Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік – эконмикалық дамуының орны мен ролі

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Сонымен қатар, еңбек нарығының тағы бір мәселесі ол еңбекке жарамды
халықтың мамандық деңгейінің жеткіліксіздігі, жас мамандардың еңбек
стаждарының жекткіліксіздігі немесе жоқтығы еңбекке орналасуға кері әсерін
тигізуде.Еңбек нарығындағы жағдай негізінен мамандығы мен маманданған
еңбегіне сұраныс пен ұсыныстың сай келмеуінде.
Экономиканың әлеуметтік бағытының негізгі сипаттамасы менәлеуметтік
саланың даму деңгейін анықтайтын көрсеткіштін бірі-тұтыну нарығынын
жағдайы. Ресрубликадағы нарықтық реформаның жағымды жолжа дамуы оның
вймақтарының экономикасының соның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысының
тұтыну нарығындағы он жетістіктері тұтынушылардың тауарлар мен қызметтерге
сұранысын қанағаттандыруда.
Экономиканы тұраұқты дамытудың басты мақсаты - тек дамыған
өркениетті ел қатарына қосылумен бірге ішкі жақтан баршаға барынша
мүмкіндіктер беріп, әрбір адамның бостандығы, еңбектің барлық түрін
қадырлейтің, зейнеткерлер мен ардагерлерді қоғамдық қамқорлыққа бөлейтін
және экологияны қорғайтың қоғам құру. АЛл экономиканың тұрақты дамуы тарихи
ұғым. Қоғамның дамуы барысындағы кезеңдерде бірнеше экономистердің
көзқарастары бар. Сондықтан осы мәселерді қарастырып бапрып оның бүгінгі
дамуна жол көрсету диссертацияның басты мақсаты.
Қазақстан Республикасның Президенті Н.Ә.Назарбаевбіздің елде он жыл
ішіндегі қол жеткен реформаландыру қорытындыларың талдай келе: Бұл
айтылғандар республика реформалар кезенінің көптеген қиындықтарың ойдағыдай
еңсеріп, тұрақты экономикалық даму траекториясына щыққаның көрсетед-деп,
ойын түйіндеген. Сондықтан тұрақты даму процесінің мәні мен мазмұнын
зерттеу біздің елде эканомикалық теорияның негізгі мәселелерінің біріне
айналып отыр. Тұрақты даму консепциасы БҰҰ-ң. 1992 жылы Рио-де Жанейрода
өтті. ХХІ ғасырдың күн тәртібі конференсиасында адамзат қауымының алдыдны
алғаш рет ұсынылды. Бұл конференсиада тұрақты дамудың мәні- қазіргі
кезеңдегі қажеттіліктерді қанағаттандырумен қатар, болашақ ұрпақтар өз
қажеттіліктерін қанағаттандыруына мүмкіндік жасау деп танылды.
Болашақ ұрпаққа, олардың өмір сүру ортасына қамқорлық ету- тұрақты
даму концепциясының негізгі идеясы болып табылады. Бұл анықтамада
әлеуметтік және экологиялық аспект басым. Оның себебі – адамзат өмірінде
қажетті өте маңызды бірсыпыра табиғи ресурстардың таусылу қаупінің нақты
екендігінде.
Сонымен қатар Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев 2002 жылы БҰҰ-ң
дүниедүзілік форумында Тұрақты даму – адамзаттың аман қалу амалы деген ой
қорытындысында Қазақстанның экономикасының тұрақты бағытында бейімделе
бастағанын айтып кетті. Қазіргі таңда теориялық экономикалық ғылым мен
әлемдік өркениетті тәжірбиеде тұрақты даму концепциясы өзінің лайықты орны
мен бағасын алды. Тың мәселе болғандықтан ғалымдар, саясаткерлер мен
экономистер тарапынан оған деген қызығушылық орасан үлкен. Сон,дықтан
ғылыми әдебиеттер мен баспа ақпарат көздерінде тұрақты даму мен экономиканы
тұрақты дамыту мәселелріне арналған біраз құнды еңбектер мен мақалалар
жарыққа шықты.

ОБЛЫСТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК – ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ЖАҒДАЙЫ.

Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік – эконмикалық дамуының орны
мен ролі.

Қазақстан Республикасының Қазақстан – 2030 ұзақ мерзімді
бағдарламасы мен он жылдық стратегиялық жоспарларға сәйкес ілгері дамып,
бүкіл әлемдік қауымдастық алдында беделі өсіп келеді. Сонымен қатар,
өндірістік инфроқұрылымды өндеуші өнеркәсіптерінің дамуы, агроөнеркәсіп
секторларының дамуы, Республиканың, сонымен бірге оның ішіндегі
аймақтарының әлеуметтік – экономикасының жоғары өсіміне қол жеткізуде.
Қазіргі таңда Республиканың халық шаруашылығында өндірістік және
халықтың тұрмыстық тұтынуына қажетті өнім өндіретін 100 – ден астам және
жан –жақты дамыған салалары бар.
Сонымен бірге, еліміздің егемендігін нығайта түсетін, толық
экономикалық тәуелсіздікке жетудің негізі мен Қазақстанның экономикасын
дамытудың және жандандырудың негізгі факторы мемлекет ішіндегі облысстар
мен аймақтардың әлеуметтік-экрномикасының дамуыц мен өсуі, жандануы, қаржы
жағадайының тұрақтылығы мен оң салады болуы, өнеркәсіп инфроқұрылымының
дұрыс бағытта қызмет етуі.
Сонымен қоса, Республиканы әлеуметтік-экономикалық даму жүйесінде
әрбір аймақтың орны мен ролі, оның табиғм - экономикалық ерекшелігі мен
өндірісті мамандандыру деңгеімен, халықтың өмір сүруі деңгеінің сапасын
жоғарлату мен тиімді қарым қатнастың дамуымен, сырқы экономикалық іс-
әректтерді нығайту және шаруашылықты кешенді дамыту мен анықталады.
Республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы Оңтүстік Қазақстан
облысының ерекшелігінің бірі оны өндіріс құралдарымен қамтамасыз етуі
бағытындағы, оның көп салалрының: ауылщаруашылығымен, өнеркәсіптерімен,
ормен шаруашылығымен қарым қатнасы, сонымен қатар ауыл шаруашылық өнімінің,
орман шаруашылық өнімін, өнеркәсіп өнімдерің өндеу, халықтың тұтынуын
қамтамасыз ету және халықтың әлеуметтік жағдайын, құрылысты жандандыру мен
жақсарту.
Оңтүстік Қазақстан облысы шығысында Жамбыл облысы мен, солтүстігінде
Жезқазған облысы, батысында Қызылорда облысымен, ал оңтүстігінде
Өзбекстанмен шектестін Қазақстанның ең ірі өңірлерінің бірі болып табылады.
Оңтүстігінде Қазақстан облысының жер көлемі 117,3 мың шаршы км
құрайды. Халқының саны 2005 жыл деректері бойынша 2205,9 мың адам.
Облыстың - әкімшілік – территориялық құрылымына 4 қала. 11 ауылдық аудандар
кіреді.
Халықтың облыс территорясында орналасу жиілігі 1 щаршы километрге
18,8 адам. Бұл қалықтың 65,1 экономикалық белсенді болып табылады.
Оңтүстік Қазақстан облысы 117,3 мың шаршы километрді алып жатыр немес
Қазақстан территориясы көлемінің 4,3-н құрайды және аймақта 2213,9 мың
адам тұрады, лд Қазақстан бойынша халқының 37,5 -н құрайды.
Аймақтың экономикалық, әлуметтік, экологиялық мәселелерін шешуде
өндіргіш күшті орналастыру, негізгі фактор болып табылады. Оңтүстік
Қазақстан облысы әлуметтік экономикалық тұрақты дамуға, өркендеуге ,
сонымен бірге өндіргіш күшті дамытуға мүмкіндік туғызатын қолайлы бір неше
обективті алғы шарттары бар , олар:
- Оңтүстік Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының ен ірі
аймағының бірі;
- Облыстың экономикасы индустриалды типке кіреді, өте үлкен, ірі
өндірістік- экономикалық кешені дамуда, 100-ден астам және жан-
жақты дамыған салалары бар;
- Аймақтың экономикасы халықтың қажеттілігін қанағаттандыратын және
өндірістік өнімдерді өндіруге, өңдеуге қажетті пайдалы табиғи
қазбаларға өте бай;

Осы орайда өткеннің сабағын ұмытпауымыз да керек шығар. Күні кешегі
мемлекеттік шаруашылық құрылымдарында басқару жүйесін реформалау,
демркратияландыру мақсатымен юасшылар сайдау, солардың жетекшілігімен
жекелешендірудің бей-берекетке ұшырағаны есте ғой. Мойындайық, мойындамайық
, жаппай сайлаудың осындщай сәтсіз қырлары да болмай қоймайды. Демократия
тамырын терең жайған елдердің өзінде басқару жүйесі бірыңғай емес. Яки
сайланғаны тағайынбалы екені белгілі. Оған кей ауыл аудан әкімдері де
қосылады. Олар – жеогілікті басқару органдары басшылары халық сайлаған
Елбасының сол өнірдегі өкілетті уәкілдері болғаны жөн қарайды.
Мемлекеттік басқары органдарының және ауыл, аудан әкімдерінің жұмысын
жетілдіру үшін мемлекетті басқару деңгейі арасындағы өкілеттіліктердің
аражігін ажырату және бюджет аралық қатнастарды жетілдіру мәселелері
бойынша заннамалық актілерді іске асыру қажет. Экономикалық аймақтың және
әлеуметтік мүдделерді жан-жақты ескере отырып, дұрыс ойластырылмаған,
мәселен, бірін-бірі қаталай беретін құрылымдардың тағдырын, кәсіпкерлерге
салынатын салықтың мөлшерін азайту, бағдарлама бойынша ақша босату
мәселесін, ауыл әкімдерін ынталандыру, тіпті,-қызмет дәрежесіне сай
жоғарлатумәселелерін шешепеінше де болмайды. Ауыл әкіміне сенім артылуы
тиіс. Оларға сенім артып, қаржылық мәселелерін де шешуі керек. Жалпы,
жергілікті басқару жүйесін күн тәртібіндегі кезек күттірмес міндет. Елдің
бұғанасын бекітетін іс-шараларға енді ел ішінде ерік берілуі керек. Бұл
дауымызға жаңа серпін қосары даусыз.

Индустриациялық – инновациялық стратегияны аймақтың әлеуметтік–
экономикалық тетіктерін жақсартуда жүзеге асыру жолдары.

Қазіргі таңда экономиканы нарықтық негізге бейімдей отырып, қайта
құру жөніндегі кешенді шаралардың бір қалыпты жүзеге асырылуы нәтижесінде
Қазақстан Республикасындағы экономикалық реформа аяқталып, 10 жылдық
тәуелсізлік нәтижесі қортындыланды. Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаев 2001жылы қараша айында шетел елшіліктерінің өкілдерімен
болғанкездесуінде ел экономикасының құлдырау кезеңінен өтіп, тұрақты даму
жолына түскендігін баса айтты. Осы орайда, экономикалық өсу қарқының жылдан
жылға арта отырып, әсіресе, соңғы екі жылда шарықтау шегіне жеткендігін
нұсқай кету өте маңызды. Яғни нарықтық экономикаға өту кезеңінде
өндірістің барыншы құлдырауы және халықтың әл-ауқаттылық деңгейінің
төмендеуі нәтижесінде туындаған басты ауыртпалықтар мен қиыншылықтарды
артта қалдырдық деп айтуға әбден мүмкін еді.
Республикамыздың нарықтық экономикаға өту жолында алға басқан 12
жылдық тарихи өлшеммен бағалар болсақ, айтарлықтай көп уақыт еместігі рас.
Алайда осыншама қысқа уақыт ішінде Қазақстанда бірнеше онжылдықты қамтитын
қыруар игі істердің атқарылғандығы да анық. Олай болса, еліміздің ТМД
елдері арасында алдыңғы қатарда болуы кездейсоқ жағдай емес екен. Өкінішке
орай халықтың белігілі бір бөлігінің әлі де болса ауыр күндерді кешіп жатуы
ел экономикасының осындай жақсы тұстарына көлеңке түсіріп отыр десек те
болады. Қазіргі таңда елімізде халықтың әл-ауқаттылық деңгейін жақсартудың
материалдық негізі болып табылатын тұрақты экономикалық өсу қарқыны үдей
түсіп , бір қалыпты ұдайы өндіріс үрдісі жүзеге асырылуда.
Қазақстан Республикасының Индустриациялық – инновациялық
дамуының 2003-2015 жылдарға арналған Мемлекеттік стратегиясының мақсаты-
шикізат бағытынан біртіндеп арылуға ықпал ететін экономика салаларын
әртараптандыру жолымен елдің тұрақты дамуына қол жеткізу, ұзақ мерзімді
доспарда сервистік технологиялық экономикаға өту үшін жағдай жасау болып
табылады. Мұндай стратегияның қабылдануына әлемдегі экономикалық даму
қарқыны негіз юолып отыр.
Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік банк, трансұлттық корпарациялар
сияқты ұйымдар дамушы елдерге инновациялық игіліктерді игеруге түрткі
болуда. Өйткені, әлемдегі шеткері жатқан дамушы елдер шикізат жеткізуші
қызметін атқарып, ал аталмыш институттардың құрылуына негіз қалаған
орталықтағы іргелі, мемлекеттердің оны өңдеп, оларға қайта сақтау үрдісі
болашақта шикізатққа бағытталған мемлекеттердің әлемдік тауар
нарықтарындағы жағдайларға тәуелді болы пқалуы қаупін тудырады. Әлемдік
тәжірбие көрсеткендей, шикізат қорларына бай кейбір елдер осы сектор арқылы
едәуір табысқа еи болады да, өнеркәсіптің жаңа салаларын дамытуға
ынталанбайды.
Дегенмен, шикізат қоры бір кездері сарқылатындықтан да тұрақты даму
тұрғысынан алғанда шикізатты ел елеулі проблемаларға тап келеді. Бастапқыда
шикізаттық мемлекеттер саналған Латын Америкасындағы Мексика және Бразилия
елдері, Шығыс Азиядағы Оңтүстік Корея, Сингапур Мемлекеттері инновациялық
саясатты қолдану, яғни сервистік-технологялық экономикаға өту арқылы
өркендеуге қол жеткізуге болатынын дәлелдеп берді.
Жалпы алғанда, жаңа ғаламдық экономикалық жағдайды қалыптастыратын
әлемдік экономикадағы басыи үрдістерді төмендегідей тұрғыда жіктеуге
болады:
Дамыған елдерде индустрялық экономикадан сервистік- технологиялық
экономикаға өту;
Ғаламдану;
Экономикагы ырықтаныру;
Ғаламдық бәсекенің артуы және аймақтық ықпалдасу.

Жиырмасыншы ғасырдың соңғы ширегінде экономикасы дамыған елдер
индустриялық даму сатысынан аса жоғары сервистік – технологиялық
экономикаға өтті. Бұл елдерде жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) үлкен бөлігі қызмет
көрсету секторында қалыптасты. Мұндай қызметтердің айқын байқалатын ғылыми
және инновациялық негізі бар.
Экономикасы дамыған елдерде санаткерлік ресурстар және қаржы капиталы
щоғырланған, ал индустрялық өндіріс, әсіресе, еңбекті көп қажет ететін
өндірістер біртіндеп әлемнің экономикалық даму тұрғысынан неғұрлым артта
қалған елдеріне ауысуда.
Еліміздің Индустриялық – инновациялық даму бағдарламасында
дүниежүзілік экономиканың ғаламдануыаясындағы Қазақстан экономикасының
дамуында орын алған бірқатар проблемалар көрсетілген, олардың негізгілері
ретінде келесілерді атап өтуге болады: Қазақстан экономикасының бір жақты
шикізат бағыттылығы; әлемдік экономикаға ықпалдасуының әлсіздігі; ел
ішіндегі саларалық және аймақаралық экономикалыұ ықпалдасуының босаңдығы;
ішкі нарықта тауарлар менқызметтерге деген тұтыну сұранысының
мардыссыздығы; өндірістік және әлеуметтік инфроқұрлымның дамымауы;
кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық артта қалушылығы; ғылым
мен өндірістің арасында ықпалды байланыстың бомауы; ғылыми-зерттуе және
тәжірбиелі -конструкторлық жұмыстарға қаржының аз бөлінуі және т.б.
Сонымен қатар бағдарламада экономиканың үрдістерін талдау және Қазақстан
экономикасының бәсекелестік қабілетін артыру проблемалыры да қарастырылған.
Тәуелсіздік алғаннан кейін ғаламдық экономикада әлемдік тауар
нарықтарына мұнай, газ қара түсті, сирек кездесетін және қымбат металдар
мен уран өнімдерін шығаратын ел ретінде таныла бастады. Ауыл шаруашылық
өнімдерінің ішінде астық экспортының келешегі бар.
Өнеркәсіптің шикізат салаларында шетелдік инвестицияларды тарту және
қаржы маласында құрылымдық – институциондық өзгерістерді жүзеге асыру
жөнінде мемлекеттік саясаттың жүргізілуіне орай Қазақстан экономикасының
дамуыцнда ілгерлеу байқалуда және ұзақ мерзімдікезенде индкстриялық
сервистік – техънологялық даму сатысына өтугемүмкіндік бкретін қаржы
ресурстары жинақталуда.
Дүниедүзілік Банк Қазақстандағы әлемдегі инвестиция салуға тартымды
20 елдің қатарына қосты. Соңғы он щақты жылдан астам уақытта Қазақстан
экономикасына 21 миллиардтан астам АҚШ доллары тартылды.
Индустриялық өндірісті дамыту мәселелерін концепциялық тұрғыдан шешу
үрдімі өндірістік салада,әсіресе, индустияда аймақтық кәсіпкерлікті
қалыптатыру және жетілдіру бағдарламаларын жамау және оның жергілікті
шарттарда тиімді қолдану амалы мен тәсілдерін негіздеу үшін аса қажетті
әрі оңтайлы болып табылады.
Қазіргі таңда ео экономикасын нығайту, әрі индустияның өңдеуші эәне
теңдей қатнаста дамыту үшін осы саладағы ірі және алпауыт кәсіпорындарға
шоғырланған үлкен өлшемді өндіріс пен шаын және орта кәсіпкерлік қызмет
субьектілерінің де жұмыстарын үйлестіру аса манызды мәнге ие болуда.
Сонымен қатар ірі және алпауыт кәсіпорындарын үлкен өлшемді өндірістіңберер
артылықшылықтарының аясында ел экономикасының басты құраушысы сипатына
ие бола отырып, өндіріс жүйесінің негізін қалап отыр.Дегенмен олардың
жұмыстарының тиімділігісоңғы өнімінің жекелеген бөлшектерінің өндірісіне
маманданған шағын жіне орта бизнес кәсіпорындары шоғырының көбеюімен
тікелей байланысты.Индустрия саласында ірі кәсіпорындар мен орта бизнес
субьектілерінің өзара байланысын нығайту осы саланың тұрақтылығы мен
тиілігіні қорғауға, нарықтық сұранысқа қарайөнім түрлерін ауыстырып
отыруға, қысқа мерзім ішінде жаңа техникалар мен технологияларды енгізуге
және өнімнің бәсекеге төзімділігін арттыруға мүмкіндік туғызады. Сондықтан,
индустрияның жекеленгенсалаларында үлкен өлшемді өндірісті дамыту
мүмкіншілі жоқ болған жағдада, олардың құрамынан келешекте аз ғана қаржымен
алпауыт кәсіпорындарға айнала алатын шағын және орта кәсіпорындарды құру
өтк қажетті. Осы жағдайды ескере отырып, Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә.Назарбаев 1998 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.