Оңтүстік Америка материгінің жалпы физ-географиялық сипаттамасы

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Америка материгінің жалпы физ-географиялық сипаттамасы.

Оңтүстік Американын көпшілік бөлігі оңтүстік жарты шарда, экваторлық
және субзкваторлык белдеулерде жатыр. Оңтүстік жарты шардың
субтропиктік және қоныржай ендіктеріне з;атерик-тіқ епсіз бөлігі гава
кіреді.
Оцтүстік Американың енді жсрі (5000 км-ден асталі) 5° о. с.-тс.
Материктің ең батыетағы нүктесі — Париньяс мұйісі (81° 20' б. б.). ең
шығыстагысы — Кабу-Брапку мүйісі (34° 46' б. б.).
40" с. е.-тен йңтүстікке каран материктің сні 600 км-ден аспаЙды.
Оңтүстік Аысрика солтүстікте 12° 25' с. е. дейін (Гальннас мү-йісі),
оцтүстікте—53° 54' о. е. деіНн (Магеллан бүғазьшдагы Фроу-орд мүйісі)
жетелі.
Оттііі Жер архигтелагиның қиыр оңтүстік нуктесі —■ осы аттас аралдагы
Горн мүііісі — 55° 55' о. о.-те жатыр.
Солтүстік Америкамен арадагы географиялық шекара Кариб тецізіидсгі
Дарьен шығаиаі-ьшан Тынық мүхмттагы Буэнавентура шығанағына депінгі
аралықта өтеді. Панана моинагы екі материк арасьшдағы шекара деп шартты
түрде есеителеді.
Онтүстік Амсрика төцірегінде аралдар біршама а.і. Оньің жага-лауына
тзяу жаткаи матерш;тік ІрІ аралдар — Тринндад, Чи..'пт, Огты Жср, Фолкленд
аралдары. Мүхтіттық аралдардан Оіітүстік Амернкаға Галапагос, Хуан-
Фсрнакдес аралдары жатады.
Оцтүстік Американын жер көлемі оган тііісті аралдармен қоса
ссептегенде шаыамеи 17 850 _\шц км2. Оның 150 мыц км2-і гак4:.
аралдарға тнесІлі.
Экпатор тұсында Оңтүстік Америкапыц жағасына Атлапт мүхи-тынан
Оңтүстік Пассат ағысы келеді. Сан-Роки мүГіісІ түсмнда оп екІ тармаққа
бөлІнсді, тармақтың біреуі Гвиана ағысы догсғ атпен материктіц жағасьш
бойлап солтүстік-батысқа Антиль аралдары-на қзрай, а,.і екіпшісі — Бразплия
ағысы оңтүстік-батысқ;і Ла-Платапыц сағасына қәраіі ағады.
Маторикгің ондүстік-шьіғыс жагалауы тұсында Фолклснд сал-қын ағысы
өтсді. Бразилпя жуне Фолкленд агысгары 40° жэне 35'"1 о. е. аралығында Ла-
Плата аудаііында тоғыезды.
Атлант мүхиты жағалауыида құрлыққа ішкерілеп еніп жатқан ірі
шыгаігақтар жоқтьтң касы. Тек оңтустік-шығыста Патағонилиып жагасыпа жарты
шепбер тәріздес Сан-Матиас, Саы-Хорхе ірі қой-паулары т. б. еніп жатады.
Парана өзені құятын жерде жаға Ла-Пдатанын кен әрі үзын эстуарийіметт
тІлІмденген. Одан солтүстік-Кб таман Оитүстік Америка жағалауына тсреі
ж;;не кеме тұруга
Лігмп мацындяғы Тынык мұхит жугасы
қоланлы іпағын қоіінаулар кіріп жатады. Аса ірі өзен сағаларын-да,
әсіресе Амазонканық сағасында кек қойнаулар бар.
Кариб тенізі жағадауындзгы біраз Ірі түбск колайлы шығанақ-тарды
бө.'ііи тұрады. Солтүстікте Пария шығанағы мен осы аттас түбек, ссітүстік-
баіысы мен шығысынан Гуахира және Парагуана түбектері оқшаулап түратын ең
ірі шығаиак - Венесуэла шығана-ғы ерскше көзге түседі. Гіаиама мопнағы
етегінен теңізге қарай кеңейе түсстіп Дарьен шығапағы басталып кетеді.
Тыныі; мүхпттык Онтүстік Амсрика жағасы түсында контішент-тік
п.іатформа өте енсіз болады, ал кей жерде ол мүлде жок. Матс-рикко таяу
манда ең тереңі 7000 м-ден асатын терен мүхпттык шұңғымалар өңірі і:атыр.
Жылы ағыстардыц әсері экватордыд Солтүстік жағында сезіледі, ал Онтүстік
Амеріікат-іыц Тьшық мухит жагалауьшыц қалған ен боііында күшті Перу салқын
эғысыыың эсері байкалады, иііың салқын суы оқтүстіктон экваторға дейін .
үласып жатады.
Материктің солтүстік-батыс жағалауы шамамек 5° о. е. дейІн өтс
тілімденіп кеткен. Ең ірі және қолайлы койнау — Гуяякцль. Оңтүстікке караіі
30"1 о. е. деГпп жаі-а мүлдем тілімденбеген, биік ждие кеме қатынасына
қоләйсыз. Дегенмен, Тынық мухит жаға-лауының ен оңтүстік бөлігі тілімденіп
кеткен және оны бойлай Чили мен Отты Жер архнпелагтарын құраГітып көптеген
ірілі-ұсак^ ты аралдар жатыр. Материктің жағалауына ішкерілей кіріп жатқан
шығанактар мен жеке аралдарды бөліп тұратын бүғаздар ирелең келеді әрі
енсіз болады. Бүғаті Корковадо мен Пеңьяс ірі шыганақ,- , тары. сондай-ақ
материктен Отты жер архипслагьпі бөлетін Магеллан бүғазы мысал бола алады.
ТАБИҒАТ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ
Оцтүстік Амернкакың көп бөлігі — Оптүстік Америка платфор-масы
Гондвананық құрамына кІргев жоие оныц калган бвлігімен бірге протерозойдың
аяғыида — кембрийдің басында к,алыптаскан. Ол мұнан кеііінгі бүкіл
тарихында көбінесе көтсрілу қозғалысына ұшырап, оның негізгі бөлІгі қурлық
куйінде қалған.
Протерозойдыц аяғьшан бастап платформапьщ негізгі құры-лымдық
элементтері айкындалған: Парананың темепгі жағынэн солтүстікке тамаи Гвиана-
Бразилия мегакалқаны оқшауланған, онда кембрийге дейіпгі фундамент үлкен
кецістікте жер бетіио шыгып жатады.
Оңтүстік бвлігінде түгелге жуык шөгінді жыпыс жамылган Пампа-Патагония
плитасы айқын көрінсді. Мегақалқан алабында Гвиана, Шығьтс Бразилия және
Батыс Бразилия двндері белінген, олардың аралықтарында палеозойдык басында
сішеклизалар қа-лыптаса бастағаіг, спнеклизаларды мезгіл-мезгіл теңіз басып
отыр
Осы кезде байкал құрылымдарында платформаның батыс шс-карасьш
айқындайтын Анд геосішклиіталц-.йңмағы түзілген,
Палеозойдың бүкіл бірінші жартысыпда геосинкдинальда оро-гендік
процестер өткеи, ал платформаның синеклизалар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.