ОҚЫТУ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ОҚЫТУ ПСИХОЛОГИЯСЫ.

Үйрену стихиялы болуы мүмкiн, адамның басқа кiсiлермен,
айналадағы

дүниемен қарым-қатынасы және өзара iс-ерекетте пайда болуы мүмкін.
Мәселен, адам кiтаптардан, журналдардан, радио және телехабарлардан басқа
кiсiлердiң әңгiмелерiнен, өзiнің өмірлiк бақылауларынан және т. б. белгiлi
бір мәлiметтер мен бiлiм ала алады. Іс-әрекеттiң алуан түрлеріне қатыса әр
түрлі заттармен, аппараттармен және қондырғылармен iс-әрекет жасауда
тәжiрибе жинақтай отырып адамдар белгілі бір іскерліктер мен дағдыларды
стихиялы түрде меңгеруi мумкiн. Мысалы, байқап көру, елiктеу,
айналасындағылардың ақыл-кеңесi және нұсқауларды оқу арқылы адам фотоға
түсiру, магнитафонды пайдалану, шаңғы тебу, электр приборларын жөндеу т. 6.
дағдылар мен шеберлiктердi меңгере алады. Бала жүрiп-тұруды, мінез-құлықтың
көптеген дағдыларын нақ осылай едәуір дәрежеде стихиялы түрде меңгередi.

Бiрақ бiлiм мен iскерлiктердi осылай стихиялы түрде меңгерумен
қатар үйрену көптеген жағдайларда нысаналы процесс ретiнде арнайы
уйымдастырылған жағдайларда жүзеге асырылады. Үйренудiң бұл мақсатқа сай
уйымдастырылуын оқыту деп атайды. Оның неғұрлым көп тараған түрi — мектепте
оқыту. Бірақ ол басқа көптеген мекемелерде, мәселен балабақшада балаларға
сурет салуды, музыканы өзiне қызмет көрсету дағдыларын және т. 6. арнайы
үйреткенде жүзеге асырылады. Оқыту элементі семья тәрбиесiнде (балаларды
үлкендердiң арасында өзін қалай ұстауды арнайы үйретедi), сондай-ақ
адамдардың өз ара қарым-қатынастары басқа да жағдайларда байқалады.

Оқыту туралы ұғым. Әдетте оқыту былай сипатталады: бұл-адамға белгілі бір
білім, іскеліктер мен дағдыларды беру. Бір қарағанда, мұнда кезкелген
үйрету жағдайы көрсетілген.

Шынында да, оқытқанға дейін адамда қайсібір білім, іскерлік немесе дағды
болмайды. Оқытқаннан кейін олар пайда болады. Олар қайдан келді? Осындай
білімі мен дағдылары бар және оларын оқушыларға беретін мұғалімнен. Осы
беру процесінің өзі- оқыту. Бірақ білім, іскерлік пен дағдылар түсініктер
мен ұғымдар сияқты бір қолдан екінші қолға беретін немесе бір бастан екінші
басқа ауыстыратын физикалық заттар емес қой. Білім іскерлік пен дағдылар –
бұлар адамның психикасындағы белгілі бір процестердің формалары мен
нәтижелері. Демек, олар адамның басында оның өз қызметінің нәтижесінде ғана
пайда болады. Оларды біреуден әншейін алуға болмайды, олар оқушының
өзінің психикалық белсенділігінің нәтижесінде пайда болуы тиіс.Егер оның
өзінің белсенділігі болмаса, онда ешқандай білім, іскерлік пен дағдылар
пайда болмайды. Оқушыларды өзінің психикалық белсенділігі болмау фактісін
өз тәжірибесінен әрбір педагог жақсы біледі, мұны көңіл қоймау,
жалқаулық, қабілетсіздік деп атайды.

Демек мұғалім – оқушы қатынасын қабылдатқыш – қабылдаушы қатынасына
саюға келмейді. Мұнда оқыту процесіне қатысушылардың екеуінің де
белсенділігі мен өзара іс-әрекеттестігі қажет. Оқытуды оқытатын адам мен
оқитын адамның арасындағы белсенді өзара әрекет деп сипаттауға болады,
мұның нәтижесінде оқитын адамда белгілі бір білім, іскерлік пен дағдылар
қалыптасады.

Үйретушінің ықпалы үйренушінің белсенділігін оятады, ал бұл орайда
күні бұрын қойылған тиянақты мақсатқа жеткенде осы арқылы бұл белсенділікті
басқарады. Сондықтан оқытуды бұған қоса тағы оқушының сыртқы және ішкі
белсенділігін ынталандыру және оны басқару процесі деп көрсетуге болады.
Үйретуші үйренушінің белсенділігі үшін қажетті жағдайлар жасайды, оған
бағыт береді, бақылайды, бұған қажетті құралдар мен информация береді.
Бірақ адамда білім, іскерліктер мен дағдылардың қалыптасу процесінің өзі
оның белсенділігінің нәтижесінде ғана болады.

Оқушыда толық білім, іскерлік пен дағдылар қалыптасу үшін оқушының нақ
қандай белсенділігін жасау керек және оны қалай бағыттау керек? Барынша
тиімді болу үшін оқыту қалай ұйымдастырылуы тиіс? Бұл сұрақтарға жауаптар
негізгі проблеманың оқушыны қандай ішкі және сыртқы белсенділігі оның
білімінде, іскерліктері мен дағдыларында бейнеленеді және бұл
іскерліктерді, білім мен дағдыларды туғызады деген проблеманың қалай
шешілетініне байланысты.

Жол-жөнекей үйрену және мақсат қойып оқу. Сөйтіп, оқушының нақ қандай
белсенділігі немесе іс-әрекеті үйренуге жеткізеді? Зерттеулер мынаны
көрсетеді: мәселен, бөбектің затты ұстауы, онымен ойнауы, еңбектеуі мен
жүруі оны қозғалыстарды үйлестіруге, айналадағы ортаны бағдарлауға
үйретеді, оған заттардың қасиеттерін таныстырыды, қабылдауын
қалыптастырыды.

Заттарды практикалық пайдалану мен сөйлеу балаға айналадағы
заттардың неге арналғанын, олардың функцияларын және онымен не істеу керек
екенін анықтап, жүзеге асыарды. Төңірегіндегілер мен қарым-қатынас, оқу
және бұқаралық коммуникация құралдары( радио теледидар) бүкіл өмір бойында
адамды жаңа деректермен, білімдермен іскерліктермен, дағдылармен, ойлау
тәсілдерімен, мінез-құлық формаларымен практикалық және сөздік іс-әрекет
жүйелерімен байыта береді.

Іс-әрекет пен мінез құлықтың бұл түрлерінің бір ерекшелігі мынада:
түпкілікті нәтиже-қоғамдық тәжірбиені игеру-мұнда іс-әрекет пен мінез
құлықтың өінің тікелей мақсаттарымен үйлеспейді. Мәселен, бала заттармен
қимылдар жасап, ойнағанда бірдеңе үйрену үшін істемейді. Ол алғаш аяғын
басып , сөйлеуге әрекеттенгенде жүріп, сөйлеп үйрену мақсатын көздемейді.
Бұл орайда оның іс-әрекеттері заттарды біліп, меңгеру, айналасындағыға
әрекет жасау жөнінде тіклей қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған.
Тиісті іс-әрекеттер мен білімді игеру мұнда мақсат үшін емес, осы
қажеттіктерді қанағаттандыру құралдары ғана болады. Екінші жағдайларда,
мәселен, машинаны басқарушыда тікелей мақсат белгілі сапасы бар, белгілі
бір өнім алу болмақ. Ал бұл орайда болатын өндірістік дағдыларды жетілдіру
болса, онда мұның өзі іс-әрекеттің қайсібір қосарлас нәтижесі ретінде пайда
болады.

Басқа мақсаттағы іс-әрекеттің барысындағы үйренуді жол-жөнекей
үйрену деп атайды. Оның бар екенін өмір көрсетеді. Мұның ерекшеліктері
психологтардың көптеген тәжірибелерінде зерттелген. Мәселен,
эксприменттердің бірінде оқушыларға заттар бейнеленген карточкаларды
топтастыру ұсынылады. Әрбір карточкаға цифр жазылады. Тәжірбиенің бір
вариантында карточкаларды бейнеленген заттардың ұқсастығы бойынша реттеп
салу, екіншісінде карточкалардағы цифрлар өсіп отыратындай етіп орналастыру
керек еді. Ештеңені есте сақтау талап етілген жоқ. Тапсырма аяқталғаннан
кейін сыналып отырғандардан күтпеген жерден карточкалардағы заттар мен
цифрлардың бәрін атап шығу сұралады. Нәтижелер мынадай болып шықты: бірінші
жағдайда карточкалар есте жақсы сақталады да цифрлдардың есте сақталуы
нашар болады, екінші жағдайда цифрлар есте жақсы сақталып, заттардың
аттарының есте сақталуы нашар болады. Осы және осындай тәжірбиелердің
нәтижелері мынаны көрсетеді:

1.үйрену(берілген жағдайда есте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.