа да пән сабақтарында басымды түрде қолданылуы қажет;

- оқу материалының дамытушы мүмкіндіктері оның ақпараттық байлығынан басымдылық алуы;

- продуктивті ойлаудың даму шарттары мен оның тәжірибелік қолдану дағдыларының үйлесімділігі;

- өзіндік зерттеу тәжірибесінің білімді репродуктивті түрде меңгеруден басым болуы;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.