ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС АЗИЯ ХАЛЫҚТАРЫ ЖАЙЛЫ

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.
1. ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС АЗИЯ ХАЛЫҚТАРЫ
Шаруашылығы
Заттай мәдениет
2. Пайдаланылған әдебиеттер
ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС АЗИЯ ХАЛЫҚТАРЫ
Бұл жердің халықтары Үндіқытай жарты аралын, Индонезия архипелагын
және Филиппин аралдарын қамтиды. Жер көлемі 4 млн. шаршы шақырым. Ауа райы
тропиктік жылы болып келеді.
Үндіқытай жарты аралы табиғаты жағынан батыс, орталық және шығыс болып
үш аймаққа бөлінеді. Адамдардың қоныстану шекаралары географиялық
аймақтарға дәлме-дәл үйлеспейді. Батыс және орталық аймақты тау жотасы
бөліп тұрса, орталық және шығыс аймақтардың шекарасы Меконг, Убон өзендері,
Донрек, Кардомома тау жоталары арқылы бөлінеді.
Бұл құрлықтың мемлекеттері Вьетнам, Тайланд, Бирма, Камбоджа
(Компучия), Индонезия, Филиппин және Малайзия, Тимора сияқты үлкенді-кішілі
елдерді қамтиды. Оңтүстік-Шығыс Азия өз алдына тарихи-этнографиялық аймаққа
жатады. Бұл жердің халықтары өздерінің шығуы, мәдениеті және тарихи
қалыптасуы жағынан бір-біріне өте жақын.
Оңтүстік-Шығыс Азия халықтарын қытай-тибет, мон-кхмер және малай-
поленезия деп үш тіл семьясына жатқызуға болады. Қытай-тибет тіл семьясында
сөйлейтіндер - тай, лао, шан, бирма, чин кочин, карендт; мон-кхмер тіліне
жататындар - кхмер, мал, сеной, семонглер; малай-поленезия тіл семьясына
кіретіндер -Индонезия, малаккилер, филиппиндер.
Вьетнам соцалистік республикасының халықтары кинь деп аталады. Олардан
басқа мон-кхмер тіл семьясында сөйлейтіндерге: орталық таулы аймақта мекен
ететін мовдар, кхмерлер, ақ, қара, қызыл тайлар және яо, ляо тайпалары
саналады. Тайлаидтың негізгі халқын - сиамдықтар, Лаос халықтарын -
лаотийцтер деп атайды. Бұл мемлекеттердің таулы аймақтарында және
Камбоджеде мон, кхмер тілінде сөйлеушілер өмір сүреді. Вьетнам, Тайланд,
Лаос, Камбоджа жеріне кытайлар да көп тараған. Индонезиялықтар өз елінің 96
пайызын құрайтын болса, қалғандары көрші халықтардың өкілдері.
Аборигендердің арасында Қытайдан және Үндістаннан келушілер де бар. Олар өз
тілінде сөйлейді әрі жергілікті халықтың тілін де жақсы біледі.
Оңтүстік-Шығыс Азияның аборигендері антропологиялық жағынан
монғолоидтық нәсілге жатады. Сонымен, бір қатарда негр-австролоидтық
нәсілінің және еуропоидтық нәсілдің өкілдері де кездеседі. Олар Австралия
мен Океаниядан және Еуропадан ауып келушілердің нәсілдері.
Вьетнамдар ерте заманнан бастап иероглиф жазуын қолданса, бирмалықтар
мен индонезиялықтар үнді алфавитін қабылдаған. Бірақ бұл елдің халықтары
өздеріне тән ұлттық, мәдениетті жасап, оны жоғары дәрежеде дамыта білген.
Аборигендер мәдени даму жолында ұлтгық тілдеріне икем өздерінің жазу-
сызуларын, жасаған.
Оңтүстік-Шығыс Азия - алғашқы адамның пайда болған жерлерінің бірі.
Бұл пікірді дәлелдейтін археологиялық деректер жеткілікті. Ява аралынан
питекантроп адамының сүйегі табылған. Бирмадан, Малокки жарты аралынан тас
дәуірінің (палеолит) төменгі басқышына сай келетін мәдени орын ашылды. Сол
жерлерде жүргізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде табылған ежелгі
құралдарды палеолиттің жоғарғы басқышына жатқызуға болады.
Ява аралындағы Нгандонг қыстағынан табылған он бірдей адамның бас
сүйегі, ірі қаңқалар неандерталь адамдарының сүйектері болып шықты.
Антропологиялық әдебиеттерде бұл адамдарды явантроп әйтпесе нгандонгтар
деп атаған. Алғашқы адам тарихының кейіңгі кезендері болған мезолит,
ертеректегі неолитке жататын адамдардың сүйектері Үндіқытай және
Индонезиядан көп мөлшерде табылды. Осы адам сүйектерінің маңынан ерте
кездегі аборигендердің пайдаланған құрал саймандары да шықты. Құрал-
саймандар олардың аңшылықпен, балықшылықпен, өсімдіктердің дәндерін
жинаумен айналысқанын көрсетеді.
Онтүстік-Шығыс Азия ерте заманда Азия мен Австралияны тікелей
жалғастырып жатқан. Сол кезде азиялық аборигендер Индонезия арқылы
Австралия және Океания жерлеріне бірте-бірте тараған болу керек. Сөйтіп,
жаңа дүние болған Австралияға, Океания тұрғындарының көпшілігі Үндіқытай
жарты аралынан келген. Археологиялық, антропологиялық және тілдік
зерттеулерге қарағанда, негізгі аборигендердің антропологиялық құрамы негр-
австролоидтық пен монғолоидтықтардың қосылуынан шыққан нәсіл деген
тұжырымға келуге болады. Монғолоид тайпалары солтүстіктен, Қытай жерінен
оңтүстіктегі Үндіқытай түбегіне қарай жылжып, Индонезия жеріне дейін ауып
барған. Олар папуастар мен австралиялықтардың тіліне жақын болған мон-кхмер
және т. б. жергілікті тайпалармен араласқан.
Индонезия - гректің несос - арал, көп аралдардан құрылған дүние
деген сөзінен шықкан. Оңтүстіс-Шығыс Азия мен Австралия арасындағы аса көп
жеке аралдар мен архипелагтарды малайлықтар мекендегендіктен бұл жерді
Малай деп те атайды. Индонезия Республикасының 100 миллионға жуық халқы
бар. Олар көбіне аралдарда тұрады. Бұл елдің жалпы тұрғындарының 70
проценті Ява аралына орналасқан. Себебі бұл жерде егіске қолайлы кең жазық
жерлер мол. Орта есеппен бір шаршы шақырым жерге 350-дей адам орналасқан.
Кейбір аралдарда бір шаршы шақырым жерде 600—800-ге дейін абориген тұрады.
Негізгі халқы -малайлықтар, олар мемлекеттің жалпы тұрғындарының 97
процентін құрайды. Олардан басқа 70 мыңға жақын арабтар, 30 мыңдай
үндістер, 100 мыңдай еуропалықтар бар. Аборигендердің 95 проценттейі
полинезиялық тілде сөйлейді.
Индонезия халқын тіл жағынан және жалпы мәдениеті жағынан біртұтас
деуге әбден болады. Олардың көп жылдарға созылған бай тарихы бар.
Үнділер келместен көп бұрын индонезиялықтар егін егіп, рулық қауым мен
тіршілік еткен. Үнділер келу қарсаңында олар явалықтарды өз мемлекетіне
қосып алып, біртұтас күшті мемлекетке айналды. Бұл ол үнді саудагерлері
арқылы Персиямен, Таяу Шығыстың көп мемлекеттерімен және Қытаймен сауда
жүргізген. Біздің дәуіріміздің мыңыншы жылдарында Шығыс Калимантан кнәздігі
(IV ғ.), Яваның батысында Таруша (IV ғ.), Суматраның оңтүстік-шығысында
Шривирл (VII ғ.) секілді бөлек-бөлек мемлекеттер болған. Бұдан кейінгі
кездерде де көптеген мемлекеттердің ұйымдасып, құрылғаны белгілі. Суматрада
Минангкабау мемлекеті (XII ғ.) болған, оны XIII ғасырда Ява аралындағы аса
күшті Маджапафхит мемлекеті өзіне қаратқан. XVI ғасырда бұл жерлерге
мұсылман діні келіп жетті. Дін иелері әуелі саудагер болып келіп, бара-бара
аборигендердің арасына ислам дінін таратады. Индонезиялықтардың арасында
өзара алауыздық шығып, ақырында, кіші-гірім бірнеше мемлекеттерге бөлінеді.
XVI ғасырдың аяғында олардың басын Матарам сұлтан қайтадан қосқан еді. Осы
кездерден бастап Иңдонезияға Еуропа отаршылары бірінен кейін бірі келе
бастаған. Олар ост-Индия серіктігін ұйымдастырды. XIX гасырдың екінші
жартысынан бастап, Индонезияда капиталистік қатынастардың пайда болу
нәтижесінде өндіріс орындары, жұмысшы табы қалыптасты. Ақырында, шетел
отаршыларын қуып шығып, 1950 жылы Индонезия Республикасы дүниеге келді.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін отаршылықтың ғасырлар бойы
бұғауында келген халықтардың азаттық алуына қолайлы жағдай жасалды.
Солардың бірі - Үндіқытай жарты аралының тұрғындары.

ШАРУАШЫЛЫҒЫ
Енді Үндіқытай халықтарының шаруашылықтарына қысқаша шолу жасасақ,
вьетнамдықтардың 80 пайызынан астамы ауыл шаруашылығымен айналысады.
Оңтүстігіндері егістік жердің 40 пайызына, солтүстігіндегі жердің 60
пайызына күріш егіледі. Кейінгі кездерде Вьетнамда ауыр өнеркәсіпттің дами
бастауының арқасында органикалық, химиялық тыңайтқыштар көптеп шығарылатын
болды. Мұндай шаралар күріш өнімін көбейтуге жәрдемдеседі. Вьетнамдықтар
күрішті екі түрлі жолмен егеді: егістік көлемі көбірек болған жерде тұкымды
себсе, көлемі шағын егістікке көшетте көгеріп өскен күрішті әр сабағын
қолмен отырғызып шығады. Мұндай тәсілмен егудің бейнеті көбірек болғанымен,
өнімді мол береді. Вьетнамда, жалпы, Үндіқытайда күріш ежелден егіліп келе
жатқан дақылдың бірі.
Вьетнамда қолөнер кәсібі ертеден дамыған. Олар үй тұрмысына,
шаруашылыққа қажетті бұйымдарды, киімді, құрал-жабдықтарды және басқа
заттарды жасап, оны базарға шығарып сатқан. Қымбат, асыл тастарды және
зергерлік бұйымдарды жасау өнері де дамыған. Бұрын өндіріс орындары көп
болмаған кезде жұмысшы табының саны да аз болған. Олар отаршылардың
иелігіндегі кеніштерде, шахталарда және өндіріс орыңдарында жұмыс істейтін.
Вьетнам қолөнер кәсібін дамыта отырып, бұл күнде өз елін ауыр өндірісті
мемлекетке айналдыру үшін көп жұмыстар жүргізуде.
Камбоджа тұрғындары – кхмерлердің шаруашылығы да вьетнамдықтарға өте
ұқсас. Олар суармалы күріш, қант құрағын, жаңғақ және бұрыш өсіреді. Ауыл
шаруашылығының вьетнамдықтардан айырмасы аз. Кхмерлер алғашқы жер жыртуды
мерекелейді. Дін басшылары Пномпинь ғибадатханасының алдынан қызыл соқаға
жегілген өгізді жетелеп өтеді де, жерге бірінші болып сол кісі соқа
түсіреді. Содан кейін егіндікті жырту, дән себу барлық жерде басталады.
Егістікке жеткенде ыдысқа шөп және дән салып қасиетті өгізге жегізеді.
Етерде өгіз шөп пен дәнді жақсы жесе, егілген егіс өнімді көп береді деп
диқандар куанатын болған.
Таиланд халқының көбінде жер жоқ. Егістік жердің 65 пайызы помещиктер
мен кулактардың қолында. Олардың саны жалпы тұрғындардың 15 пайызын ғана
құрайды. Таиланд жерінде негізінен күріш егіледі, шығысында егіншілік пен
мал шаруашылығы, солтүстігінде әр түрлі шаруашылық түрлері және
оңтүстігінде каучук өсіріледі. Әсіресе, Менам өзенінің алқаптарында
күріштің 40-тан астам түрін егеді. Күріш өнімі 2-3 рет алынады. Халықтың
тек I пайызға жуығы ғана балықшылық кәсібімен айналысады, қолөнер
кәсібімен айналысатындар да бар. Жалпы, Таиланд тұғындарының 12 пайызынан
аСтамы калада түрады.
Бирма халықтары егіншілік, бау-бакша егумен айналысады. Түрғындардың
70 пайызы ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Отаршылық кезде көпшілік
диқанның жерлері болмаған. 1948 1 жылы Бирма одағы ұйымдасқаннан кейін жер,
су реформасы жүргізіліп, көп диқан өз жеріне ие болған. Ауыл шаруашылығында
пайдаланатын құралдарының жоғарыдағы тоқтальп өткен елдерден айырмашылығы
аз. Бирмалықтар ауа райы қолайлы болған жылдары 2-3 рет өнім жинайды.
Малдан буйвол, сиыр, шошқа өсіреді. Бұлардың өмірінде балықшылық та азды-
көпті орын алады. 1931 жылы 1,5 млн. бирмалық қолөнер кәсібімен айналысқан.
Соған қарағанда ауылдарда, қалаларда етікшілер, зергерлер өте көп, бұл
кәсіптің ерте заманнан дамығаны анық.
Индонезияның 96 пайызындай халқы ауыл шаруашылығымен айналысады. Бұл
елдің де Үндіқытай елдерінен айырмашылығы жоқ. Негізінен күріш, жүгері,
кофе, шай, темекі, мақта, бұрыш өсіреді. Индонезия аралдарға
орналасқандықтан балық аулау кәсібі де белгілі орын алады. Әсіресе,
отаршылық жылдары сауда күшейген себепті, елде Сингапур сияқты портты
қалалар кебейген. Өз алдына дербес ел болғандықтан ірі өндірісті күшейтуге
көп көңіл бөлінуде. Жерінде қалайы, мұнай, боксит сияқты кен байлықтары
мол. Бұл өндіріс орындары кейінгі кезде дами түсіп, жергілікті тұрғындардың
ортасынан жұмысшы табы өсіп шықты.

ЗАТТАЙ МӘДЕНИЕТ
Онтүстік-Шығыс Азияның халықтарының заттай мәдениеті өте бай болып
келеді. Вьетнамдықтардың 15 пайызы қалаларды мекендейді. Ал олардың
қалғандары ауылдық жерге орналасқан. Солтүстігінде Ханой, Хайфонг, Намдннь,
Бакиинь, Ниньбинь, Пханьхоа, Винь, Хатинь; Оңтүстігінде Хо Ше Мин, Дананг,
Куангнгай, Кюиньон, Нячанг сияқты ірі қалалары бар. Вьетнамның қалалық
сәулет өнері ерте заманғы ескерткіштермен сабақтас, діни сенімге икемделе
салынған. Қалаларда ғибадатханалар, императорлардың сарайлары және көптеген
тарихи ескерткіштер қалалардың сәнді ғимараттары. Сондай ірі
ескерткіштердің бірі Конфуций ғибадатханасы. (Әдебиет ғибадатханасы). Ол
1070 жылы салынған. Үлкен қалалардың сәулет өнеріне отаршылар өздерінің
ықпалын тигізген. Ондай қалалар еуропалық және жергілікті тұрғындардың
араласқан аудандары.
Вьетнамдықтардың ауылдары, қыстақтары жолдардың екі жағына, өзендердің
бойларына, биік төбелердің баурайларына жайғасады. Әрбір шаршы метр жер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.