ФИЛОСОФИЯ. МЕТОДОЛОГИЯ. ҒЫЛЫМ

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

ФИЛОСОФИЯ. МЕТОДОЛОГИЯ. ҒЫЛЫМ.

3. 1. Онтология

“Онтология” терминi грек тiлiнде екi сөз тiркесiнен тұрады: “ontos” - болмыс, “logos” - iлiм. Демек, онтология грек тiлiнен аударғанда болмыс туралы iлiм дегендi бiлдiредi. Философияда бұл термин ХҮII ғасырдан бастап қолданылады, бiрақ оның сол кезге дейiнгi де тарихы бар. Екi жарым мың жыл бойы философтар әлемдегi адамның орны туралы ой толғап келдi, соның нәтижесiнде философияда осындай ерекше сала қалыптасты. Онтологияда “болу” деген қасиетке ие болатын барлық нәрселердiң мәнiн ашуға негiзделетiн болмыс мәселесiнiң сұрақтары қарыстырылады. Онтологияның негiзгi категориясы болмыс болып табылады.

Философияның қалыптасуы да онтологияның пайда болуы мен дамуына арқау болған негiздермен байланысты. Көптеген философиялық жүйелерде басқа да категориялардың арасындағы ең маңыздысы “болмыс” категориясы болып табылады. Болмыс батыстық рефлексияда базалық категория деп саналады, өйткенi ол заттардың мәнiн бейнелейдi. Бұл мәндiлiк “болудың” сипаттамасы болып табылады. Батыстық адам маңызды дүниетанымдық мәселелердi шешу барысында ой толғауды ең алдымен “барды”, “болуды” түсiндiруден бастайды және бұл ойлаудың негiзгi азығы болып табылады. Дүниеге келгеннен кейiн адамды мынадай сұрақтар мазалайды: “Қоршаған орта ненi бiлдiредi?”, “Оның шығу тегi қалай?”, “Әлем мен адам болмысының шеткi түпнегiзi не?”.

Болмыс туралы ең өткiр сұрақтар құдайдың құдiреттiлiгiне күмән келтiрiлiп, ортодоксальды ақыл-ойдың дағдарысы тұсында қойылады. Белгiлi бiр құдайлар пантеонының бар екендiгiне, өмiрде орын алған экзистенциалдық дағдарыстық ахуалды тоқтатудағы оның үстемдiгi мен құдiретiне күмән келтiрiлетiн әлеуметтiк катаклизмдер мен әлеуметтiк сiлкiнiстер тұсында ортодокстар арасында скепсис күшейе түседi. Қорғаны құдайлар мен қалыптасқан нормалар болған өмiрлiк тiреуден айрылу, тұрақтылығына ғасырлар бойы адамдар сенiп келген этикалық құндылықтардың салыстырмалығы мен субьективтiлiгi сенiмсiздiк пен үрей ұялатып, ғасырлар бойы қалыптасқан әдеттегi көзқарастардың жойылуына әкеледi.

Қалыптасқан экзистенциалды тығырықтан шығу жолын болмысты рационалды түрде негiздей отырып, оның шынайылығына сенiмдiлiк бiлдiретiн философия көрсетедi. Болмысты рационалды негiздей отырып, философия осыған дейiн өмiр сүрiп келген мифтiк-дiни тәжiрибеге философиялық рефлексия жасай отырып, дүниетанымдық мәселелермен айналысады. Осы уақытқа дейiн пайымдалмай келген болмыс осы жерде орны бар мәндiлiк ретiнде зерделене басталды. Болмыс мәселесi - бұл өзiнiң бастауын адамзат баласының қоршаған орта туралы дiни иллюзиялардан (сағымдардан) бас тартқан кезiнен алатын философиялық рефлексиялардың бiрi. Философияның қалыптасқан кезiнен бастап адам қоршаған орта туралы иллюзиялық-мистикалық көзқарас шеңберiнен шығып, оның мәндiлiгiне алғаш рет үңiле бастады. Дамыған теориялық рефлексияның арқасында адам нақты әлем туралы, өзi туралы, өзiнiң нақты жағдайы мен мақсаты, өзiнiң әлемдегi нақты рационалдық үстемдiгiнiң мүмкiндiктерi мен шектерi туралы шындыққа жақын көзқарас қалыптастырады.

Философияның арқасында адам өз құдiретiнiң жаңа формасына ие болады. Бұл көзқарас бастапқыда адамға қуанышты әсер еттi, кейiнiрек әлемге деген астамшыл қатынасты қалыптастырса, ал ХХ ғасырдың соңына қарай адам ол қатынасын жоғалтып, негативтi бағалауға көштi. Бiрақ бұл келешекке қарамастан, бастапқыдағы ақыл-ойдың құдiретiне деген сенiм мен сүйенiш адамға рухани еркiндiк пен белсендi әрекет сыйлады. Әлемге деген мұндай белсендi әрекеттiк және рационалды қатынас болмыстағы белгiлi бiр тұрақты және қажеттi нақтылық туралы ойға бүтiндей негiздедi. Бұл ой әлемде белгiлi бiр заңдылықтың, тәртiптiлiк пен үйлесiмдiлiктiң бар екендiгi туралы идеямен тығыз байланысты болды және философияның көмегiмен негiзделдi. Ал адамның тұрақты және реттiлiкпен өмiр сүруiне кепiлдiк беретiндей нәрсе, әрине, ақыл-ой болып табылады.

Әлем мен Адамның тұрақтылығының кепiлi өз-өзiне жеткiлiктi және универсалды абсолюттiк ақыл-ой болып табылады. Бұл абсолюттiк ақыл-ой әлемдегi тұрақтылықтың, тiреудiң және реттiлiктiң негiзi ретiндегi абсолюттiк болмыстың бар екендiгiн айғақтайды. Осы болмысты зерде арқылы пайымдауға мүмкiндiк беретiндей абсолюттiк ақыл-ой Тұтастық пен Универсалдылықтың кепiлi бола алады. Ал ойдағы болмыстың өзi тұтас және ажырамас, нағыз және мәндiлiк ретiнде қалыптасады. Бiрақ осындай сипаттамасыз болмыс та, ақыл-ойдың өзi де жоқ. Абсолюттiк ақыл-ой ретiндегi философияның өзi барлық жалпылық туралы рефлексия, Әлем мен Адам, олардың арақатынастарына абстракциялық деңгейде рефлексия жасау. Мiне, дәл осындай негiз ақыл-ойды құрылымдауға (конструирование) мүмкiндiк бередi, яғни болмыс туралы тек оған деген ойша көзқарас арқылы пайымдауға жағдай жасайды. Болмыстың бар екендiгi туралы тек рефлексия арқылы, ол туралы абстракциялық ой-толғау арқылы ғана көз жеткiзуге болады. Егер абсолюттiк ақыл-ой болса, онда ой арқылы болмыстың өзiн жете игеруге және ол туралы түйiндер жасауға болады. Болмыс туралы абстракциялық-пайымдық көзқарас оның уақыттан, сезiмнен тыс екендiгi, оның жойылмайтындығы туралы шарттармен толықтырылады және оны тек зерделеу тәсiлiмен, яғни философиялық рефлексиямен ғана игеруге болады. Демек, болмысты игеру барлық жалпылық деңгейiнде мүмкiн болады. Және адам осы философиялық рефлексиялау қабiлетi арқылы осы барлық жалпылықты мойындағандықтан, бұл таза ақыл ретiнде адамның әлем туралы көзқарасына оның реттiлiгi, заңдылығы және қажеттiлiгi туралы идеяны қосады. Құдайдың құдiретiне күмән келтiрген адамдардың ең бастапқыдағы азапты iзденiстерi осы абсолюттiк бастау идеяларымен байланыстылығы бекерден-бекер болмаса керек. Олар бұл өзiндiк универсалдылыққа өзiн-өзi саналы түрде сезiну арқылы, субъективтiлiкке ие болу арқылы жеттi, ал оны бiрегейлендiру таза ақыл болып табылады. Ақыл-ойдың болуы мен оның болмысына деген сенiмдiлiкке ие болу адамға өзiнiң болмысында және әлем болмысында рухани күш-жiгер бередi және өзiн, санасын және қоршаған ортаны өзгертуiн, әрекет етуiне жағдай жасайды.

Ал өз ойы мен жоспарын, сыртқы құрылымды өзгертудегi өз әрекетi мен актiн жүзеге асыру үшiн адам әлемге деген көзқарас тәсiлi бейнеленетiн және ондағы адам болмысы анықталатын философиялық онтологияны дайындап шығаруы тиiс. Әлемдегi адам болмысының тәсiлi және әлемге қатынас типiндегi оның бейнелену тәсiлi онтология болып табылады және одан бүкiл адам әлемi туындайды. Демек, әлемдегi Адамның позициясы көбiне социомәдени нақтылықты, яғни Адам әлемiн пайымдау мен қалыптастыруға мүмкiндiк бередi.

3. 1. 1. Шығыстық мәдениет әлемiндегi адам болмысы

мәселесiнiң қойылуы

Шығыс дәстүрлерiнде болмыс тақырыбының қалыптасуы шынайы және өткiншi болмыс тақырыптарымен тығыз байланысты. Болмыстағы шынайылық пен өткiншiлiктiң ең ертедегi түсiндiрiлуi мен олардың айырмашылығы Ригведаның гимндерiнде (Насадиясунта) кездеседi. Онда “сат” деп белгiленетiн шынайы болмыс хаосты үйлесiмдiлiкке, тәртiпке заңды түрде реттейтiн әлемдiк күш ретiнде анықталады.

Өткiншi әлем шынайы болмысты алмастыратын салыстырмалы түрде ауысып отыратын, көзге көрiнiп қана тұратын сағым тәрiздi нақтылық болып табылады. Шынайы болмыстан өзге шрамандар болымсыздықты да айырады. “Асат” деп атай отырып, аскеттер оны қиратушы күш ретiнде сипаттайды.

“Кена-Уланишадтағы” интеллектуалдық пайымдауларда болмыс сезiм мен ақыл-ой арқылы қабылданбайтын, бiрақ өз формаларының нақты көрiнiсi арқылы оның бар екендiгiн тұжырымдауға болатын - Брахман деп түсiндiрiледi. Егер оның формалары болса, онда оның мәнi де бар, -деп түйiндейдi аскеттер. Ал мәндiлiк деген не? Бұл сұраққа Удалака былайша жауап бередi: “Барлық … жаратылыстың түбiрi Мәндiлiкте, тұрағы Мәндiлiкте, сүйенiшi Мәндiлiкте”. “Бхагавадгитада” мифтiк Кришна Брахман деп аталатын мәндiлiк түрiндегi болмыс туралы айта келiп, шынайы болмыс пен өткiншi болмыстың айырмашылығын дәл көрсетедi. Кришна үшiн шынайы болмыс - Жоғарғы Брахман - мәңгiлiкке оранған болмыс. Оның басталуы да, анықталуы да болмайды, оны ешкiм туғызбайды, ол бұзылмайды және оның мәнi бүкiл әлемдi және одан тыс нәрсенi де алып жатыр. Брахман - жалғыз, ол бiр мезетте мәндi де мәнсiз, ол мәңгiлiк және шектеусiз. “Бұл бүкiл әлемнiң өн бойын қамтитын нәрсе ешқашан да бұзылмайды. Тек денелер ғана өткiншiнiң бейнесi. Ол болса - мәңгiлiк. Өлшенбейтiн ол ешқашан да өлмейдi”.

Брахман түрiндегi болмыс туралы идея шрамандардың ең алғаш әлемнiң мифологиялық картинасына деген сенiмдi жоғалтқанда ең алғаш халық алдына шыққандағы рационалдық принципi болды.

Ертедегi Үндi территориясындағы ұлы өзгерiстер тұсында, бiр мифологиялық түсiнiктiң орнына екiншiсi келiп, бiрақ өздерiнiң құдайларына деген сенiмдi жоғалтып және де жаңа өзге халықтардың әкелген құдiретiне сенбестiк бiлдiрiп, адамның өмiр қамына қатысты маңызды мәселелер шешiмiн таба алмай жатқан кезде адамзат ақыл-ойының күшiне деген шаманның (бақсының) бойындағы үмiт халықтың бойында сенiмдiлiк ұялатты. Осылайша Арджуна Кришнаның өткiр уәждерiне сене отырып, соғысқа батыл кiрiседi. Оның батылдығы мен өжеттiлiгi Брахманмен мәңгi байланыс орнатқаны үшiн Атманнан қолдау табады.

Адамға ашылған ақиқат бойынша ол “менге” (Атманға) ие бола отырып, өз мүмкiндiктерiнiң көкжиегiн кеңейте түседi, егер өз болмысында үйлесiмдiлiк болмысын, табиғи әлем болмысын бұзбай, заңмен, тәртiппен жүрсе Мәндiлiкпен байланыс орнатуға қабiлеттi болады. Адам болмысы ол өзiнiң “менге” ие болғанын санасымен сезiну арқылы ашылады, яғни өзiндiк “меннiң” рухани көкжиегiн кеңейту арқылы, өзiнiң әлемге қатыстылығын, әлемнiң байланыстарын, құрылымдық элементтерiн, формаларын бұзбай әрекет ету мен пайымдалған болмыс арқылы Брахманмен қосылуға болады. Көрiнбейтiн Универсум идеясын негiздей отырып үндi онтологиясы адамның әлемдегi өзiндiк позициясын айқындайды. Әлем жетiлген және әдемi, өзiнiң құрамдас-құрылымдық элементтерiмен өзi туралы кез-келген көзқарастан асып түседi. Сондықтан қайта құруға тырысқан кез-келген белсендi ұмтылыс жүзеге аса қоймайды. Адам көрiнбейтiн Болмыстың әртүрлi құрылымдық түзiлiмдерi мен формаларын ұғынуға қабiлеттi және соның негiзiнде ол туралы кез-келген логикалық конструкция бiржақты және шектеулi екендiгiн түсiне алады. Шектеулi және бiржақты көзқарастар әдетте нақты емес, бiр белгiсiздiкке деген сенiмдi туғызады. Адам болса, философиялық рефлексияның көмегiмен Нақтылықтың не екенi туралы бiлiм ала алады және ол болмысқа ие болады. Осы Нақтылықты негiздеу - философияның прерогативасы және ол адамға тыныштық әкеледi, мәндiлiкпен бiрiгуiн, онымен байланысын қамтамасыз етедi.

Индуистiк дүниетанымда болмыстың тұтастығы, әртүрлi барлық процестер мен заттарды бiрiктiретiн жалпылығы туралы да идея бар. Бұл идея әлем мен адам өмiр сүруiнiң шеткi түпнегiзiн iздеуге бағдарлайды. Болмыстың шеткi түпнегiздiң субстраттық және құрылымдық сипаттамаларының аргументтi дәлелдемелерiн iздестiруге ұмтылу адамның бұл дүниенiң шынайы болмысына сенуге оның өзiнiң осы әлемнiң құрамдас элементi ретiнде сезiнуге негiз болады. Индуистiк дүниетанымдағы мұндай бағдар эзотериялық емес көңiл-күйдегi адамның бұл дүниедегi бар нәрсемен қуануға және шаттануға ұмтылуын бейнелейдi.

Даршандардың дүниетанымынан көрiнетiн рухани жетiстiк позициясы тек сезiмдiк ләззат алуға деген құмарлыққа және әлемге деген бiржақты гедонистiк көзқарасқа қарсы бағытталғанымен А. Швейцердiң пiкiрiнше, өмiрдi терiске шығармайды, керiсiнше өмiрге терең iзгi құрметпен қарайды. Өмiрге деген тiршiлiктiк және материалдық мүдде терiске шығарылмайды. Олардың концептуалдық түйiндерiнiң мәнi материалдық әлемде бар заттар мен процестердiң болмысын жоймау, табиғаттың (Брахманның) бекiткен тәртiбiн бұзбаумен сипатталады, себебi дхармамен орнатылған үйлесiмдiлiк бұзылса, адамның бұл iс-әрекетi қауiптi деп саналады. Олардың философиялық ой толғаулары мен апологетикасы, сондай-ақ, рухани болмыс құндылықтарын пайымдаумен және сезiнумен де байланысты. Бұл рухани болмыс адам болмысына қажеттi Карма заңдылығын бұзбай, әлемдегi тепе-теңдiктi сақтауға мүмкiндiк бередi. Рухани жетiстiкке жету, бұл әлемде болудың төңiрегiндегi медитация жасау және қоғамның, отбасының жүктейтiн мiндеттерi мен функцияларын орындау, даршандардың ойынша, индивидтiң күнделiктi тiршiлiгiнде жетiспей жататын нәрселердiң орнын толтырады. Бүкiл ғаламмен салыстырғанда өзiнiң бұл дүниеде болуының бiр мезеттiк екенiн сезiнген адам әлемнiң өзара бiр-бiрiмен тығыз байланыстылығын және өзiнiң жауапсыз болмысы мен бас пайданы ғана көздейтiн әрекетi өзiнiң ұрпақтары үшiн қандай салдар әкелетiнiн (Калиюта) ұғынуы тиiс. Индивидтiң болмысы заттар мен процестердiң және ниеттi, қалауды қанағаттандыруға қажеттi тағы басқа нәрселермен байланысты болғандықтан дхарма, карма, артха - бұл индивидтiң соңғы мақсаттарының пайымдық анықтамалары болып табылады.

Үндiлiк даршандар рухани болмыс қажеттiлiгiне бағдар ұстанғанымен өмiрдi негiзгi атрибут ретiнде санай отырып, оның барлық құбылыстарын да терiске шығармайды. Бұл олардың субстанционалдық әлем туралы айналысқандықтарынан көрiнедi. Олар әлемнiң болмыстылығын негiздеп қана қоймай, оның құрылымдылығы мен субстанционалдылығына дәлелдеуге тырысады.

Санкхья, миманса, ньяя, вайшешика секiлдi индуизм жүйелерiнде субстанцияны iздеу мен негiздеуге деген қызығушылық орнын алды. Өзге дүниетанымдық бағдарларда Брахман ретiнде анықталған және белгiленген бұл субстанцияның олар заттай түрiн iздеуге ұмтылды. Егер вайшешика субстанцияның он түрiн (төртеуi атомдардан тұратын физикалық, үшеуi - сезiммен қабылдайтын, екеуi - керiлмейтiн) айырса, ал санкхья екi бастауды (пуруши және пракрити) ғана мойындайды. Чарвактар мен джайналықтар болса, өздерiнiң субстраттық-заттық концепциясын ұсынады. Чарвактар материалдық әлем нағыз болмысты бiлдiредi, ол нағыз және тұтас деп есептесе, джайндар субстанцияның тұрақтылық, үнемiлiк және созылмайтын қасиеттерiн мойындайды. Субстанцияның бар екендiгiн оның болмысы мен қозғалысы, оның көп қырлы атрибуттары арқылы аңғаруға болады. Субстанцияны және оны құрайтындарды, оның атрибуттарын бiлу адамға рухани парасаттылыққа жету барысында дұрыс өмiр сүруге септiгiн тигiзедi.

Егер чарвактар бұл парасаттылықты бiрiгуден, адамгершiлiк пен материалдылықтың үйлесiмдiлiгiнен, адамгершiлiк және сезiмдiк гедонизмге жетуден, өз болмысыңда өзiңдi толық айқындаудан көрсе, ал джайндар өлiмдi болымсыздық ретiнде толық қарсы алуды да ұмытпау керек деп санайды, себебi бұл дүниедегi өз болмысың ертелi-кеш болымсызға да айналады. Өлiм туралы ұмытпаудың қажеттiлiгi бұл өмiрдiң қызықшылығына енiп кеткен адамның кенеттен келген болымсыздықтың алдында дайын болудан көрiнедi. Индивид өлiмдi өзiнiң болмысына тән емес нәрсе ретiнде емес, болымсыздық о баста өзiнiң болмысына тән нәрсе ретiнде адамгершiлiк тұрғыда қабылдауға дайын болуы тиiс, өйткенi адам болмысының шынайылығы болумен де болымсыздықта болумен де сипатталады, бейболмыстың бар екенiн “осы болмыста” да сезiнумен ерекшеленедi. Материалдылықтың, сезiмдiлiктiң өз орнын бағалай отырып, заттар әлемi мен адамдар әлемiнде өз парызын атқара отырып, адам өзiнiң қалған өмiрiн ой-толғанысқа, өлiмдi болмыс пен бейболмыстың қатар өмiр сүретiн мәңгi айналымға өтудiң бiр кезеңi ретiнде қабылдауға арнай отырып, күйбең тiршiлiктен бас тартады. Сондықтан, өлiмдi бейболмысқа өтудiң табиғи жолы ретiнде ешқандай қорқынышсыз, саналы түрде қарсы алады.

Шығыс аймақтардың философиялық жүйелерiндегi шығыс адамының белсендiлiгi оның тiкелей адамға бағытталғандығымен ерекшеленедi. Адам өзiн және өзiнiң қабiлеттерiн дамытып, жетiлдiре отырып табиғи жүйелердiң жетiлген формасына дейiн көтерiледi және адам мен әлем, табиғат заңдылығы мен табиғи ортаның болмысы арасындағы үйлесiмдiлiктi сақтай отырып, табиғаттың дамуына өз ықпалын тигiзедi.

Әлемдегi болмыс бүтiндiк, бастапқы тұтастық (сингулярлық ұғымына жақын) ретiнде көптеген сансыз объектiлерге, оның iшiнде адамға да әртүрлi әсерлерiн тигiзедi. Адамның iс-әрекетi және оның салдарлары, әр түрлi техникалық, технологиялық, шаруашылық ықпалдар ғаламның бүкiл объектiлерiне әсер етедi және бұл күштер бiр-бiрiне соғылып, сонымен қатар олардың салдарлары да бүкiл ғарыштың болмысына бүтiндей ықпал етедi. Сондықтан да әлемдегi адамның болмысы туралы ой толғаған шығыс философтарының осы мыңжылдық рухани тәжiрибесiнiң маңызы жоғары болды. Бұл Даналыққа Батыстық әлем рационалдылығының бiрi ретiнде ғылым салыстырмалы түрде жас болғандықтан үнемi ден қойып отырды және қазiргi кезде де оның құпияларына Батыстық мәдениет үлкен ықылас бiлдiруде.

3. 1. 2. Батыстың мәдениет әлемiндегi адам болмысы

мәселелерiнiң даму жолдары

Антикалық мәдениетте ұзақ уақыт бойы адамның әлемнен ажырамас және терең байланысы бар екендiгi туралы идея мойындалып келдi. Бiрақ уақыт өте келе сонымен қатар әлемдегi адам болмысының жаңа көзқарасы да қалыптаса бастады.

Адамның әлемдегi орны туралы бұл жаңа көзқарас тек адам болмысының ғана емес, оның жалпылықтағы, универсалдылығындағы болмысында тұрақты негiзiнiң мәселелерiн шешудiң мүлдем жаңа тәсiлiмен байланысты болды. Мұның өзi адамның тек өз өмiр қамымен белсендi айналысу ғана емес, барлық бағыттағы белсендi әрекет етудi интуитивтi ұғынуға әкелдi. Қойылған мәселеге жауап iздеу оның негiзiн негiздеуден басталып, кейiнiрек адамның белсендi әрекетiнiң өзiнiң мәнi туралы сұраққа жауап iзделе бастады.

Жауаптың генезисi (шығу тегi) адамның табиғаттан бөлiнiп шығу мүмкiндiгiн пайымдаудан және табиғатқа қатысты оның кiм екендiгi туралы мәселенi шешуден келiп шығады. Сұраққа жауап iздестiру мынадай мәселелердi талқылаудан басталады: жазмыш пен тағдыр, жауапкершiлiк пен парыз тақырыптары, өз орнын белсендi түрде өзгерту мүмкiндiгi мен өз болмысының мәнiн өзгерту мәселелерi. Адам мен табиғаттың байланыстылығы идеясын қабылдап және бөлiсе отырып, батыстық философтар болмыстың нақтылығы мен шынайылығы мәселесiн шешуде ақыл-ойға сенiм бiлдiрдi.

Ақыл-ойға сенiм бiлдiру болмыс мәселесiн шешуде өз вариантын ұсынған парменидтiк философияда ерекше айқын көрiнедi. Парменидтiң пiкiрiнше, нағыз болмыс - бұл әрқашанда бар нәрсе. Ал болмыс әрқашанда тұтас және бөлiнбейтiн болғандықтан, ол туралы ой да бүтiн және бөлiнбейдi, оның үстiне оның өз болмысы бар. Нағыз болмыс - бұл ақыл-оймен игерiлетiн болмыс. Әралуан түрлердегi бiрегейлiк, ондағы жалпылық, өзгермелi және ағымдағы заттардағы тұрақтылық пен өзгерiссiздiк ұғымдарда көрiне алады және олар туралы оймен тепе-тең Мәндiлiк мәселесiн шешудегi жаңа тәсiлдi Парменид былайша түсiндiредi: “Ой және ойланатын нәрсенiң екеуi де бiрдей”. Болмыс пен ой тепе-тең. Адамды субъективтiлiктiң шеңберiнен тысқа шығарып, объективтiлiк деңгейiне жеткiзе алатын және оның дәйектiлiгi мен күмәнсiздiлiгiн негiздейтiн ой адамға сенiмдiлiк бередi. Бұл жаңалық эмпирикалық нақтылыққа бағынышты емес ақыл-ойдың дербестiлiгi туралы идеяның негiзделуiне әкелдi. Ақыл-ойдың дербестiлiгi идеясы бiр жағынан, абсолюттiк ақыл ойдың күшiне сенуге мүмкiндiк жасады. Бұл сенiмдiлiк адамға құрылымға бөлiнбейтiн, уақытта да, кеңiстiкте де, өзгерiстер процесiнде де ұсақталмайтын өз болмысындағы шеткi түпнегiздегi Тұтастықтың бар екендiгi туралы тұжырым жасауға мүмкiндiк бердi. Дәл осы Абсолюттiк ақыл ой болмысы тәртiптi қамтамасыз ететiн және тұрақтылық пен берiктiлiктi сақтайтын сенiмдi базистiк күш ретiндегi қоршаған әлем туралы көзқарасты адам бойында қалыптастырады. Екiншi жағынан Парменид 93-99 жағдайын негiздей отырып, бардың өзi туралы, осы қазiр - мәндiнiң бүтiндiгi туралы ойды негiздейдi. Парменидтiң сiңiрген еңбегiнiң маңыздылығы мынада: ол әлемдегi өз әрекетiмiздiң барысында бiз күмән келтiре алмайтын интеллектуальды-идеалдылықтың ерекше болмысы саласын, аймағын алғаш рет ашып және оның физикалық табиғи объектiлермен бiрегейлiгi мен айырмашылығы деңгейiндегi болмысы мәселесiн көтерiп қана қоймай, нақты-физикалық та, нақты-абстракциялық та объектiлердiң барлық бiрлiктерiнiң жалпылығы болып табылатын мәндiлiк ретiндегi болмысты абстракциялық-идеалдық деңгейде пайымдайды. Бұл жалпылық - тұтас және жалғыз, үздiксiз және мәңгi, бiрақ ажырамас және бүтiн:

Және де ол бөлiнбейдi, өйткенi ол барлығында бiрдей емес,

Мына жерде ешқандай да артық емес,

Ана жерде ешқандай да кем емес,

Сондықтан да үздiксiз ол, бiрақ мәнмен толысқан,

Барлығы да үздiксiз, себебi: мәндiлiктер бiр-бiрiне тартылған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.