Оқыту заңдылықтары мен принциптері түсініктері және оларға сипаттама

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Оқыту заңдылықтары мен принциптері түсініктері және оларға сипаттама

1 Оқыту процесі және мақсат міндеттері
2 Оқытуды ұйымдастыру формаларына сипаттама

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Сабақ оқу процесіндегі ұйымдастыру формасының бір ғана түрі емес,
экскурсия, лекция, семинар, практикалық жұмыстар т.б. оқу процесін
ұйымдастырудың түрлеріне жатады. Олардың дидактикалық мақсаты сабақ
мақсатымен салыстырғанда тарырақ, әрі бір жақты деуге болады. Сабақты
жетілдірудің басты шарты - білім беру мазмұнын ғылыми тұрғыда белгілеу және
оқушылардың білім игеру заңдылықтарын айқындау.
Оқыту процесінің заңдылықтары оның қағидаларында бейнеленеді. Қағида
принцип - латын сөзі – негізгі бастапқы деген ұғымды білдіреді.
Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі жүйесін оқыту процесінің
принциптері деп атайды.
Оқыту процесінің бірнеше принциптерін, яғни, қағидаларын атауға болады.
Әрбір сабаққа дайындалу үшін ең алдымен оның мақсатын анықтайды.
Мақсатсыз сабақ жақсы нәтиже бермейді. ¤йткені, оқыту әдістері олардың
мақсаттарына байланысты. Осыған орай, әрбір баланың және ұжымның
ерекшеліктерін еске алып, мұғалім оқыту жұмыстарының формаларын, мазмұның,
әдістерін іріктеп алады. Оқыту мен тәрбие жұмыстарын осындай мақсатпен
ұйымдастыру мұғаліммен оқушылардын іс-әрекеттердің үнемі жоспарлы түрде
өтуіне игі әсер етеді.
Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен, қоғам құрылысының практикасымен
байланыс принципі. Бұл принциптің мәні қоғамның экономикалық, әлеуметтік
және рухани қатынастарын, өмір шындығының моралі және әсемділікке
көзқарасын тәрбие ісінде қолдану болып табылады.Оқушыларды еңбектік
іс – әрекеттің түрлеріне қатынастарын, әрекеттің қоғамның түпкі
мүддесі үшін, материалдық және рухани игіліктерді байыту үшін
күресетін құрамды бөлігі екенін қабылдайтындай етуіміз керек.
Білім беру саласында оқыту процесінің мәні өте зор, өйткені осы
кездегі қоғамдық-өндірістік қатынастың дамуы оқытудың ғылыми-практикалық
деңгейіне байланысты.
Оқыту процесін ұйымдастыру барысында оқушы және оқу-шылар ұжымы
біржағынан оқыту объектісі, екінші жағынан оқыту субъектісі болады. Осыған
орай, оқыту процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардың
шығармашылық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады. Оқытудың субъектілері мен
объектілері арасында әр түрлі байланыстар пайда болады Мысалы, мұғалімдер
мен оқушылар арасындағы қарымқатынас арқылы ақпарат алмасуы, ынтымақтастық
немесе бірлестік іс-әрекеті т. б. Мұндай байланыстар оқыту процесінің
табысты болуына игі әсер етеді.
Оқыту процесінің өзіне тән компоненттері бар. Олар оқы-тудын, мақсаты,
мазмұны, формалары мен әдістері, сонымен қатар нәтижесі. Бұл компоненттер
бірбірімен тікелей байланысты тұрде іске асырылады, демек, педагогикалық
процесс сонда ғана татымды нәтиже береді.

1. Оқыту заңдылықтары мен принциптері

Біртұтас педагогикалық процесті құраушы екі басты бірліктің біреуі-
оқыту процесі. Бұл процесс өте күрделі, сипаты жағынан ол тектәрбие
және даму процестерінен кейін тұруы мүмкін. Сондыктан оған толық та
жан-жақты анықтама беру қиынға соғады.Оқыту процесі әр текті және
табиғаты жағынан әртүрлі көптеген жағдаяттардың мың санды байланыстары мен
қатынастарын камтиды. Процес аныктамаларының көптігі де осыдан болар.
Ежелгі және отрағасырлык ойшылдардың шығармаларында оқыту, оқыту
процесі ең алдымен максаты- оқушы болған оқыту қызметін біл-дірген.
Ғасырымыздың басында оқу ұғымы енді осы процесті кұрайтын екі ікті-оқыту
қызметі мен оқып-үйренуді камтитын болды. Оқыту оқу материалын игеруге
ынталандырушы мұғалімдердің қызметін, ал оқып -үйрену ұсынылған
білімдерді игеруге бағышталған оқушылар іс-әрекетін танытады.
Кейінгі жылдары оқыту ұғымы оқушылардың танымдық іс-әрекет тәсілдерін
калыптастырушы мұғалімнің басқару іс- әрекетін де, мұғалімдер мен
оқушылардың бірлікті іс-әрекетін де аңдататын болды.Мұғалім мен оқу-шының
бірлікті іс-әрекеті болған оқыту процесінің мәні оқыту мен оқып үйренудің
бірлігін аңдатады. Бүгінгі түсінім тұрғысынан оқыту келесі белгілерімен
сипатталады:1) екі тараптылық; 2) мұғалым мен оқушының бірлікті әрекеті; 3)
басқарым мұғалім тарапынан; 4) жоспарлы ұйымдасу және басқару; 5)
біртұтастык және бірлік; 6) оқушылардың жас даму заңдылықтарына сәй-кестік;
7) оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне жетекшілік.
Оқыту процесі-білімді, біліктілік пен дағдыны меңгертетін, оқушыларың
дүниетанымын, күш-кайратын, қабілеттерін тәрбиелеп дамытатын іс-әрекет
барысы.Оқыту барысында оқушының сана- сезімі, адамгершілік кәсиеттері,
әстетикалық талғамы, түлғалық қасиеттері калыптасып дамиды.
Оқытудың психологмялык, педагогикалық ерекшеліктеріне назар
аударйық[4].
Оқыту- мақсатты процесс. Оқытудың басты мақсаты, әдіс тәсілдері мазмұны
мен міндеттері қоғам талабынан туындап, ұдайы өсіп, жаңарады.
Оқыту-таным процесі.Танымның ерекшелігі оқушыда білімге деген
қызығушылығы ұдайы өсіп арта түседі.
Оқытудың міндеті- оқушыны айнала ортамен (табиғар, қоғам) және адам
дамуының негізгі заңдылыктарымен қаруландыру. Оқушы дүние тануда бұрын
ғылымда белгілі болған, зерттеліп дәлелденген жаңалықтарды заңдылыктар мен
тұжырымдарды әрі қарай дамыта түседі.
Білім беру саласында оқыту процесінің мәні өте зор, өйткені осы
кездегі қоғамдық өндірістік қатынастың дамуы оқытудың ғылыми практикалық
деңгейіне байланысты.
Оқыту процесін ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар ұжымы бір
жағынан оқыту объектісі, екінші жағынан оқыту субъектісі болады. Осыған
орай, оқыту процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардын
шығармашылық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады. Оқытудын объектілері мен
субъектілері арасында әртүрлі байланыстар пайда болады. Мысалы, мүғалімдер
мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас арқылы ақпарат алмасуы, ынтымақтастық
немесе бірлестік іс-әрекеті, тағы басқа.
Ондай байланыстар оқыту процесінің табысты болуына игі әсер етеді.
Оқыту процесінің өзіне тән компоненттері болады. Олар оқытудың мақсаты,
мазмұны, формалары мен әдістері, сонымен қатар нәтижесі. Бұл компоненттер
бір-бірімен тікелей байланысты түрде іске асырылады, демек, педагогикалық
процесс сонда ғана татымды нәтиже береді.
Сыныптағы оқыту процесі, мұғалім мен шәкірттердің іс-әрекеттеріне
сыртқы факторлар әсер етпейді. Мысалы, әрбір сабақ үстінде металл тотығының
гидратты қышқыл арасындағы реакцияны оқушыларға басқаша түсіндіруге болар
ма екен?
Әрине, басқа анықтама беруге болмайды, өйткені, бұл реакцияның
нәтижесінде тек қана тұз бен су пайда болады. Мұндай реакцияны бейтарап
реакция деп атайды.
Тәрбие процесінде ойлаған мақсаттарды, белгіленген тәрбие шараларын тез
іске асыру, тексеру және нәтижесін анықтау мүмкін емес.
Құбылыстар мен процесстер арасындағы дамуды сипаттайтын мәнді байланыс
философияда заңдылық деп аталады. Оқыту процесінің заңдылықтары оның
тұтастығын дәлелдейді. Мұндай заңдылықтардын бірнеше түрлерін атауға
болады[5].
Оқыту заңдылықтары туралы жалпы түсінік
Оқыту процесін іске асыру белгілі бір заңдылықтарды меңгеру негізінде
жүзеге асады.
Құбылыстар мен процестер арасындағы объектілі, маңызды, қажетті, жалпы,
берік, белгілі жағдайда қайталанатын өзара байланыс заңдылық деп аталады.
Өзара байланысы бар объектілер, байланыстың түрі, сипаты, қызмет аясы
анықталған кезде заңдылықты заң деп білеміз.
Оқыту процесінің зандылықтары оның тұтастығын дәлелдейді. Оқыту
зандылықтары сыртқы және ішкі, жалпы және жеке деп бөлінеді. Сыртқы
зандылықтар оқытудың қоғамдық шарттардан, саяси-әлеуметтік жағдайлардан
тәуелділігін сипаттайды. Ішкі заңдылықтар оқытудың мақсаты, әдістері,
құралдары, түрлері арасындағы байланыстарды сипаттайды. Жалпы заңдылықтар
бүкіл оқыту жүйесін қамтыса, жеке заңдылықтар оқыту жүйесінің нақты, жеке
бөліктерін қамтиды.
Оқыту процесінің жалпы заңдылықтары:
1.Оқытудың мақсаттары, мазмұны, сапасы мен әдіс-тәсілдері қоғам
талабына, мүмкіндіктеріне, педагогика ғылымының даму деңгейіне тәуелді.
Білім беру, тәрбиелеу және дамыту өзара байланысты.
Оқушының таным белсенділігі артқан сайын,оқыту сапасы жоғарылайды.
Оқытудың тиімділігі кері байланысқа, қайталауға,түзету іс-әрекеттеріне
тәуелді.
Әрбір тұлғаның жас және дара ерекшеліктеріне байланысты таным әрекетін
ұйымдастыру.
Оқытудың мақсаттары, мазмұны, сапасы мен әдіс-тәсілдерінің өзгеріп,
жаңарып, толықтырылуы.
Жеке заңдылықтарға дидактикалық, психологиялық, ұйымдастыру заңдылықтары
жатады.
Оқытудың негізгі заңдары:
Қоғамдық қатынастар, әлеуметтік құрылыс пен әлеуметтік тапсырыс тәрбие мен
оқыту жүйесін қалыптастыруға ықпал етуі туралы заң.
Білім алу, іс-әрекет жолдарын меңгеру және тұлғалық дамудың өзара байланысы
туралы заң.
Педагогикалық процестің бөліктерінің бірлігі және біртұтастығы туралы заң.
Оқытуда теория мен тәжірибе бірлігі және өзара байланысы туралы заң.
Оқу іс-әрекетінің жеке және ұжымдық түрлерінің бірлігі және өзара байланысы
туралы заң.
Заңдылықтар мен заңдар ғылыми теорияның негізгі бөліктері болып келеді.
Кейбір зерттеушілер педагогиканың өз заңдылықтары мен заңдары жоқ,
сондықтан ол ғылым емес деген пікірді білдіреді. Жоғарыда аталған педаго-
гикалық зандылықтар мен заңдар теріс пікірлерді жоққа шығарады.
Принцип (латын сөзі) - басшылыққа алатын идея, негізгі талап, қағида.
Дидактикалық принциптер -оқытудың мазмұнның, ұйымдастыру түрлерін,
әдістерін оқытудың мақсаты мен заңдылықтарына сай анықтайтын қағидалар
жүйесі. Оқыту принциптері дидактиканың категорияларына жатады. Олар оқыту
заңдарын және заңдылықтарын пайдалану әдістерін сипаттайды.
Дидактика тарихында зерттеушілер оқыту принциптерін, негізгі
қағидаларды белгілеуге көп күш салды.
Дидактикалық принциптер нақтылы тарихи-әлеуметтік жағдайларға
байланысты. Қоғамның оқытуға қойылатын талаптары өзгеріп отырғандықтан,
кейбір принциптер ескіріп (табиғатқа сәйкестік, партиялылық), кейбіреулері
жаңадан пайда болады (кіріктіру, ізгілендіру). Кейбір авторлар оқыту
принциптерінің санын қысқартуды ұсынса, басқалары, керісінше, кеңейтуді
ұсынып келеді. Заманауи принциптер оқу процесінің барлық құрамдас
бөліктеріне (логикасына, мақсатына, міндеттеріне, мазмұнын қалыптастыруға,
түрлері мен әдістерін таңдауға, ынталандыруға, нәтижелерді жоспарлау мен
талдауға) өз талаптарын ұсынады.
Оқыту процесінде кез келген мұғалім дидактиканың принциптерін
басшылыққа ала отырып оқытудың мазмұнын, амал-тәсілдерін және ұйымдастыру
формаларын талдап, шәкірттерін жоғары нәтижелерге жеткізуі шарт. Мұғалім
дидактикалық принциптерді дұрыс таңдаса, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.